Search results

1

The Polish-Lithuanian Commonwealth as a Laboratory for Analysing Connections between Confessions, the Demographic Regime, and Human Capital

100%

Guzowski P., Poniat R.

Acta Poloniae Historica

|

2017

|

vol. 116

PL

Religion played a key role in the normative systems of early modern societies. This article is an introduction to a more extensive project, in which we will conduct a historical analysis of the role of religion in economic, demographic, and civilizational growth. We believe that the sources that have survived from the early modern period provide ample data to allow for quantitative studies on this subject. The Polish-Lithuanian Commonwealth appears to be an excellent laboratory because of its unique religious diversity, which allowed for the relatively peaceful coexistence of many religions on its territory. In this paper we analyse censuses from the second half of the eighteenth century which registered the mixed denomination/religious populations of villages (the Zabartowo parish), a small town (Kępno) and a big city (Warsaw). We try to show that these censuses can be used not only in typical demographic studies on family structures, but can also be successfully used in research on human capital in religiously diversified societies.

2

The issue regarding “the reform of the union” of Lublin in Lithuanian policy in the period of three interregna following the death of king Sigismund Augustus (1572–1588)

88%

Kempa T.

Zapiski Historyczne

|

2014

|

vol. 79

|

issue 4

53-88

PL

The Union of Lublin signed in 1569 between Poland and Lithuania created a kind of federation of two states ruled by one monarch elected by the szlachta from both states; moreover, both states had a common parliament and ran a common foreign and defence policy. The magnates, who played the key role in Lithuanian politics, unlike the Lithuanian szlachta – were not fully satisfied with the resolutions of the union of Lublin. Earlier they wanted to establish a less strict relationship with Poland, maintaining separate parliamentary systems. Nevertheless, King Sigismund Augustus’s support for the idea of a closer union, which was forced by the Poles, determined the shape of the new union. Additionally, in 1569 the Grand Duchy of Lithuania lost vast areas including the Kievan land, Volhynia, Bratslav land and Podlachia, which constituted over a third of the whole territory of the state. Lithuanian dignitaries found it extremely humiliating, for it was the king who fulfilled the demands of the Poles and incorporated the areas into Poland despite Lithuanian protests. After the death of Sigismund Augustus during the subsequent interregna (1572–1573, 1575–1576, 1586–1587) the leading Lithuanian magnates, particularly Mikołaj Radziwiłł ‘Rudy’ [‘the Red’] , Mikołaj Krzysztof Radziwiłł ‘Sierotka’ [‘the Orphan’] and Jan Chodkiewicz planned to regain the territories. They referred to the plan as the “reform of the union”. However, it turned out that they could not carry out the project without the support of the magnates and szlachta from the incorporated lands. The term the “reform of the union” also meant other changes that would secure the Grand Duchy of Lithuania a more equal position in the union with Poland. Few Lithuanian demands were fulfilled by the Polish party and the subsequent monarchs. Nevertheless, the confirmation of the new codification of Lithuanian law (III Statute) by King Sigismund III in 1588, which consolidated and, in some points, even extended the Lithuanian autonomy, was a momentous event for the Grand Duchy of Lithuania.

3

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ A ENCYKLOPEDIA, ALBO SŁOWNIK ROZUMOWANY NAUK, SZTUK I RZEMIOSŁ (CZ. 2. WYMIAR DYDAKTYCZNY)

75%

Janeczek S.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2016

|

vol. 59

|

issue 2

3-22

PL

This paper combines on the one hand the educational ideals and didactics in the schools of the Polish–Lithuanian Commonwealth reformed by the Commission of National Education (1773), and on the other hand one of the most representative testimonies of the then intellectual culture, i.e. Encyclopédie ou dictionnaire universel raisonné des sciences, des arts et des métiers, published in the years 1751–1780. It shows continuity with regard to learned culture and the place of philosophy in modern school. In accord with the standards of the Encyclopédie the European school preserved the course of philosophy in the spirit of philosophia recentiorum, at least at the university level. This philosophy took a critical approach in its assimilation of the elements of modern epistemology, especially the accomplishments of modern natural sciences. Such attitude was also typical of the school reformed in the mid-eighteenth century in the Commonwealth, especially by the orders of Piarists and Jesuits. The Commission had introduced independent mathematical and natural subjects, a fact that limited philosophy. In secondary schools philosophy was reduced to logic and practical ethics, and at universities to natural law with social, political, and economic elements. For this reason they even departed from a traditional structure of university, with a propedeuctic faculty of philosophy, when in the spirit of the physiocratic physical and moral orders a two-element structure of universities was established. Despite these changes, philosophical elements can be found even in the didactics of natural sciences in the schools of the Commission. The same tendencies are apparent in the then European school, therefore in the form of interpretations drawing on the category of substance and its properties, or even the conception of the animal soul.

4

The necessity to reexamine the question of Lithuanian particularism during the reign of Sigismund III and Władysław IV

75%

Ambroziak T.

Zapiski Historyczne

|

2014

|

vol. 79

|

issue 4

89-109

EN

The article includes the critical evaluation of the achievements of the research on Lithuanian particularism; the author puts forward a number of suggestions for looking at the problem during the reign of the first two Vasas in a new light. Detailed research should be carried out in order to prepare an exact definition of the phenomenon, its extent and the analysis of the characteristic features of Lithuanian particularism. An important aspect of the problem is comparative research which could reveal similarities and differences in the attitudes of the szlachta of the Crown and the Lithuanian szlachta and their attitude to the common state. The frequency and dynamics of the Polish-Lithuanian conflicts should also be examined, and the quantitative analysis of demands put forward by Lithuanian dietines ought to be conducted.

5

Attempts to raise the educational level of the Uniate clergy at the Basilian Seminary in Novy Sverzhen (1743-1833)

75%

Liseichykau D., Wereda D.

Historia i Świat

|

2023

|

vol. 12

255-272

EN

The aim of this paper is to present the activities of the first educational institution educating Uniate clergy in the Metropolitan Diocese of Kiev and its role in the education of the Uniate community of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The seminary was founded in 1743 by Michał Kazimierz Radziwiłł 'Rybeńko' in Novy Sverzhen (Nowy Świerżeń). The conduct of the seminary was entrusted to the Order of the Lithuanian Basilian Province. Monks served as rectors and teachers. The curriculum was modeled on Jesuit colleges. The seminary in Novy Sverzhen was planned for 12 alumni. The seminar educated clergymen for the Uniate parishes located in the Radziwiłł estate. The first seminary in the Uniate Metropolitan Diocese of Kiev did not solve the problem of the low intellectual level of the Uniate clergy. In relation to the needs the ability to train 12 alumni was far too small. The seminary closed in 1828.

6

Bydgoski epizod w życiu Stanisława Leszczyńskiego – wokół ucieczki króla do Gdańska we wrześniu 1733 roku

63%

Dygdała J.

Zapiski Historyczne

|

2014

|

vol. 79

|

issue 2

73-95

EN

The issue of the quick escape of the newly elected king Stanisław Leszczyński from Warsaw to Gdańsk has never been a subject of thorough monographic research. This results from a lack of basic source information. More information referring to the king’s escape and his stay in Bydgoszcz may be found only in handwritten newspapers from the period – hitherto not explored by historians – and the Warsaw printed paper Kuryer Polski. When Stanisław Leszczyński had been elected King of Poland (12 September 1733), it turned out that Russian troops were approaching Warsaw with the intention of dethroning him. The monarch followed the advice of the French ambassador Antoine-Felix de Monti and decided to leave for Gdańsk to await help as promised by the French. Stanisław, along with a small entourage escorted by 60 reiters, left Warsaw in the late afternoon of 22 September 1733 and in the evening of 27 September he arrived in Bydgoszcz. He spent two nights in the house belonging to Zofia Anna Gałecka (the daughter of the governor of Poznań). In the morning of 28 September he participated in a mass in the Jesuit church where he was welcomed by the rector of the Jesuit college Tomasz Lichtański. In the morning of 29 September he left Bydgoszcz and on 2 October 1733 he arrived in Gdańsk. The king and his entourage were quite optimistic and relied on the help of France, Sweden and Turkey. In the meantime, on 5 October, under the cloak of the Russian army, another Polish king was elected – the Saxon elector August III.

7

Mariusz Robert Drozdowski, „My o nas i o innych. Szlachta Rzeczypospolitej wobec Kozaczyzny zaporoskiej w latach 1648–1659”, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2015, ss. 480

63%

Chynczewska-Hennel T.

Studia Polsko-Ukraińskie

|

2017

|

vol. 4

PL

The book discusses the attitude of the Polish-Lithuanian Commonwealth nobility to the Cossack problem in the second half of the 17th century. The chronological framework of the work is the period between the outbreak of the Khmelnytsky uprising up to the ratification of the Hadiach union by the sejm of the Commonwealth. The choice of this period made it possible to thoroughly analyze one of the key research subjects of the work, i.e. the evolution of views and attitudes among the nobility regarding the Cossack issue, and the factors affecting this process In the beginning of the book, I mostly concentrate on the determination of the nobility’s views concerning the motives for Cossacks’ armed revolt against the Commonwealth, which substantially affected the evaluation of the character of the uprising. Chapter two presents the main projects of solving the Cossack problem promoted by the contemporary Commonwealth authorities. Chapter three includes a discussion on the nobility’s attitude to the Cossack problem in the 1650–1654 period. Chapter four presents the circumstances which led to the Union of Hadiach, and opinions on that union prevalent among the nobility. It also discusses the main problems connected with the ratification of ghat agreement at the 1659 sejm.

8

„Jędrna prawda o utuczonych wieprzach”. Miejsce i rola Gdańska w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w ocenie Władysława Konopczyńskiego

63%

Klassa B.

Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej

|

2020

|

issue 12

EN

This article is devoted to Władysław Konopczyński (1880–1952), one of the most distinguished Polish historians of the twentieth century, and his view of the role of Gdańsk – the most powerful city in the Polish-Lithuanian Commonwealth – in Poland’s history. The historian is shown to have held an ambivalent view of the city’s role in Polish history. Stressing the importance of Poland’s access to the sea and appreciating the city’s collaboration with the rest of the country, Konopczyński criticised what he considered to have been the symptoms of the city’s egoism.

PL

Artykuł poświęcony jest twórczości jednego z najwybitniejszych historyków polskich XX w., Władysława Konopczyńskiego (1880–1952). Autorka skupia się na kwestii postrzegania przez Konopczyńskiego roli Gdańska – najpotężniejszego miasta szlacheckiej Rzeczypospolitej, ambiwalentnie ocenianego przez historyka, który eksponując znaczenie dostępu do morza dla rozwoju państwa, podkreśla wagę współpracy gdańsko-polskiej, ale ostro krytykuje działania postrzegane jako przejawy egoizmu miasta.

9

[Recenzja]: The Inventory of Manuscripts from the Załuski Library in the Imperial Public Library [...]

63%

Prokop K. R.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2016

|

vol. 106

415-425

EN

Full title: [Recenzja]: The Inventory of Manuscripts from the Załuski Library in the Imperial Public Library • Инвентар рўкописей Библиотеки Залуских в Императорской Публичной библиотеке • Inwentarz rękopisów Biblioteki Załuskich w Cesarskiej Bibliotece Publicznej, oprac. Olga N. Bleskina i Natalia A. Elagina (współpraca Krzysztof Kossarzecki i Sławomir Szyller), Biblioteka Narodowa, Warszawa 2013, ss. 612 + 16 ss. ilustr. barwnych

PL

Pełny tytuł: [Recenzja]: The Inventory of Manuscripts from the Załuski Library in the Imperial Public Library • Инвентар рўкописей Библиотеки Залуских в Императорской Публичной библиотеке • Inwentarz rękopisów Biblioteki Załuskich w Cesarskiej Bibliotece Publicznej, oprac. Olga N. Bleskina i Natalia A. Elagina (współpraca Krzysztof Kossarzecki i Sławomir Szyller), Biblioteka Narodowa, Warszawa 2013, ss. 612 + 16 ss. ilustr. barwnych

10

Listy Marcina Szyszkowskiego do Tomasza Zamoyskiego – źródła do spraw kozackich i tatarsko-tureckich (1623-1626)

63%

Milewski D.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2013

|

vol. 100

265-283

EN

The first half of twenty years of 17th Century is a period of gradual normalization of Polish and Turkish relations after the Great War of 1620-1621. Challenging the issue of Zaporowscy Cossacks and their looting expeditions in the Black Sea effectively was regarded as the pre-condition of success for this normalization process. The Republic of Poland tried to achieve both targets by means of the mission of Priest Krzysztof Zbaraski to Stambul in the years of 1622-1623, and the commission, as well as the subsequent military encounter with the Cossacks in 1625. Members of political elites were also sometimes directly involved in achieving those targets. This article presents three letters from Cracow Bishop Marcin Szyszkowski to the Governor of Kiev Tomasz Zamoyski. The letters being kept in custody of Zamoyski Archive affiliated to the Central State Historical Archives in Warsaw. Those letters were written in the years of 1623-1626 and referred to political issues. Apart from the factual content, they allow to learn about the attitude of Senator Marcin Szyszkowski, being the clergyman, to the said political and military events. They also expose personal relations between magnates and politicians. Therefore the letters incorporate themselves into the research on military and political history as well as the philosophy of life and the position of people of the Church as far as public life is concerned in the Republic of Poland of 17th Century.

11

Litwa i Litwini jako integralna część Rzeczypospolitej w polskiej świadomości epoki nowożytnej (XVI–XVII w.)

63%

Świderska-Włodarczyk U.

Społeczeństwo i Polityka

|

2019

|

issue 3(60)

63-74

PL

W XVI i XVII w. Litwa i Litwini zajmowali istotne miejsce w staropolskiej świadomości. Świadczą o tym opinie ówczesnych intelektualistów. To oni w głównej mierze zabierali głos na poziomie teoretycznym. Te opinie pozostawały w zgodzie z opiniami szlacheckimi, choć cechowały się większym praktycyzmem i lakonicznością. Każda z nich potwierdzała tezę o podmiotowym wizerunku Wielkiego Księstwa Litewskiego i jego mieszkańców. Na kształt tego wizerunku składały się oceny o charakterze etnogenicznym, dynastycznym, politycznym, ustrojowym, patriotycznym, religijnym i kulturowym. Wszystkie one, mimo nieznacznych różnic, w zasadniczym kształcie pozostawały spójne i pozytywnie wartościowały obecność Litwy i jej mieszkańców w strukturze państwa. Pamiętano bowiem, że symbioza Korony i Litwy stanowiła warunek wartości nadrzędnej – potęgi Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

EN

In the 16th and 17th centuries Lithuania and the Lithuanians played an important role in the Old Polish awareness. This is evidenced by the opinions of the intellectuals of that time. They mainly expressed their opnion at the theoretical level. These opinions were in line with the opinions of the nobility, although they were more practical and laconic. Each of them confi rmed the thesis about the subjective image of the Grand Duchy of Lithuania and its inhabitants. The shape of this image was of ethnogenic, dynastic, political, patriotic, religious and cultural character. All of them, in spite of slight differences, basicly remained coherent, and positively evaluated the presence of Lithuania and its inhabitants in the structure of the state. It was remembered thow, that the symbiosis of the Crown and Lithuania was a condition of the supreme nature – namely the power of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

12

Dziecko w prawie staropolskim

63%

Bednaruk W.

|

2019

|

vol. 14

|

issue 16 (1)

7-16

EN

The status of the child in the legal system and the family of old-time Poland was primarily regulated by the norms of common law. In the historical period in question, the need to interfere in the mutual relations of parents and children was not recognized, leaving to the former the right to decide on the fate of their offspring. Only in some cases, when the legislator recognized the need to protect the welfare of the child in a special way, do we see activities aimed at providing it with the necessary protection. The rights of children were not of much interest until at the end of the First Polish Republic, but due to the political situation in the country, the proposed solutions could not be effectively implemented.

PL

Pozycję dziecka w polskim prawie i w rodzinie staropolskiej regulowały przede wszystkim normy prawa zwyczajowego. W analizowanym okresie nie dostrzegano potrzeby ingerowania we wzajemne relacje rodziców i dzieci, pozostawiając tym pierwszym prawo do decydowania o losie swojego potomstwa. Jedynie w niektórych przypadkach, gdy prawodawca uznał, iż w określonej sytuacji dobro dziecka musi być w sposób szczególny chronione, dostrzegamy działania zmierzające do zapewnienia mu niezbędnej ochrony. Prawami dziecka w większym stopniu zainteresowano się dopiero u schyłku I Rzeczypospolitej, jednak ze względu na sytuację polityczną w kraju nie udało się skutecznie przeprowadzić projektowanych rozwiązań.

13

Death of the Magnate: Life Expectancy of the Magnatery in the Polish–Lithuanian Commonwealth Versus the Demography of the Western European Elites in the Early Modern Age

51%

Liedke M.

Przeszłość Demograficzna Polski

|

2019

|

vol. 41

57-79

PL

Celem artykułu było ustalenie oczekiwanej długości życia magnaterii w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i porównanie uzyskanych wyników z tymi, które obliczono dla elit zachodnioeuropejskich w okresie wczesnonowożytnym. Obliczenia wartości tego parametru dokonano na podstawie faktów genealogicznych, takich jak daty urodzin i śmierci przedstawicieli 17 rodów (356 dorosłych mężczyzn i 173 dorosłe kobiety). Tablice wymieralności skonstruowano, zaczynając od wieku 20 lat. Ze względu na relatywnie niedużą liczbę przypadków, podstawą konstrukcji tablic była cała analizowana grupa mężczyzn i kobiet (skrajne daty urodzin dla kohorty w przypadku mężczyzn to 1457–1800, a w odniesieniu do kobiet – 1499–1796). Ponieważ zaobserwowano niewielkie różnice w oczekiwanej długości życia magnatów z Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, zdecydowano obliczyć 95% przedziały ufności. Następnie dokonano porównania oczekiwanej długości życia magnaterii z wartością tego parametru obliczonego dla elit zachodnioeuropejskich. Baza danych została skonstruowana na podstawie informacji zaczerpniętych z prac genealogicznych i opublikowanych materiałów odnoszących się do poszczególnych rodzin, z biografii poszczególnych osób i monografii rodzin, biogramów z Polskiego Słownika Biograficznego, artykułów poświęconych danym rodzinom i ich przedstawicielom oraz źródeł historycznych już opublikowanych, takich jak testamenty, listy i pamiętniki. Dane te uzupełniono lub skorygowano w wyniku kwerendy archiwalnej. Oczekiwana długość życia magnatów w wieku 20 lat wyniosła prawie 33 lata, a w wieku 50 lat – 14,5 lat. Dwudziestoletnie kobiety zaś żyły jeszcze średnio 31 lat, a te w wieku 50 lat – jeszcze 19 lat. Różnice między oczekiwaną długością życia przedstawicieli obu części Rzeczypospolitej Obojga Narodów były niewielkie. Jednak możemy obserwować większe różnice w oczekiwanej długości życia miedzy magnaterią a elitami zachodnioeuropejskimi, na korzyść tych ostatnich, szczególnie w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku. Niższa oczekiwana długość życia magnaterii mogła wynikać z gorszej niż na Zachodzie opieki medycznej, a w szerszym ujęciu – z niższego poziomu kapitału ludzkiego. Niewielkie różnice w wartości tego parametru między przedstawicielami Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego mogły wynikać z jednej strony z niewielkiej próby badawczej, a z drugiej – z podobnego stylu życia oraz warunków ekonomicznych i środowiskowych. Ponadto przedstawiciele obu głównych części Rzeczypospolitej byli ze sobą spokrewnieni na skutek koligacji małżeńskich.

EN

The main purpose of the text was to obtain the life expectancy of the magnatery in the Polish-Lithuanian Commonwealth and compare it with the results from the Western European elites in the early modern age. Calculation of the life expectancy parameter values was made on the basis of genealogical facts, such as dates of birth and death of the members of 17 families (365 adult men and 173 adult women). Life tables were constructed starting from the age of 20. On account of the relatively small number of cases, the entire group was adopted as the cohort constituting the basis for constructing the life tables (extreme dates of birth for the cohort are in the case of men: 1457–1800 and women: 1499–1796). Because there were slight differences that may be observed between the life expectancy of magnates from the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania, I decided to calculate 95% confidence intervals from my sample. Then I compared the value for the life expectancy of the magnatery with the value for the same parameter of the Western European aristocracy. My database was constructed using information from genealogical works and published materials referring to particular families, biographies of particular people, and also biographies published in the Polish Biographic Dictionary, monographs of families, articles dedicated to these families and their members, as well as already-published sources, such as wills, letters and memoirs. Certain data were complemented or corrected as a result of an archive query. Male life expectancy at the age of 20 was almost 33 years, and at the age of 50, 14.5. On average, women who reached their 20s carried on living for a further 31 years, and after reaching the age of 50, still had 19 years to go. Differences in life expectancy between men and women from different parts of the country turned out to be minor. The results of calculating 95% confidence intervals from my sample are not statistically significant. However, we can see bigger differences in relation to the Western European elites. Studies conducted by Western European historical demographers showed longer life expectancy for both men and women, especially in the second half of the 17th and 18th centuries. The lower life expectancy of the magnatery might have been the result of worse medical care, and in a broader sense, a lower level of human capital. The very small differences in life expectancy between men and women from different parts of the Polish-Lithuanian Commonwealth may have resulted from the small amount of data collected and, on the other hand, of a similar lifestyle and economic and environmental conditions. In addition, they were related to each other as a result of marriage between representatives of both states of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

14

[Recenzja]: Zdzisław Gębołyś, Bibliografia druków w języku polskim wydanych na Litwie od 1944 do 2014 roku, Sosnowiec-Wilno 2015, Wydawca: Stowarzyszenie Naukowców Polaków Litwy, ISBN 978-83-65259-00-4

51%

Warząchowska B.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2016

|

vol. 106

435-438

15

W służbie Sobieskiego. Działalność polityczna i wojskowa Jana Gorzeńskiego (około 1626–1694)

51%

Pietrzak J.

Zapiski Historyczne

|

2018

|

vol. 83

|

issue 1

69-110

EN

So far the figure of Jan Gorzeński was treated marginally by researchers dealing with the subject matter of the political and military clientele of Jan III Sobieski. The activity of Gorzeński in the institutions of political life in the province of Greater Poland became the starting point to his further activity in the Sejm. Obedience and loyalty which were evinced by Gorzeński first towards the castellan, next to the voivode of Poznań Krzysztof Grzymułtowski allowed him to get closer to the people associated with Sobieski. Upon his inspiration, Gorzeński recruited members of the Sejm and converted them into supporters of the marshal and grand crown hetman. In the 1670s the activity of Gorzeński was also discernible in the military field. His participation in war campaigns against the Tatars, Turks and Cossacks made him a recognizable and praiseworthy commander of the dragoon regiment. The coronation of Jan Sobieski constituted the turning point in Gorzeński’s career as he was promoted and entrusted with the starost estates. His marriage with Sobieski’s relative – Elżbieta – the widow after Władysław Denhoff (died 1671) also helped him to be one of the co-operators of the king. Thanks to this, Jan won respect and had the opportunity to rise above the level of middle-income noblemen. In the last years of his life Gorzeński focused on the struggle with the Sapiehas, who at the end of the reign of Jan III Sobieski set up a faction which was in opposition to the court.

DE

Die Gestalt von Jan Gorzeński tauchte bisher eher am Rand der Forschungen zur politischen und militärischen Klientel von Johann III. Sobieski auf. Die Tätigkeit von Gorzeński im Umkreis der Institutionen des politischen Lebens der Provinz Großpolen wurde zum Ausgangspunkt für seine Aktivität beim Sejm. Der Gehorsam und die Treue, durch die sich Gorzeński gegenüber Krzysztof Grzymułtowski, dem Kastellan und dann Wojewoden von Posen, ausgezeichnet hatte, machte es ihm möglich, sich dem Kreis der Personen anzunähern, die mit Sobieski in Verbindung standen. Auf seine Weisung hin gewann Gorzeński Abgeordnete und zog sie auf die Seite des Marschalls und Großhetmans der Krone. In den siebziger Jahren des 17. Jahrhunderts machte sich die Aktivität von Gorzeński auch im Bereich der Armee bemerkbar. Die Teilnahme an Kriegszügen gegen Tataren, Türken und Kosaken machte aus ihm einen bekannten und gerühmten Anführer eines Dragonerregiments. Die Krönung Sobieskis zum König wurde für Gorzeński zu einem Wendepunkt im Hinblick auf seinen Aufstieg in Ämtern und die ihm zur Nutzung überlassenen Güter in Starościn. Auch die Heirat Gorzeńskis mit einer entfernten Verwandten von Johann III. namens Elżbieta, der Witwe von Władysław Denhoff (gest. 1671) förderte seine Zugehörigkeit zum Kreis der Mitarbeiter des Monarchen. Sie brachte ihm die entsprechende Wertschätzung und die Chance ein, sich aus dem Kreis des mittleren Adels abzuheben. In seinen letzten Lebensjahren konzentrierte sich Gorzeński auf den Kampf gegen die Sapieha, die gegen Ende der Regierungszeit von Johann III. eine gegen den Hof gerichtete Partei bildeten.

16

Typologia formuł melodycznych staroruskiego śpiewu cerkiewnego na przykładzie dogmatyka tonu szóstego z XVI-wiecznych Irmologionów neumatycznych redakcji halickiej

51%

Sawicki D.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2020

|

vol. XVII (2020)

|

issue 2: Rozejm w Dywilinie (1618) na tle epoki, pod red. A. Góraka

181-197

PL

W przedmiotowej pracy autor kontynuuje swoje rozważania na temat funkcjonowania formuł melodycznych w staroruskich melodiach dogmatyków. Tym razem autor skupił się na dogmatyku tonu szóstego, zaczerpniętym z XVI-wiecznego Irmologionu Ławrowskiego. Ponadto autor posiłkował się innymi źródłami z tego okresu, tak zachodnio-ruskimi, jak i moskiewskimi. W toku przeprowadzonych badań autor wykazał, iż pomiędzy melodyką dogmatyka tonu szóstego a tekstem liturgicznym zachodzi ścisły związek. Ponadto prowadzone badania wykazały, iż struktura melodii dogmatyka szóstego tonu oraz dobór formuł melodycznych mimo upływu lat, nie uległy istotniejszym zmianom.

EN

In this work, the author continues his reflections on the functioning of melodic formulas in the Old Ruthenian melodies of dogmatika. This time, the author focused of the dogmaticon of the six tone, taken from of the Lavra Irmologion from the 16th century. In addition, the author used other sources from this period, both West-Ruthenia and Moscow ones. In the course of research, the author showed that there is a close relationship between the melody of the dogmaticon of the sixth tone and the liturgical text. Moreover, the conducted research showed that the structure of the melody of the dogmaticon of the sixth tone and the selection of melodic formulas have not changed significantly over the years.

RU

В этой работе автор продолжает изучение функционирования мелодических формул в древнерусских мелодиях догматиков. На этот раз автор сосредоточился на догматике шестого тона, взятого из Лавровского Ирмологиона XVI века. Кроме того, автор использовал другие источники того периода, как западнорусские, так и московские. В ходе исследования автор показал, что между мелодией догматика шестого тона и литургическим текстом существует тесная связь. Более того, проведенное исследование показало, что структура мелодии догматика шестого тона и подбор мелодических формул, несмотря на время, существенно не изменились.

17

Francuzi w XVII-wiecznej Rzeczypospolitej

51%

Michalczuk A.

Studia Podlaskie

|

2019

|

vol. 27

61-74

EN

The 17th century was a period when the French became more interested in the Polish-Lithuanian Commonwealth. One of the reasons was Marie Louise Gonzaga’s arrival in Poland. The relations between the Poles and the newcomers were changeable. As long as they were satisfied with low offices and were not interested in political affairs, they were welcomed in the country. When they began to intervene in politics, they met a wave of criticism. This also referred to the queen. Nevertheless, French travellers seldom described in his accounts examples of aggression on the part of the Poles. On the contrary, they wrote about the hosts’ kindness and hospitality.

PL

XVII wiek był okresem, w którym nastąpił wzrost zainteresowania Francuzów Rzeczypospolitą. Jednym z powodów było przybycie nad Wisłę Ludwiki Marii Gonzagi. Stosunki Polaków z przybyszami układały się w sposób zmienny. Dopóki zadowalali się niskimi urzędami i nie interesowali sprawami politycznymi, byli mile widziani w kraju. Gdy zaczęli ingerować w politykę, spadała na nich fala krytyki. Dotyczyło to również królowej. Niemniej jednak, francuscy podróżnicy w swoich relacjach rzadko opisywali przypadki agresji ze strony Polaków. Wręcz przeciwnie, pisali raczej o życzliwości i gościnności gospodarzy.

18

Działalność polityczno-wojskowa chorążego koronnego i wojewody kijowskiego Andrzeja Potockiego w latach 1667–1673

45%

Hundert Z.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. XVI (2019)

|

issue 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego

143-167

PL

Andrzej Potocki był najstarszym synem wojewody krakowskiego i hetmana wielkiego koronnego Stanisława „Rewery”. Związany był ze swoją rodzimą ziemią halicką, w której zaczynał karierę wojskową, jako rotmistrz jazdy w 1648 r., oraz karierę polityczną. Od 1646 r. był starosta sądowym w Haliczu, co wpływało na jego polityczną pozycję w regionie oraz nakładało na niego obowiązek zapewnienia pogranicznej ziemi halickiej bezpieczeństwa. W latach 1647–1668, jako poseł, aż 15 razy reprezentował swoją ziemię na sejmach walnych. W 1667 r. był już doświadczonym pułkownikiem wojsk koronnych. Posiadał kilka jednostek wojskowych w ramach koronnej armii zaciężnej oraz blisko tysiąc wojsk nadwornych na potrzeby obrony pogranicza. Po śmierci ojca w 1667 r. faktycznie stał się głową rodu Potockich. Związany był już wtedy politycznie z dworem Jana Kazimierza i z osobą marszałka wielkiego i hetmana polnego – a od 1668 r. wielkiego koronnego Jana Sobieskiego. W związku z tym jeszcze w 1665 r. otrzymał urząd chorążego koronnego. W 1667 r. bezskutecznie starał się też o buławę polną w przypadku awansu Sobieskiego na hetmaństwo wielkie. Potem brał udział w kampanii podhajeckiej, dowodząc grupą wojsk koronnych, swoich nadwornych i pospolitego ruszenia. W 1668 r. wszedł do senatu w randze wojewody kijowskiego, próbując oddziaływać na życie polityczne Kijowszczyzny i angażować się w sprawę odzyskania z rąk rosyjskich Kijowa. W okresie panowania Michała Korybuta (1669–1673) był jednym z najbardziej aktywnych liderów opozycji i jednym z najbliższych współpracowników politycznych i wojskowych Sobieskiego. Był inspiratorem niemal wszystkich wojskowych wystąpień kierowanych przeciwko władcy, w tym tego najpoważniejszego, konfederacji szczebrzeszyńskiej w listopadzie 1672 r. Po pogodzeniu się dworu z opozycją brał aktywny udział w przygotowaniach do kampanii wojennej przeciw Turcji a potem z powodzeniem dowodził większym zgrupowaniem wojsk koronnych w wielkim zwycięstwie pod Chocimiem 11 listopada 1673 r.

EN

This article aims at reconstructing the earlier stages of the biography of Andrzej Potocki, one of the most important actors of the time and of the richest magnates in the eastern voivodeships of Poland. The analysis is being made within the context of the functioning of the institutions holding the military and political power in Polish-Lithuanian Commonwealth in the second half of the 17th century. His successful career was partially conditioned by his belonging to a great aristocratic family. He was the eldest son of the Voivode of Cracow and Great Crown Hetman Stanisław “Rewera” Potocki and after the death of the latter practically headed the Potocki family. A. Potocki was since young age neatly connected to his own Halych Land and represented it at the Sejm several times. Thanks to the support of such an influential nobleman as Jan Sobieski, he was appointed as Voivode of Kiev. During the reign of the King Michał Korybut Wiśniowiecki (1669–1673), Potocki was an active member of the oppo¬sition and a close ally of Sobieski. He became the initiator of almost all anti-king protests in the army. He successfully ruled the Polish troops during the Polish-Turkish war in the 1672–1676, and this success brought the crown to Sobieski (1674). This in its turn strengthened the position of Potocki himself and prospectively opened him the way to get the highest positions of Field Hetman and Castellan of Kraków.

RU

Анджей Потоцкий был старшим сыном Краковского воеводы и великого гетмана коронного Станислава «Реверо». Он был связан с родной землей Галичской, в которой он начал свою военную карьеру в качестве ротмистра кавалерии в 1648 году и политическую карьеру. С 1646 года он был судовым старостом в Галиче, что повлияло на его политическое положение в регионе и наложило на него обязанность обеспечить безопасность пограничной Галичской земли. В 1647–1668 годах в качестве депутата он представлял свою землю 15 раз в сеймах. В 1667 году он был уже опытным полковником коронной армии. У него было несколько воинских частей в составе коронной наемной армии и почти тысяча войск придворных в целях защиты границ. После смерти отца в 1667 году он фактически стал главой семьи Потоцких. В то время он был политически связан с двором короля Яна Казимежа, а также с личностью великого маршала и полевого гетмана, а с 1668 года – гетмана великого коронного - Яна Собеского. Поэтому еще в 1665 году он получил должность коронного хорунжего. В 1667 году он безуспешно пытался получит булаву гетмана полевого в случае продвижения Собеского к гетманству великому. Затем он принял участие в кампании Подхаецкой, командуя группой войск короны, его придворными войсками и ополчением. В 1668 году он вступил в сенат в звании киевского воеводы, он пытался влиять на политическую жизнь Киевщины и ангажировался в дело возвращения Киева от Москвы. Во время правления Михаила Корыбута (1669–1673) он был одним из наиболее активных лидеров оппозиции и одним из ближайших политических и военных соратников Собеского. Он иницировал почти все военные выступления, направленные против короля, включая самую серьезную Конфедерацию Щебжешинскую в ноябре 1672 года. После примирения двора с оппозицией он активно участвовал в подготовке военной кампании против Турции, а затем с успехом командовал более крупной группировкой войск коронных в великой победе под Хотином 11 ноября 1673 года.

Refine search results

The Polish-Lithuanian Commonwealth as a Laboratory for Analysing Connections between Confessions, the Demographic Regime, and Human Capital

The issue regarding “the reform of the union” of Lublin in Lithuanian policy in the period of three interregna following the death of king Sigismund Augustus (1572–1588)

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ A ENCYKLOPEDIA, ALBO SŁOWNIK ROZUMOWANY NAUK, SZTUK I RZEMIOSŁ (CZ. 2. WYMIAR DYDAKTYCZNY)

The necessity to reexamine the question of Lithuanian particularism during the reign of Sigismund III and Władysław IV

Attempts to raise the educational level of the Uniate clergy at the Basilian Seminary in Novy Sverzhen (1743-1833)

Bydgoski epizod w życiu Stanisława Leszczyńskiego – wokół ucieczki króla do Gdańska we wrześniu 1733 roku

Mariusz Robert Drozdowski, „My o nas i o innych. Szlachta Rzeczypospolitej wobec Kozaczyzny zaporoskiej w latach 1648–1659”, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2015, ss. 480

„Jędrna prawda o utuczonych wieprzach”. Miejsce i rola Gdańska w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w ocenie Władysława Konopczyńskiego

[Recenzja]: The Inventory of Manuscripts from the Załuski Library in the Imperial Public Library [...]

Listy Marcina Szyszkowskiego do Tomasza Zamoyskiego – źródła do spraw kozackich i tatarsko-tureckich (1623-1626)

Litwa i Litwini jako integralna część Rzeczypospolitej w polskiej świadomości epoki nowożytnej (XVI–XVII w.)

Dziecko w prawie staropolskim

Death of the Magnate: Life Expectancy of the Magnatery in the Polish–Lithuanian Commonwealth Versus the Demography of the Western European Elites in the Early Modern Age

[Recenzja]: Zdzisław Gębołyś, Bibliografia druków w języku polskim wydanych na Litwie od 1944 do 2014 roku, Sosnowiec-Wilno 2015, Wydawca: Stowarzyszenie Naukowców Polaków Litwy, ISBN 978-83-65259-00-4

W służbie Sobieskiego. Działalność polityczna i wojskowa Jana Gorzeńskiego (około 1626–1694)

Typologia formuł melodycznych staroruskiego śpiewu cerkiewnego na przykładzie dogmatyka tonu szóstego z XVI-wiecznych Irmologionów neumatycznych redakcji halickiej

Francuzi w XVII-wiecznej Rzeczypospolitej

Działalność polityczno-wojskowa chorążego koronnego i wojewody kijowskiego Andrzeja Potockiego w latach 1667–1673