Poniższy tekst nawiązuje do internetowej dyskusji pt. „Jakich świadczeń medycznych wolno odmówić ze względów moralnych?“, przeprowadzonej w listopadzie 2012 r. na stronie Polskiego Towarzystwa Bioetycznego. Dotyczy on medycznej klauzuli sumienia (MKS) - czyli normy, na mocy której pracownik opieki zdrowotnej w określonych warunkach ma prawo odstąpić od wykonania świadczeń medycznych akceptowanych przez prawo, ale niezgodnych z jego sumieniem - i podejmuje trzy główne kwestie związane z jej właściwym rozumieniem: (I) Jak w kontekście MKS rozumieć świadczenia prawnie akceptowane? (II) Jak w kontekście MKS rozumieć samo sumienie oraz świadczenia niezgodne z sumieniem? (III) Jak rozumieć warunki, które musi spełnić pracownik, sprzeciwiający się wykonaniu pewnego świadczenia, aby móc usprawiedliwić swój sprzeciw przez powołanie się na MKS (w tym zwłaszcza warunek udzielenia odpowiednich informacji, warunek wskazania innych możliwości oraz warunek uprzedniego powiadomienia o swoim sprzeciwie)? (IV) Jakich świadczeń zdrowotnych nie można odmówić powołując się na MKS?
EN
The article that follows relates to an online debate dedicated to the topic: “What medical services can be denied on the basis of moral considerations?”, carried out in November 2012 on the website of the Polish Bioethics Society. The article deals with the medical conscience clause (MCC), a norm which entitles a healthcare provider, under certain circumstances, to deny medical services which are accepted by law but infringe upon his/her conscience. It raises three main issues regarding its proper understanding: (I) How to understand legally accepted medical services in the context of the MCC? (II) How to understand conscience itself and medical services infringing upon conscience in the context of the MCC? (III) How to understand the conditions which must be met by a healthcare provider who denies a given service, so as to justify the denial by appealing to the MCC (in particular, the conditions which consist of: providing the relevant information, indicating other possibilities, notifying about the denial in advance)? (IV) What medical services cannot be denied by appealing to the MCC?
The task of corrective justice in Aristotle’s ethics is the rectification of harms or injuries resulting from voluntary or involuntary interactions between persons. However, the scope of this form of justice is not clear. In its widest conception it would include all harms done to a person against her will and without her fault. According to a narrower conception, instead, it is only an injury caused by an unjust or wrongful action that requires compensation. But in fact Aristotle distinguishes several concepts of unjust action. As a result, the narrower conception appears in various versions which are discussed in this paper.
Głównym tematem artykułu jest próba pogodzenia intuicji etyki ekologicznej z zasadami konsekwencjalizmu, a w szczególności utylitaryzmu, podejmowana przez filozofów, którzy poszerzają tradycyjnie uznawany zakres "podmiotów dobra" (tzn. istot lub w ogóle bytów, dla których coś może być dobre i złe), rozciągając go na całą przyrodę ożywioną. W artykule próbuje się pokazać, że ta ekologiczna reforma konsekwencjalizmu nie może być po prostu jego rozbudową, lecz musi iść w parze z istotną modyfikacją samych jego podstaw, przeprowadzającą nas praktycznie na pozycję szczególnego rodzaju kantyzmu. Formułuje się też pewne obiekcje, jakie można wysunąć przeciw tej reformie.
EN
The chief topic of the article is the attempt to reconcile the intuition of ecological ethics with the principles of consequentialism, and in particular of utilitarianism, that has been undertaken by philosophers who broaden the traditionally accepted extension of the “subject of the good” (i.e. beings for whom something can be good or bad), expanding it to include all living things. The article attempts to show that this ecological reform of consequentialism cannot simply be a development of it, but has to be accompanied by an essential modification of its very foundations; such a modification in practice leads to a form of Kantianism. Several possible objections to such a reform are formulated.
Przez etykę badań naukowych należy rozumieć dział etyki normatywnej, w którym rozpatruje się etyczne aspekty czynności badawczych, wykonywanych w ramach nauki. Podstawowym zadaniem tej dyscypliny jest sformułowanie reguł, których z etycznego punktu widzenia powinni przestrzegać wykonawcy tych czynności. Najogólniejsze z tych reguł nazywam zasadami dobrej praktyki badawczej, dzieląc je na trzy główne grupy. Pierwszą z nich tworzą reguły naukowej rzetelności, która jednak zakłada nie tylko uczciwość (wykluczającą m.in. fabrykowanie danych, fałszowanie wyników badawczych i plagiat), lecz obejmuje również badawczą sumienność. W skład drugiej grupy wchodzą reguły lojalności wobec uczestników badań, do których zalicza się regułę świadomej zgody, regułę minimalizacji ryzyka i regułę sprawiedliwości w wyborze probantów. Trzecia grupa zasad dobrej praktyki badawczej zawiera reguły pożyteczności wyników badawczych, nakładające na naukowca odpowiedzialność nie tylko za bezpośrednie skutki i wyniki jego badań, lecz także za ich dalsze następstwa, związane z wykorzystaniem tych wyników w praktyce społecznej. Na koniec poruszam problem zakresu kompetencji tzw. komisji bioetycznych, oceniających projekty badań medycznych z udziałem ludzi, kładąc nacisk na to, że oceny tych komisji powinny uwzględniać wszystkie trzy wyróżnione grupy zasad dobrej praktyki badawczej, a nie tylko reguły lojalności wobec uczestników badań. Przez etykę badań naukowych należy rozumieć dział etyki normatywnej, w którym rozpatruje się etyczne aspekty czynności badawczych, wykonywanych w ramach nauki. Podstawowym zadaniem tej dyscypliny jest sformułowanie reguł, których z etycznego punktu widzenia powinni przestrzegać wykonawcy tych czynności. Najogólniejsze z tych reguł nazywam zasadami dobrej praktyki badawczej, dzieląc je na trzy główne grupy. Pierwszą z nich tworzą reguły naukowej rzetelności, która jednak zakłada nie tylko uczciwość (wykluczającą m.in. fabrication, falsification and plagiarism), lecz obejmuje również badawczą sumienność. W skład drugiej grupy wchodzą reguły lojalności wobec uczestników badań, do których zalicza się regułę świadomej zgody [informed consent], regułę minimalizacji ryzyka i regułę sprawiedliwości w wyborze probantów. Trzecia grupa zasad dobrej praktyki badawczej zawiera reguły pożyteczności wyników badawczych, nakładające na naukowca odpowiedzialność nie tylko za bezpośrednie skutki i wyniki jego badań, lecz także za ich dalsze następstwa, związane z wykorzystaniem tych wyników w praktyce społecznej. Na koniec poruszam problem zakresu kompetencji tzw. komisji bioetycznych, oceniających projekty badań medycznych z udziałem ludzi, kładąc nacisk na to, że oceny tych komisji powinny uwzględniać wszystkie trzy wyróżnione grupy zasad dobrej praktyki badawczej, a nie tylko reguły lojalności wobec uczestników badań.
EN
Research ethics may be understood as the part of normative ethics that considers the ethical aspects of research activity. The basic task of this discipline is the formulation of ethics rules. The most general rules of this sort are principles of good research practice, which can be divided into three groups. The first are rules of research uprightness, which include not only honesty (excluding such practices as the fabrication of data, the falsification of results, and plagiarism), but also conscientiousness. The second group consists of rules of loyalty toward the research participants, and includes conscious consent, the minimalization of risk, and fairness in the choice of human subjects. The third group contains the rules of research result utility, which impose upon the scientist responsibility not only for the immediate effects and results of his research, but also their further consequences, connected with the social use of these results. Finally, I consider the problem of the area of competence of so-called bioethical commissions that evaluate medical research projects which use human subjects and emphasize that these commissions ought to take into account all of the three groups of principles of good research practice, not only the rules of loyalty toward the research participants.
Przedmiotem tego artykułu jest prawo do zdrowia jako jedno z moralnych uprawnień przyznawanych wszystkim ludziom. W pierwszej części dokonuję przeglądu wybranych międzynarodowych dokumentów uznających zdrowie (lub też „najwyższy osiągalny poziom zdrowia”) za prawo człowieka, w drugiej zaś biorę pod uwagę najważniejsze komentarze do tych dokumentów. Staram się przy tym wydobyć i uporządkować główne etyczne tezy zawarte w tych dokumentach oraz komentarzach, omawiając takie tematy jak rodzaje praw związanych ze zdrowiem, warunki dostępu do dóbr związanych ze zdrowiem lub obowiązki państwa wynikające z prawa do zdrowia.
XX
The subject matter of this article is the right to health as one of the moral rights granted to all human beings. In the first part, I provide an overview of selected international documents that consider health (or “the highest attainable standard of health”) a human right and, in the second part, I investigate the most significant commentaries on these documents. Accordingly, I attempt to bring out and arrange in an order the main ethical claims contained in these documents and commentaries, discussing such issues as the kinds of rights related to health, the conditions of access to health-related goods or the duties of the states implicated by the right to health.
The subject of this article is the assessment of the effectiveness of medical procedures or interventions. In its first part I compare the different meanings that the term effectiveness assumes in the context of assessing medical interventions, including the definition of the concept of consequential effectiveness, i.e. efficiency in achieving a certain objective of recognized value, distinguishing it from purely instrumental efficiency, i.e. effectiveness in achieving any goal, and from ‘cost-effectiveness’ or economic efficiency. Next, I discuss various directions of relativization that allow for, and largely assume, assessments of the effectiveness of medical interventions, primarily considering the purpose, which serves as their point of reference. In the third part, I emphasize the different character of assessments of the effectiveness of medical procedures depending on whether they relate to the final or only to the indirect purpose of a given procedure. Finally, I consider the validity of the popular opposition of effectiveness and efficiency, and egalitarian fairness or justice (equity) in relation to health care procedures.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.