Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 5

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  the history of language
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

O funkcjach, budowie i nazywaniu tchawicy w naukach medycznych, w historii polszczyzny oraz w gwarach

100%
Olma M., Horyń E., Michalik M.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2022
|
issue 17
159-171
EN
This paper is devoted to the lexeme tchawica from a diachronic perspective. The first part is the description of a trachea (its functions and structure) as an anatomical organ, which is followed by the analysis of its etymology. The main focus of investigation is the description of tchawica in the history of the Polish language and dialects. For this purpose, synonyms, derivatives, variant forms (in terms of phonetics and morphology), names based on foreign words (derived from Latin and Greek), as well as hybrid names, have been pointed out. According to the analysis, these names are differentiated both in terms of motivation and form.
2

Nazwy powinności i danin w XVI–XVIII w. (na materiale ksiąg sądowych wiejskich Jadownik, Maszkienic, Iwkowej i Uszwi)

100%
Horyń E.
Prace Językoznawcze
|
2009
|
issue 11
65-79
EN
Thirty two names of the duties and tributes have been considered in the article. The lingual material comes from the Jadownik, Maszkienice, Iwkowa and Uszwia judiciary-rural books, which are treated as Polish regional Monuments of the Brzesko region in the XVI and XVIII centuries. The analysed names are part of five-word groups: general names, obligations and money tributes’ names, obligations and tributes’ names provided in kind, obligations and tributes provided in labour, as well as names of other obligations and tributes. With regard to their structure, the names are not uniform. Some of them were lexemes created from various rudiments to formatives e.g. -izna (robocizna), -ina (danina, dziesięcina), -ek (podatek), -ość (powinność) and -ø (osep, najem, pobór). Words such as oprawa, posługa and powaba were created from verbal rudiments with the -a formative. They belong to the group of nouns which were created on the way to the change of paradigm from verbal into substantival. There is also a group of the so called nominalized neuter adjectives. These adjectives were created by means of certain formatives, for example the -ne formative (komorne, meszne, pamiętne, podymne, pogłówne, rękawiczne, robotne, stróżne) and the -owe formative (dymowe, korcowe, łanowe, serowe). In the gathered material most obligations and tributes’ names are indigenous words. Four of them (czynsz, popłatek, kanon and stacyja) have foreign etymology. The gathered vocabulary provides an interesting depiction of the region and its social-economic relations.
3
Publication available in full text mode
Content available

Zapomniane nomina acti na -ek (XVI–XVIII w.)

100%
Kobylińska J.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2017
|
issue 12
148-157
EN
In the Old Polish and Middle Polish periods there existed deverbal nouns with the formant -ek, such nalazek, przepadek, spisek and others. Witold Doroszewski called them nomina acti. They are also found in Księgi gromadzkie wsi Kasina Wielka. Nowadays, the prefix-ek doesn’t serve this function.
4

Błąd czy innowacja? Problematyka poprawnościowa z perspektywy historyka języka

100%
Siuciak M.
Język Polski
|
2016
|
vol. 96
|
issue 1
36-44
PL
Autorka podejmuje ciągle aktualny problem klasyfikacji zjawisk językowych niezgodnych z obowiązującą normą. Wydawnictwa poprawnościowe najczęściej zaliczają wszelkie wykroczenia przeciwko normie do błędów językowych, wartościowanych negatywnie. Wprowadzają też drugą istotną kategorię – innowacji językowej, która bywa waloryzowana pozytywnie. Rozgraniczenie między błędem a innowacją nie jest proste i jednoznaczne, a sami autorzy podręczników z zakresu kultury języka nie zajmują w tej kwestii jasno określonego stanowiska. Z perspektywy diachronicznej opis omawianych zjawisk jest bardziej zobiektywizowany, gdyż za innowację uznajemy takie zjawisko, które na trwałe weszło do języka. Nie zmienia to faktu, że każda innowacja była na pewnym etapie rozwoju polszczyzny błędem językowym. Doskonale obrazują to przykłady z XIX-wiecznych opracowań, w których jako rażące błędy piętnowano wiele form, które po latach weszły na stałe do zasobu polszczyzny i są ze współczesnego punktu widzenia oceniane jako zmiany korzystne.
EN
The author discusses the still current issue of classifying linguistic phenomena inconsistent with the established norm. Most frequently, publications dealing with correctness include all offences against the norm into the category of language errors, which are always valued negatively. However, they also introduce another significant category, that is, language innovation; this phenomenon is at times valued positively. Differentiating between error and innovation is neither simple nor unequivocal, and the authors of textbooks about the culture of language themselves do not take a unified stance on the problem. From a diachronic perspective, the discussion of the aforementioned phenomena is more objectified, for what we treat as innovation is any phenomenon that has permanently entered language. It does not, on the other hand, change the fact that at some point in the development of the Polish language each innovation is a language error. This is perfectly exemplified by 19th-century publications, which marked many forms as glaring mistakes that with time became an integral part of the Polish language and that from a contemporary standpoint are viewed as positive changes.
5

Struktura nazw roślin występującychw XVI-wiecznym polskim tłumaczeniu poradnika Piotra Krescencjusza na tle ówczesnej normy

100%
Kamper-Warejko J.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 4
78-90
PL
W szkicu przedstawiono strukturę licznych fitonimów (556) zarejestrowanych w polskim tłumaczeniu poradnika Piotra Krescencjusza pt. O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytkow ksiąg dwojenaście… (Kraków 1571) na tle stanu XVI-wiecznej polszczyzny. Porównanie ich z ówczesną normą miało na celu przyjrzenie się mechanizmom budowy nazw roślin w polszczyźnie tego okresu oraz odnotowanie produktywnych formantów. Na zebrany materiał złożyły się zarówno nazwy pojedyncze, jak i wieloczłonowe. Wiele z nich to wyrazy rodzime już istniejące, część to nazwy, których nie odnotowano w dawnych źródłach, są też zapożyczenia, zarówno dawne – dobrze już zasymilowane, jak i młodsze. Na podstawie analizy ich budowy i stopnia asymilacji, z uwzględnieniem analogii w słowotwórstwie nazewnictwa botanicznego, zauważona została produktywność niektórych formantów (np. –ina, -ka, -ik, -ica, -ec) oraz historyczna motywacja. Odnotowano tu również rzadkie w nazewnictwie roślin przyrostki (-nia, -ucha, -erz, -ew), w XVI stuleciu znane wyłącznie z tego tekstu lub po raz pierwszy tu zarejestrowane, które można uznać za pośrednie świadectwo żywych i działających wówczas w języku mechanizmów, reguł i schematów, a także wysokiej sprawności językowej tłumacza bądź redaktora tekstu.
EN
The outline presents the structure of numerous phytonyms (556) recorded in the Polish translations of the guidebook by Peter Crescentius titled O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytkow ksiąg dwojenaście… [Twelve books about multiplying and spreading all kinds of benefits] (Cracow 1571) compared against the condition of the 16th century Polish language. The comparison of the phytonyms with the standards of the time was to provide a closer look at the mechanism of the structure of the names of plants in the Polish language of the time and to record productive affixes. The collected material comprises both singular names and compound names. Many of the names constitute already existing words; some of them are names not mentioned in the previous sources; there appear also borrowings – both older ones and more recent ones. On the basis of the analysis of their structure and the degree of assimilation , the productivity of some affixes and historical motivation have been noticed (e.g. -ina, -ka, -ik, -ica, -ec) taking into account the analogy in the word formation of botanical names. What has also been noticed are rare suffixes (-nia, -ucha, -erz, -ew), which in the 16th century were known exclusively from this text or were recorded here for the first time; they may be regarded as the indirect evidence of linguistic mechanisms, rules and schemes which operated in the language at that time. They also demonstrate the high competence of the translator or editor of the text.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.