Search results

1

Moc, wygoda, kształt, piękny pozór. Uwagi o kształtowaniu dzieła architektonicznego według anonimowego autora „Krótkiej nauki budowniczej” z 1659 r.

100%

Skibiński F.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2019

|

vol. 81

|

issue 1

103-113

EN

Published in 1659, Brief Teaching of Building Manors, Palaces, Castles in Compliance with the Polish Sky and Custom [Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego], is the first in Poland genuine book entirely dedicated to residential architecture. An attempt at a new interpretation of the text is presented, particularly in reference to the relations between functional and aesthetical values of a building and to the principles of their shaping. Addressing the gentry immediately following a devastating war, the treatise author tried to find, resorting to understandable language, a compromise between a rapid and simple way of planning and raising a manor, however, while also respecting the classical rules of architecture. In his view, the source of architectural beauty is to be found in the proportions of the respective building’s parts, as well as in the harmony among these and with the whole. He relates these rules firstly to the interior arrangement and to the distribution and placement of windows and doors. In this very way they were connected with the Vitruvian principle of utility (utilitas). The building’s external form is the consequence of skilful and sensible interior divisions, with the proportions and harmony of respective elements playing here the organizing role. It is precisely the relation between the interior and elevation that is decisive for the building’s aesthetics. Emphasising durability and utility, the author considers the structure’s proper division defined as compartito: a rational and harmonious spatial arrangement ordering the whole of the building, to be of key importance for shaping an architectural work. Subordinating the harmonious relation of a building’s part to the supreme compartito principle, for which the reference is to be rather found in utilitas than in venustas, makes the aesthetics of the building express itself precisely in the ‘skilful and sensible division of the building’. Linking the building’s aesthetics to its functionality and durability, as well as treating it as an organic whole in which the spatial functional arrangement and hence resulting elevation divisions must harmonize, places this Polish treatise within the Palladian tradition. However, the functional value should not be interpreted in the spirit of modern functionalism, but more as a strict connection of the building’s interior arrangement with its purpose, which should be adequately reflected in the architectural form. The useful character of architecture is inseparably connected with the cultural context, as the spatial-versus-functional arrangement must be adjusted to local conditions and customs.

PL

Opublikowana w 1659 r. „Krótka nauka budownicza dworów, pałaców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego” jest pierwszą w Polsce oryginalną książką w całości poświęconą architekturze rezydencjonalnej. W niniejszym artykule przedstawiono próbę nowej interpretacji tego tekstu, zwłaszcza w odniesieniu do relacji pomiędzy wartościami użytkowymi i estetycznymi budynku oraz zasad jego kształtowania. Zwracając się do szlachty bezpośrednio po zakończeniu niszczycielskiej wojny, autor traktatu starał się, pisząc łatwo zrozumiałym językiem, znaleźć kompromis pomiędzy szybkim i prostym sposobem planowania i wznoszenia dworu a szacunkiem dla klasycznych zasad architektury. Według niego źródłem architektonicznego piękna są proporcje poszczególnych części budynku oraz harmonijna zgodność tychże z sobą nawzajem i z całością. Reguły te odnosi przede wszystkim do układu pomieszczeń oraz rozmieszczenia oraz umiejscowienia otworów okiennych i drzwiowych. W ten sposób zostały one powiązane z witruwiańską zasadą celowości (utilitas). Zewnętrzna forma budynku wynika z umiejętnego i rozsądnego podziału wnętrza, zaś porządkującą rolę odgrywają tu proporcje i zgodność poszczególnych elementów. To właśnie relacja pomiędzy wnętrzem i elewacją decyduje o estetyce budowli. Akcentując trwałość i celowość, za rzecz kluczową dla kształtowania dzieła architektonicznego przyjął jego właściwy podział, określony jako compartitio, racjonalny i harmonijny układ przestrzenny porządkujący całość budowli. Podporządkowanie harmonijnego powiązania części budowli nadrzędnej zasadzie compartitio, dla której punktem odniesienia jest raczej utilitas aniżeli venustas, powoduje, że estetyka budowli znajduje swój wyraz właśnie w „umiejętnym i rozsądnym podzieleniu budynku”. Powiązanie estetyki budowli z jej wartościami użytkowymi i trwałością, a także potraktowanie jej jako organicznej całości, w której układ przestrzenno-funkcjonalny i wynikający z niego podział elewacji muszą być zgodne, sytuuje polski tekst w tradycji palladiańskiej. Wartości użytkowej nie należy przy tym interpretować w duchu nowoczesnego funkcjonalizmu, a raczej jako ścisłe powiązanie układu przestrzennego budynku z jego celem, czemu powinna odpowiadać architektoniczna forma. Użytkowa wartość architektury jest przy tym nierozerwalnie związana z kontekstem kulturowym, układ przestrzenno-funkcjonalny układ musi być bowiem dostosowany do lokalnych warunków i zwyczajów.

2

Johann Regius i Konrad Graser Starszy o kulcie obrazów. Przyczynek do dziejów sztuki w nowożytnym Toruniu

100%

Skibiński F.

Zapiski Historyczne

|

2011

|

vol. 76

|

issue 2

77-86

XX

The subject of the article are viewpoints of Johann Regius and Conrad Graser the Older, pastors and scholars connected with Torun’s Academic Gymnasium School at the beginning of the 17th century, referring to the worship of images. On the basis of the polemical texts of Graser Historia Antichristi and Ultima Verba it was shown that in his polemics there appeared many topoi typical of Protestant argumentation in the dispute about the worship of pictures taking place between Catholics and advocates of Reformed denominations. The most important place is occupied by the belief about the resemblance between the Catholic cult described in the Old Testament and the worship given to idols, as well as the criticism of extravagant temples and ceremonies. Graser’s polemics was directed against the Catholics and perhaps the Lutherans; it was connected with the phenomenon of the Second Reformation in Prussian towns of the turn of the 16th and 17th centuries. The statements not only prove that Toruń’s and Gdańsk’s Protestants were familiar with the basic arguments in the dispute about the worship of pictures in its European context, but they also demonstrate the manner in which the Protestant doctrine could affect the form of works of art created in Toruń in the epoch of the dominance of Reformed denominations. Finally, the source of Melchior Adam was cited, which referred to the burial of Graser and his epitaph. This proves that funerary art, embracing the biggest number of works of art to be found in churches taken over by Protestants in Toruń and other Prussian towns, was accepted even by the most radical opponents of the worship of images.

3

The Gdańsk Builder Bartel Ranisch (1648–1710?): New Research on His Biography and Architectural Activity

100%

Skibiński F.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2025

|

vol. 87

|

issue 1

5-34

PL

Tekst omawia działalność budowniczego Bartela Ranischa, autora jednej z najbardziej wyjątkowych książek o architekturze, jakie ukazały się w Europie w XVII w. Zatytułowana Beschreibung Aller Kirchen-Gebäude der Stadt Dantzig i wydana w 1695 r., stanowiła ona ilustrowany opis gdańskich kościołów. Według autora miała służyć przywróceniu umiejętności potrzebnych do budowy złożonych struktur architektonicznych, w szczególności sklepień krzyżowo-żebrowych, i w ten sposób przyczynić się do odnowy architektury w mieście. Celem niniejszego eseju jest analiza działalności Ranischa i kontekstualizacja biografii budowniczego poprzez opisanie jego pochodzenia, wykształcenia i pozycji w lokalnym środowisku architektonicznym, co pozwoli lepiej zrozumieć okoliczności powstania książki i poznać gdańskie środowisko architektoniczne 2. połowy XVII i początku XVIII w., niecieszące się jak dotąd zainteresowaniem badaczy.

EN

This essay presents the builder Bartel Ranisch, who is the author of one of the most exceptional books on architecture to appear in Europe in the 17th century. Titled Beschreibung Aller Kirchen-Gebäude der Stadt Dantzig and published in 1695, it was an illustrated description of Gdańsk’s churches. According to the author, it aimed to reestablish the skills needed to build complex architectural structures, particularly rib vaults, in order to stimulate the development of architecture in the city. The aim of this essay is to analyse Ranisch’s work and contextualise his biography by describing his background, education and position in the local architectural milieu. This approach will allow for a better understanding of the context in which his book was written. Furthermore, it will provide a better understanding of the Gdańsk architectural milieu in the second half of the 17th and early 18th centuries, which has so far remained largely removed from the interest of researchers.

Refine search results

2 Biuletyn Historii Sztuki

1 Zapiski Historyczne

3 Skibiński F.

1 2025

1 2019

1 2011

Moc, wygoda, kształt, piękny pozór. Uwagi o kształtowaniu dzieła architektonicznego według anonimowego autora „Krótkiej nauki budowniczej” z 1659 r.

Johann Regius i Konrad Graser Starszy o kulcie obrazów. Przyczynek do dziejów sztuki w nowożytnym Toruniu

The Gdańsk Builder Bartel Ranisch (1648–1710?): New Research on His Biography and Architectural Activity