Search results

1

Włodzimierz Czarnecki, "Szlachta ziemi chełmskiej do połowy XVI wieku", Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, ("Disserationes" - Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy; t. 4) Białystok 2012, 434, [1] s., [1] k. tabl. złoż. : Il. ; 25 cm

100%

Dmochowski P. A., Sikorski A., Czarnecki W.

Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego

|

2013 (2014)

|

vol. 5

284 - 305

PL

Artykuł jest materiałem polemicznym wydawnictwa "Szlachta ziemi chełmskiej do połowy XVI w " autorstwa W. Czarneckiego

2

Początki urzędu woźnego generalnego (ministerialis Regni generalis) w ziemi chełmskiej w ostatniej ćwierci XVI wieku

63%

Jop R.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2022

|

vol. 74

|

issue 1

141-157

EN

Ministerialis Regni generalis, judicial administrators (Polish: woźni generalni), appeared in Chełm Land in the 1570s. The first official with this title is recorded in Chełm’s court register in an entry from 1570. The beginnings of this office in the discussed territory were connected with the process of shaping the legal provisions concerning its functioning throughout Poland, which were regulated for the first time in the Sejm constitution of 1576. Until the beginning of the 17th century, judicial administrators from Chełm Land performed their duties along with land administrators (Polish: woźny ziemski). Gradually, in the 80s and 90s of the 16th century, they ousted their predecessors and took over all of the judicial duties related to pending cases at the circuit (Polish: sąd ziemski) and magistrates’ (Polish: sąd grodzki) courts of Chełm and Krasnystaw districts. The officials in question worked locally, in the majority of cases performing their duties within the borders of Chełm Land, despite the fact that in accordance with the document of appointment they had the right to work in all the territories of the Polish-Lithuanian Commonwealth. This stemmed from the fact that they served the local nobility. Judicial administrators’ competences from Chełm Land did not differ from those of land administrators, which were assigned to the office by law. In terms of their social background, judicial administrators from Chełm Land were peasants, subjects from the nobility’s estates, and, in rare cases, townspeople.

PL

Woźni generalni (ministerialis Regni generalis) pojawili się w ziemi chełmskiej w latach 70. XVI w. Pierwszy urzędnik noszący ten tytuł odnotowany jest w księdze grodzkiej chełmskiej, we wpisie pochodzącym z 1570 r. Początki urzędu na omawianym terenie związane są z procesem kształtowania się norm prawnych jego funkcjonowania w całej Polsce, uregulowanych po raz pierwszy w konstytucji sejmowej z 1576 r. Do początku XVII w. woźni generalni pochodzący z ziemi chełmskiej wykonywali swoje obowiązki obok woźnych ziemskich. Stopniowo w latach 80. i 90. XVI w. wyparli swoich poprzedników, przejmując całość czynności sądowych związanych ze sprawami toczącymi się przed sądem ziemskim i grodzkim powiatu chełmskiego i krasnostawskiego. Interesujący nas urzędnicy działali lokalnie, w większości przypadków wykonując powierzone czynności w granicach ziemi chełmskiej, pomimo tego, że zgodnie z dokumentem nominacji mieli prawo robić to na terenie całej Rzeczypospolitej. Wynikało to z faktu, że obsługiwali miejscową szlachtę. Kompetencje woźnych generalnych z ziemi chełmskiej nie różniły się od przypisanych prawem do urzędu i od kompetencji posiadanych przez woźnych ziemskich. Woźni generalni z ziemi chełmskiej to pod względem pochodzenia społecznego chłopi, poddani z dóbr szlacheckich i w nielicznych przypadkach mieszczanie.

3

Podwojewodziowie, komornicy i regenci województwa bełskiego i ziemi chełmskiej w czasach saskich

51%

Bondyra W. W.

Res Historica

|

2020

|

issue 49

EN

The article discusses a group of the lowest officials in the hierarchy in Bełz voivodeship and Chełm Land in the times of the Saxon rule (1697–1763). These officials include: district bailiff, border bailiff, district notary and vice-voivodes. They were appointed by senior officials, i.e. judges, deputy judge, chamberlain and voivodes. Because of their status, the duties in these offices were performed by the representatives of the lower nobility, less frequently the middle rank nobility. A substantial part of the article contains a listing of these officials in the chronological order. The article is concluded with an alphabetical list of names.

PL

Artykuł jest poświęcony grupie niższych urzędników w hierarchii sądownictwa ziemskiego i wojewodzińskiego, jacy pełnili swe funkcje w czasach panowania saskiego w ziemi chełmskiej oraz w ziemiach bełskiej i buskiej województwa bełskiego. Urzędnikami tymi byli: komornik graniczny, komornik ziemski, regent ziemski, a także podwojewodzi. Komornik i regent ziemscy podlegali sędziom sądu ziemskiego, komornik graniczny podkomorzemu, zaś podwojewodzi – wojewodzie. Ze względu na swoją stosunkowo niską rangę, urzędnicy ci zwykle wywodzili się ze szlachty mniej zamożnej, choć i nie brakowało przedstawicieli szlachty średniej. Podobnie, jak urzędnicy grodzcy, byli powoływani przez swych przełożonych i teoretycznie mogli być przez nich zwalniani, np. wraz z nastaniem nowych, wyznaczających swą własną kadrę. W praktyce jednak bywało inaczej i swe urzędy piastowali nawet dożywotnio, jak inni ziemscy. Zdarzały się też dłuższe przerwy w obsadzie tych funkcji (z wyjątkiem podwojewodziego), wynikające z wieloletnich wakatów urzędów zwierzchnich. Zasadniczą częścią pracy jest wykaz osób pełniących omawiane stanowiska, w układzie przyjętym w serii spisów urzędników ziemskich dawnej Rzeczypospolitej. Zestawienie to jest kontynuacją i dopełnieniem wcześniejszych wykazów urzędników ziemskich i grodzkich z tych ziem w pierwszej połowie XVIII stulecia.

4

Księgi gromadzkie we wsiach Ordynacji Zamojskiej oraz na terytoriach sąsiednich w drugiej połowie XVII i w XVIII w.

51%

Łosowski J.

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

|

2022

|

vol. 60

75-91

EN

The article presents a discussion on the origins, nature, and function of the village register books in the Old Polish period, held by Stanisław Grodziski and Ludwik Łysiak in the 1960s. The next part of the text characterises the organisation of the Zamoyski Entail and its judiciary, and describes instances of the use of the register books in rural estates belonging to it, unknown to researchers. Next, it analyses the sparse information on this type of register book used in the Lublin land. An attempt was also made to explain the reasons for not using the village register books in the Chełm Land (outside the Zamoyski Entail). The very few references to the existence of such books in these areas prove the validity of L. Łysiak’s thesis that they were rare in the Commonwealth outside southern Lesser Poland and the western part of the Ruthenian Province.

PL

W artykule przedstawiono dyskusję dotyczącą genezy, istoty i funkcji ksiąg gromadzkich w okresie staropolskim, którą Stanisław Grodziski i Ludwik Łysiak toczyli w latach 60. ubiegłego stulecia. W dalszej części tekstu dokonano charakterystyki organizacji Ordynacji Zamojskiej i jej sądownictwa, a także opisano nieznane badaczom przypadki używania ksiąg gromadzkich w należących do niej dobrach wiejskich. Przeanalizowano również nieliczne informacje o tego rodzaju księgach funkcjonujących w ziemi lubelskiej. Dokonano też próby wyjaśnienia powodów niewykorzystywania ksiąg gromadzkich w ziemi chełmskiej (poza terenem Ordynacji). Nieliczne wzmianki o istnieniu ksiąg gromadzkich na tych terenach stanowią dowód słuszności tezy L. Łysiaka o ich rzadkim występowaniu w Rzeczypospolitej poza południową Małopolską i zachodnią częścią województwa ruskiego.

5

Kariery urzędnicze i parlamentarne Żółkiewskich herbu Lubicz w XVI–XVII wieku

45%

Jusiak P.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. XVI (2019)

|

issue 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego

9-27

PL

Ważnym czynnikiem ukazującym znaczenie rodziny w społeczeństwie szlacheckim była służba publiczna, czyli pełnienie urzędów i sprawowanie funkcji parlamentarnych. Należy bowiem pamiętać, że piastowanie urzędów, nawet tych najniższych, dawało szlachcicowi powagę i splendor. Żółkiewscy wywodzący się z Żółkwi koło Krasnegostawu w ziemi chełmskiej w XV i XVI wieku zabiegali i sięgali po urzędy na które miała wpływ szlachta mieszkająca w najbliższym sąsiedztwie ich siedzib. Cieszyli się wśród nich prestiżem i uznaniem. Pozwala to zaliczyć rodzinę Żółkiewskich do elity urzędniczej o znaczeniu regionalnym, związanej z konkretną ziemią w tym przypadku głównie chełmską oraz bełską. Tylko trzem reprezentantom Żółkiewskich udało się sięgnąć po urzędy w innych częściach Rusi Czerwonej a jedynie dwóch zdołało objąć urzędy senatorskie. Największą karierę zrobił Stanisław Żółkiewski, kanclerz i hetman wielki koronny, zarazem najbardziej znany reprezentant rodu.

EN

Public service, i.e. holding office and exercising parliamentary functions, was an important factor in showing the importance of the family in nobility society. It should be remembered that holding offices, even the lowest ones, gave the nobleman seriousness and splendour. In the 15th and 16th centuries, the Żółkiewski family, coming from Żółkiew near Krasnystaw in the Chełm land, tried and occupied offices which were influenced by nobility living in the immediate vicinity of their seats. They enjoyed prestige and recognition among them. This allows to include this family among the official elite of regional significance, associated with a particular territory, in this case mainly Chełm and Belsk lands. Only three representatives of the Żółkiewski family reached for offices in other parts of the Red Ruthenia and only two managed to take up senatorial positions. Stanisław Żółkiewski, the Chancellor and the Grand Crown Hetman, the best known representative of the family made the greatest career.

RU

Важным фактором, демонстрирующим значимость семьи в шляхетском обществе, была публичная служба, т.е. исполнение должностей по выборам и выполнение парламентских функций. Следует помнить, что получение даже самых низких должностей в земской иерархии придавало дворянству уважения и великолепия. Жолкевские, происходящие из местности Жолкев близ Красныстава расположенного в Хелмской земле, в 15-м и 16-м веках искали и добивались до титулов по выборам шляхты, живущей в непосредственной близости от их усадеб. Они пользовались уважением и признанием среди них. Это позволяет считать эту семью за часть элиты регионального значения, связанной с определенной землей, в данном случае в основном Хелмской и Белзкой. Только трем представителям семьи Жолкевских удалось добраться до постов в других частях т.н. Красной Руси, и только двум удалось получит сенаторские должности. Станислав Жолкевский, канцлер и великий коронный гетман, самый известный представитель этой семьи, сделал самую большую карьеру.

Refine search results

1 Czasopismo Prawno-Historyczne

1 Res Historica

1 Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego

1 Studia Źródłoznawcze. Commentationes

1 Wschodni Rocznik Humanistyczny

1 Bondyra W. W.

1 Czarnecki W.

1 Dmochowski P. A.

1 Jop R.

1 Jusiak P.

1 Sikorski A.

1 Łosowski J.

2 2022

1 2020

1 2019

Włodzimierz Czarnecki, "Szlachta ziemi chełmskiej do połowy XVI wieku", Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, ("Disserationes" - Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy; t. 4) Białystok 2012, 434, [1] s., [1] k. tabl. złoż. : Il. ; 25 cm

Początki urzędu woźnego generalnego (ministerialis Regni generalis) w ziemi chełmskiej w ostatniej ćwierci XVI wieku

Podwojewodziowie, komornicy i regenci województwa bełskiego i ziemi chełmskiej w czasach saskich

Księgi gromadzkie we wsiach Ordynacji Zamojskiej oraz na terytoriach sąsiednich w drugiej połowie XVII i w XVIII w.

Kariery urzędnicze i parlamentarne Żółkiewskich herbu Lubicz w XVI–XVII wieku