Search results

1

The octagonal tower at castle Ojców – a commemorative realisation of king Kasimir III the Great?

100%

Acta Archaeologica Carpathica

|

2018

|

vol. LIII

2

Kasper Sadłocha Niżeński herbu Korczak jako inwestor, dostawca budowlany i królewski praefectus fabricae

84%

Lasek P.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2019

|

vol. 81

|

issue 1

79-101

EN

The figure of Kasper Sadłocha Niżeński until now has remained on the margin of the interests of researchers into 16th-century Warsaw architecture. Meanwhile, his public activity was to a great extent related precisely to architecture, while the scale and extent of the projects he was assigned allow to think that he was really very well-updated on the realities of construction projects of the period. What is more, apart from the supervision and implementation of the King’s building undertakings, Sadłocha was also consistently involved in implementing his own projects. Information on his seats provide much knowledge of both intellectual horizons of Sadłocha and his aspirations, and the investment projects of the then nobility. From Lesser Poland, Kasper was born in Osiek, in the Sandomierz Region. He bore the Korczak coat of arms, and throughout most of his life he would write of himself as ‘of Osiek’, he was thus a representative of town gentry. He began his career at the court of Queen Bona, to later, following her death, affiliate himself with her son Sigismund Augustus. It was on the latter’s order that as of 1568 Sadłocha supervised the construction of the first permanent bridge on the Wisła in Warszawa (in cooperation with Warszawa Starost Zygmunt Wolski), while as of 1569 also the extension of the Warszawa Castle. By the end of the King’s life he was referred to as his Secretary. Sadłocha’s public activity places him among the most intriguing individuals of the then Kingdom of Poland. A well-preserved, meticulously kept register of expenses of the Warszawa Canon and Royal Secretary, continues to serve as a precious source providing details of the operations of a royal major investment from the last quarter of the 16th century as seen from organizational and material background. For instance, what has not been sufficiently investigated is the issue of supplying adequate building materials and securing qualified workforce for their treatment. Essential information is also that on the national composition of the building team as well as the means Sadłocha used to run this team (particularly interesting in this respect seem the issues of healthcare, paid out, aid or prizes). Moreover, Sadłocha’s case allows to investigate mentality and predilections of the underestimated and as yet not thoroughly identified social group, namely urban nobility. The ambitious Canon was consistent while implementing his dream of having his own, preferably extra muros seat; interestingly, at least one of Sadłocha’s projects was in a peculiar form of the tower. The relics of the described building are still clearly visible in the cellars of the eastern wing of the former Charity Society’s edifice, today part of the Warsaw Archdiocese Caritas at 62 Krakowskie Przedmieście Street. As can be seen, the son of the Osiek Councillor boasted aspirations close to those from the elite of the ruling circles in the Kingdom. In this context the public activity of Sadłocha is an important contribution to the research into the culture-forming role played by royal secretaries. Although it is not possible to rank Sadłocha among the then ruling elite, his construction activity, care of the Collegiate school, or support provided to Warsaw hospitals confirm the observation that the circle of Royal Chancellery people constituted a cultural elite in their country. However, what distinguished Canon Sadłocha was his taste in architecture. Instead of following the ‘Italian manner’ when constructing villas or domed chapels, he preferred to raise a residential tower: a traditional model of a knight’s residence well rooted in the 15th century.

PL

Postać Kaspra Sadłochy Niżeńskiego pozostawała dotąd na marginesie zainteresowań badaczy architektury Warszawy XVI w. Tymczasem aktywność publiczna tego człowieka w dużej mierze związana była właśnie z architekturą, a skala i zakres powierzanych mu przedsięwzięć pozwalają sądzić, że był osobą doskonale zorientowaną w realiach ówczesnych inwestycji budowlanych. Co więcej, prócz nadzoru i realizacji królewskich przedsięwzięć Sadłocha konsekwentnie realizował także własne. Informacje o jego siedzibach dostarczają wiele wiadomości zarówno o horyzontach umysłowych Sadłochy, jak też o aspiracjach i działalności inwestycyjnej ówczesnych przedstawicieli stanu szlacheckiego. Kasper pochodził z Małopolski, a na świat przyszedł w Osieku w ziemi sandomierskiej. Pieczętował się herbem Korczak, jednocześnie przez większość życia pisał się z Osieka, był więc przedstawicielem szlachty miejskiej. Swoją karierę rozpoczął na dworze Bony, by po śmierci królowej związać się z jej synem, Zygmuntem Augustem. Z jego rozkazu Sadłocha od 1568 roku zarządzał budową pierwszego stałego mostu na Wiśle w Warszawie (we współpracy ze starostą warszawskim Zygmuntem Wolskim), zaś od 1569 również rozbudową zamku warszawskiego. Pod koniec życia króla był wzmiankowany jako jego sekretarz. Działalność publiczna Sadłochy stawia go w rzędzie najciekawszych postaci ówczesnego Królestwa Polskiego. Dobrze zachowany, skrupulatnie prowadzony rejestr wydatków warszawskiego kanonika i sekretarza królewskiego pozostaje niezwykle ważnym źródłem, umożliwiającym szczegółowe zapoznanie się z funkcjonowaniem dużej, królewskiej inwestycji z ostatniej ćwierci XVI wieku od jej zaplecza organizacyjnego i materiałowego. Słabo poznanym zagadnieniem były np. kwestie związane ze sprowadzeniem odpowiedniego budulca oraz zapewnieniem wykwalifikowanych robotników do jego obróbki. Istotne są także dane na temat składu narodowościowego ekipy budowlanej oraz sposobu, w jaki Sadłocha tym zespołem zarządzał (tu interesujące wydają się zwłaszcza kwestie opieki zdrowotnej, wypłacanych zapomóg czy nagród). Casus Sadłochy umożliwia także badania nad mentalnością i upodobaniami niedocenianej i słabo dotychczas rozpoznanej grupy społecznej, czyli szlachty miejskiej. Ambitny kanonik konsekwentnie realizował marzenie o własnej, najlepiej położonej extra muros siedzibie, przy czym przynajmniej jedna z realizacji Sadłochy, przyjęła znamienną formę wieży. Relikty opisywanej budowli są wciąż czytelne w piwnicach wschodniego skrzydła gmachu dawnego Towarzystwa Dobroczynności, stanowiącego obecnie siedzibę Caritas Archidiecezji Warszawskiej (ul. Karkowskie Przedmieście 62). Jak widać, ów syn rajcy z Osieka miał aspiracje zbliżone do osób z kręgu elity władzy Królestwa. W tym kontekście działalność publiczna Sadłochy stanowi ważny przyczynek do badań nad rolą kulturotwórczą środowiska sekretarzy królewskich Wprawdzie trudno zaliczyć Sadłochę do ówczesnej ścisłej elity władzy, jednocześnie jednak jego działalność budowlana, opieka nad szkołą kolegiacką czy wspieranie szpitali warszawskich potwierdzają spostrzeżenia o środowisku kancelarii monarszej jako swoistej elicie kulturalnej kraju. Odmienny od większości sekretarzy królewskich był jedynie gust kanonika Sadłochy jeśli chodzi o architekturę. Zamiast „na sposób włoski” budować wille czy kaplice kopułowe wolał on zrealizować wieżę mieszkalną – tradycyjny, sięgający korzeniami XV stulecia model siedziby rycerskiej.

3

Zamek w Chudowie do końca XVI w. – rozwój i przekształcenia prywatnej siedziby górnośląskiej w świetle dotychczasowych badań

84%

Nocuń P.

Architectus

|

2019

|

issue 1(57)

67-78

PL

W artykule przedstawione zostały najważniejsze wyniki badań siedziby pańskiej w Chudowie koło Gliwic (Górny Śląsk), prowadzonych na tym obiekcie od 2001 r. (przede wszystkim w związku z realizowaną w tym czasie częściową rekonstrukcją wczesnonowożytnego zamku i adaptacją jego wieży na cele muzealne). Wykonywane równolegle kwerendy archiwalne, obserwacje architektoniczne, a zwłaszcza prace archeologiczne pozwoliły na rozpoznanie m.in. pozostałości poprzedzającej zamek murowany, a nieznanej wcześniej, XV-wiecznej siedziby rodziny Chudowskich (formalnie wpisującej się w horyzont późnośredniowiecznych założeń typu motte). W tekście przedstawiono ustalenia na temat planu, konstrukcji oraz podstaw datowania tego obiektu, jego funkcjonowania i destrukcji. Omówiono również wyniki badań w kwestii czasu budowy kamienno-ceglanego zamku wiązanego z działalnością Jana Gierałtowskiego. Przedstawiono wcześniejsze koncepcje na temat kształtu i datowania tego założenia, które zweryfikowano w oparciu o rezultaty ostatnich prac archeologicznych. Szczegółowej analizie poddano także zamkową wieżę, której stan zachowania umożliwił określenie jej pierwotnej formy (z czasu jej realizacji około połowy XVI w.) i funkcji. Przedstawione w tekście informacje pozwoliły na ukazanie rozwoju siedziby obronnej w Chudowie w okresie od jej powstania w połowie XV stulecia – kiedy to funkcjonowała w postaci drewnianej wieży otoczonej palisadą – do końca wieku XVI – kiedy zrealizowane zostało renesansowe założenie (otoczone fosą), w którego skład wchodziła kamienno-ceglana wieża i trzy budynki wzniesione wokół niewielkiego centralnego dziedzińca.

EN

The article presents the main results of research of the noble’s seat in Chudów near Gliwice (Upper Silesia), that was conducted since 2001 (mainly in connection with the partial reconstruction of the early-modern castle and the adaptation of its tower for museum purposes). Archival queries, architectural observations, and – in particular – archaeological works, carried out in parallel, have resulted with the discovery of remains of – preceding the stone and brick castle – previously unknown 15th-century seat of the Chudowski family (formally placed in the horizon of late mediaeval residences of motte type). The text presents conclusions about its plan, structure and bases for chronology of construction, functioning and destruction of this object. The article also discusses the results of research in the topic of the origins of the stone and brick castle, associated with the activities of Jan Gierałtowski. It presents earlier concepts of the plan and chronology of it and verifies them basing on the results of recent archaeological works. A detailed analysis was also made of the castle tower, whose state of preservation made it possible to determine its original form (from the time when it was built around the middle of the 16th century) and its function. The data presented in the text allowed showing the development of the private residence in Chudów from its origins in the mid-15th century – when it functioned as a wooden tower surrounded by a palisade – until the end of the 16th century – when the early-modern castle (surrounded by a moat) was completed composed of a stone and brick tower and three buildings constructed around a small central courtyard.

4

Wirtualna rekonstrukcja średniowiecznego zamku w Prudniku

84%

Chodkowska A., Chorowska M.

Architectus

|

2019

|

issue 1(57)

39-52

PL

Artykuł ma na celu przedstawienie podstaw źródłowych oraz badawczych, na bazie których opracowano wirtualną rekonstrukcję zamku w Prudniku z przełomu czasów średniowiecza i wczesnej nowożytności. Powstały model jest wzorcem do stworzenia makiety. Ma ona dać wyobrażenie o całości zabudowań zamkowych, z których do dziś przetrwała tylko wieża. W rozważaniach prowadzących do odtworzenia przestrzennej formy architektonicznej autorki korzystają przede wszystkim z najstarszego znanego źródła ikonograficznego – rysunku Friedricha Bernharda Wernera ukazującego zamek od strony północnego wschodu. Istotne w odtworzeniu wizerunku obiektu były także wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych na terenie nieistniejących zabudowań. Zachowana wieża zamkowa pozwoliła przybliżyć pionowy wymiar założenia. W artykule omówiono także historię i lokalizację obiektu.

EN

The purpose of the article was to show the source and research basics, upon which the virtual reconstruction of Prudnik’s castle, from the turn of Middle Ages and early modern age, was based. The design can be used as a base for a model, which presents the full scope of the castle’s buildings, from which only the tower still exists. To restore the architectural, spatial form, the authors used primarily the oldest, known iconographic source – Friedrich Bernhard Wernher’s drawing, showing the castle from the north-eastern side. Restoration of the image was also possible due to excavation research, which took place on the site of the no longer existing buildings. In addition, the preserved tower helped to estimate the vertical dimension of the object. The history and location of the castle in Prudnik was also covered in the article.

5

The Coral Altar with the Apocalyptic Woman in the Treasury of St Mary’s Basilica in Krakow. Theological Contents

84%

Kobielus S.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

vol. 66

|

issue 4: Historia sztuki - Selected Papers in English

121-174

EN

The Polish version of the article was published in “Roczniki Humanistyczne,” vol. 64 (2016), issue 4. In Polish museum collections there are a few objects made of coral or decorated with it. They are, among others, altars, holy water fonts, crucifixes and other liturgical items. Most often they were bought during Poles’ travels to Italy in the Mannerism and Baroque epochs. St Mary’s Basilica’s treasury boasts of a portable coral altar dated to the middle of the 17th century, a gift from Maria Josepha, the wife of King Augustus III. It has a golden frame and is embellished with enamel and coral. Its centre features the figure of the Blessed Virgin Mary standing on a crescent, in a radiant coral glory, surrounded by Marian symbols. It is an apotheosis of the Blessed Virgin Mary based on a fragment of the Apocalypse of St John. The figure of Mary is presented with her cosmic attributes: twelve stars around her head; she is clothed with a radiant glory; and she has a crescent under her feet. Around her seven symbolic biblical signs are presented, ones connected in the exegetic tradition with her being the mother of the Messiah. The term Cedrus exaltata—is perceived as the symbol of majesty, sublimity, loftiness, paradisaical beauty, safety. Fons signatus is a sealed spring, an enclosed one, accessible only to the Mother of God’s Son, chosen by God. Hortus conclusus is the symbol of St Mary’s virginity. Oliva speciosa points to St Mary’s charity, her extraordinary fertility, inner peace, the gift of relieving sufferings. Rosa plantata is a metaphor of wisdom, love, medicine for sinners. Puteus aquarum viventium, a well of living waters, indicates St Mary’s mediation for people redeemed by Jesus. Turris eburnea—the ivory tower is another feature of the Virgin Mary’s beauty, of her immaculate body and fortitude.

6

Badania limesu dackiego w okolicach fortu Bologa w latach 2012-2016

67%

Rakoczy J.

Acta Archaeologica Lodziensia

|

2016

|

vol. 62

69-77

PL

Położona najdalej na północ od Dunaju Dacia Porolissensis była obszarem bezpośrednio stykającym się ze światem Sarmatów i wschodnich Germanów. Północno-zachodnia granica rzymskiej prowincji Dacji, to jeden z najmniej znanych odcinków rzymskiego limesu. Badane stanowisko może być utożsamiane z starożytnym Resculum/Rucconium, miejscem stacjonowania rzymskich oddziałów wojsk pomocniczych, których zadaniem była straż w położonych w okolicznych górach posterunkach, będących ostatnią nieprzebadaną częścią limesu rzymskiego w Europie. Badania wznowione w 2012 r. pod kierunkiem F. Marcu są kontynuowane od 2014 r. we współpracy Instytutu Archeologii UMK w Toruniu z Narodowym Muzeum Historii Transylwanii w Kluż-Napoce.

XX

Limes Dacicus, a fundamental reflection and study subject for Romanian ancient history and archaeology. The northwestern part of the limes, especially that in the vicinity of the fort at Bologa, is, not by chance, one of the best-known sectors of the Dacian limes. Once archaeological research has been restarted, in 2012, in the fort, and through research projects financed in this field, the authors updated, documented and processed most of the data regarding the subject. On one hand, the commander’s house in the fort reveals a most interesting architectural approach used to erect the intended prototype of a Mediterranean residence, on the other hand, the Roman frontier in the area is a complex system of watchtowers, fortlets and linear fortifications which seem to ensure a rather efficient surveillance and communication in the area.

7

Ołtarzyk koralowy z Niewiastą Apokaliptyczną w skarbcu kościoła Mariackiego w Krakowie. Treści teologiczne

59%

Kobielus S.

Roczniki Humanistyczne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 4: Historia sztuki

33-83

PL

W polskich zbiorach muzealnych znajduje się kilka obiektów wykonanych z korala lub nim zdobionych. Są to między innymi ołtarzyki, kropielnice kielichy, krucyfiksy i inne wyroby liturgiczne. Pochodzą najczęściej z zakupów w podróżach turystycznych Polaków po Włoszech w epoce manieryzmu i baroku. W skarbcu kościoła Mariackiego w Krakowie znajduje się przenośny ołtarzyk koralowy, datowany na połowę XVII w., z daru królowej Marii Józefy, żony króla Augusta III. Ujęty w złoconą ramę i zdobiony emalią oraz koralem, w centrum zamyka stojącą na półksiężycu postać NMP w promienistej koralowej glorii w otoczeniu symboli maryjnych. Jest to apoteoza NMP na podstawie fragmentu Apokalipsy św. Jana Apostoła. Postać Maryi została wyobrażona z atrybutami kosmicznymi: dwunastoma gwiazdami wokół głowy; odziana jest w słoneczną promienistą glorię i ma sierp księżyca pod stopami. Wokół Niej w ukazano siedem symbolicznych znaków biblijnych, łączonych w tradycji egzegetycznej z Jej powołaniem na Matkę Mesjasza. Termin Cedrus exaltata – cedr jest postrzegany jako symbol majestatu, wysokości, wyniosłości, piękna rajskiego, bezpieczeństwa. Fons signatus to zdrój opieczętowany, zamknięty, dostępny tylko dla wybranej przez Boga, Matki Syna Bożego. Hortus conclusus jest symbolem nienaruszonego dziewictwa NMP. Z kolei Oliva speciosa wskazuje na miłosierdzie Maryi, Jej niezwykłą płodność, wewnętrzny pokój, dar uśmierzania cierpienia. Rosa plantata jest metaforą mądrości, miłości, lekarstwa dla grzeszników. Puteus aquarum viventium, studnia wód żywych, wskazuje na pośrednictwo Maryi wobec ludzi odkupionych przez Jezusa. Turris eburnea – wieża z kości słoniowej to kolejny przymiot piękna NMP, nieskazitelności Jej ciała i męstwa.

EN

In Polish museums’ collections there are a few objects made of coral or decorated with it. They are, among others, altars, holy water fonts, crucifixes and other liturgical items. Most often they were bought during Poles’ travels to Italy in the Mannerism and Baroque epochs. In St Mary’s Basilica’s treasury a portable coral altar is kept, dated to the middle of the 17th century, a gift from Maria Józefa, the wife of King August III. It has a golden frame and it is embellished with enamel and coral, and in its center it closes the figure of the Blessed Virgin Mary standing on a crescent, in a radiant coral glory, surrounded by Marian symbols. It is an apotheosis of the Blessed Virgin Mary based on a fragment of the Apocalypse of St John. The figure of Mary is presented with her cosmic attributes: twelve stars around her head; she is clothed with a radiant glory; and she has a crescent under her feet. Around her seven symbolic biblical signs are presented, ones connected in the exegetic tradition with her being the mother of the Messiah. The term Cedrus exaltata – is perceived as the symbol of majesty, sublimity, loftiness, paradisaical beauty, safety. Fons signatus is a sealed spring, a closed one, accessible only to the Mother of God’s Son, chosen by God. Hortus conclusus is the symbol of St Mary’s virginity. Oliva speciosa points to St Mary’s charity, her extraordinary fertility, inner peace, the gift of relieving sufferings. Rosa plantata is a metaphor of wisdom, love, medicine for sinners. Puteus aquarum viventium, a well of living waters, indicates St Mary’s mediation for people redeemed by Jesus. Turris eburnea – the ivory tower is another feature of the Virgin Mary’s beauty, the immaculacy of her body and of her fortitude.

Refine search results

2 Architectus

2 Roczniki Humanistyczne

1 Acta Archaeologica Carpathica

1 Acta Archaeologica Lodziensia

1 Biuletyn Historii Sztuki

2 Kobielus S.

1 Chodkowska A.

1 Chorowska M.

1 Lasek P.

1 Nocuń P.

1 Rakoczy J.

3 2019

2 2018

2 2016

The octagonal tower at castle Ojców – a commemorative realisation of king Kasimir III the Great?

Kasper Sadłocha Niżeński herbu Korczak jako inwestor, dostawca budowlany i królewski praefectus fabricae

Zamek w Chudowie do końca XVI w. – rozwój i przekształcenia prywatnej siedziby górnośląskiej w świetle dotychczasowych badań

Wirtualna rekonstrukcja średniowiecznego zamku w Prudniku

The Coral Altar with the Apocalyptic Woman in the Treasury of St Mary’s Basilica in Krakow. Theological Contents

Badania limesu dackiego w okolicach fortu Bologa w latach 2012-2016

Ołtarzyk koralowy z Niewiastą Apokaliptyczną w skarbcu kościoła Mariackiego w Krakowie. Treści teologiczne