Search results

1

English Equivalents of dicere in Prose Translations of Jerome’s Psalters

100%

Charzyńska-Wójcik M.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 5: Neofilologia

7-27

EN

An examination of English prose translations of Jerome’s Psalter from OE to EMnE reveals that there are four relevant equivalents of the Latin verb dicere: cweðan, secgan > seien > say, tell and speak. In each period in the history of English the verb dicere is translated by a prototypical verb of saying but the prototypes change over time. In OE both cweđan and secgan were amply attested but it was the former that had the status of the prototype. The two verbs are continued in ME but the use of qu8then undergoes morphological and syntactic restrictions as a result of which seien takes over the status of the prototype and is used in all examined ME texts in all contexts. Similarly, in the EMnE translation seien is selected in thirty-four out of thirty-eight contexts, with the remaining four occurrences of dicere are rendered by tell and speak, which were quite frequently attested in the examined texts in the ME period but they were selected as equivalents of loqui, annuntiare, enarrare and narrare. Consistent selection of equivalents seems to characterise the traditional approach to biblical translation, which focuses on the form in the first place. This attitude results from the conviction that sacred texts convey their message not only via direct linguistic expression and is at the same time an expression of the translators’ reverence and respect for the sacred nature of the text they translated.

PL

Badanie ekwiwalentów łacinskiego dicere w angielskich tłumaczeniach Psałterzy św. Hieronima dokonanych pomiędzy okresem staroangielskim a wczesno-nowoangielskim wykazuje, że mamy do czynienia z czterema relewantnymi odpowiednikami: cweðan, secgan > seien > say, tell i speak. W każdym z badanych okresów czasownik dicere jest tłumaczony na angielskie prototypowe czasowniki, z tym, że prototypy z upływem czasu ulegają zmianom: w języku staroangielskim występują zarówno cweðan jak i seccgan, ale to cweðan ma status prototypu. W okresie średnioangielskim oba czasowniki są kontynuowane, ale użycie quēthen podlega ścisłym ograniczeniom zarówno morfologicznym jak i syntaktycznym, a status prototypu uzyskuje seien i to właśnie seien jest użyte we wszystkich badanych tekstach i we wszystkich kontekstach w okresie średnioangielskim oraz w przeważającej większości kontekstów w tłumaczeniu z okresu wczesno-nowoangielskiego. W ostatnim okresie jako odpowiedniki dicere pojawiają się w 4 z 38 badanych kontekstów również czasowniki tell i speak, które już od okresu średnioangielskiego cechuje duża częstotliwość użycia w języku, ale w badanych tekstach są one używane jako ekwiwalenty loqui, annuntiare, enarrare i narrare. Wskazuje to na dużą stabilność wyboru ekwiwalentów (największą w okresie średnioangielskim), co z kolei jest przejawem tradycyjnego podejścia do tłumaczeń biblijnych, w których tłumaczeniu podlega w pierwszej kolejności warstwa formalna. Jest to w równym stopniu skutek przekonania, że w tekście sakralnym znaczenie niesione jest nie tylko drogą bezpośredniego przekazu językowego, co przejaw postawy szacunku dla tłumaczonego tekstu.

2

Principles of Equivalent Selection in English Prose Translations of Jerome’s Psalters: A Study Based on exaudire and videre

80%

Charzyńska-Wójcik M., Wójcik J.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 5: Neofilologia

27-45

EN

The paper examines equivalents of the Latin verbs exaudire and videre in prose translations of Jerome’s Psalters executed between Old and Early Modern English. The objective of the paper is to establish the principle of equivalent selection in the analysed texts. The study revealed that exaudire and videre were translated in OE, ME and EMnE by their prototypical equivalents but the prototypes changed due to language internal factors: from prefixed ge-verbs (ge-hȳran and ge-sēon ) to their simplex equivalents (hēren > hear and sēn > see). Next, it was established that while the equivalents of exaudire represented a stable pattern: ge-hȳran > hēren > hear, the equivalents of videre tended to exhibit some variation. The variation, however, was recorded in one translation only – in the Paris Psalter. These differences stem from two factors. The first of them is language internal and follows from the universally recorded property of the verb see, which tends to develop metaphorical meanings, as opposed to hear, which does not exhibit the same tendency. The second factor is language external and is a consequence of the dominant theory of biblical translation, which was based on the principle that every word of the text was sacred. As a result, biblical translations generally reflected the original very closely. The only text which exhibits dynamic correspondences is Old English Paris Psalter, which focuses on the clarity of the message not on the closeness of the rendering. The remaining translations are characterised by extreme reverence to the sacred nature of the text in all its layers, which results in the static equivalent selection.

PL

Artykuł analizuje odpowiedniki łacińskich czasowników exaudire i videre w angielskich tłumaczeniach Psałterzy św. Hieronima dokonanych pomiędzy okresem staroangielskim a wczesno-nowoangielskim w celu ustalenia zasad rządzących wyborami ekwiwalentów w analizowanych tekstach. W drodze badania ustalono, że oba łacińskie czasowniki były tłumaczone na język angielski (w przeważającej większości przypadków) przy pomocy czasowników prototypowych, z tym, że pod wpływem zmian zachodzących w języku prototypy te ulegają zmianom. W języku staroangielskim status prototypów miały czasowniki prefiksalne ge-hȳran i ge-sēon, podczas gdy poczynając od okresu średnioangielskiego, były to ich nieprefiksalne odpowiedniki: hēren > hear i sēn > see. Następnie ustalono, że o ile odpowiedniki czasownika exaudire były we wszystkich testach i w wszystkich kontekstach takie same, to odpowiedniki videre wykazywały zróżnicowanie, ale dotyczyło ono wyłącznie tłumaczenia staroangielskiego. Różnice te wynikają z dwóch czynników. Pierwszy z nich jest ulokowany wewnątrz języka i wynika z uniwersalnego dla czasownika widzieć rozwoju znaczeń metaforycznych, które występują również w badanym tekście. Drugi jest pozajęzykowy i związany jest ze średniowieczną konwencją tłumaczeń tekstów biblijnych: jedynym tekstem, który tej konwencji się opiera i w którym te metaforyczne znaczenia tłumaczone są kontekstowo, tj. za pomocą różnych czasowników, jest staroangielski Psałterz Paryski. Wszystkie pozostałe teksty cechuje stały wybór ekwiwalentów, przez co wpisują się one w średniowieczną konwencję tłumaczeń sakralnych, które charakteryzuje niezwykła bliskość tekstowi oryginalnemu.

3

Migracje Słowa Bożego, czyli obrona wartości Wulgaty według Franciszka Titelmansa.

80%

Mantyk T. K.

The Biblical Annals

|

2019

|

vol. 9

|

issue 3

525-546

EN

A new translation of the New Testament directly from Greek published by Erasmus of Rotterdam in 1516 was a milestone of biblical scholarship. His work, seemingly challenging the traditional Vulgate translation, provoked much opposition. Among Erasmus’s adversaries was Francis Titlemans, a young Franciscan theologian from Leuven. In his Prologus Apologeticus he criticised Erasmus’s work as a self-aggrandising exercise in vain glory and defended the centuries old authority of the Vulgate. The kernel of his argument was that the Word of God migrated from one language to another under strict Divine supervision that ensured its incorruptibility. Thus, biblical translation was not merely a matter of philology but required divine inspiration. Some arguments of Titelmans were reflected in canons of the Council of Trent relating to the Bible. Although the exact content of his arguments appears irrelevant to contemporary Biblical scholarship, some suppositions underlying his polemic with Erasmus sound very similar to those resonating in modern debates, making this 500 years old controversy a valuable subject of study.

PL

Nowe tłumaczenie Nowego Testamentu, dokonane bezpośrednio z greki, zostało opublikowane przez Erazma z Rotterdamu w 1516 r. stając się ważnym punktem odniesienia dla badań nad tekstem Biblii. Dzieło Erazma zdawało się podważać dotychczasowe tłumaczenie, Wulgatę, i wywołało wiele polemik. Jednym z krytyków Erazma był młody franciszkanin z Lovanium, Franciszek Titelmans. W swoim Prologus Apologeticus zarzucał on Erazmowi motywowane pychą poszukiwanie próżnej chwały i bronił autorytetu obowiązującej od stuleci Wulgaty. Sednem jego argumentacji było przeświadczenie o migracjach Słowa Bożego. Objawienie przenosiło się z języka do języka pod ścisłym nadzorem Boskiej Opatrzności, co gwarantowało wierność przekazu. Tym samym, kwestia tłumaczenia nie była li tylko sprawą filologii, lecz wymagała natchnienia Bożego. Argumentacja Titelmansa znalazła częściowe odzwierciedlenie w dekretach Soboru Trydenckiego poświęconych Biblii. Co prawda szczegóły jego wywodu zupełnie nie przystają do stanu współczesnych badań nad Biblią, to jednak pewne ogólne założenia obecne w jego polemice z Erazmem są zaskakująco bliskie bieżącym debatom, czyniąc ową kontrowersję sprzed blisko pięciuset lat ważnym zagadnieniem badawczym.

4

Typy przekładu tekstu biblijnego a jego odbiór – na podstawie tłumaczeń niemieckojęzycznych Biblii

71%

Schultheiß C.

Rocznik Teologiczny

|

2017

|

vol. 02

225-248

PL

W artykule przedstawiono dwa typy tłumaczeń Biblii: tradycyjny – filologiczny oraz współczesny – komunikacyjny, ich specyficzne cechy oraz możliwości zastosowania. Przy analizie przekładów i ich typów nie może chodzić o ustalenie, która wersja jest lepsza. Najpierw przybliżono zagadnienia teoretyczne i wyszczególniono ich różne typy, a następnie rozpatrzono czynniki, które trzeba uwzględnić w procesie tłumaczenia. Przekłady Biblii różnią się w rozwiązywaniu problemów dotyczących relacji między treścią i formą oraz różnic kulturowych, co zaprezentowano na przykładach Biblii, głównie na tłumaczeniu Lutra oraz Gute Nachricht Bibel. Różnice między poszczególnymi przekładami wynikają także z celu tłumaczenia oraz z uwzględnienia docelowego odbiorcy, dla którego jest on przeznaczony. Można twierdzić, że zrewidowane tłumaczenie Lutra z komentarzem (Erklärungsbibel) wymaga od czytelnika wprawdzie więcej wysiłku (obcowanie z trudniejszym tekstem biblijnym oraz czytanie czasem obszernych komentarzy), ale za to umożliwia głębsze wniknięcie w treść. Komunikacyjne tłumaczenie w Gute Nachricht Bibel jest bardziej przystępne, co siłą rzeczy pociągało za sobą uproszczenia. Przeznaczone jest dla „początkujących” w czytaniu Biblii. Należy docenić istnienie różnych typów przekładów biblijnych, które umożliwiają nie tylko czytelnikom bez znajomości biblijnego języka hebrajskiego (i aramejskiego) oraz greckiego lepsze poznanie przekazu biblijnego i dostrzeżenie wielu możliwości interpretacyjnych.

EN

This article outlines two types of translations of the Bible, i.e. the traditional one (philological) and the modern one (communicative). It also outlines their characteristics and possible uses. It should be pointed out that the analysis of the translations does not aim at determining which version is better. Firstly, the article presents the theory of translations and outlines their different types. It then presents factors which need to be considered during the translation process. Translations of the Bible differ with regards to solving problems which concern relationships not only between the content and the form but also the cultural differences. This was shown in two translations of the Bible: the Luther Bible and Gute Nachricht Bibel. These two versions differ as there are different reasons underlying the process of translation, e.g. having the target reader in mind. It can be claimed that the Luther’s revised translation with the commentary (Erklärungsbibel) requires more effort from the reader as it is a more difficult biblical text with elaborate commentaries. However, it allows the reader to focus on the content more. The communicative translation in Gute Nachricht Bibel is more accessible, and thus it required simplification of the content. Its target readers are “elementary” readers of the Bible. The fact that there exist different types of translations of the Bible should be appreciated as this allows people who do not know the biblical language, Hebrew (and Aramaic) or Greek, to learn and better understand what the Bible is about, and helps them notice many possible interpretations.

Refine search results

2 Roczniki Humanistyczne

1 Rocznik Teologiczny

1 The Biblical Annals

2 Charzyńska-Wójcik M.

1 Mantyk T. K.

1 Schultheiß C.

1 Wójcik J.

1 2019

1 2017

2 2013

English Equivalents of dicere in Prose Translations of Jerome’s Psalters

Principles of Equivalent Selection in English Prose Translations of Jerome’s Psalters: A Study Based on exaudire and videre

Migracje Słowa Bożego, czyli obrona wartości Wulgaty według Franciszka Titelmansa.

Typy przekładu tekstu biblijnego a jego odbiór – na podstawie tłumaczeń niemieckojęzycznych Biblii