Search results

1

Najstarsze wizerunki Jana Długosza

100%

Bogus-Spyra M.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2019

|

vol. 112

17-42

EN

The following article attempts to describe the appearance of Jan Długosz referring to the three images contemporary with the chronicler: a miniature (or rather its copy) coming from Vita Beatae Kunegundis of Stary Sącz, a polychrome discovered in the so-called Długosz House in Wiślica, and a low relief placed in the foundation plaque of the Psalter House in Krakow. Thanks to the analysis of the surviving images of the 15th century, it was possible to establish the most characteristic features of the chronicler’s face. The medieval portraits of Długosz differ markedly from his images created in later centuries. Thus, it can be argued that the depictions of the chronicler (an artistic interpretation) provided by Jan Ligber, Michał Stachowicz, and especially Jan Matejko – the one which a number of drawings, paintings, sculptures and medals were modelled on (Bronisław Puc, Walery Gadomski, Wacław Głowacki, Aleksander Szyndler, Florian Cynk) – bear little resemblance to Długosz’s real physical appearance.

PL

W artykule podjęto próbę opisu wyglądu Jana Długosza na podstawie trzech wizerunków współczesnych kronikarzowi: miniatury (a raczej jej kopii) pochodzącej z starosądeckiego egzemplarza Vita Beatae Kunegundis, polichromii odkrytej w tzw. Domu Długosza w Wiślicy i płaskorzeźby z tablicy fundacyjnej Domu Psałterzystów w Krakowie. Analiza zachowanych przedstawień z XV wieku pozwoliła uzgodnić najbardziej charakterystyczne cechy zewnętrzne oblicza dziejopisarza. Średniowieczne portrety Długosza znacząco różnią się od ujęć wizerunkowych artystów wieków późniejszych, tym samym wyobrażenie postaci – twórcza interpretacja Jana Ligbera, Michała Stachowicza, a nade wszystko Jana Matejki, która stała się wzorem dla wielu grafik, rysunków, obrazów, rzeźb i medali (Bronisław Puc, Walery Gadomski, Wacław Głowacki, Aleksander Szyndler, Florian Cynk), w niewielkim stopniu oddaje prawdę o antropologii fizycznej kronikarza.

2

Kilka uwag o formularzu listów Szymona Maciejowica Ze Stawu na przykładzie korespondencji Oficjała Kamieńskiego i Pomorskiego z Wielkimi Mistrzami Krzyżackimi W Prusach oraz Radą Miasta Gdańska

100%

Włodarski Ł.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2019

|

vol. 112

453-463

EN

The aim of this article is to present the format of the letters written by the Kamień official and curate in spiritualibus et temporalibus (temporarily the Pomerania official as well), Szymon Maciejowic of Staw, to addressees in Prussia, namely the Grand Masters of the Teutonic Order and Gdańsk councillors. Unfortunately, only seven original letters from that church dignitary survive to this day. Analysis of these letters reveals that Szymon called himself a chaplain (cappellanus) when writing letters to the aforementioned addressees. This polite term was, in fact, a synonym for ‘clergyman’. It is also worth emphasizing that Maciejowic, in order to please the recipients and win their favour, frequently addressed the Grand Masters as dukes in his letters. It should be added that addressing the head of the Teutonic Order as a duke became a fairly common diplomatic practice in Poland only after the signing of the so-called Second Treaty of Toruń in 1466.

PL

Artykuł stawia sobie za cel przedstawienie elementów formularza listów oficjała kamieńskiego i zarazem tamtejszego wikariusza in spiritualibus et temporalibus (chwilowo również oficjała pomorskiego) Szymona Maciejowica ze Stawu do adresatów w Prusach, a ściślej do wielkich mistrzów krzyżackich oraz rajców gdańskich. Niestety po dziś dzień, w oryginale zachowało się jedynie siedem listów tegoż dygnitarza kościelnego. Niemniej w świetle interesującej nas korespondencji rzeczą symptomatyczną jest, iż Szymon w stosunku do adresatów tytułował się ich kapelanem (cappellanus). Zwrot ten w swej naturze kurtuazyjny, de facto był synonimem osoby duchownej. Warto również podkreślić, iż Maciejowic niejednokrotnie, zapewne aby upodobać się odbiorcy i zyskać jego przychylność, w listach adresowanych do wielkich mistrzów krzyżackich używał w stosunku do nich tytulatury książęcej. Dodać wreszcie należy, iż w warunkach polskiej dyplomacji tytułowanie zwierzchnika Zakonu Krzyżackiego księciem staje się praktyką dość powszechną dopiero po roku 1466, a więc po podpisaniu tzw. II pokoju toruńskiego.

3

Proles illegitima? Postępowanie wobec dzieci w praktyce sądu poznańskiego oficjała biskupiego w średniowieczu

88%

Biniaś-Szkopek M.

Średniowiecze Polskie i Powszechne

|

2021

|

vol. 13

182-219

EN

In this article, Magdalena Biniaś-Szkopek raises issues related to the situation of illegitimate offspring in the Middle Ages. In the introductory part of the text, Biniaś-Szkopek summarizes the current research and shows that in this period “bastards” were treated as inferior to legitimate offspring. The literature on this points out that an illegitimate child was not only socially disadvantaged, but that, moreover, this kind of person was deprived of all privileges, including the right to inherit from the father and to occupy higher positions - secular or ecclesiastical - in the state administration. Biniaś-Szkopek also draws attention to the fact that in late medieval Poland, which was a state monarchy, different laws were applied to different social strata, which, however, in the context of the issue discussed in this article, did not find an adequate reflection in historiography. Further in her article, Biniaś-Szkopek presents the results of her analysis of a source that has been neglected by historiography so far: books kept by consistory courts. Biniaś-Szkopek has scrutinized a group of files created by a Poznań official in the first half of the fifteenth century. She focuses on the cases in which conflicting couples came to the court to solve their problems and referred to the offspring born from their relationships. An analysis of the clerk’s decisions and verdicts concerning these children shows that they were usually treated with care and that their parents were obliged provide for them even when there was no clear legal basis for their relationship. Summing up the source material, Biniaś-Szkopek shows that the medieval “bastard” was treated very differently in a knightly family and among the lower social classes.

DE

Der Artikel beschäftigt sich mit den Fragen bezogen auf die Situation unehelicher Kinder im Mittelalter. Im einleitenden Teil des Beitrags fasst die Autorin den aktuellen Forschungsstand zusammen und beweist, dass ein „Bastard“ in damaliger Zeit viel schlechter behandelt wurde als der legal geborene Nachwuchs. Aus der Literatur zu diesem Thema geht hervor, dass ein uneheliches Kind nicht nur sozial benachteiligt war, sondern vor allem, dass ihm alle Privilegien entzogen wurden, einschließlich der Möglichkeit, vom Vater zu erben und höhere - säkulare oder kirchliche - Posten im Staat zu bekleiden. Darüber hinaus wird in dem Artikel auf die Tatsache hingewiesen, dass im spätmittelalterlichen Polen als Ständemonarchie für verschiedene soziale Schichten unterschiedliche Gesetze galten, was allerdings im Zusammenhang mit dem behandelten Problem keinen eindeutigen Widerhall in der Geschichtsschreibung gefunden hat. Im weiteren Teil des Artikels stellt die Autorin die Ergebnisse der Analyse einer in der Geschichtsschreibung bisher nicht anerkannten Quelle dar, und zwar der von den Konsistorialgerichten geführten Bücher. Sie unterzieht einer gründlichen Analyse eine Reihe von Akten, die von dem Posener Offizial in der ersten Hälfte des 15. Jahrhunderts erstellt wurden. In der Gruppe von Sachen weist sie auf diese hin, bei denen zerstrittene Paare vor Gericht gingen, um ihre Probleme zu lösen, und sich auf die aus ihren Beziehungen hervorgegangenen Kinder beriefen. Die Analyse der Entscheidungen des Offizials und Urteile in Bezug auf diese Kinder zeigt, dass sie in der Regel fürsorglich behandelt wurden und ihre Eltern verpflichtet waren, für sie zu sorgen - auch wenn die rechtliche Grundlage deren Beziehung unklar war. Bei der Zusammenfassung des Quellenmaterials wird aufgezeigt, dass ein mittelalterlicher „Bastard“ in einer ritterlichen Familie völlig anders behandelt wurde, als in unteren sozialen Schichten.

PL

Artykuł porusza kwestie związane z sytuacją potomstwa nieślubnie narodzonego w okresie średniowiecza. Autorka we wstępnej części tekstu przeprowadziła podsumowanie dotychczasowego stanu badań, wykazując, iż „bękart” traktowany był w tym okresie zdecydowanie gorzej niż legalnie narodzone potomstwo. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że dziecko z nieprawego łoża było nie tylko społecznie upośledzone, ale przede wszystkim pozbawione wszelkich przywilejów, na czele z możliwością dziedziczenia po ojcu i zajmowania wyższych stanowisk – czy to świeckich, czy kościelnych – w państwie. W opracowaniu zwrócono też uwagę na fakt, że w Polsce późnego średniowiecza jako monarchii stanowej odmienne prawo stosowano względem różnych warstw społecznych, co jednak w kontekście omawianego zagadnienia nie znalazło wyraźnego oddźwięku w historiografii. W dalszej części artykułu autorka przedstawiła wyniki analizy mało do tej pory rozpoznanego w historiografii źródła, jakim były księgi prowadzone przez sądy konsystorskie. Badaczka przeanalizowała szczególnie wnikliwie grupę akt tworzonych przez oficjała poznańskiego w pierwszej połowie XV wieku. W grupie spraw wskazała na te, w których skonfliktowane pary przybywały do sądu, by rozwiązać swoje problemy, i powoływały się na narodzone z tych relacji potomstwo. Analiza decyzji oficjała oraz wyroków względem wymienionych dzieci wskazuje, że zazwyczaj były one traktowane z troską, a ich rodzice zobowiązani byli do opieki nad nimi – nawet w sytuacji, gdy podstawy prawne ich związku były niejasne. Podsumowując materiał źródłowy, ukazano, że inaczej średniowieczny „bękart” traktowany był w rodzinie rycerskiej, zupełnie inaczej zaś wśród niższych warstw społecznych.

Refine search results

2 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Średniowiecze Polskie i Powszechne

1 Biniaś-Szkopek M.

1 Bogus-Spyra M.

1 Włodarski Ł.

1 2021

2 2019

Najstarsze wizerunki Jana Długosza

Kilka uwag o formularzu listów Szymona Maciejowica Ze Stawu na przykładzie korespondencji Oficjała Kamieńskiego i Pomorskiego z Wielkimi Mistrzami Krzyżackimi W Prusach oraz Radą Miasta Gdańska

Proles illegitima? Postępowanie wobec dzieci w praktyce sądu poznańskiego oficjała biskupiego w średniowieczu