Search results

1

Budynek Operalni Saskiej w Warszawie

100%

Król B.

Pamiętnik Teatralny

|

1956

|

vol. 5

|

issue 4

631-650

EN

The article discusses the history of the first free-standing purpose-built theater edifice in Warsaw, which, from 1725 to 1772, hosted performances by dell’arte troupes and the Dresden Opera, as well as the first permanent ensemble of Polish actors. The author refers to the scant research on this building (known as the Royal Opernhauz, Operalnia, or Saxon Theater), focusing on the findings of Martin Hammitzsch, Mieczysław Rulikowski, and Kazimierz Konarski. Based on an analysis of ten drawings and plans of the building from Dresden archives (Institut für Denkmalpflege and Landeshauptarchiv), which are reproduced in the article, she challenges Hammitzsch’s dating of the edifice in 1748 and suggests that its construction was completed as early as 1725. She also disagrees with the claim that Giuseppe Galli Bibiena, Matthäus Daniel Pöppelmann or Joachim Daniel Jauch were involved in designing the Saxon Opera House. The name of the architect remains unknown; however, it is clear that he must have been strongly influenced by the Dresden art scene, as there is a noticeable similarity between the Warsaw theater and the Kleiner Komedienhaus in Dresden. The article also discusses the available material concerning the reconstruction of the edifice in 1748, which was probably limited to the renovation of the interior and perhaps also the façade, the redecoration of the auditorium, and technical improvements to the stage. The architectural solutions used in the Opera House had a significant impact on the development of theater stages in Poland.

PL

Artykuł dotyczy historii pierwszego wolnostojącego i specjalnie wzniesionego budynku teatralnego w Warszawie, w którym w latach 1725–1772 występowały zespoły dell’arte i opery drezdeńskiej, a także pierwszy stały zespół polskich aktorów. Autorka nawiązuje do nielicznych ustaleń badaczy zajmujących się tym budynkiem (zwanym Królewskim Opernhauzem, Operalnią lub Teatrem Saskim) – zwłaszcza Martina Hammitzscha, Mieczysława Rulikowskiego i Kazimierza Konarskiego. Dzięki analizie dziesięciu reprodukowanych w artykule rysunków i planów budynku, przechowywanych w archiwum Institut für Denkmalpflege oraz w Landeshauptarchiv w Dreźnie, podważa tezę Hammitzscha datującego gmach na 1748 i sugeruje, że budowa została ukończona już w 1725 roku. Podważa również tezy o udziale Giuseppe’go Galli Bibieny, Matthäusa Daniela Pöppelmanna czy Joachima Daniela Jaucha w projektowaniu Operalni. Nazwisko projektanta pozostaje nieznane, wiadomo jednak, że był on pod silnym wpływem drezdeńskiej sceny artystycznej, gdyż zauważalne jest podobieństwo między warszawskim teatrem a tzw. Kleiner Komedienhaus w Dreźnie. W artykule omówione zostały także dostępne materiały dotyczące przebudowy gmachu w 1748 roku. Prace ograniczyły się wtedy prawdopodobnie do renowacji wnętrza, a być może i fasady, do zmiany wystroju sali widowiskowej oraz ulepszeń technicznych sceny. Rozwiązania architektoniczne zastosowane w Operalni miały istotny wpływ na rozwój scen teatralnych w Polsce.

2

Krakowskie premiery Moliera i Racine'a w 1676 r. oraz inne nieznane fakty z teatru Sobieskich

100%

Targosz K.

Pamiętnik Teatralny

|

1990

|

vol. 39

|

issue 3/4

293-304

EN

This article recounts theater events at the court of King John III Sobieski and Queen Maria Kazimiera. The author relies mainly on the writings and communications of the royal secretary Cosimo Brunetti, supplementing them with information provided by other associates of the court milieu. Based on these sources, the author has established that, in all likelihood, the French comedies staged at the Sobieski residence in Złoczów at the turn of April and May 1675 included Molière's Les Fourberies de Scapin (Scapin the Schemer). The comedy was certainly presented on 12 April 1676, as part of Sobieski’s coronation celebrations at the Wawel castle in Krakow, alongside Jean Racine’s Andromache (with Françoise Faidherbe as the heroine), and a ballet performance with the participation of the children of the royal couple. The author also managed to establish that on 24 June 1682, François Paulin Dalerac played the title role in Pierre Corneille’s Le Menteur (The Liar), staged at the Sobieski residence in Jaworów. The article also describes the visit of the singer Clementini, whose performance in Jaworów on 30 April 1684 accompanied a banquet in honor of the Spanish envoy Leopold Philip Montecuccoli, as well as the performances of French comedies and ballet held there on 10 July 1684, in the presence of the Venetian envoy Angelo Morosini and the nuncio Andrea Santa Croce. According to the author, on the latter occasion, the manor garden in Jaworów hosted Molière’s L’école des femmes (The School for Wives) and L'Amour Médecin (Dr. Cupid), comedies which had already been presented on 24 June that year. She emphasizes that the testimonies of plein-air shows in Jaworów suggest that a garden theater functioned in this royal residence; probably modelled on French theaters of this kind, it appears as the first such enterprise in the Polish-Lithuanian Commonwealth.

PL

Artykuł poświęcony wydarzeniom teatralnym na dworze króla Jana III i królowej Marii Kazimiery Sobieskich. Autorka oparła się głównie na notatkach i doniesieniach królewskiego sekretarza Cosima Brunettiego, uzupełniając je informacjami pochodzącymi od innych osób związanych z królewskim dworem. Ustaliła, że najprawdopodobniej na przełomie kwietnia i maja 1675 wśród inscenizacji komedii francuskich w rezydencji Sobieskich w Złoczowie mogły znaleźć się również Molierowskie Szelmostwa Skapena. Komedię tę z całą pewnością pokazano 12 kwietnia 1676, w ramach uroczystości pokoronacyjnych Jana III na Wawelu, wraz z Andromachą Jeana Racine’a, w której w roli głównej wystąpiła Françoise Faidherbe, oraz z widowiskiem baletowym, w którym brały udział także dzieci pary królewskiej. Autorce artykułu udało się ponadto ustalić, że 24 czerwca 1682 w tytułowej roli w inscenizacji Kłamcy Pierre’a Corneille’a wystąpił w rezydencji Sobieskich w Jaworowie François Paulin Dalerac. Artykuł obejmuje także informacje związane z występami śpiewaka Clementiniego 30 kwietnia 1684 w Jaworowie w ramach bankietu na cześć posła hiszpańskiego Leopolda Filipa Montecuccolego oraz pokazów teatralnych przygotowanych w tej rezydencji 10 lipca 1684, kiedy w obecności posła weneckiego Angela Morosiniego oraz nuncjusza Andrei Santa Croce zaprezentowano inscenizacje francuskich komedii i baletu. Zdaniem badaczki w jaworowskim ogrodzie pokazano wówczas prezentowane już wcześniej (24 czerwca tego roku) komedie Molière’a: Szkołę żon oraz Miłość lekarzem. Autorka podkreśla, że informacja o plenerowych pokazach w Jaworowie wskazuje na funkcjonowanie w tej rezydencji teatru ogrodowego, prawdopodobnie nawiązującego do wzorów francuskich, i najwyraźniej najwcześniejszego na terenach Rzeczypospolitej.

3

«Mieszczanin szlachcicem», czyli estetyzacja frustracji społecznej i jej transhistoryczne aktualizacje (1670–2022)

80%

Bajer M.

Pamiętnik Teatralny

|

2023

|

vol. 72

|

issue 1

49-77

EN

This article concerns Molière’s 1670 comedy Le Bourgeois gentilhomme (The Bourgeois Gentleman) and selected aspects of its scholarly and artistic reception. The argument is organised around two problems: the possibility of interpreting the social meanings of the work and the challenges that comédie-ballet poetics poses to translators and theater-makers. The author presents an overview of research on the image of impossible class advancement as thematized in The Bourgeois Gentleman and indicates a new interpretive direction, referring to categories drawn from the sociological theory of Pierre Bourdieu. He also discusses how the structural elements of comédie-ballet characteristic of Molière’s play have been approached in its Polish adaptations, translations, and stagings (18th-century court theater, Jerzy Gruza, Jerzy Stuhr, Benjamin Lazar). He argues that taken from a transhistorical perspective, both the interpretative work and stage practices concerning The Bourgeois Gentleman illustrate the same phenomenon: the play’s relevance is discovered not through modernization or revealing new meanings, but rather thanks to a reflection on the historical conditions of culture in Molière’s time.

PL

Artykuł dotyczy komedii Molière’a Le Bourgeois gentilhomme (Mieszczanin szlachcicem) z 1670 roku i wybranych aspektów jej dramatoznawczej i artystycznej recepcji. Tok wywodu organizują dwa zagadnienia: możliwości interpretacji społecznych sensów utworu i wyzwania poetyki comédie-ballet dla tłumaczy i inscenizatorów. Autor przedstawia stan badań nad tematyzowanym w Mieszczaninie obrazem niemożliwego awansu klasowego i wskazuje nowy kierunek interpretacji tego problemu, odwołując się do kategorii zaczerpniętych z socjologicznej teorii Pierre’a Bourdieu. Omawia także sposoby podejścia do charakterystycznych dla tej sztuki strukturalnych elementów komediobaletu w jej adaptacjach, tłumaczeniach i inscenizacjach (teatr stanisławowski, Jerzy Gruza, Jerzy Stuhr, Benjamin Lazar). Stawia tezę, że oba wątki ujęte w perspektywie transhistorycznej ilustrują to samo zjawisko: w dotychczasowej pracy interpretacyjnej i praktykach scenicznych narosłych wokół Mieszczanina szlachcicem aktualność odkrywana jest nie poprzez uwspółcześnienia czy wydobywanie nowych sensów, ale dzięki refleksji nad historycznymi uwarunkowaniami kultury czasów Molière’a.

Refine search results

3 Pamiętnik Teatralny

1 Bajer M.

1 Król B.

1 Targosz K.

1 2023

1 1990

1 1956

Budynek Operalni Saskiej w Warszawie

Krakowskie premiery Moliera i Racine'a w 1676 r. oraz inne nieznane fakty z teatru Sobieskich

«Mieszczanin szlachcicem», czyli estetyzacja frustracji społecznej i jej transhistoryczne aktualizacje (1670–2022)