Search results

1

Żydowskie gminy wyznaniowe pogranicza Wielkopolski i Pałuk w okresie komasacji (1932–1939)

100%

Szczepaniak M.

Przegląd Archiwalno-Historyczny

|

2021

|

vol. VIII

79-99

EN

After Poland’s rise to independence, the process of Jewish emigration from Greater Poland, already noticeable before, increased in intensity. Jews left behind a lot of infrastructure and real estate, as well various material possessions, mostly in houses of worship. Maintaining them turned out to exceed the financial capacity of those members of the Jewish community who stayed there. In 1932, a regulation of the Ministry of Religious Affairs and Public Education was published, requiring Jewish religious communities most affected by emigration to be incorporated into larger ones, in order to enable the maintenance of the remaining property. Correspondence between the municipal authorities and the local qahal, kept in the “City of Gniezno Files” archival fond, allows to track the gradual appropriation of property from centers incorporated into the Jewish community in Gniezno. It also makes it possible to list movable and immovable property and assess its value at that time. The sources also reveal some conflicts between Jews from the dissolved communities and those from the Gniezno Jewish religious community. In 1936, new plans were developed to reorganize the network of Jewish religious communities. These involved the incorporation of the Wągrowiec province into the Gniezno community, or alternatively, incorporation of one of the provinces belonging to the Gniezno community into the Wągrowiec community (in fact, the only one that could be incorporated in this way was the Żnin province). In the end, the national administration withdrew from this idea. Two years later, in connection with a reform introducing a new administrative division in Poland, ideas for a spatial reorganization of Jewish communities appeared again. However, no such changes were made before the Second World War.

PL

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zauważalny już wcześniej odpływ ludności żydowskiej z Wielkopolski przybrał gwałtownie na sile. Na miejscu pozostała bogata infrastruktura - nieruchomości oraz liczne ruchomości stanowiące na ogół wyposażenie domów modlitwy. Ich utrzymanie wykraczało często poza możliwości finansowe nielicznych pozostałych na miejscu żydowskich mieszkańców. W 1932 r. ukazało się Rozporządzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Na jego podstawie gminy wyznaniowe żydowskie, których członkowie w zdecydowanej większości wyemigrowali, miały być przyłączone do gmin liczących większą liczbę wyznawców, co miało umożliwić utrzymanie nadal istniejącej bazy materialnej. Zachowana w zespole archiwalnym „Akta miasta Gniezna” korespondencja między władzami miejskimi a miejscowym kahałem pozwala na prześledzenie procesu przejmowania majątków ośrodków przyłączanych do gnieźnieńskiej gminy żydowskiej. Możliwe jest również ustalenie jego składników ruchomych i nieruchomych oraz określenie ich ówczesnej wartości materialnej. W źródłach widoczne są ponadto kontrowersje między wyznawcami judaizmu z likwidowanych gmin a ich współwyznawcami z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Gnieźnie. W 1936 r. pojawiły się nowe plany reorganizacji siatki żydowskich gmin wyznaniowych. Do gminy gnieźnieńskiej zamierzano wówczas przyłączyć teren powiatu wągrowieckiego lub alternatywnie jeden z powiatów należących do gminy gnieźnieńskiej (w praktyce wchodził w grę tylko powiat żniński) przekazać gminie wągrowieckiej. Państwowe władze administracyjne ostatecznie od projektu odstąpiły. Dwa lata później, w związku z reformą podziału administracyjnego kraju, pojawiły się pomysły nowej organizacji przestrzennej gmin żydowskich. Zmian tych nie zdołano wprowadzić do wybuchu II wojny światowej.

2

Waldemar Kiełbowski, Służyli Niepodległej. Rzecz o losach powstańców wielkopolskich 1918–1919 roku z Czerniejewa i okolic, ss. 399 + 6 nlb, Gniezno 2021

100%

Szczepaniak M.

Przegląd Archiwalno-Historyczny

|

2021

|

vol. VIII

283-285

3

Michał Sołomieniuk, „Zielony Trójkąt” - antykomunistyczny związek zbrojny w Wielkopolsce 1945. Żołnierze i współpracownicy z powiatu gnieźnieńskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2022, ss. 393

100%

Szczepaniak M.

Przegląd Archiwalno-Historyczny

|

2023

|

vol. X

272-276

4

Losy Cyganów na ziemi gnieźnieńskiej w XX wieku w świetle dokumentacji władz lokalnych

100%

Szczepaniak M.

Przegląd Archiwalno-Historyczny

|

2024

|

vol. XI

79-111

EN

Gniezno and Gniezno County were home to one of the largest Roma populations in Greater Poland, but were not always adequately recognized in the studies on this topic. Little use was likewise made of source materials produced by local branches of national offices and stored in the Gniezno branch of the State Archive in Poznań. The first records mentioning the Roma in Gniezno and the surrounding areas date back to the Prussian period, but the largest group of records were produced in the interwar period as a result of the activities of state authorities. These records track the response of local authorities to the operation of registering and recording the Roma (the so-called operation “C”) imposed by state authorities. Another group of source records was produced during the settlement operation (announced in 1964), which aimed at forcing the Roma to transition from nomadic to stationary lifestyle. Less information is available on the activities of local authorities. Written sources made by Gniezno offices are scarce. However, their content suggests the type of activities undertaken by local officials, as in the rest of Poland, resulted from operations imposed by central authorities, which were often ideologically motivated. The problems that emerged in the course of implementing these operations, attempts to solve them, and their consequences were the same as in other parts of the country. The reactions of those most affected by the authorities’ initiatives, i.e. the Roma, were also similar throughout Poland.

PL

Gniezno i powiat gnieźnieński, mimo iż były jednym z większych skupisk ludności cygańskiej w Wielkopolsce, nie zawsze były uwzględniane w badaniach nad tą ludnością w sposób do tego współmierny. Rzadko też kiedy wykorzystywano przekaz źródłowy materiałów wytworzonych przez lokalne organy administracji państwowej, które przechowywane są w gnieźnieńskim Oddziale Archiwum Państwowego w Poznaniu. Pierwsze przekazy dotyczące pojawiania się Cyganów na terenie Gniezna i okolic pochodzą z okresu pruskiego; liczniejsze, będące efektem działań władz ogólnopaństwowych, z okresu powojennego. Prześledzić w nich można aktywność lokalnych władz będących odpowiedzią na narzuconą odgórnie akcję ewidencjonowania i paszportyzacji ludności cygańskiej, realizowanej pod postacią akcji „C”. Druga grupa przekazów źródłowych powstała w wyniku ogłoszonej w 1964 r. akcji osiedleńczej, której celem było zmuszenie Cyganów do przejścia od koczowniczego do osiadłego trybu życia. Mniej liczne informacje dotyczą działań lokalnych władz. Ilość źródeł pisanych wytworzonych przez gnieźnieńskie urzędy jest niewielka. Jednak na podstawie ich przekazu można stwierdzić, że rodzaj podejmowanych przez tutejszych urzędników działań, podobnie jak w całej Polsce, wynikał z narzucanych odgórnie przez władze centralne akcji, często motywowanych ideologicznie. Pojawiające się w trakcie tych poczynań problemy, próby ich rozwiązywania, a także wywoływane w ten sposób skutki były takie same, jak w innych częściach kraju. Podobne też były reakcje najbardziej zainteresowanych – Cyganów, których zabiegi władz dotyczyły przede wszystkim.

Refine search results

4 Przegląd Archiwalno-Historyczny

4 Szczepaniak M.

1 2024

1 2023

2 2021

Żydowskie gminy wyznaniowe pogranicza Wielkopolski i Pałuk w okresie komasacji (1932–1939)

Waldemar Kiełbowski, Służyli Niepodległej. Rzecz o losach powstańców wielkopolskich 1918–1919 roku z Czerniejewa i okolic, ss. 399 + 6 nlb, Gniezno 2021

Michał Sołomieniuk, „Zielony Trójkąt” - antykomunistyczny związek zbrojny w Wielkopolsce 1945. Żołnierze i współpracownicy z powiatu gnieźnieńskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2022, ss. 393

Losy Cyganów na ziemi gnieźnieńskiej w XX wieku w świetle dokumentacji władz lokalnych