Search results

1

Środowisko inteligencji radykalnej na przełomie XIX i XX wieku. Próba portretu

100%

Sikorska-Kowalska M.

Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku

|

2018

|

vol. 19

33-50

EN

The activists of socialist movement in 19th century underlined that it was created by inteligentsia. In memories we can find a characterisation of several types of inteligentsia and motives which led them to such radical ideological choices. When we try to characterize an environment of radical inteligentsia we are necessarily involved into questions concerning patriotism, independence and Polish nationality. Very important is the relationship to left wing and socialism. Leaving leftism and searching for new ideas was typical for the “generation of disobedient”. Investigation of biographies of leftist political activists, scientists and philanthropists show outstanding people, strongly engaged in social work for a class or local community. Members of radical inteligentsia are often outstanding scientists who additionaly realised social work on great scale. In particular, they realised educational activity, and wide popularisation of severalkinds of knowledge. This attempt at devising a portrait of radical inteligentsia is showing the complex character of biographies of many members of this group. We try to provide an answer for the question: what was the ideological nexus of this generation.

PL

XIX-wieczni uczestnicy polskiego ruchu socjalistycznego wyraźnie podkreślali, że został on zbudowany przez inteligencję. We wspomnieniach polskich socjalistów odnajdziemy charakterystykę typów polskiej inteligencji, która przystąpiła do socjalizmu. Odnajdziemy również motywy wyboru radykalnej drogi ideowej.Próba charakterystyki środowiska radykalnej inteligencji, którą łączyły poglądy lewicowe, zawiera pytania o tożsamość, patriotyzm, stosunek do socjalizmu, niepodległości i polskości. Ważny jest również stosunek do lewicowości i trwałość związków z socjalizmem, bowiem odchodzenie od lewicowych zasad, poszukiwanie nowych dróg ideowych, było typowe dla „pokolenia niepokornych”, którzy często młodzieńcze ideały zamieniali na inne postawy i poglądy. Badania biografii lewicowych działaczy politycznych, społeczników, uczonych, ukazują sylwetki ludzi wybitnych, ideowych, zaangażowanych na bardzo szeroką skalę w pracę na rzecz danej warstwy społecznej czy lokalnej wspólnoty. W grupie radykalnej inteligencji, zorientowanej lewicowo odnajdujemy wybitnych uczonych, intelektualistów, którzy pracę polityczną łączyli z realizacją misji społecznej. Prowadzili często szeroko zakrojoną działalność oświatową, byli popularyzatorami wiedzy z różnych dziedzin. Próba skreślenia portretu socjologicznego środowiska radykalnej inteligencji, ma na celu ukazanie złożoności biografii przedstawicieli tego pokolenia. Ma stanowić próbę odpowiedzi na pytanie co było spoiwem tego pokolenia, jaki był klucz ideowy, który łączył radykalną, socjalistyczną, postępową inteligencję polską.

2

Powiat ostrołęcki w guberni łomżyńskiej

71%

Dobroński A. C.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2022

|

vol. zeszyt

|

issue XXXVI

110-125

EN

In the Ostrołęcki region, which belongs to Łomża Province, consisted of the town of Ostrołęka, three settlements (Czerwin, Goworowo, Myszyniec) and 11 municipalities (Czerwin, Dylewo, Goworowo, Myszyniec, Nakły, Nasiadki, Piski, Rzekuń, Szczawin, Troszyn, Wach). These congregations can be divided inaccurately into peasant (Kurpie) and petty-noble communities, but also the manors (the economic situation of large estates deteriorated) and the inhabitants of the Mosaic faith, who predominate in the cities, must be taken into account. I checked the municipalities and settlements on the basis of data published in 1891 by the Statistical Committee of Warsaw. Larger farms were owned by petty nobles, while the value of houses inhabited by peasants was estimated much higher. We still know too little about aristocratic relations, especially in the villages inhabited by both communities. In the years described, the agricultural crisis hampered the changes in the economy, and the socio-cultural upswing in the Kurpie villages was still weak. To the statistical data with commentaries, I have attached excerpts from an unpublished article by Prof. Juliusz Łukasiewicz, who presented the economic chang es in Gub. Lomżyńska in the years 1870-1904. The region of Ostrołęka had many characteristics: a low percentage of arable land and poor soils, and a high percentage of meadows; on average, larger farms; slow replacement of agricultural equipment; negligence in drainage and commassation work; the maintenance of the breeding of domestic animals and domestic birds, higher proportion of potato cultivation, also on fallow land in the system of tripod buckets. During this period, the town of Ostrołęka seems to have had little influence on the transformation of rural areas, especially in the more remote municipalities.

PL

W powiecie ostrołęckim, wchodzącym w skład gub. łomżyńskiej, znajdowały się: miasto Ostrołęka, trzy osady (Czerwin, Goworowo, Myszyniec) oraz 11 gmin (Czerwin, Dylewo, Goworowo, Myszyniec, Nakły, Nasiadki, Piski, Rzekuń, Szczawin, Troszyn, Wach). Gminy te można podzielić nieprecyzyjnie na chłopskie (kurpiowskie) i drobnoszlacheckie, a ponadto uwzględnić należy folwarki (pogarszała się kondycja ekonomiczna wielkiej własności) i mieszkańców wyznania mojżeszowego dominujących w miasteczkach. Dokonałem przeglądu gmin i osad, wykorzystując dane opublikowane przez Warszawski Komitet Statystyczny w 1891 r. Większe obszarowo gospodarstwa posiadała drobna szlachta, natomiast wyżej oszacowano wartość domów mieszkalnych zamieszkałych przez chłopów. Wciąż wiemy zbyt mało o relacjach włościańsko-szlacheckich, zwłaszcza we wsiach zamieszkałych przez obie społeczności, a tych przybywało. W opisanych latach kryzys agrarny utrudniał wprowadzanie zmian w sposobie gospodarowania i słabo jeszcze zaznaczało się ożywienie społeczno-kulturowe we wsiach kurpiowskich. Do danych statystycznych, opatrzonych komentarzami, dołączyłem fragmenty nieopublikowanego artykułu prof. Juliusza Łukasiewicza, który zaprezentował przemiany ekonomiczne w gub. łomżyńskiej w latach 1870-1904. Na tle całej guberni pow. ostrołęcki wykazywał wiele cech charakterystycznych: mały procent gruntów ornych i słabe gleby, a duży udział łąk; przeciętnie większe obszarowo gospodarstwa; powolne tempo wymiany narzędzi i sprzętów rolniczych; zaniedbania w pracach melioracyjnych i komasacji; dbałość o hodowlę zwierząt i ptactwa domowego, wyższy udział upraw ziemniaków, także na ugorach w systemie trójpolówki. Wydaje się, że w tym okresie miasto Ostrołęka w niewielkim stopniu wpływało na przemiany na terenach wiejskich, zwłaszcza w bardziej oddalonych gminach.

3

Kultura ludowa jako wspólny przedmiot zainteresowań polskich i ukraińskich twórców oraz badaczy we Lwowie na przełomie XIX i XX wieku

71%

Neszew V.

TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

|

2020

|

vol. 6

|

issue 15

160-178

UK

Дана стаття є спробою реконструювати польсько-українські дискусії про літературу у Львові, з урахуванням присутності народної культури у творчості. Вона має історико-оглядовий характер, хоча тут автором використовувався порівняльний метод. З одного боку, захоплення народництвом об’єднувало польську та українську інтелігенцію, а з іншого – часто було причиною суперечок у цих колах. Критично-літературні тексти на народну тематику, опубліковані в добірній львівській пресі на зламі ХІХ–ХХ століть, є свідченням активної інтелектуальної співпраці поляків та українців, а також обопільної зацікавленості у розвитку культури сусідів.

EN

The essay is an attempt to reconstruct Polish-Ukrainian discussions about literature and science in Lviv through the prism of folk culture. On the one hand, the fascination with the populace united Polish and Ukrainian intellectuals, and on the other, it was often a reason for discussions within these circles. Critical-literary texts on folk issues, published in the selected Lviv press at the turn of the 19th and 20th centuries, are a testimony to the active intellectual cooperation of Poles and Ukrainians, as well as mutual interest in the development of the neighbor’s culture.

PL

Szkic jest próbą zrekonstruowania polsko-ukraińskich dyskusji o literaturze we Lwowie, uwzględniających obecność kultury ludowej w twórczości. Ma charakter historyczno-przeglądowy, zastosowano w nim również metodę porównawczą. Fascynacja ludowością z jednej strony jednoczyła polskich i ukraińskich intelektualistów, zaś z drugiej niejednokrotnie była powodem sporów wewnątrz tych środowisk. Teksty krytyczno-literackie o tematyce ludowej, ukazujące się na łamach wybranej prasy lwowskiej na przełomie XIX i XX wieku, są świadectwem aktywnej współpracy intelektualnej Polaków i Ukraińców, a także wzajemnego zainteresowania rozwojem kultury sąsiada.

Refine search results

1 Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku

1 TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

1 Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

1 Dobroński A. C.

1 Neszew V.

1 Sikorska-Kowalska M.

1 2022

1 2021

1 2018

Środowisko inteligencji radykalnej na przełomie XIX i XX wieku. Próba portretu

Powiat ostrołęcki w guberni łomżyńskiej

Kultura ludowa jako wspólny przedmiot zainteresowań polskich i ukraińskich twórców oraz badaczy we Lwowie na przełomie XIX i XX wieku