Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 7

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Akt znania – dawny gatunek urzędowy jako świadectwo porządku prawnego

100%
Bizior R.
Roczniki Humanistyczne
|
2015
|
vol. 63
|
issue 6: Językoznawstwo
133-150
EN
The Witness Statement as a genre of official style of a documentary nature has been considered in the article to be old, because its formation was not a long process, lasting in the Polish language from the early 19th century, when it was introduced with the legal regulations of the Napoleonic Code, until 1945. This is one of personal status certificates that was drawn up in connection with the modern process of marriage formalization, constituting evidence of the old legal and social order and the impact of French culture. Formally, it served as a birth certificate and for this reason was subject to the rules of textual substitution of a pragmatic function, while references to the prototext became an essential textual component of the analyzed statements. The textual pattern of the nineteenth-century Witness Statement, presented in the article, formed not only on the basis of the intertextual relationship with the birth certificate, but also as a result of the influence of the architecture of old official documents, formed through the centuries. It adapted also genre-specific structural segments, the most important of which was the statement of the witnesses. Due to the circumstances of the formation and functioning of the genre, textual embodiments were characterized by some freedom relative to the textual pattern reconstructed in the study, nevertheless text standardization progressed with time.
PL
Akt znania jako gatunek stylu urzędowego o charakterze dokumentacyjnym został w artykule uznany za dawny z tego względu, że jego kształtowanie było niedługim procesem, trwającym w polszczyźnie od początku XIX, kiedy został wprowadzony wraz z uregulowaniami prawnymi Kodeksu Napoleona, do 1945 roku. Jest to jeden z aktów stanu cywilnego, który był sporządzany w związku z nowożytnym procesem formalizacji małżeństwa, stanowiący świadectwo dawnego porządku prawno-społecznego oraz oddziaływania kultury francuskiej. Formalnie pełnił funkcję aktu urodzenia i z tej racji podlegał zasadom substytucji tekstowej o funkcji pragmatycznej, a nawiązania do prototekstu stały się istotnym składnikiem tekstowym analizowanych aktów. Prezentowany w artykule wzorzec tekstowy dziewiętnastowiecznego aktu znania kształtował się nie tylko na bazie relacji międzytekstowej z aktem urodzenia, lecz także wskutek oddziaływania architektoniki dawnych aktów urzędowych, formowanej przez wieki. Adaptował również specyficzne dla gatunku segmenty strukturalne, z których najistotniejszym było zeznanie świadków na temat osoby występującej o akt znania. Okoliczności powstania i funkcjonowania gatunku spowodowały, że realizacje tekstowe cechowały się pewną dowolnością w stosunku do zrekonstruowanego w pracy wzorca tekstowego, niemniej jednak standaryzacja tekstu postępowała wraz z upływem czasu.
2

Problematyka relacji między nadawcą a odbiorcą w dziewiętnastowiecznym kazaniu

100%
Bizior R.
Studia Slavica
|
2013
|
vol. 17
|
issue 1
147-160
EN
The subject matter of this article encompasses the issue of the relationship between sender and recipient in nineteenth-century Polish sermons. The author adopts Bachtin theory of genre in hers considerations of genre. The research concentrates on pragmatic level of pattern of genre and its two important components: sender and the receiver. The paper presents communicative roles which were used by sender’s in sermons. In order to reconstruct roles of a priest linguistic features of his utterance are analyzed. The roles are made as: priest (kapłan), messenger, shepherd, teacher and prosecutor. In order to show the species of relationship between participants of sermon she pays attention to the context: authoritarian type of nineteenth-century communication and specification of communication in Church (God, cleric, the faithful). In the article is told, that social and historical context and some determinants of the communication situation played an important role in shaping the sender’s roles of sermon.
3
Publication available in full text mode
Content available

Całuję nogi pańskie czy kończę francuskim stylem? Uwarunkowania etykietalnych zachowań językowych w listach 2. połowy XVIII wieku (na materiale korespondencji Jędrzeja Kitowicza)

100%
Bizior R.
Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
|
2020
|
vol. 19
51-65
EN
This article discusses various aspect of using old Polish language etiquette (linguistic politeness) in the 18th-century letters written by Jędrzej Kitowicz (1728–1804), a well known author of Custom and Culture in Poland Under the Last Saxon King (translated by Oscar E. Swan, 2016, 2018). The writer is also known as the author of many letters to people connected with him by various social relations. The subject matter of this article encompasses ways of organizing the etiquette formulas used in the construction of the final part of the letters, where the genre norms allow for some creative individuality. The analysis is focused on relation between ways of using language and social determinants of the sender’s and recipient’s status. The paper discusses factors (sociolinguistic, pragmatic, genre) determining the selection of appropriate language formulas. It also presents the structure of etiquette formulas used in the letters to Kitowicz’s sister and to his powerful protector Michał Lipski, for whom he worked as a secretary and newsman. The differentiation of language etiquette. The differentiation of language etiquette formulas in the letter subscription, the care for their stylistic shape, is recognized in this article as a manifestation of linguistic politeness, which serves to maintain specific relationship between the sender and the recipient of the letters.
PL
W artykule omawia się rożne aspekty stosowania dawnej etykiety językowej (grzeczności językowej) w osiemnastowiecznych listach autorstwa Jędrzeja Kitowicza (1728–1804), twórcy Opisu obyczajów za panowania Augusta III. Pisarz znany jest również jako autor zbioru listów do osób, z którymi był związany różnymi relacjami społecznymi. Przedmiotem analizy są sposoby organizacji formuł etykiety językowej wykorzystywanych w finalnym segmencie listów, w którym normy gatunkowe dopuszczają pewien zakres twórczej indywidualności. Badania koncentrują się na związku między użyciami języka a społecznymi determinantami statusu nadawcy i odbiorcy. Artykuł omawia czynniki: socjolingwistyczne, pragmatyczne, genologiczne determinujące wybór odpowiednich formuł językowych. Omawia również strukturę i wariantywność formuł etykietalnych używanych w listach do siostry Kitowicza i możnego protektora Michała Lipskiego, u którego pracował jako sekretarz i dziennikarz. Zróżnicowanie etykietalnych formuł językowych w subskrypcji listu, dbałość o ich stylistyczne ukształtowanie uznaje się w artykule za przejaw grzeczności językowej, podtrzymującej określoną relację między nadawcą a odbiorcą listów.
4
Publication available in full text mode
Content available

Wyróżniki tekstowe determinowane przez płeć w listach-gazetach Jadwigi Rafałowiczówny (z początku XVIII wieku). Uwagi o kobiecym wariancie gatunku

100%
Bizior R.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
2021
|
vol. 55
121-136
EN
The article describes inquiries relating to the relationship between genre of speech and cultural gender that is understood accordingly to linguistic agreement of gender as cultural gender. The purpose of this paper is to define the scope of cultural and social expression of gender’s construction in organization belonging to a dynamically shaping genre. The paper also aims to present of genre’s variant features handwritten newspaper edited by woman in the beginning of XVIII century that was ordered by a woman from the magnate community. The article discusses formulation of written newspaper in genealogical context and points at textual determinants crucial for female’s version of newspaper that are occurring on the structural, interactive and cognitive surface determined by cultural gender and its specific style of communication.
PL
Artykuł przedstawia dociekania na temat relacji między gatunkiem wypowiedzi a płcią, rozumianą zgodnie z ustaleniami lingwistyki płci jako płeć kulturowa. Celem pracy jest określenie zakresu wyrażania się kulturowo-społecznej konstrukcji płci w organizacji tekstów należących do kształtującego się dynamicznie gatunku. Praca prezentuje cechy wariantu gatunkowego listu-gazety redagowanego przez kobietę na początku XVIII wieku na zamówienie kobiety ze środowiska magnackiego. Omawia również genologiczny kontekst kształtowania się gazety pisanej oraz wskazuje na istotne dla kobiecego wariantu gazety wyznaczniki tekstowe występujące na płaszczyźnie strukturalnej, interakcyjnej i poznawczej, determinowane przez płeć kulturową i jej specyficzny styl komunikacji.
5
Publication available in full text mode
Content available

Dialog z INNYM w dyskursie religijnym 2. połowy XIX w. (na przykładzie kazań). O relacji katolicy – protestanci

100%
Bizior R.
|
2017
|
vol. 12
|
issue 2
22-38
EN
The religious discourse of the latter half of the 19th century conducted by the Polish Catholic Church differed in its cognitive aspects from the discourse which developed a century later after the Second Vatican Council. Many contextual factors, related, among others, to the development of a religious doctrine, determined its features. One of the most prominent cognitive aspects of this discourse, present in the sermons which have served as an object for research, is the We and the Other relation meant largely for building a community’s identity. The Other is categorized, primarily, under the criterion of faith and, secondarily, under the criterion of ethnicity. The dissertation shows, distinguished in sermons, categories of the Other together with assigned to them way to perceive them from the point of view of a Catholic community. What is discussed further is the relation between Catholics and Protestants based on the linguistic and textual forms of its creation. The evaluation mechanisms make us realize that in the sermons there is a change in the linguistic image of Protestants which is a consequence of weakening of the strategy to evaluate this community negatively. The initial, of that period, profile of a Protestant viewed as a bad Christian is transformed into a profile of a worse, lost Christian who, in line with the principles of modern ecumenism, should be brought back to the bosom of the Catholic Church. This aspect of inter-religious relations is captured in the dissertation from the perspective of dialogue. The major part of the dissertation focuses on identifying regional differences in attitude towards the Other (non-Catholics) in different regions of former Poland under partitioners’ rule in the 19th century.
PL
Dyskurs religijny 2. połowy XIX w. prowadzony przez polski Kościół katolicki różnił się w swoich aspektach poznawczych od dyskursu, jaki rozwinął się wiek później po II Soborze Watykańskim. O jego cechach decydowało wiele czynników kontekstowych, związanych między innymi z rozwojem doktryny religijnej. Jednym z istotnych aspektów poznawczych tego dyskursu, przejawiającego się w tekstach kaznodziejskich, które stały się w niniejszym artykule obiektem badawczym, jest relacja My – Inni służąca w dużej mierze konstruowaniu wspólnotowej tożsamości. Inny kategoryzowany jest przed wszystkim na podstawie kryterium wyznaniowego, w dalszej kolejności etnicznego. W pracy przedstawia się wyodrębniane w kazaniach kategorie Innych wraz z przyporządkowanym do nich sposobem ich postrzegania z punktu widzenia wspólnoty katolickiej. W dalszej części omówiona została relacja między katolikami a protestantami na podstawie językowo-tekstowych sposobów jej kształtowania. Mechanizmy wartościowania uświadamiają, że w kazaniach dochodzi do zmiany w językowym obrazie protestantów, co jest konsekwencją osłabiania strategii negatywnej waloryzacji tej społeczności. Wyjściowy dla tego okresu profil protestanta jako złego chrześcijanina ulega przekształceniu w profil gorszego, błądzącego chrześcijanina, którego zgodnie z założeniami ówczesnego ekumenizmu należy przywrócić na łono Kościoła katolickiego. Ten aspekt relacji międzyreligijnych ujęty jest w pracy w perspektywie kategorii dialogu. Istotnym elementem pracy jest wskazanie na różnice regionalne w podejściu do Innych (niekatolików) w różnych regionach dawnej Polski, znajdującej się w XIX w. pod zaborami.
6
Publication available in full text mode
Content available

Obraz Boga Ojca w kazaniach 2 połowy XIX w. a kontekst kulturowy

100%
Bizior R.
Język - Szkoła - Religia
|
2016
|
vol. 11
|
issue 3
70-84
EN
The present article investigates one profile of the image of God as is present in the Polish nineteenth-century sermons by various preachers. The analysis exploits the categories of cognitive semantics, especially profiling method, and metaphor. The analysis shows that the conceptual structures are good method used in religious language to expand its limits and to facilitate cognition of Transcendence. The author conceives sermons as genre, which communicates certain knowledge of supernatural reality and God. It is important, that throughout the ages there have been different interpretations of substantive likeness to God. The image of God in the nineteenth-century sermons is not homogeneous. The most important is the fact that different concepts creating His image realize other communication objectives. The presented analysis emphasizes very important profile of the linguistic image of God – God as Father. The profile God as Father underlines His love, care and protection, authority and right to punish people for not living according to the Gods standards. It caused that man is to be afraid of Him even if He is full of mercy. The author pays attention to pragmatic meaning of analyzed profile in old sermons. The image of God created by preachers makes the auditors realize that God is the owner of each member of the human family and that He requires the unrestrictedobedience of all. The presented concepts of God in sermons are in accordance with the biblical tradition and theological doctrine.
PL
Tematem prezentowanego artykułu jest analiza jednego z profilów językowego obrazu Boga, jakim jest profil Ojca, zawarty w polskich kazaniach katolickich z drugiej połowy XIX w. Prezentowana w kazaniach konceptualizacja Boga jako Ojca jest przede wszystkim związana z biblijną tradycją oraz doktryną religijną, ale uwzględnia też ówczesny kontekst społeczno-kulturowy. W analizie materiału wykorzystuje się kategorie semantyki kognitywnej, w szczególności metodę profilowania. Badane teksty kaznodziejskie różnych autorów ujmowane są jako realizacje wzorca gatunkowego kazania. Autorka koncentruje się na poznawczym wymiarze kazania, który przekazuje określoną wiedzę o rzeczywistości nadprzyrodzonej i Bogu, a ze względu na skomplikowany charakter tego zagadnienia wykorzystuje się w nim konceptualizacje, które ułatwiają odbiorcom zrozumienie wieloaspektowej natury Boga.
7
Publication available in full text mode
Content available

Pogłoska prasowa jako komponent gazet rękopiśmiennych z drugiej połowy XVIII wieku (na materiale tekstów Jędrzeja Kitowicza)

100%
Bizior R.
Heteroglossia- studia kulturoznawczo-filologiczne
|
2023
|
issue 14
137-153
EN
In this article, I discuss the importance of press rumours in the organising of handwritten newspapers from the second half of the 18th century written by Jędrzej Kitowicz. The discussion is preceded by the communication characteristics of rumour and press rumour, as well as the communication phenomenon of newspapers written in the 18th century in Poland to order by powerful people. Particular attention was paid to the features of the handwritten press and their relationship to the structure of their texts. The press rumour was shown as an informative genre specific to this type of press, responding to the communication needs of the audience. The analysis of the rumour texts focuses on genre-specific indicators, particularly those indicating the degree of reliability of the information.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.