Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 12

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Punkt zapalny tumultu toruńskiego 1724 roku i monologowy dialog historyków: Woldemar Gastpary — Stanisław Salmonowicz

100%
Obremski K.
Zagadnienia Rodzajów Literackich
|
2017
|
vol. 60
|
issue 4 (124)
145-158
EN
Paper is a kind of comparative analysis „discordant-concordant” images of accidents which took place on 16 and 17 July 1724, also known as Toruń tumult: two outstanding scholars — Woldemar Gastpary and Stanisław Salmonowicz — presented two symmetrical but opposed views of facts. Both scholars try to descript this facts from the Protestant and from the Catholic perspective. Inspired by Tumult monologue-dialog between Protestants and Catholics lead to basic methodological issue and help to visualize a state of osmosis between two spaces: a faith and a knowledge may contribute themselves.
2

Dwie książki o Sarmacji. Rec.: Krzysztof Koehler, Palus sarmatica. Warszawa 2016. – Jacek Kowalski, Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy. Warszawa 2016

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2018
|
vol. 109
|
issue 4
271-277
PL
Recenzja omawia dwie książki wydane w 2016 roku – są to „Palus sarmatica” Krzysztofa Koehlera oraz „Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy” Jacka Kowalskiego. Jako przedmiot recenzenckiej wypowiedzi obie stanowią trudne wyzwanie, ponieważ można czy też raczej należy postrzegać je jako „wyznania sarmackiej wiary”. Ich największym walorem jest unaocznienie integralności kultury sarmackiej i ukazanie żywotności Sarmacji jeszcze w naszych czasach.
EN
The review discusses two books published in 2016, namely Krzysztof Koehler’s “Palus sarmatica” and Jacek Kowalski’s “Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy” (“Sarmatism. Abolishing the Myths. An Operational Manual”). They are a demanding challenge as a subject of a review since they can or rather should be seen as “a profession of Sarmatian faith.” The books’ greatest valour is manifestation of Sarmatian culture integrity and demonstration of Sarmatian vitality even in our times.
3

POLISH STUDIES. UNIVERSITY-LEVEL TEACHING METHODOLOGY (Polonistyczna dydaktyka uniwersytecka; Tezy do dyskusji)

100%
Obremski K.
Teksty Drugie (Second Texts)
|
2009
|
issue 1-2
273-276
EN
A critical look on university-level teaching methodology in the area of Polish studies leads one to conviction that preservation of these studies as they stand at present would drive students of Polish aside of contemporary humanities. The main slogan of a 'revolution' in the Polish-studies university-level teaching claims for separation of the 'twofold' Polish studies into two self-contained areas of studies, i.e. linguistic and literary-scholarly. Due to increasingly clear anachronism of text-centric literary scholarship, the programme for new literary research studies should be oriented at: literary anthropology; cultural studies; and, media studies.
4

Czy faktycznie Piotr Skarga był prorokiem „upadku Polski i niedoli porozbiorowej”?

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2017
|
vol. 108
|
issue 3
145-157
PL
Ignacy Chrzanowski w „Historii literatury niepodległej Polski (965–1795)” napisał: „w całej literaturze staropolskiej nie ma nic, co by miało w sobie tyle potęgi i grozy, ile owo [w kazaniu trzecim,] proroctwo upadku Polski i niedoli porozbiorowej”. Proroctwo Skargi było dwoiste: jeżeli pozostaniecie grzeszni w swojej niewierności Kościołowi, ergo Rzeczpospolitej – zginiecie; jeśli powrócicie na drogę posłuszeństwa Kościołowi i tym uwarunkowanej naprawy Rzeczpospolitej – będziecie uratowani. W latach dziewięćdziesiątych XVIII stulecia Rzeczpospolita i Kościół były w szerokim zakresie splecione tak, jak tego oczekiwał Skarga. Jednak w 1795 r. nastąpił trzeci rozbiór. To można dwojako wyjaśniać. Pobożnie: w docześnie wciąż nie zgłębionej sprawiedliwości Boga grzechy Rzeczpospolitej przeważyły nad cnotami – tym samym Skargowe proroctwo dowiodło swej zasadności. Krytycznie: niepodobna mówić o spełnieniu się proroctwa, skoro Rzeczpospolita została podzielona przez trzy chrześcijańskie potęgi – wbrew temu, że do końca pozostawała spleciona z Kościołem. Odpowiedź na pytanie postawione w tytule pozostaje wewnętrznie sprzeczna: Skarga nie był i zarazem był prorokiem – jego „proroctwo upadku Polski i niedoli porozbiorowej” ziściło się wbrew przesłankom przez niego przyjętym (zaborcą była nie pogańska Turcja, lecz chrześcijańskie państwa) i jednocześnie zgodnie z nimi, ponieważ projektowane przez działaczy polskiego oświecenia reformy miały Kościół całkowicie podporządkować Rzeczpospolitej.
EN
Ignacy Chrzanowski in his “Historia literatury niepodległej Polski (965–1795) (History of the Literature of the Independent Poland <965–1795>)” wrote, “in the entire Old Polish literature there is nothing that has so much power and fear as that [in Sermon three] in the prophecy of the fall of Poland and post-partition misery.” Skarga’s prophecy was twofold: if you remain sinful in your infidelity to Church, ergo to the Republic of Poland, you parish; if you return to Church obedience and thus conditioned improvement of the Republic, you shall be saved. In the 1790s the Republic of Poland and the Church were intermingled in the way Skarga expected. Yet, in the year 1795 the Third Partition took place. The fact can be explained in two ways. The first, pious, is that in the worldly unexplored God’s justice, the Republic’s sins prevailed over virtues, and so Skarga’s prophecy proved legitimate. The second, critical, reveals that one cannot speak about the prophecy’s fulfilling since The Republic was divided by three Christian powers in spite of being till the end tied to the Church. The answer to the title question remains internally contradictory. Skarga was not and at the same time was a prophet as his prophecy “of the fall of Poland and post-partition misery” came true against the premises he adopted (the partitioner was not the pagan Turkey, but Christian countries) and at the same time in harmony with them since the reforms proposed by the Polish Enlightenment activists aimed to totally subordinate the Church to the Republic.
5

„Epitafijum Hannie Kochanowskiej” jako tekstowa podstawa destruktywnej reinterpretacji „Trenów”

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2022
|
vol. 113
|
issue 2
67-75
PL
„Epitafijum Hannie Kochanowskiej” zachowuje status dwoisty: chociaż do samych Trenów już nie należy, to przecież pozostaje z nimi zwrotnie sprzężone i rzuca na nie takie światło, które zasadniczo zmienia ich wymowę. To znaczy: poświęcone Hannie epitafium pozwala zakwestionować „krzepiącą” wymowę całego cyklu. Zwerbalizowana epitafijnym wierszem racjonalizacja drugiej ojcowskiej tragedii to skondensowany manifest postawy pasywnej: odtąd doczesne życie Kochanowskiego będzie przez niego pojmowane już wyłącznie jako bierne podążanie ku śmierci. Powrót do rozpaczy wiązał się z jej dozgonnym doświadczaniem. Destruktywna reinterpretacja „Trenów” była immanentnie sformułowana przez samego Kochanowskiego, a jednak dotąd pozostawała niedostrzegana przez badaczy. Dlaczego? Ponieważ finalnie jednak przeczyła optymistycznej wymowie cyklu – czytanego samoistnie i tym samym postrzeganego w odcięciu od jego epitafijnego dopełnienia.
EN
“Epitafijum Hannie Kochanowskiej” (“Epitaph for Hanna Kochanowska”) preserves its double status: though it does not belong to “Treny” (“Laments”), the piece feedbacks it and sheds such light on it that changes its meaning. What is meant is that the epitaph dedicated to Hanna allows to challenge the “conforming” significance of the cycle. Rationalisation of the father’s second tragedy verbalised by the epitaph is a condensed manifesto of a passive stance: from this moment Kochanowski will conceive of his earthly life only as a passive struggle leading to death. Return to despair is linked with its lifelong experience. Destructive reinterpretation of “Treny” (“Laments”) was immanently formulated by Kochanowski himself, though to this day researchers have unnoticed by. Why? Because it ultimately denied the optimistic significance of the cycle read intrinsically and at the same time perceived as isolated from its epitaphial complement.
6

Centralny punkt świata poetyckiego Juliana Przybosia: Notre Dame

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2023
|
vol. 114
|
issue 1
73-83
PL
W artykule autor podkreśla, że w dziele poetyckim Juliana Przybosia paryska katedra Notre Dame 4-krotnie stawała się pionową osią świata. To wyjątkowy punkt, ponieważ przecinają się w nim pozioma płaszczyzna ziemska i pionowa oś wszechświata – tak jak we śnie Jakuba. Następstwo przejścia przez drzwi świątyni wyrażają słowa: „Lecz zdjęło mnie z iglicy jak z haka Wnętrze – przerażenie”. Ono zaś jest fundamentalnym elementem numinosum. Znamiennym zwieńczeniem trwających cztery dekady zmagań Przybosia z najsłynniejszą gotycką katedrą Paryża wydaje się jego przynajmniej po części religijne bądź jedynie parareligijne wyznanie: „Samolotem pielgrzymowałem do Notre-Dame de Paris jak do Lourdes Piękna, co nigdy mnie nie zawiodło [...]”.
EN
The author of the paper underscores that in Julian Przyboś’s piece Notre-Dame of Paris four times becomes the world’s vertical axis. It proves to be an exceptional crosspoint of the earth’s horizontal axis and the universe’s vertical axis, as in Jacob’s dream. The consequence of entering the temple through its door is expressed in the words: “The Interior pried me from the spire’s hook―in terror.” And the terror is a fundamental item of numinosum. A startling effect of the poet’s three-decade struggle with the most famous gothic cathedral of Paris seems to be his at least partially religious or only para-religious confession: “I made a plane pilgrimage to Notre-Dame de Paris as to The Beauty of Lourdes that never failed me [...].”
7
Publication available in full text mode
Content available

Dwaj satyrycy o wyrodnych potomkach zacnych przodków: Krzysztof Opaliński i Adam Naruszewicz

100%
Obremski K.
Śląskie Studia Polonistyczne
|
2015
|
issue 1(6)
53-67
EN
Both analysed satires, the one from the mid-17th century and the other written one hundred years later, are connected by a relationship of “incompatible compatibility”; after all, their authors presented as reprehensible what they saw differently: whereas Opaliński criticized lower gentry and upper gentry, Naruszewicz criticised only the latter. The most general meaning of both texts is as follows: the idea of nobility and its social practice are usually divergent, and therefore, opposing. Both satirists can be regarded as republicans, yet, this ideological bond is undermined by the radicalism of the descendant of an aristocratic family and moderate democratism of the Pińsk master of the hunt.
FR
Les deux satires analysées ici – celle de la moitié du XVIIe siècle et celle publiée cent vingt ans plus tard – sont unies par la relation d’une « concordance discordante » du fait que leurs auteurs présentaient comme répréhensible tout ce qu’ils percevaient différemment : Opaliński critiquait la « noblesse mineure » ainsi que la « noblesse majeure » ; tandis que Naruszewicz critiquait seulement la seconde. On peut présenter l’éloquence la plus générale des deux textes d’une manière suivante : l’idée de noblesse et sa réalisation sociale s’avèrent généralement disjointes, et par conséquent – opposées. On peut dire que les deux satiristes étaient républicains, mais à cette unité idéologique s’opposent le radicalisme du descendant d’une famille de magnats, et le démocratisme modéré du fils d’un maître de chasse de Pinsk.
8

Kalwińska mowa podszyta nienawiścią: Wilno lat 1581–1582 i „Apologeticus”

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2017
|
vol. 108
|
issue 3
23-40
PL
Artykuł omawia anonimowo wydany poemat „Apologeticus” (Wilno 1582), pierwszą bezpośrednią ewangelicką wypowiedź w polemice wokół konfederacji warszawskiej. Nie był to jedynie defensywny „respons” na wcześniejsze wypowiedzi katolików, lecz – sprowokowane tumultem wileńskim 1581 r. – ofensywne „upominanie” ich. Przedmioty kalwińskiego ataku to: papież (z nim również jezuici i Stanisław Hozjusz), duchowieństwo polskie, wiarołomstwo Kościoła, kult świętych i kult maryjny, katolickie bałwochwalstwo, celibat. Argumenty zasadniczo uwarunkowane historycznym „tam i wtedy” (Wilno lat 1581–1582) z czasem w pismach ewangelickich polemistów były coraz słabsze czy nawet w ogóle już nie pojawiały się. Zarazem owe pisma już nie charakteryzowały się takim natężeniem wrogich wobec katolików emocji, jakie znamienne było dla tego poematu. Jeśli Piotr Skarga to „szermierz kontrreformacji”, nieznanego autora „Apologeticusa” można nazwać (przez analogię) „rębajłą reformacji” (vide jego antykatolickie inwektywy).
EN
The paper discusses an anonymous poem “Apologeticus” (published in Vilnius 1582) being the first direct evangelical statement in a polemics about the Confederation of Warsaw. Not only was it a defensive response to previous Catholic speeches, but also an offensive monition directed to them and provoked by the 1581 Vilnius turmoil. The objects of Calvinian attack are the Pope (alongside of the Jesuits and Stanisław Hozjusz), the Polish clergy, Polish renegades, worship of the saints and of Holy Mary, Catholic idolatry, and celibacy. The arguments, essentially conditioned by historical “there” and “then” (Vilnius between 1581–1582), with time in the writings of evangelic polemists ceased or even did not appear at all. Thus, such writings were not characterised by such intensity of emotions unfriendly to the Catholics as visible in the poem in question. Provided Piotr Skarga is “a warrior of Counter Reformation,” the unknown author of “Apologeticus” may be per analogiam referred to as “a swashbuckler of Reformation” due to his anti-Catholic invectives.
9
Publication available in full text mode
Content available

Nowa książka o dawnych aniołach

100%
Obremski K.
Śląskie Studia Polonistyczne
|
2015
|
issue 1(6)
191-201
EN
The subject of the following review is an over 250-page book by Dariusz Dybek entitled Anioł w piśmiennictwie polskim XVII i XVIII wieku (2012). Devoted to one subject and providing a thorough analysis of the subject matter, it can be regarded as a monograph, and in particular, a problem monograph since it is “an in-depth and source study”, as Henryk Markiewicz puts it. However, Dariusz Dybek’s assumption of the equal status of the Baroque and the Enlightenment angelofanic works and angelology is disputable because the Enlightenment sources have to be described as overwhelmingly Saxon (waving aside the division into “Saxon half century” and “Stanislavian half century” is unacceptable from the historic and literary perspective). The values of Dariusz Dybek’s book can be appreciated by way of comparison of his work with an earlier study by Danuta Künstler-Langner Anioł w poezji baroku. Dzieje postaci w kulturze dawnej Europy (2007).
FR
Le roman, comptant plus de deux cent vingt pages, de Dariusz Dybek intitulé Anioł w piśmiennictwie polskim XVII i XVIII wieku (2012) est l’objet du compte rendu. On peut en dire qu’il est une monographie parce qu’il se caractérise par l’unité du sujet y abordé, et par la présentation complète de la matière analysée. Plus précisément, c’est une monographie approfondie, car on peut décrire ce livre tout en citant les paroles de Henryk Markiewicz : « un ouvrage exhaustif et faisant référence aux sources ». L’égalité de la production angélophanique baroque et celle du Siècle des Lumières ainsi que l’angélologie adoptée par Dariusz Dybek est litigieuse parce qu’il faut déterminer les sources des Lumières comme des sources en général saxonnes (dans la perspective historico-littéraire, il est inacceptable de passer sous silence la division en « demi-siècle saxon » et « demi-siècle du règne de Stanislas II »). Toutefois, on peut apprécier les qualités du livre de Dariusz Dybek tout en le comparant avec l’ouvrage de Danuta Künstler-Langner, publié plus tôt et intitulé Anioł w poezji baroku. Dzieje postaci w kulturze dawnej Europy (2007).
10

ZAMARLA TURNIA, THE SKOTNICA SISTERS AND DEVELOPING EQUIVALENCE: ON JULIAN PRZYBOS'S 'FROM THE TATRAS' ('Z TATR') (Zamarla Turnia, siostry Skotnicowny i ekwiwalentyzowanie: 'Z Tatr' Juliana Przybosia)

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2011
|
vol. 102
|
issue 2
129-142
EN
Everything seems quite ostensible: Julian Przybos precedes his poem From the Tatras (Z Tatr) with the words that pinpoint the lyrical situation: 'To the memory of the mountaineer who died at Zamarla Turnia.' The literature assumes that the mountaineer in question was one of the Skotnica sisters, Marzena Skotnicowna, however the moment the sisters came off from the mount the leader was the other sister Lida, and the poem describes Lida's life last moments. Consequently, who is the poem dedicated to? Przybos appears to be a split figure: Marzena's death is his deepest experience (as suggested by Notes without Dates , the poem Night and Przybos's letter to his uncle's wife), but would Lida be the figure of whose fall from the mount speaks the poem? Przybos transforms the feelings evoked by Marzena's death into a state of co-experience of the mountaineer's death, which corresponds to Cracow Avant-garde's statement formulated by Janusz Slawinski as 'Developing equivalence, understood as an operation performed on the object introduced into the poetic picture; the developing was to become an equivalent of specyfic emotional matter of the subject.'
11

Konstrukcja czasoprzestrzeni w „Psalmodii polskiej” Wespazjana Kochowskiego

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2018
|
vol. 109
|
issue 4
197-206
PL
Poetycki mikroświat poematu Wespazjana Kochowskiego to zwieńczenie poetyckie kultury szlachty polskiej. W "Psalmodii" polskiej wiara religijna jest wszechogarniająca (rozciąga się od „wróblika na dachu” po dzieje świata), dlatego niepodobna przeciwstawiać tego, co religijne, temu, co świeckie – ponieważ to drugie w ogóle nie istnieje. Trójwymiarowy świat przedstawiony w Psalmodii ma trzy najogólniejsze ramy: przestrzenną, czasową oraz geopolityczną. Tym, co stanowi o swoistości tej najogólniejszej konstrukcji, są Nowy Dawid (autor "Psalmodii") i Nowy Izrael (Polska). Oni współtworzą główną materię dowodzenia poetyckiego. Jako Nowy Dawid Kochowski dał Nowemu Izraelowi obraz jego dziejowej powinności: zawierzenia, oddania i posłuszeństwa Kościołowi.
EN
Wespazjan Kochowski’s poem’s poetic microworld is the height of the Polish nobility culture. In “Psalmodia polska” (“Polish Psalmody”) religious faith is all-embracing (stretching from “wróblik na dachu” <”a small sparrow on the roof”> to the history of the world), so it is impossible to juxtapose the religious with the secular since the latter does not exist. The tree-dimensional world presented in “Psalmody” has three most general frames: spatial, temporal, and geopolitical. What decides about such most overall construction is New David (the author of “Psalmody”) and New Israel (Poland). The two cooperate in the main matter of poetic command. Kochowski as New Dawid gave New Israel the picture of its historic duty, namely trust, tribute and obedience to the Church.
12

„Ślepy bełt” – trop wskazujący rozwiązanie „Gadki” Jana Kochanowskiego

100%
Obremski K.
Pamiętnik Literacki
|
2024
|
vol. 115
|
issue 1
47-55
PL
Choć przez kilkanaście dekad, począwszy od schyłku XIX wieku, gdy ukazały się „Dzieła wszystkie” (1884–1897) Jana Kochanowskiego, wielu badaczy próbowało sprostać wyzwaniu stawianemu przez „Gadkę”, do dziś wiersz ten pozostaje nieodgadniony. Słowa „ślepy bełt” pozwalają zakwestionować dotychczas proponowane rozwiązania i naprowadzają na jedyne właściwe rozwiązanie: chodzi o dół kloaczny, w którego „jednooczny” otwór trafia „ślepy bełt”.
EN
Although for a dozen decades or so, beginning the decline of the 19th century when Jan Kochanowski’s “Dzieła wszystkie” (“Complete Works,” 1884–1897) were published, numerous scholars have attempted to match the challenge posed by “Gadka” (“Riddle”), the verse until now remains unsolved. The words “ślepy bełt [blind bolt]” allow to question the suggested proposals put forward to this day and lead to the only proper understanding, namely a pit latrine hole into one eye of which the “blind bolt” hits.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.