Search results

1

Przetrwanie i trauma. Pamięć zbiorowa o latach wojny w śląskiej wsi

100%

Nawrocki T., Bierwiaczonek K.

Studia Socjologiczne

|

2019

|

issue 4(235)

75-102

PL

Artykuł podejmuje problem pamięci zbiorowej o czasach II wojny światowej wśród mieszkańców śląskiej wsi Bojszowy. Odwołując się do koncepcji traumy kulturowej Jeffreya C. Alexandra zadano pytanie: czy w przypadku pamięci mieszkańców badanej wsi o czasach wojny mamy do czynienia z wystąpieniem traumy kulturowej? Do analizy wybrano dwa problemy: pamięć o służbie mężczyzn w Wehrmachcie oraz pamięć o sąsiedztwie nazistowskiego obozu zagłady w Auschwitz-Birkenau (wieś znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Oświęcimia). Odpowiedź na pytanie badawcze uzyskano dzięki analizie trzydziestu relacji zebranych techniką wywiadu pogłębionego. Badanie odtworzonych treści pamięci zbiorowej pokazało, że pamięć o służbie bojszowian w Wehrmachcie ma charakter traumy kulturowej. Pamięć o tych dramatycznych doświadczeniach przetworzona została na narrację, która odmieniła tożsamość mieszkańców wsi. Taki proces nie zaszedł w przypadku pamięci o obozie Zagłady, dlatego równie trudnych wydarzeń związanych z tym sąsiedztwem nie można ujmować w kategoriach traumy kulturowej.

XX

The article deals with the issue of collective memory about the times of the Second World War (WWII) among the inhabitants of a Silesian village. Engaging with the Jeffrey C. Alexander’s concept of cultural trauma, we set out to establish if the memory of the WWII in this group bears features of cultural trauma. Two issues have been selected for the analysis: the memory of men’s service in the Wehrmacht, the unified armed forces of Nazi Germany, and the memory of living in the vicinity of the Nazi extermination camp in Auschwitz-Birkenau. Thirty in-depth interviews with the inhabitants of the village were analysed in order to answer the research question. The study has demonstrated that the memory of the service in the Wehrmacht bears features of cultural trauma. The memory of these dramatic experiences has transformed the identity of the villagers. This kind of process did not occur in the case of the memory of the Holocaust camp.

2

Identity as identification in a situation of threat to cultural security

100%

Drabarek A.

Multicultural Studies

|

2018

|

issue 1

11-23

EN

Contemporary reflections on identity mostly focus on its changeability and volatility. We are also witnessing threats to cultural security and the so-called cultural trauma today, which do not inhibit the process of cultural homogenization and the resulting crossing of cultures, however. The intensifying processes of migration also raise a number of concerns. Perhaps this situation, generating new areas of conflict, has contributed to a revitalization of the notion of identification with a group, society, nation, as it provides a sense of security by emphasizing shared interests and common good.

PL

Współczesne rozważania na temat tożsamości koncentrują się w przeważającej mierze na jej zmienności i płynności. Obecnie obserwowane są także zjawiska zagrożenia bezpieczeństwa kulturowego i tak zwanej traumy kulturowej, które jednak nie powstrzymują procesu homogenizacji kultury i będącego jego następstwem krzyżowania się kultur. Nasilające się procesy migracji również stają się powodem wielu obaw. Być może ten stan wytwarzający swoiste nowe pola konfliktów jest przyczyną rewitalizacji pojęcia identyfikacji z grupą, społeczeństwem, narodem, gdyż daje on poczucie bezpieczeństwa poprzez eksponowanie wspólnoty interesów i dobra wspólnego.

3

Trauma dezintegracji i integracji w wymiarze lokalnym na przykładzie powojennego powiatu ełckiego

100%

Marcinkiewicz S. M.

Opuscula Sociologica

|

2017

|

issue 1(19)

33-45

PL

Teoria traumy kulturowej, spopularyzowana w Polsce przez Piotra Sztompkę, nadaje się do analizy procesów społecznych zachodzących na tzw. Ziemiach Odzyskanych po drugiej wojnie światowej. Przed wojną największa część Mazur należała do Prus Wschodnich w Trzeciej Rzeszy i była zasiedlona przez Mazurów i Niemców. Po upadku nazistowskich Niemiec Mazury stały się częścią Polski. Większość Mazurów i Niemców uciekła lub została zabita pod koniec wojny. Mazury zostały zasiedlone przez Polaków. Trauma kulturowa to proces kulturowy, który jest zapośredniczony przez różnorodne formy reprezentacji, łącząc przemiany tożsamości zbiorowej i przemiany pamięci społecznej (Ron Eyerman). W tym przypadku trauma kulturowa wiązała się z procesami dezintegracji oraz integracji społecznej. Przymusowe i dobrowolne migracje prowadziły do rozpadu dotychczasowych terytorialnych struktur społecznych i powstania nowych społeczności. Powojenne procesy dezintegracji i integracji przedstawiono na przykładzie miasta Ełk i powiatu ełckiego. Wykorzystano do tego celu literaturę przedmiotu, archiwalia i wywiady biografczne zrealizowane w powiecie ełckim. Jeden z głównych wniosków badawczych wskazuje na istnienie związku traumy kulturowej ze słabą tożsamością lokalną na Mazurach.

EN

The theory of cultural trauma, popularised in Poland by Piotr Sztompka, is suitable for the analysis of social processes which took place in the so-called Recovered Territories after the Second World War. Before the Second World War, most of Masuria belonged to the East Prussia in the Third Reich and was inhabited by Masurians and Germans. After the collapse of Nazi Germany, Masuria became a part of Poland. Most of the Masurians and Germans have escaped or been killed at the end of the war. Masuria was settled mainly by Poles. Cultural trauma is a cultural process mediated through various forms of representation, linking the reformation of collective identity and the reworking of collective memory (Ron Eyerman). In this case, the cultural trauma was associated with the processes of social disintegration and integration. The forced and voluntary migration led to the disintegration of the existing territorial social structures and the creation of new communities. The postwar processes of disintegration and integration are presented on the example of the town Ełk and Ełk county in Masuria. For this purpose, literature, archival materials and biographical interviews conducted in the Ełk county were employed. One of the main conclusions of the study suggests that there is a correlation between cultural trauma and the weak local identity in Masuria.

4

Mieszkańcy wsi Hyżne wobec zagrożenia tatarskiego w XVII stuleciu na tle międzypokoleniowej pamięci komunikatywnej i pamięci kulturowej

80%

Gliwa A.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

vol. 27

35-84

EN

The phenomena related to natural disasters and acts of war, bringing significant destruction and material losses, usually left an indelible mark in collective memory and identity of early modern era societies. This class of phenomena included a particular type of military-business activity of Tatar hordes, specifically long-range pillage raids, which ravaged and weakened demographically the south-eastern territories of the Polish-Lithuanian state from the late 15th to the end of the 17th century. Since military operations conducted by Tatar hordes were asymmetrical in nature, focusing on civilian communities, mostly in rural areas, they constituted an existential threat to the communities living there. This stemmed from the impact of such unconventional military operations, which included catastrophic damages to buildings and economic infrastructure of attacked villages, as well as significant demographic losses, suffered by local populations. Thus, Tatar slave raids have left a permanent mark in the collective memory of victim communities. The author utilizes a broad base of source materials dating back to 17th and 18th century, including narrative sources, visitation files of Latin Przemyśl diocese, treasury and tax sources, to focus on the transformation process of communicative (generational) memory into cultural memory. The latter began to form around mid-18th century, when the last generation that directly witnessed Tatar pillage raids started dying out. Cultural memory is understood here – after German cultural studies scholar and Egyptologist Jan Assmann – as exteriorized and objectified memory of the given community about its own traumatic past. It is transmitted through textual sources and oral tradition, often supported by various “places of memory”, both material and intangible with great symbolic potential, such as legends, folk tales and songs. It seems that figures of key importance in transforming local communicative memories into cultural memory were the representatives of local intellectual elites, most often Catholic priests. Their activities, referring to the sacrum-profanum dichotomy and the providentialism idea, popular in the 17th–18th century Commonwealth, indicate a socially conditioned process of forming a cultural memory within the framework of symbolically objectified and highly structured narrative, relating directly to Christian religion, which on one hand transcended individual experience of the members of local community, and on the other, responded to current social and cultural needs.

PL

Zjawiska związane z klęskami elementarnymi i działaniami wojennymi, których konsekwencją były znaczne zniszczenia i straty materialne pozostawiały zazwyczaj trwały ślad w pamięci zbiorowej i tożsamości społeczeństw epoki wczesnej nowożytności. Do tej klasy fenomenów należała specyficzna działalność militarno-biznesowa ord tatarskich w postaci wypraw grabieżczych dalekiego zasięgu, które od schyłku XV do końca XVII w. pustoszyły i osłabiały demograficznie południowo-wschodnie ziemie państwa polsko-litewskiego. Ze względu na fakt, że operacje militarne prowadzone przez ordy tatarskie miały charakter asymetryczny, koncentrując się w środowisku ludności cywilnej, przeważnie na obszarach wiejskich, stanowiły dla zamieszkujących tam społeczności zagrożenie egzystencjalne. Wynikało to ze skutków tego typu niekonwencjonalnych działań militarnych, którymi były katastrofalne zniszczenia w zabudowie i infrastrukturze gospodarczej atakowanych wsi oraz znaczne straty demograficzne ponoszone przez miejscowe populacje. Jako takie właśnie, niewolnicze wyprawy tatarskie odciskały trwałe piętno w pamięci zbiorowej społeczności, które stawały się ich ofiarą. W oparciu o szeroką bazę materiałów źródłowych pochodzących z XVII i XVIII w., wśród których są m.in. źródła narracyjne, akta wizytacji łacińskiej diecezji przemyskiej i źródła skarbowo-podatkowe, autor skupia swoją uwagę na procesie transformacji pamięci komunikatywnej (pokoleniowej) w pamięć kulturową. Ta ostatnia zaczęła się tworzyć około połowy XVIII w., kiedy w sposób naturalny zaczęło wymierać ostatnie pokolenie będące naocznym świadkiem grabieżczych rajdów tatarskich. Pamięć kulturowa rozumiana jest tutaj – za niemieckim kulturoznawcą i egiptologiem Janem Assmannem – jako ponadindywidualna i zobiektywizowana pamięć danej społeczności na temat własnej traumatycznej przeszłości. Jest ona transmitowana poprzez teksty i tradycję mówioną, często przy wsparciu różnych „miejsc pamięci”, zarówno materialnych, jak i tych niematerialnych o dużym potencjale symbolicznym w postaci legend, podań i pieśni ludowych. Jak się wydaje, kluczowe znaczenie w przetwarzaniu lokalnych pamięci komunikatywnych w pamięć kulturową mieli reprezentanci miejscowych elit intelektualnych, którymi byli najczęściej księża katoliccy. Ich działania, odwołujące się do opozycji sacrum-profanum i popularnej w Rzeczypospolitej XVII–XVIII w. idei prowidencjonalizmu, wskazują na społecznie uwarunkowany proces konstruowania pamięci kulturowej w ramach zobiektywizowanej symbolicznie i wysoce ustrukturyzowanej narracji odnoszącej się wprost do religii chrześcijańskiej, która z jednej strony wykraczała poza indywidualne doświadczenie członków lokalnej wspólnoty, a z drugiej odpowiadała aktualnym potrzebom społeczno-kulturowym.

Refine search results

1 Miscellanea Historico-Archivistica

1 Multicultural Studies

1 Opuscula Sociologica

1 Studia Socjologiczne

1 Bierwiaczonek K.

1 Drabarek A.

1 Gliwa A.

1 Marcinkiewicz S. M.

1 Nawrocki T.

1 2020

1 2019

1 2018

1 2017

Przetrwanie i trauma. Pamięć zbiorowa o latach wojny w śląskiej wsi

Identity as identification in a situation of threat to cultural security

Trauma dezintegracji i integracji w wymiarze lokalnym na przykładzie powojennego powiatu ełckiego

Mieszkańcy wsi Hyżne wobec zagrożenia tatarskiego w XVII stuleciu na tle międzypokoleniowej pamięci komunikatywnej i pamięci kulturowej