Tackling the ideas presented by Mark Olssen, John Codd and Anne-Marie O’Neill in their book Education Policy: Globalization, Citizenship and Democracy (2004), the author points out that contemporary educational studies fail to analyse the essential role of knowledge in power processes and resistance processes. Referring to Michel Foucault's theory of culture and Chantal Mouffe’s theory of radical democracy the author points out that knowledge in the modern society is a key element of power processes and related interdisciplinary techniques. The author identifies the essential areas impacted by knowledge built into power relationships and discusses the opportunities to generate resistance strategies that arise in those areas, including knowledge-based strategies.
PL
Podejmując idee przedstawione przez Marka Olssena, Johna Codda i Anne-Marie O’Neill w książce Education Policy: Globalization, Citizenship and Democracy (2004), autor wskazuje na pominięcie we współczesnych studiach nad edukacją zasadniczej roli wiedzy, jaką odgrywa ona w procesach władzy i w procesach oporu. Odwołując się do teorii kultury Michela Foucaulta, a także do teorii radykalnej demokracji Chantal Mouffe, wskazuje, iż także we współczesnym społeczeństwie wiedza jest podstawowym elementem procedur władzy i powiązanych z nimi różnorodnych technik dyscyplinarnych. Wskazując na podstawowe obszary oddziaływania wiedzy wbudowanej w relacje władzy, omawia pojawiające się w owych obszarach możliwości generowania strategii oporu - strategii także opartych na wiedzy.
Quality management is among the key areas analysed in education studies. The author discusses the significance of the communicative paradigm developed in social sciences, particularly associated with the name of Jürgen Habermas, and complemented with conclusions drawn from the critique of this paradigm, offered by authors such as, e.g., Chantal Mouffe. The first part of the paper shows reasons why the aforementioned communicative perspective should be brought into the thinking on quality management whereas the second part outlines an idea for polylogical strategy to draw on corporate governance as a strategy that could underlie mission statements to be designed and adopted by universities as well as quality indicators based on this strategy, in a way that takes account of all types of stakeholders. The last part of the paper discusses the broad inclusion of the communicative paradigm in quality evaluation procedures.
PL
Zarządzanie jakością to jeden z podstawowych obszarów analiz w badaniach edukacyjnych. Autor omawia znaczenie, jakie dla tych rozważań ma wypracowany w naukach społecznych paradygmat komunikacyjny, związany przede wszystkim z dziełem Jurgena Habermasa, uzupełniony o wnioski wyciągnięte z krytyki tego paradygmatu przeprowadzonej m.in. przez Chantal Mouffe, W pierwszej części artykułu wskazano powody, dla którego uznać należy za niezbędne wprowadzenie do refleksji nad problematyką quality management wspomnianej perspektywy komunikacyjnej, zaś w drugiej części zarysowano projekt polilogicznej strategii kształtowania ładu korporacyjnego jako strategii umożliwiającej wypracowanie strategii działania szkoły wyższej (ujętej jako deklaracja misji) oraz opartych na tej strategii wskaźników jakości w sposób uwzględniający oczekiwania wszystkich typów jej interesariuszy. W ostatniej części omówiono problematykę szerokiego uwzględnienia paradygmatu komunikacyjnego w obrębie procedur ewaluacji jakości.
The 1989 breakthrough posed new challenges for all levels of Poland’s education and for education and science policy. The political transformation (reinstatement of democratic institutions and procedures, initiation of civic society building) as well as economic transition (historically unique transition from ineffective economy of ‘real socialism’ to the model of capitalist economy) called for a similar transformation within Poland’s educational system and for a reform of science policy in order to build tools and conditions for knowledge society building in Poland. The author identifies reasons why laying the foundations of knowledge society is an inherent part of the transformation process. He also identifies essential problems associated with the shaping of social space where knowledge and related skills become the core social capital. In the second part of his article the author points out the difference between the modern society, where knowledge is essentially a function of authority, and post-modern society, where knowledge is more clearly associated with resistance against authority. The author believes that the social role of knowledge cannot be adequately described without reference to the latter perspective.
PL
Przełom roku 1989 postawił nowe wyzwania przed polskim szkolnictwem wszystkich stopni oraz przed polityką edukacyjną i naukową państwa. Transformacja polityczna (odnowienie instytucji i procedur demokratycznych oraz zainicjowanie procesu tworzenia społeczeństwa obywatelskiego) i gospodarcza (unikatowe w historii gospodarczej świata przejście od niewydolnej gospodarki „realnego socjalizmu” do modelu gospodarki kapitalistycznej) wymagała powiązanej z nimi transformacji polskiego systemu edukacyjnego oraz reformy polityki naukowej, tak aby powstały narzędzia i warunki do stworzenia w naszym kraju społeczeństwa opartego na wiedzy. Autor wskazuje powody, dla których budowanie zrębów społeczeństwa wiedzy uważa za immanentny element procesów transformacji oraz podstawowe problemy wiążące się z kształtowaniem przestrzeni społecznej, w której podstawowym kapitałem społecznym staje się wiedza i powiązane z nią umiejętności. W drugiej części artykułu wskazuje na różnicę między społeczeństwem nowoczesnym, w którym wiedza jest przede wszystkim funkcją władzy, a społeczeństwem ponowoczesnym, w którym wiedza staje się coraz wyraźniej także funkcją oporu przeciw władzy. W przekonaniu autora dopiero uwzględnienie owej drugiej perspektywy umożliwia adekwatne ujęcie problematyki społecznej funkcji wiedzy.
Podstawową tezą artykułu jest stwierdzenie niebezpiecznej, zdaniem Autora, dominacji w obrębie refleksji na temat roli szkolnictwa wyższego we współczesnej Europie ekonomistycznego dyskursu zorientowanego na gospodarkę, sprowadzającego wszelkie kształcenie uniwersyteckie do kształcenia zawodowego. W refleksji tej natomiast marginalizowany jest dyskurs zorientowany na demokrację, wskazujący na rolę wiedzy i instytucji wiedzy w budowaniu stabilnej demokracji w Europie. Autor wskazuje, że „Deklaracja Bolońska” ową prodemokratyczną funkcję instytucji szkolnictwa wyższego uznawała za jedną z funkcji podstawowych, jednak z czasem perspektywa ta została całkowicie zagubiona. Autor postuluje przywrócenie równowagi w tym zakresie, ponowne przemyślenie roli wiedzy w procedurach demokracji deliberacyjnej oraz jej znaczenia w przezwyciężaniu napięć i konfliktów, przede wszystkim tych związanych z istniejącymi uprzedzeniami, stereotypami i postawami ksenofobicznymi.
EN
The aim of this article is to highlight the dangerous domination of economy-oriented discourse in contemporary analysis on the role of tertiary education in Europe. As a consequence of this domination, the Author discusses the attempt to relegate all tertiary education to the area of professional education and pass over the role of knowledge in the democratic processes in silence. In contrast with this one-sidedness, The Bologna Declaration recognizes the role of education in stabilizing European democracy as very important. The Author calls for restoration of the balance in academic and political reflection on the role of tertiary education and of knowledge in overcoming the social tensions connected with prejudice, stereotypes and xenophobic attitudes.