Search results

1

Paweł Gancarczyk, „Petrus Wilhelmi de Grudencz i muzyka Europy Środkowej XV wieku”, Warszawa 2021 Instytut Sztuki PAN, ss. 327. ISBN 978-83-66519-23-7

100%

Lubieniecki R.

Muzyka

|

2022

|

vol. 67

|

issue 1

173-181

EN

Book Review of: Paweł Gancarczyk, Petrus Wilhelmi de Grudencz i muzyka Europy Środkowej XV wieku, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2021.

PL

Recenzja książki: Paweł Gancarczyk, Petrus Wilhelmi de Grudencz i muzyka Europy Środkowej XV wieku, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2021.

2

Martin Horyna, Pražský zlomek varhanní tabulatury a nejstarší středověké pokusy o zápis varhanní hudby / A Prague Fragment of Organ Tablature and the Earliest Attempts in the Middle Ages to Notate Organ Music, przekł. na j. angielski Mark Newkirk, Praha: Koniasch Latin Press, 2021 (= Clavis Monumentorum Musicorum Regni Bohemiae, Series A, VII), ss. 92. ISBN 978-80-87773-64-2

100%

Lubieniecki R.

Muzyka

|

2023

|

vol. 68

|

issue 1

225-232

3

Sztuka gry na instrumentach klawiszowych początku XV wieku a średniowieczna mnemotechnika

100%

Lubieniecki R.

Muzyka

|

2021

|

vol. 66

|

issue 1

26-48

EN

Keyboard playing is a musical discipline in which the ‘suspension’ between oral and written traditions seems to be particularly strongly felt. I place the early fifteenth-century ars organica in the context of memory-based culture and present the consequences of such a perspective for the study and perception of the surviving musical repertoire. My basic source material consists of two anonymous organ treatises, Octo principalia de arte organisandi and Opusculum de arte organica, found in manuscript M.CIII, which is now held in the Library of the Metropolitan Chapter in Prague. In the first part of my article, I analyse the structure of the Prague organ treatises in the context of the mediaeval ars memoriae. I point out such mnemonic techniques as numerical orders, information marked in the text with the word nota (Lat. for ‘note’ or ‘remember’), and persuasive devices. The second part is devoted to issues directly concerning keyboard practice. I first discuss the basic melodic-rhythmic models (tactus) with reference to the preserved musical repertoire (the Faenza Codex and such incomplete sources as the Prague organ fragments). Analysis carried out by numerous authors shows a similarity between the tactus figures in the treatises and those found in the surviving organ tablatures. I subsequently relate the structure of the treatise Opusculum de arte organica to Jeff Pressing’s theory of improvisation and compare two compositions (Kyrie Magne Deus from the Prague organ fragments, CZ-Pnm 1D a 3/52, recto, and Kyrie Cunctipotens genitor Deus from the Faenza Codex, I-Fz MS 117, fol. 79r–79v) from the perspective of shaping the musical process through improvisation. On the basis of this comparison, I stress the importance of the ‘internalisation’ of the key melodic patterns, necessary for improvisation, thereby drawing attention to the physiological aspect of playing the instrument, reflected in the word tactus (Lat. for ‘touch’, ‘the sense of touch’). The article ends with remarks concerning the art of memory and the related problem of a mediaeval composer’s individuality.

PL

Sztuka gry na instrumentach klawiszowych stanowi dziedzinę muzyczną, w której szczególnie wyraźne wydaje się „zawieszenie” pomiędzy tradycją ustną a piśmienną. Autor umieszcza ars organica początku XV w. w kontekście kultury opartej na pamięci oraz nakreśla wynikające z tej perspektywy konsekwencje dla badania i postrzegania zachowanego repertuaru muzycznego. Podstawowy materiał źródłowy stanowią dwa anonimowe traktaty organowe: Octo principalia de arte organisandi i Opusculum de arte organica, pochodzące z rękopisu M.CIII, przechowywanego w Bibliotece Kapituły Metropolitalnej w Pradze. W pierwszej części artykułu autor analizuje konstrukcję praskich traktatów organowych z perspektywy funkcjonowania średniowiecznej memorii. Wskazuje na zabiegi mnemotechniczne, takie jak stosowanie porządków numerycznych, informacji wydzielonych słowem nota (łac. „zanotuj”, „zapamiętaj”) oraz zabiegów perswazyjnych. Druga część poświęcona została kwestiom dotyczących bezpośrednio praktyki gry na instrumentach klawiszowych. Najpierw przedstawione zostają podstawowe modele melodyczno-rytmiczne (tactus) z odniesieniem do zachowanego repertuaru muzycznego (Kodeksu z Faenzy oraz źródeł fragmentarycznych, m.in. praskich fragmentów organowych). Analizy (dokonane już wcześniej przez wielu innych autorów) wykazują zbieżność figur tactus zawartych w traktatach z zachowanymi tabulaturami organowymi. Następnie konstrukcja traktatu Opusculum de arte organica skojarzona zostaje z teorią improwizacji Jeffa Pressinga oraz z perspektywy kształtowania muzycznego procesu w improwizacji porównane zostają ze sobą dwie kompozycje: Kyrie Magne Deus z praskich fragmentów organowych (CZ-Pnm 1D a 3/52, recto) oraz Kyrie Cunctipotens genitor Deus z Kodeksu z Faenzy (I-Fz MS 117, fol. 79r–79v). Na podstawie tego zestawienia autor podkreśla znaczenie niezbędnego w improwizacji „przyswojenia” podstawowych modeli melodycznych, a tym samym zwraca uwagę na fizjologiczny aspekt gry na instrumencie, obecny w znaczeniu słowa tactus (łac. „dotyk”, „zmysł dotyku). Artykuł zamykają uwagi dotyczące mnemotechniki oraz związanym z nią problemem indywidualizmu średniowiecznego twórcy.

4

'Epulemur in azimis' from the manuscript D-TRs 322/1994: An attempted reconstruction in the form of a circular canon

100%

Lubieniecki R.

Muzyka

|

2019

|

vol. 64

|

issue 3

91-98

PL

Jedną z form popularnej polifonii, charakterystycznej dla okresu późnego średniowiecza w regionie Europy Środkowej, jest kanon kołowy, w piętnastowiecznych traktatach teoretycznych występujący pod nazwą rotulum. Kanon ten zapisywany był zazwyczaj w formie pojedynczej linii melodycznej, podzielonej, w zależności od liczby głosów, na trzy lub cztery równej długości odcinki za pomocą symboli (signa congruentiae), wyznaczających zarazem wejścia kolejnych głosów. Powtarzanie materiału muzycznego „w nieskończoność” sugeruje notacja początku melodii wraz z incipitem tekstowym na końcu utworu. Powyższe cechy odnaleźć można w notacji kompozycji Epulemur in azimis z rękopisu przechowywanego obecnie w Bibliotece Miejskiej w Trewirze pod sygnaturą 322/1994, wykazującego wiele związków z regionem Europy Środkowej. Przy odczytaniu signa congruentiae jako symboli oznaczających wejścia kolejnych głosów okazuje się, że liczne niejednoznaczności w zapisie materiału muzycznego uniemożliwiają skoordynowanie głosów zgodnie z zasadami kontrapunktu. Dlatego też we wcześniejszych edycjach (autorstwa Rudolfa Ewerharta i Christopha Burmestera) utwór transkrybowano w postaci jednogłosowej. Hipotezę o możliwości wystąpienia kanonu w tym utworze po raz pierwszy wysunął Paweł Gancarczyk. Niniejszy artykuł stanowi próbę rekonstrukcji ewentualnej polifonicznej formy Epulemur in azimis. Jej przeprowadzenie wiązało się z przyjęciem konkretnych założeń dotyczących menzuracji oraz wprowadzeniem wielu innych modyfikacji (takich jak przedłużenie niektórych wartości rytmicznych, czy powtórzenie słów). Kluczowym dla niniejszej propozycji okazało się odniesienie do innego rotulum, zachowanego w rękopisie PL-GD 2153a – Ex trinitatis culmine.

EN

One of the forms of late-medieval popular polyphony in Central Europe was the circular canon, which in fifteenth-century theoretical treatises was termeda rotulum. A composition entitled 'Epulemur in azimis’ (fol. 210r) exhibits all the notational peculiarities of a rotulum, but was not interpreted as such because of many ambiguities in the writing of the melodic material. These ambiguities make it almost impossible to correctly coordinate the voices according to the rules of counterpoint. The possibility of a canon occurring in this piece was first hypothesised by Paweł Gancarczyk, who drew my attention to this source and provided crucial materials. The edition included in this article represents an attempt to reconstruct 'Epulemur in azimis’ in the form of a circular canon.

Refine search results

4 Muzyka

4 Lubieniecki R.

1 2023

1 2022

1 2021

1 2019

Paweł Gancarczyk, „Petrus Wilhelmi de Grudencz i muzyka Europy Środkowej XV wieku”, Warszawa 2021 Instytut Sztuki PAN, ss. 327. ISBN 978-83-66519-23-7

Sztuka gry na instrumentach klawiszowych początku XV wieku a średniowieczna mnemotechnika

'Epulemur in azimis' from the manuscript D-TRs 322/1994: An attempted reconstruction in the form of a circular canon