Search results

1

Działalność kobiet w Polskiej Organizacji Wojskowej

100%

Pawlaczyk E.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2021

|

issue 2(16)

41-54

EN

The Polish Military Organisation (Polska Organizacja Wojskowa) was founded shortly after the outbreak of World War I to prepare cadres for service in the Polish Army to regain Polish independence. From the very beginning, there was a female unit in the organization. Focused on selected examples, the article aims to demonstrate the involvement of women in the fight for the rebirth of the motherland. Female members of the Polish Military Organisation showed great resourcefulness, dedication, courage and fortitude. They collaborated with men as couriers and liaison officers taking care of food supplies and transporting weapons. Moreover, they proved to be very skilled at gathering intelligence. In the interwar Poland, some of them served as members of Sejm and Senat, the two chambers of the Polish Parliament. Many worked socially or for charity after the war. The author intends to compare women’s participation in the struggle for independence in other countries which appeared on the map of Europe at the beginning of the 20th century.

PL

Polska Organizacja Wojskowa powstała krótko po rozpoczęciu I wojny światowej, aby przygotować kadry do służby w Wojsku Polskim na rzecz odzyskania niepodległości Polski. Od początku znajdował się w niej Oddział Żeński. Artykuł ma na celu poprzez przedstawienie sylwetek kilku kobiet pokazanie ich zaangażowania w organizacji konspiracyjnej o szerokim zasięgu podczas walk o odrodzenie Polski. Członkinie POW wykazywały się ogromną zaradnością, poświęceniem, odwagą i hartem ducha. Współpracowały z mężczyznami jako kurierki, łączniczki, dbały o aprowizację, transport broni, a także znakomicie sprawdzały się w wywiadzie. W II Rzeczypospolitej część z nich odnalazła swoje miejsce w sejmie lub senacie. Po wojnie wiele pracowało społecznie bądź charytatywnie. Autorka ma zamiar w dalszych badaniach zająć się porównaniem udziału kobiet w walce o niepodległość w innych państwach, które zaistniały na mapie Europy na początku XX wieku.

2

Parafie i duchowieństwo polskie w USA w walce o niepodległość Polski

100%

Szymański J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2018

|

vol. 110

395-414

EN

Polish national parishes of the Roman Catholic Church in the United States of North America were the most important institutions in exile in this country. The greatest development occurred during farmers’ emigration from Poland’s land (1870-1914). The first Polish parish was created in 1854 in Panna Maria in Texas. In 1870 there were 10 such parishes, and in 1910 over 500. Each parish had from over a dozen families to several tens of thousands of the faithful. In 1880 there were around 2 thousand faithful to one priest, and in 1910 – around 4 thousand. From 1870 onwards, there were two clashing trends attempting to unify American Poles: one (Polish Roman Catholic Union of America) strove to integrate social and political activity around church institutions (parishes, Catholic associations), the other one – Polish National Alliance, did it concentrating on national organizations. Both fractions trying to maintain the cultural integrity of Poles – the Republic of Poland’s independence – were very popular with Polish clergy. In December 1912, the leaders of the largest Polish organizations established the National Defense Committee. On 8 June 1913, the Polish National Council was created, 2 October 1914 – the National Council and the National Defense Committee appointed the Central Polish Committee. After 1900 two political trends developed in Poland, and each of them sought support among American Poles. Both Roman Dmowski and Józef Piłsudski attempted to receive financial aid. In the mid-1913, Dmowski established the Polish National Committee, which was later transformed into the Polish National Department. Similarly, the Polish community in the USA, due to different attitudes to Poland’s independence was divided into two fractions. The National Department shared Dmowski’s views while the National Defense Committee shared Piłsudski’s views. Ignacy Paderewski, who came to the United States in May 1915 tried to reconcile both parties. From 1 July 1917 onwards, he was formally authorized to represent the organization of the Polish community while talking to the authorities of the United States. American Poles, irrespective of their views, tried to achieve their goals by being active in various fields and striving to influence President Thomas W. Wilson. All efforts made by Ignacy Paderewski and the Polish National Committee based in Paris proved to be effective. Polish parishes became the basis for the recruitment to the Polish Army. In November 1917, 35 395 people declared their readiness to join the army. President Wilson gave in to the pressure of the Polish community, and on 8 January 1918, he issued the fourteen-point resolution, in which the 13th point of the peace program devoted to Poland stated that: ‘An independent Polish state should be erected(…)which should be assured a free and secure access to the sea.’

PL

Polskie parafie narodowościowe Kościoła rzymskokatolickiego w Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki były najważniejszą instytucją wychodźstwa polskiego w tym kraju. Największy ich rozwój nastąpił w czasie emigracji chłopskiej z ziem polskich (1870-1914). Pierwsza polska parafia powstała w r. 1854 w Pannie Marii w Teksasie. W r. 1870 takich parafii było ok. 10, w r. 1910 ponad 500. Wielkość tworzonych parafii wahała się od kilkunastu rodzin do kilkudziesięciu tys. wiernych. Na jednego duszpasterza w 1880 r. przypadało ok. 2 tys. wiernych, w 1910 r. - ok. 4 tys. Od 1870 r. wśród Polonii amerykańskiej ścierały się dwa kierunki starające się jednoczyć Polaków amerykańskich: jeden (Zjednoczenie Polskie Rzymsko Katolickie) dążyło do zintegrowania działań społeczno-politycznych wokół ośrodków kościelnych (parafii, towarzystw katolickich), drugi - Związek Narodowy Polski robił to w oparciu o organizacje narodowe. Obydwa odłamy dążąc do zachowania integralności kulturowej rodaków, ze względu na cel nadrzędy - niepodległość Rzeczpospolitej - cieszyły się poparciem polskiego duchowieństwa. W grudniu 1912 r. przywódcy największych polskich organizacji utworzyli Komitet Obrony Narodowej. 8 czerwca 1913 r. powołano Polską Radę Narodową. 2 października 1914 r. - Rada Narodowa i Komitet Obrony Narodowej powołały Centralny Komitet Polski. Po r. 1900 rozwinęły się w Polsce dwa zasadnicze nurty polityczne, z których każdy szukał poparcia wśród Polaków amerykańskich. Zarówno Roman Dmowski, jak i Józef Piłsudski zabiegali o ich wsparcie finansowe. W połowie r. 1913 Dmowski założył Komitet Narodowy Polski, który później przemianowany został na Wydział Narodowy Polski. Podobnie Polonia amerykańska ze względu na różnicę poglądów co do sprawy niepodległości Polski podzielona była na dwa zasadnicze odłamy. Wydział Narodowy podzielał pogląd Dmowskiego. Komitet Obrony Narodowej podzielał pogląd Piłsudskiego. Zwaśnionych od maja 1915 r. próbował godzić przybyły do Stanów Zjednoczonych Ignacy Paderewski. Od 1 lipca 1917 r. legitymował się on formalnym pełnomocnictwem liczących się w strukturze Polonii organizacji do reprezentowania ich wobec władz Stanów Zjednoczonych. Polacy amerykańscy bez względu na przekonania, starali się osiągnąć swoje cele poprzez rozwijanie aktywności na wielu płaszczyznach, usiłując wpłynąć na prezydenta Thomasa W. Wilsona. Skuteczne okazały się wysiłki podjęte przez Ignacego Jana Paderewskiego i Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu. Polskie parafie stały się podstawą akcji rekrutacyjnej do Armii Polskiej. W listopadzie 1917 r. gotowość do wstąpienia do Armii Polskiej we Francji zgłosiło 35 395 osób. Prezydent Wilson ulegając presji Polonii, 8 stycznia 1918 r. sformułował czternastopunktową rezolucję, w której trzynasty punkt programu pokojowego poświęcił Polsce, stwierdzając, iż: „ma być utworzone niepodległe państwo polskie z wolnym dostępem do morza".

3

Kaukaz w polskich planach walki o niepodległość w XIX wieku

80%

Furier A.

Studia Polonijne

|

2019

|

vol. 40

101-122

PL

Imperialna polityka Cesarstwa Rosyjskiego doprowadziła pod koniec XVIII i na początku XIX wieku do zaboru przez to państwo części ziem polskich i Kaukazu. Dostrzegli to polscy politycy emigracyjni, którzy postanowili wykorzystać Kaukaz w walce o niepodległość Polski. W tym celu potrzebne było zbliżenie do Turcji, co pozostawało zbieżne z kierunkiem polityki zachodnich mocarstw – Anglii i Francji, dążących do powstrzymania rosyjskiej ekspansji w Europie i na Bliskim Wschodzie. Opierając się na wsparciu mocarstw zachodnich, wysłannicy kierującego polską polityką emigracyjną księcia Adama Jerzego Czartoryskiego rozwinęli w Turcji działalność skierowaną przeciw Rosji. Artykuł prezentuje polskie działania, których celem było przeniesienie walki o niepodległość na Kaukaz. Ich szczególne nasilenie przypada na okres między powstaniami listopadowym i styczniowym. Modernizująca się w XIX wieku Turcja potrzebowała kadrowego wsparcia, które zaoferowali jej Polacy. Ceną za możliwość działania w Turcji była często konwersja wyznaniowa na islam, co dla wielu Polaków stanowiło ogromny problem. Mimo to polscy wojskowi reformowali turecką armię i dowodzili jej oddziałami. Działając na terenie Turcji, stworzyli też plany walki o niepodległość uwzględniające wykorzystanie sił antyrosyjskich na Bałkanach i Kaukazie. Otworzyło to drogę do utworzenia tam polskich oddziałów wojskowych, które podjęły walkę z Rosją podczas wojny krymskiej i po niej. W artykule zaprezentowano zabiegi polskich wojskowych i emisariuszy wysyłanych przez Hotel Lambert na Kaukaz, wśród których największe zasługi miał Michał Czajkowski oraz generałowie: Wojciech Chrzanowski, Feliks Breański i Ludwik Bystrzonowski. Dopiero jednak w 1857 r. pułkownik Teofil Łapiński stworzył oddział wojskowy, który podjął walkę z wojskiem rosyjskim na Kaukazie. Artykuł podejmuje próbę krytycznej analizy dorobku, która obejmuje dwa elementy. Pierwszym polskim jest polemika z funkcjonującymi w Polsce stereotypami na temat Kaukazu. Drugim – zestawienie dotychczasowych ustaleń ze źródłami wytworzonymi w XIX wieku po rosyjskiej stronie frontu kaukaskiego przez polskich zesłańców i rosyjskie instytucje. Oba prowadzą do wniosku, że mimo niepowodzenia polskiej akcji militarnej na Kaukazie, podjęcie tam działań dowodzi determinacji i rozległości horyzontów myślowych polskich środowisk niepodległościowych w XIX wieku.

EN

The imperial policy of the Russian Empire led to the annexation of part of the Polish lands and the Caucasus by the end of the 18th and the beginning of the 19th century. This was noticed by Polish emigre politicians who decided to use the Caucasus in the fight for Polish independence. To this end, it was necessary to get closer to Turkey, which coincided with the direction of the policy of the Western powers – England and France, striving to stop Russian expansion in Europe and the Middle East. Based on the support of the Western powers, the envoys of Adam Jerzy Czartoryski, who runs the Polish emigre policy, have developed activities in Turkey against Russia. The article presents Polish actions aimed at transferring the struggle for independence to the Caucasus. Their particular intensity falls on the period between the November and January uprisings in Poland. Modernizing in the nineteenth century, Turkey needed the staff support that the Poles offered to her. The price for the possibility of acting in Turkey was often religious conversion to Islam, which for many Poles was a huge problem. Nevertheless, the Polish military reformed the Turkish army and commanded its troops. Operating in Turkey, they also created plans for the fight for independence, taking into account the use of anti-Russian forces in the Balkans and the Caucasus. This opened the way to the creation of Polish military units there, which took up the fight there with Russia during the Eastern War and after it. The article presents the treatment of Polish military and emissaries sent by Hotel Lambert to the Caucasus, among whom the greatest merit was given to Michał Czajkowski and generals: Wojciech Chrzanowski, Feliks Breański and Ludwik Bystrzonowski. However, it was not until 1857 that Colonel Teofil Łapiński created a military unit that fought with the Russian army in the Caucasus. The article attempts a critical analysis of the achievements, which includes two elements. The first is the polemic with the stereotypes in Poland about the Caucasus. The second is the comparison of the existing arrangements with sources produced in the nineteenth century on the Russian side of the Caucasian front by Polish exiles and Russian institutions. Both lead to the conclusion that despite the failure of the Polish military action in the Caucasus, taking action there proves the determination and vastness of the intellectual horizons of Polish independence environments in the nineteenth century.

4

Opieka duszpasterska w Legionach Polskich (1914–1918) w świetle wspomnień (zarys głównych zagadnień)

80%

Piotrowski J.

Res Historica

|

2020

|

issue 49

EN

The article draws readers’ attention to valuable historical sources, which are the memories of the chaplains of the Polish Legions from 1914–1918. Pastoral care in the above-mentioned armed formations and the numerous problems associated with it have been shown in light of those accounts. At the front (often under extreme combat conditions) a strong bond was formed between the soldiers and their ‘spiritual guardians’. The chaplains were not only priests, but also fulfilled various functions on an ad hoc basis. They served, for instance, as translators, suppliers, paramedics, librarians, teachers, psychologists, and, in the last resort, as gravediggers... Memories of their service shed interesting light on the everyday (not only spiritual) problems of the soldiers of that time.

PL

Artykuł zwraca uwagę czytelników na wartościowe źródła historyczne, którymi są wspomnienia kapelanów Legionów Polskich z lat 1914–1918. Opieka duszpasterska w wymienionych formacjach zbrojnych i rozliczne problemy z nią związane została ukazana w ich świetle. Na froncie (często w ekstremalnych warunkach bojowych) ukształtowała się silna więź między żołnierzami i ich ‘opiekunami duchowymi’. Kapelani bywali nie tylko duszpasterzami, ale także pełnili doraźnie w miarę potrzeby inne rozliczne funkcje – dla przykładu: tłumaczy, zaopatrzeniowców, sanitariuszy, bibliotekarzy, nauczycieli, psychologów, a w ostateczności także grabarzy... Wspomnienia z ich służby rzucają interesujące światło na codzienne (nie tylko duchowe) problemy żołnierzy tamtych czasów.

5

Jan Kiliński – symbol warszawskiej wolności

71%

Kuba G.

Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

|

2021

|

issue 1(15)

107-122

EN

The author discusses the situation of Poland during the Kościuszko Uprising, with particular emphasis on Warsaw. A biographical outline of Jan Kiliński and his participation in the Warsaw Uprising are presented. In addition, the references to Jan Kiliński in the fight for independence during World War I, the Polish-Bolshevik war and World War II were analyzed. Examples of the use of Jan Kiliński in poetry, literature and documents of social life (one-day-tickets, postcards) as well as the history of his monument in Warsaw were discussed.

PL

Autor omawia sytuację Polski w okresie Powstania Kościuszkowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy. Przedstawiono rys biograficzny Jana Kilińskiego oraz jego udział w Insurekcji Warszawskiej. Ponadto zanalizowano nawiązania do Jana Kilińskiego w walce o niepodległość w czasie I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej, II wojny światowej. Omówiono przykłady wykorzystania postaci Jana Kilińskiego w poezji, literaturze i w dokumentach życia społecznego (jednodniówki, pocztówki) oraz przybliżono dzieje jego pomnika w Warszawie.

Refine search results

2 Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej

1 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Res Historica

1 Studia Polonijne

1 Furier A.

1 Kuba G.

1 Pawlaczyk E.

1 Piotrowski J.

1 Szymański J.

2 2021

1 2020

1 2019

1 2018

Działalność kobiet w Polskiej Organizacji Wojskowej

Parafie i duchowieństwo polskie w USA w walce o niepodległość Polski

Kaukaz w polskich planach walki o niepodległość w XIX wieku

Opieka duszpasterska w Legionach Polskich (1914–1918) w świetle wspomnień (zarys głównych zagadnień)

Jan Kiliński – symbol warszawskiej wolności