Results found: 2

Search results

Search:
in the keywords: wooden artefact

Sort By:

Limit search:

Wooden Artefacts from the Medieval Town of Dawidgródek, Belarus

100%

Earwood C.

Wiadomości Archeologiczne

2003

vol. LVI

issue 56

393-430

Dawidgródek położony jest nad rzeką Horyń, dopływem Prypeci, w Republice Białoruś. Podczas wykopalisk z lat 1937 i 1938 odkryto tu pozostałości średniowiecznego miasta z XII i XIII wieku. Dalsze badania prowadzone były w Dawidgródku w roku 1967, jednak przedmiotem tego opracowania są wyłącznie znaleziska drewniane z badań przedwojennych. W wyniku ówczesnych prac stwierdzono, że miasto otoczone było wałem ziemno-drewnianym obejmującym obszar o wymiarach 110×100 m. Wydaje się, że teren ten był w całości zajęty przez budynki o ścianach z pni drzew iglastych, układanych poziomo jedne na drugich. Z uwagi na podmokły grunt drogi były również zbudowane z drewna i od czasu do czasu odnawiane. W czasie badań z lat 1937–1938 zidentyfikowano siedem głównych faz zabudowy miasta –niektóre oddzielone były poziomami spalenizny. W pobliżu centrum miasta odkryto wiele grobów z dranic drewnianych – zachowały się w nich szkielety zmarłych i elementy wyposażenia. Groby usytuowane były wewnątrz i obok budynku z dwoma pomieszczeniami, być może kaplicy. W młodszych poziomach miasta nie odkryto żadnych budynków; najpóźniejszym znaleziskiem z Dawidgródka jest moneta z 1548 roku, odkryta tuż pod powierzchnią ziemi w 1967 roku. Podczas prac wykopaliskowych odkryto bardzo liczne i różnorodne przedmioty, w tym metalowe części broni i narzędzi, biżuterię, naczynia szklane i gliniane, wyroby ze skóry, osełki kamienne, guzy, oprawki uchwytów noży i grzebienie z kości i poroża, gliniane ciężarki i przęśliki, tkaniny i wyroby z drewna. Wiele z tych zabytków znajduje dobre analogie w innych średniowiecznych miastach Rosji, Białorusi, Polski i Niemiec. Zabytki z drewna to w większości przedmioty codziennego użytku, w tym wyroby bednarzy i tokarzy. Liczne są drewniane sprzęty domowego użytku i naczynia, zarówno do przechowywania i przygotowywania żywności, jak i stołowe. Powszechnie korzystano z klepkowych pojemników różnych kształtów i wymiarów. Najmniejsze z nich – wiaderka i cebrzyki – wysokości ok. 25 cm i średnicy 25–30 cm były zapewne używane zarówno do przechowywania jak i podawania napojów i pożywienia. Największe kadzie mogły być wykorzystywane do magazynowania zboża lub do mycia czy prania. Prawdopodobnie wśród przedmiotów z drewna jest też maselnica i dno małej beczułki. Żadne z naczyń klepkowych nie zachowało się w całości; część klepek i den została wyrzucona albo wskutek złego wykonania, albo po uszkodzeniu przedmiotu. Nie znaleziono natomiast żadnego drewnianego haka lub uchwytu, nie wiadomo więc, czy były one robione z metalu, czy z drewna, choć te ostatnie były znacznie częściej używane w miastach wschodnioeuropejskich w XII i XIII wieku. Omówione wyroby można porównać ze znalezionymi w Nowogrodzie w Rosji i w Opolu w Polsce. Spośród innych naczyń drewnianych wymienić trzeba miski i talerze, wykonane na tokarce. Stylistycznie odpowiadają one miskom i talerzom z innych średniowiecznych stanowisk z Rosji, Polski i Białorusi, żadna nie znajduje jednak dokładnej analogii – są one zapewne wyrazem lokalnego wzornictwa. Dowodem na produkcję takich naczyń w Dawidgródku są liczne odpady drewniane, noszące ślady toczenia i pochodzące zarówno z wnętrza, jak i z podstawy naczyń. Ich analiza dowodzi stosowania dwóch metod mocowania półwytworów do tokarki. W pierwszym przypadku koniec trzpień tokarki powinien być zaopatrzony w mały kołek o prostokątnym przekroju, wkładany do otworu w górnej części półwytworu misy, a sznur owinięty wokół trzpienia nadawał mu napęd. Podstawa misy obracała się na krótkim kołku lub szpili przymocowanej do górnej części tokarki. Odpady mogły być usuwane z podstawy misy po jej wytoczeniu. W drugim przypadku trzpień tokarki być przymocowany do zbędnej partii drewna przy dnie misy a sznur owinięty był wokół tego trzpienia Wydaje się, że drugi trzpień był umocowany do górnej części misy a oba trzpienie obracały się na szpilach lub kołkach tkwiących w górnej części tokarki. Ta druga metoda jest najczęściej rejestrowana w północnej i wschodniej Europie we wczesnym średniowieczu, a jej stosowanie poświadczone jest już w VI wieku przed Chr. Używane były też zapewne naczynia z giętego drewna lub żłobione z jednego kawałka, jednak w Dawidgródku odkryto tylko ich dna i pokrywki. Większość z tych pokrywek jest kolista, ze skośnymi krawędziami i lekko wysklepionym szczytem. Niektóre robiono z jednego kawałka drewna, inne w wielu elementów. Pojedyncza pokrywa ze sfazowanymi brzegami może być częścią pokrywy maselnicy. Denka o owalnym kształcie są prawdopodobnie pozostałością pojemników z giętego drewna. Wśród innych przedmiotów domowego użytku spotykane są zdobione formy do odciskania masła lub sera, łyżki, łopatka i starannie rzeźbiony czerpak znaleziony ponad obudowaną drewnem studnią. Wyposażenie osobiste jest reprezentowane przez małe grzebienie drewniane. W mieście lub w jego sąsiedztwie przerabiano len, znaleziono tu bowiem wiele drewnianych narzędzi do międlenia i wyczesywania włókien lnianych. Należą do nich kijanki z cylindrycznymi uchwytami i sztychami, kijanki o płaskim sztychu lub miecze międlic oraz resztki zębatych narzędzi, które mogą być pozostałością grzebieni do czesania włókien. Prawdopodobnie znaleziono też półwytwory kijanek. Przędzenie i tkanie poświadczone jest licznymi znaleziskami drewnianych przęślic z lekko cebulastymi końcami oraz kamiennych przęślików. Właśnie ten typ przęślic jest najczęściej spotykany we wczesnośredniowiecznej Europie, a jego używanie jest potwierdzone nawet w dalekiej Irlandii. Chociaż nie zidentyfikowano żadnych części warsztatów tkackich to można przyjąć, że w Dawidgródku używano zarówno pionowych jak i poziomych warsztatów. Czółenko z poziomego warsztatu i miecz tkacki stosowany w warsztacie pionowym zostały odkryte w przyległych budynkach. Naturalnie ukształtowane fragmenty drewna używane były do produkcji wielu przedmiotów, zwykle wymagających łączenia z wielu części. Trójnóg wykonany z rozgałęzionego konaru tworzył podstawę szpuli do nawijania nici. Haczyki, z których jeden może być łękiem siodła, robione były z tych części, gdzie gałęzie odchodzą od pnia drzewa. Zdobione buławki i rzeźbione pałeczki ze zgrubiałymi główkami, używane może do celów ceremonialnych lub rytualnych, robiono także z naturalnych połączeń gałęzi z pniem. Chociaż mikroskopowa identyfikacja gatunków drewna nie byłą możliwa, można przyjąć, że do różnych celów stosowano wybrane rodzaje surowca. Tylko drewno iglaste stosowano w bednarstwie, miski wytaczano głównie z drewna jesionowego, a uchwyty zdają się być robione z drewna liściastego. Lekkie drewno lub korę stosowano do wyrobu krążków, służących może jako pływaki sieci rybackich. Domy i drogi robiono zwykle z pni i bierwion z drzew iglastych i z dranic dębowych. Obecność dzieci jest potwierdzona przez wiele drewnianych zabawek, wśród nich bączki, miecz i trzy łódki. Te ostatnie są szczególnie ciekawe, mogą bowiem być modelami dużych łodzi używanych w średniowieczu na rzece Horyń. Największa z tych zabawek wydaje się naśladować dłubankę, której burty po ogrzaniu rozparto wstawiając do drewnianą ramę. Takie dłubanki, znane we wschodniej i północnej Europie już we wczesnej epoce żelaza, są do dziś robione w Finlandii. Mniejsze łódki są modelami wąskich dłubanek – jedna z nich ma dziób i rufę płasko ścięte, druga, z dwoma ławkami dla wioślarzy, ma końce spiczaste. W jednym z grobów pochowano dziecko. Trumną było tu drewniana skrzynia, której ścianki umocniono tyczką z zaczepami. Groby dorosłych były wyłożone drewnem w sposób przypominający raczej skrzynie kamienne, niż drewniane trumny. Zbudowane były z szerokich dranic, zwykle dębowych lub jesionowych. Dno, ściany i szczyty grobów oszalowane były pojedynczymi dranicami, pokrywa zrobiona zaś była z dwóch węższych desek. Pomimo uszczelniania styków między deskami nie były one łączone w żaden inny sposób, nie mocowano też do siebie dna i ścianek. Rozmieszczenie znalezisk drewnianych wskazuje, że ich produkcja miała miejsce głównie w młodszych fazach grodu, tj. w XIII wieku. Większość znalezisk pochodzi z trzech tylko budynków (I, III i IV), gdzie natrafiono na ślady wszystkich podstawowych metod obróbki drewna, zarówno w postaci odpadów, jak i narzędzi. Wiele klepek znaleziono też w fundamentach drogi. Liczne kategorie przedmiotów drewnianych, w tym grzebienie, buławki, haki, uchwyty, krążki, kołki, foremki, łyżki, miski i naczynia klepkowe z budynków z XIII wieku wskazują, że były one domami mieszkalnymi, choć nie znaleziono tam żadnych śladów palenisk czy pieców. Odpady po produkcji bednarskiej i tokarskiej świadczą o używaniu tych budynków także jako warsztatów rzemieślniczych. Tylko nieliczne, a w dodatku niezbyt zróżnicowane przedmioty drewniane odkryto w budynkach datowanych na XII wiek. Drewniane znaleziska z Dawidgródka reprezentuje wiele z codziennych zajęć mieszkańców grodu. Przygotowywanie, przechowywanie i podawanie żywności i napojów wymagało drewnianych misek, cebrzyków, łyżek i foremek, które robione były przez mieszkających w grodzie rzemieślników. Przygotowywanie, przechowywanie i podawanie żywności wymagało posiadania drewnianych misek, cebrzyków, łyżek, łopatek i foremek, które robione były przez rzemieślników mieszkających w grodzie. W sąsiedztwie grodu przerabiano len, z którego po uprzędzeniu tkano płótno na ubrania. Dzieci bawiły się zabawkami. W pobliskiej rzece łowiono zapewne ryby – sieci zarzucano z łodzi-dłubanek. W końcu mieszkańcy grodu umierali i grzebani byli w grobach szalowanych drewnem.

Dzieło Neandertalczyków, czy późnoplejstoceńskich łowców? (Drewniany przedmiot z Wojnowa, gm. Kargowa, woj. lubuskie)

75%

Bobrowski P., Sobkowiak-Tabaka I., Goslar T., Kobusiewicz M., Lityńska- Zając M., Okuniewska- Nowaczyk I.

Przegląd Archeologiczny

2013

vol. 61

77-91

Excavations at the Mesolithic site in Wojnowo 3 yielded a unique artefact. Discovered in a peat trench, it was made of highly mineralised wood and had clear signs of intentional processing. Location of the site and history of research The site is situated in the commune of Kargowa, the district of Zielona Góra, Lubuskie Province (Fig. 1). It is located on the sand terrace, on the eastern bank of the valley of the Gniła Obra river, cut by the river in the younger outwash plain form the Poznań phase of the last glaciation. A large part of the surface of the valley was once filled with a large water reservoir, vanishing with time as a result of plant succession and hydrographical changes (Fig. 2). More broadly, the site is located in the area of the so-called Obra river Depression (The Zbąszyń Furrow), i.e. a depression valley of a meridian course, located on the border of two lake districts: the Lubusz and Wielkopolska Lake Districts. Wojnowo 3 is one of the dozens of sites from the Early and Middle Stone Age, identified in the so called Wojnowo Region, located in the young glacial area, at the back of a belt of moraines delimiting the extent of the last glaciation in the Leszno phase. The site was discovered in 1985 during surface survey and regular excavations were carried out there in 1992. Two excavation units were set up: one (I/92 – the main trench) was located on the flood terrace of the Gniła Obra river and the other, referred to as PT I/92, in the sphere of occurrence of organogenic sediments. Material for archaeobotanical analyses was collected from its eastern wall (Fig. 3). Palynological analysis of the collected core revealed that the onset of accumulation of sediments on the site can be dated to Dryas III, and the process was finished probably during the Atlantic period. The history of vegetation in Dryas III is contained in sediments with a thickness of more than 60cm and of varying origin: the floor sample comes from sand with detritus, samples from above are from sanded gyttja, whereas the roof sample is from peat. The charcoal from the floor layer produced a radiocarbon date 10 560 ± 110 BP (Gd-6901), which corresponds very well with the results of the palynological analysis (Fig. 6). Typological, raw material and chronological analysis of the wooden artefact The analysed wooden object is shaped like a tile – a flat cuboid. In a floor plan it resembles an elongated pentagon, with two longest sides parallel to each other. The cross-section is almost rectangular. The artefact is 35-45mm long, 8-20mm wide and 6-7mm thick (Fig. 4). Its colour is dark brown, almost black. The surface of the object is heavily worn out. The wood was undoubtedly intentionally worked along the longer sides; a clear trace of cutting with a sharp instrument is also visible at the shorter of the sides (Fig. 5). Identification of the raw material of which the described object was made is very difficult. Macroscopically, it resembled ivory, and such were the first identifications following its discovery. Preliminary microscopic analysis carried out back in the 1990s revealed, however, that it may be a fragment of a part of highly mineralised wood. The analysed artefact was re-examined in 2011. It was consulted with experts in the field of both archaeozoology and archaeobotany, and the identifications differed radically. On the one hand - on the basis of macroscopic observations - the raw material from which the analysed artefact was made was identified as part of a tusk (i.e. an incisor tooth) of a mammoth (Mammuthus primigenius) or a forest elephant (Palaeoloxodon antiquus). On the other hand, specific botanical analyses revealed that the raw material can be of plant origin. Observations of anatomical sections in transmitted light microscopy allowed the conclusion that the analysed slide is wood, without doubt derived from a conifer tree and perhaps representing the common juniper (cf. Juniperus communis L., Fig. 7). For the artefact made of fossilised wood radiocarbon dates were obtained, i.e. 47,900 ± 1500 BP (Poz-42058). Both large standard deviation, and the range of the measuring method of 40-50 thousand years indicate that the obtained determinations of age should be treated as ‘open’ / nfinite. Certainly, the raw material of which the artefact of Wojnowo was made is therefore not younger than 46,400 years, but a precise determination of its age is impossible in this situation. It can be assumed that the wood from which it was made is of the early Plenivistulian or, more likely, the end of the Eemian interstadial or the early Vistulian origin. It is impossible to unequivocally identify the function of the tool from Wojnowo due to the significant deterioration of the artefact and the degree of its preservation (a small part). A similar object, made, however, from a fully petrified piece of wood, was discovered at site no. 5 in Stare Marzy, the commune of Dragacz, within a flint concentration associated with the activity of the society of the Sviderian culture. The tool has traces of polishing and is interpreted by the author of the analysis as a polisher, which could have been used for typical ‘domestic’ tasks. It seems most probable that already a slightly silicified piece of wood was eroded from the original layers and transported on a short distance together with the receding continental glacier and deposited on the surface, where it was spotted and used by the Lateglacial group that stayed at the site in Wojnowo. Traces of the Late Palaeolithic settlement were recorded at many sites in the Wojnowo Region. They are located both within the Warsaw-Berlin ice marginal valley, as well as along the Gniła Obra river valley. We can most likely rule out the possibility that the fragment of wood, of which the analysed object was made, was naturally transported across the river to the site. Analysis of terrace sediments underlying the organogenic sediments in the Gniła Obra river valley indicates the presence of only rocky material of fine fraction - sand and gravel, in the absence of stones and larger boulders. Currently, it is virtually impossible to determine the distance and the area from which the analysed object/material was transported to the site in Wojnowo. It could also be found in the nearest vicinity of the site, during the exploration of flint material in moraine or fluvioglacial deposits. Poorly-advanced process of silicification of wood probably facilitated the process of its working, namely cutting. An evident cut – visible on one of the long sides – is clearly different from the traces that arise in the process of working fossilised wood, which is one of the most commonly used materials used e.g. in the Neolithic in the Western Desert in Egypt. Full silicification of wood, used in stone production, resulted in the formation of typical conchoidal negatives, characteristic for working hard rock. In the subject literature there are numerous examples of using silicised or other organic materials by prehistoric communities that date back much earlier than the settlement at the site. In case of the wooden artefact of Wojnowo we also have to take into account the possibility that it was made at the time to which the raw material is dated, i.e. by some Middle Palaeolithic societies of the Eemian interstadial or the early Vistulian. For years there have been discussions in the literature on the possibility of the penetration of the Polish Lowland by communities of Homo sapiens neanderthalensis at the turn of the last interglacial and the early Vistulian. Several archaeological sites in the Polish Lowlands or Brandenburg are believed to evidence the activity of the Middle Palaeolithic societies (Poznań-Szeląg; Skaratki, Łowicz commune; Góra Św. Małgorzaty near Łęczyca; Berlin-Hohenschönhausen; Schulzendorf; Vogelsang). Conclusions Due to a number of aspects, the wooden object from Wojnowo with traces of intentional processing can be treated as one of unique finds on the European Plain scale. Artefacts made of organic material, with such early dating, are very rarely preserved to the present day. If we agree that the Late Palaeolithic societies used the raw material in the form of silicified juniper wood, we are provided with data that points not only to their interest in fossil raw materials, but also evidence the processing of this raw material. On the other hand, if we consider plausible a hypothesis that the artefact was made by Middle Palaeolithic societies, we get an invaluable argument in favour of the possibility of the penetration (settlement?) of the Polish Lowlands by those societies. But first of all, the case of the wooden object from Wojnowo should be a warning for archaeologists against too hasty and mechanical cultural classification of the discovered materials.

Refine search results

1 Przegląd Archeologiczny

1 Wiadomości Archeologiczne

1 Bobrowski P.

1 Earwood C.

1 Goslar T.

1 Kobusiewicz M.

1 Lityńska- Zając M.

1 Okuniewska- Nowaczyk I.

1 Sobkowiak-Tabaka I.

1 2013

1 2003

Search results

Wooden Artefacts from the Medieval Town of Dawidgródek, Belarus

Dzieło Neandertalczyków, czy późnoplejstoceńskich łowców? (Drewniany przedmiot z Wojnowa, gm. Kargowa, woj. lubuskie)