Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl
System messages
  • Session was invalidated!

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

The octagonal tower at castle Ojców – a commemorative realisation of king Kasimir III the Great?

100%
Wojenka M.
Acta Archaeologica Carpathica
|
2018
|
vol. LIII
169-200
EN
The octagonal tower of the ruined castle Ojców (southern Poland) is considered one of the most impressive foundations of king Kasimir III the Great (†1370). The purpose of this paper is to discuss the results of archaeological dig carried out in 2016 and to combine it with written evidence to form the basis for the reconstruction of its long-gone past. The tower is an octagon in plan, has 11.55 m in diameter and has walls that are ca. 2.7-2.8 m thick. On the inside it is round, 6.2 m in diameter. It was built of carefully processed hewn limestone set in lime mortar and what is important to note, it is the only known castle tower realisation of king Kasimir which was built on such blocks. On the other hand, the raw material used for building the tower has close affinities with church foundations of the king (e.g. in the collegiate church in Wiślica). Noteworthy, the fieldwork of 2016 provided rich assemblage of architectural details, including stylistically homogenous window or portal framings with characteristic pear-shaped mouldings and hollow-chamferred profiles, which likely relate to the earliest stages of the castle, perhaps already to the realisation of king Kasimir. There is a high degree of confidence that these elements were originally placed in the tower, and, if so, they determined rich and representative design of the whole structure. According to the author of the paper, there are strong indications that the impressive octagonal tower which is distinguished among the other contemporary defensive realisations by its building material, size and, possibly, a decor, was built as a commemorative realisation, given to honour the memory of the father of king Kasimir –  Władysław the Elbow-high, who according to the local tradition, early in the 14th c. found a refuge in a cave located nearby (note the castle’s name: Oczecz − further Ojców − in Polish means Father). Last but not least, the archaeological dig brought to light the remains of an undefined building from the late 15th-mid 16th c. west from the tower, the remains of post-medieval (17th c.?) wall adjacent to the tower from the north, and some important stratigraphic observations, which allow to state that the octagonal structure  witnessed some extensive restoration work in the second half of the 15th c.
2
Publication available in full text mode
Content available

Michał Gradziński, Marcin Wawryka-Drohobycki, Beata Michalska-Kasperkiewicz, Krzysztof Bisek, Mariusz Szelerewicz, Józef Partyka, Artur Amirowicz, Jakub Baran, Janusz Baryła, Andrzej Górny, Jaskinie Dorzecza Prądnika [English title: The Caves of Prądnik Basin], Ojców 2020 (Ojców National Park), 672 pages, 11 figures, 757 plans, 10 maps; ISBN 83-60377-39-1

100%
Wojenka M.
Acta Archaeologica Carpathica
|
2021
|
vol. LVI
387-390
3
Publication available in full text mode
Content available

A Rediscovered Decorative Strap-end from Ciemna Cave in Ojców

63%
Madyda-Legutko R., Wojenka M.
Wiadomości Archeologiczne
|
2020
|
vol. LXXI
|
issue 71
389-399
PL
Z jaskiń i schronisk skalnych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, zwłaszcza zlokalizowanych na terenie Płaskowyżu Ojcowskiego, pochodzą liczne ślady pobytu człowieka datowane na okres wpływów rzymskich i wczesną fazę okresu wędrówek ludów. W sposób szczególny wyróżnia się pod tym względem Jaskinia Ciemna położona w dolinie Prądnika w Ojcowie, pow. krakowski. Prace w jaskini prowadzone od przełomu XIX i XX wieku po dzień dzisiejszy, poza spektakularnymi inwentarzami paleolitycznymi przyniosły liczne znaleziska odnoszące się także do wspomnianego okresu. Materiały z okresu wpływów rzymskich i z wczesnej fazy okresu wędrówek ludów pochodzące z badań Stefana Krukowskiego z lata 1918–1919 były przedmiotem odrębnego opracowania (M. Mączyńska 1970). Kwerenda zabytków z Ojcowa przeprowadzona przez Michała Wojenkę w Dziale Wczesnego Średniowiecza i Archeologii Czasów Nowożytnych PMA przyniosła odkrycie ozdobnego okucia pasa z pierwszej połowy V wieku, omyłkowo określonego jako przedmiot nowożytny (nr VI/6441, nr kat. 4). Dokładna lokalizacja okucia w obrębie jaskini nie jest znana. Z całą pewnością pochodzi ono z jednego z sześciu wykopów założonych przez S. Krukowskiego (Ryc. 1). Okucie to wykonano ze stopu miedzi, jego górną powierzchnię pokrywa bogata ornamentyka stempelkowa w stylu Untersiebenbrunn, wykonana różnymi stemplami, dodatkowo zdobiona inkrustacją, zapewne srebrną (Ryc. 2–4). Okucie odpowiada typowi 13 metalowych zakończeń pasa z obszaru kultury przeworskiej w klasyfikacji R. Madydy-Legutko (2011). Na terenie Barbaricum okucia płytowe nie należą do częstych znalezisk. Jak dotąd koncentrują się one głównie w południowym zasięgu osadnictwa kultury przeworskiej (Ryc. 5:1–5.8). Na pozostałych terenach występują w pewnym rozproszeniu. Zbliżony stylistycznie i wielkością do okucia z Jaskini Ciemnej jest zabytek z Jerzmanowic (Ryc. 5:1), również z południowej części Płaskowyżu Ojcowskiego. Podobne cechy stylistyczne charakteryzuje także mniejsze i węższe okucie z jaskini Kaplnka (Ryc. 5:7) położonej na południowym obrzeżu Niskich Tatr i okucie odkryte ostatnio w zachodniej Ukrainie (Ryc. 5:10). Z kolei stosunkowo duże srebrne okucie płytowe znalezione na Litwie (Ryc. 5:11) i brązowe znad środkowego Dunaju (Ryc. 5:9) nie są bogato zdobione ornamentyką stempelkową, co zapewne jest związane z różnicami warsztatowymi. Dekoracja występująca na okuciu z jaskini Ciemnej zbliżona jest do ornamentu zaplatanego. Takim wzorem wykonanym techniką niello, zdobione są srebrne, pozłacane okucie płytowe i sprzączka ze skarbu z Zamościa na Lubelszczyźnie (Ryc. 6:1.2). Końcowe okucia pasa z ornamentyką stempelkową typu Untersiebenbrunn datowane są na fazę D2 wczesnego okresu wędrówek ludów w ujęciu J. Tejrala (2010). Wraz z innymi częściami stroju, jak np. zapinki, sprzączki typu Strzegocice-Tiszaladány-Kercz tworzą wyraźny horyzont chronologiczny i stylistyczny. Okucia płytowe, nie tylko wykonane ze stopów miedzi, ale także ze srebra, czasem nawet pozłacane, należały do szerokich, ozdobnych pasów o charakterze paradnym, noszonych, jak należy sądzić, głównie przez elity wojowników. Rozprzestrzenienie ozdobnych części pasów z ornamentyką stempelkową w pierwszej połowie V wieku wskazuje na istnienie dalekosiężnych kontaktów pomiędzy środkowoeuropejskim Barbaricum, Panonią, a północnymi wybrzeżami Morza Czarnego i południowymi wybrzeżami Bałtyku.
4
Publication available in full text mode
Content available

An iron axe head from historical times discovered in Jaroszowice (Wadowice district)

63%
Chowaniak J., Wojenka M.
Acta Archaeologica Carpathica
|
2024
|
vol. LIX
257-268
EN
In the 1970s, an iron axe head was discovered on the banks of the Skawa River in Jaroszowice (Wadowice district). This richly decorated find was brought years later by the finder’s son to the Sucha Beskidzka Municipal Museum. According to M. Głosek’s typology, the find can be classified as type VIII and dated in a broad time frame of the late medieval and the early post-medieval period.
5
Publication available in full text mode
Content available

Archaeological excavations in Żarska Cave (Żary, Krzeszowice commune, Kraków district) in 2011

51%
Wojenka M., Wilczyński J., Sobieraj D.
Recherches Archéologiques Nouvelle Serie
|
2011
|
vol. 3
143-156
EN
Archaeological excavations in the Żarska Cave, carried out in 2011 yielded artefacts dated to the Eneolithic (Baden culture), the Roman Period (Przeworsk culture), the Middle Ages and the post-Medieval period. The fieldworks were focused on the terrace situated in front of the cave entrance (trench 1/2011), but some works were also conducted in the main chamber of the cave, where recent piles of earth were sifted. Both of the two stages of the survey led to the revealing of artefacts including fragments of pottery single flint artefacts and faunal remains. It is worth noting the discovery of human remains, which suggests the presence of a burial site, probably located primarily in the cave’s interior. The results of works conducted in 2011 indicate that the earlier opinions which assumed the lack of archaeological artefacts in the Żarska Cave should be revised. The excavations will be continued.
6
Publication available in full text mode
Content available

Badania wykopaliskowe Stefana Krukowskiego w Dolinie Sąspowskiej

51%
Kot M., Wojenka M., Szeliga M.
Wiadomości Archeologiczne
|
2019
|
vol. LXX
|
issue 70
65-92
EN
The paper presents results of unknown and yet unpublished excavation by Stefan Krukowski, in 1919–1923 conducted at four cave sites located in the Sąspowska Valley (the area of Ojców, Cracow County, S Poland). The text contains critical review of the preserved sources of information on S. Krukowski’s research in this valley and the results of analysis of artefacts found during the excavation. All the data have been compared so as to allow for as complete as possible a reconstruction of the location of Krukowski’s trenches and their stratigraphy, and – as a result – enabling the establishment of the find context of particular artefacts. The results of Krukowski’s research show the stratigraphy of two unknown sites in the Sąspowska Valley, i.e. the Tunel Stromy Cave (Sadlana) and the Złodziejska Cave. They also broaden our knowledge about two well-known sites – the Łokietka and the Koziarnia Caves.
7
Publication available in full text mode
Content available

Stratigraphy of cultural deposits in the western part of the Jagiellonian University’s Ogród Profesorski in Kraków

45%
Niemiec D., Nocuń P., Nowak K., Sztyber A., Wojenka M.
Recherches Archéologiques Nouvelle Serie
|
2011
|
vol. 3
241-257
EN
In the western part of the Professors’ Garden of the Jagiellonian University, traces of a moat were discovered that could be related to the line of Cracow’s oldest fortifications, built during the reign of Leszek the Black – 1285–1286. The remains of a corner of a later wooden building, with preserved oak foundations (the trees were cut down in 1490 or 1491) and traces of repair (from 1502–1503), were preserved in the covering rubble and can be identified as the remains of the German Bursa (Dormitory) (after 1487–1523).
8
Publication available in full text mode
Content available

Szesnastowieczne kafle z herbem Starykoń z królewskich zamków na Wawelu i w Ojcowie w świetle wyników analizy porównawczej oraz badań fizyko-chemicznych

39%
Makowiecki B., Samek L., Węgrzynek D., Stęgowski Z., Wandzilak A., Wróbel P., Wojenka M.
Wiadomości Archeologiczne
|
2023
|
vol. LXXIV
|
issue 74
165-182
EN
This article discusses three heraldic tiles depicting the arms of Starykoń (Antiquus Caballus). Two of them come from Wawel Castle in Krakow, the most important castle in Poland during the Renaissance, which served as a royal residence. The third was discovered during recent excavations at the royal castle in Ojców (about 20 km north of Wawel). All of these tiles were made of ferrous clay tempered with coarse sand (grain size approx. 3 mm) and fired using an oxidising process. Their fractures are monochrome, brick-red. All samples show traces of glazing on the outside: the Wawel monuments were covered with a red-brown glaze, while the Ojców tile was decorated with a yellow-olive glaze. According to stylistic considerations, i.e. the co-occurrence of features characteristic of late Gothic and early Renaissance art, these finds should be dated to the 1st quarter of the 16th century. It should be pointed out that these tiles are characterized by an almost striking resemblance to each other, which makes one wonder whether they could have been made using the same matrix and in the same workshop. Such questions seem legitimate, not least because of the short distance between the two castles and because of the common fragments of their history in the 16th century. An attempt to answer both questions, together with a detailed description of the tiles, is the aim of this study. A detailed comparative analysis, a laboratory study of the chemical composition and a cluster analysis of the preserved tile fragments were the tools used to achieve this aim. In the light of the comparative analysis and the detailed measurements, it must be assumed that these pieces were probably made from the same matrix, but that they were probably not fired in a single firing. This is evidenced by the different colours of the glaze and the different way in which the inner parts of the tile faces were worked – while the Wawel specimens were pressed into the mould with a material whose weaving traces are visible on the inside, the Ojców specimen had the excess ceramic mass collected with a small, probably wooden, slat. The other characteristics of the analyzed specimens should be considered as identical. This also applies to the chemical composition and the cluster analysis. The coat of arms of Starykoń, used by one of the most important families of the Polish Middle Ages and early modern times, the Szafraniec family from Pieskowa Skała, is known from a number of sphragistic and iconographic representations. These sources are an excellent proof of the great importance of this family, which is known from historical sources. In the 15th and 16th centuries there was no lack of important personalities, such as the trusted supporters of King Władysław Jagiełło – the royal chamberlain Piotr (2) Szafraniec († 1437) and Jan Szafraniec († 1433), who held the office of royal chancellor. While we cannot rule out the possibility that the memory of these eminent Szafraniecs influenced the production of tiles with the Starykoń coat-of-arms in the first quarter of the 16th century, we would like to draw attention to a later representative of the above-mentioned family, Hieronimus (c. 1502 – c. 1557), a well-educated humanist and favourite of the king, to whom King Sigismund the Old married his natural daughter Regina, daughter of Katarzyna Telniczanka, at Wawel Castle in 1518. It is difficult to say whether the Wawel tiles with the Starykoń are directly related to Hieronim Szafraniec, but it is highly probable. It cannot be excluded that the Starykoń tile found in Ojców reflects the ownership of Ojców Castle, directly connected with the entourage of Sigismund the Old. In the years 1515-1523 and 1523-1525 Ojców Castle was successively managed by the trusted royal bankers Jan and Seweryn Boner, while later (1525–1536) it was in the hands of one of the most important people in the monarch’s entourage, the royal chamberlain Andrzej Tęczyński. Between 1536 and 1556 it was administered by Queen Bona Sforza. We can therefore conclude that it was probably on the initiative of one of the aforementioned persons that a stove with the Starykoń coat of arms was built in Ojców, possibly made from surplus tiles produced for heating the Wawel chambers. In conclusion, the results of our research indicate that the analyzed tiles most likely belong to the same matrix, but most probably they were not produced during the same firing. On the other hand, in the absence of other indications, it is not possible to determine whether they were made in the same workshop or in different ones. Finally, it should be noted that the production and distribution of stove tiles is still a poorly understood subject and is therefore rarely discussed in the literature. The reason for this is the scarcity of confirmed occurrences of tiles made with the same matrices at different archaeological sites. The objects described in this text are therefore undoubtedly an addition to the scarce resources available to date.
PL
W niniejszym artykule omówiono trzy kafle heraldyczne przedstawiające herb Starykoń (Antiquus Caballus). Dwa z nich pochodzą z krakowskiego zamku na Wawelu − najważniejszego zamku w Polsce doby renesansu, pełniącego m.in. funkcję królewskiej rezydencji. Trzeci okaz odkryto podczas niedawnych badań wykopaliskowych na terenie królewskiego zamku w Ojcowie (ok. 20 km na północ od Wawelu). Wspomniane zabytki wykonano z glin żelazistych schudzonych domieszką gruboziarnistego piasku (granulacja ok. 3 mm) i wypalono sposobem utleniającym. Ich przełamy są jednobarwne, ceglasto-czerwone. Wszystkie okazy po stronie zewnętrznej posiadają ślady szkliwienia: zabytki z Wawelu pokryto glazurą czerwono-brązową, zaś kafel z Ojcowa ozdobiono szkliwem żółto-oliwkowym. Kierując się przesłankami stylistycznymi, tj. współwystępowaniem cech właściwych dla sztuki późnogotyckiej i wczesnorenesansowej, znaleziska te datować należy na 1 ćwierć wieku XVI. Należy podkreślić, iż kafle te odznaczają się wręcz uderzającym do siebie podobieństwem, skłaniającym do postawienia pytania o możliwość ich produkcji w tej samej matrycy i w tym samym warsztacie garncarskim. Tak sformułowane pytania wydają się być uprawnione m.in. z uwagi na niewielką odległość dzielącą oba zamki oraz ze względu na wspólne fragmenty ich dziejów w wieku XVI . Próba odpowiedzi na oba pytania jest – obok szczegółowego opisu kafli – celem niniejszego opracowania. Narzędziem do realizacji wspomnianego celu były szczegółowa analiza porównawcza, badania laboratoryjne składu chemicznego oraz analiza skupień zachowanych fragmentów kafli. W świetle analizy porównawczej oraz w świetle szczegółowych pomiarów należy przyjąć, że zabytki te wobec wszelkie prawdopodobieństwa wykonano za pomocą jednej i tej samej matrycy, jednak zapewne nie powstały one w trakcie pojedynczego wypału. Świadczą o tym różne kolory szkliwa oraz odmienny sposób opracowania wewnętrznych partii lic kafli – podczas gdy egzemplarze z Wawelu dociśnięto do formy za pomocą materiału, którego ślady splotów widoczne są po stronie wewnętrznej, w przypadku okazu z Ojcowa nadmiar masy ceramicznej zebrany został niewielką, prawdopodobnie drewnianą listewką. Pozostałe cechy analizowanych okazów uznać należy za zbieżne. Uwaga ta dotyczy również analizy składu chemicznego i analizy skupień. Herb Starykoń, którym pięczętowała się jedna z najznamienitszych familii polskiego średniowiecza i wczesnej nowożytności, Szafrańcowie z Pieskowej Skały, znany jest z szeregu przedstawień sfragistycznych i ikonograficznych. Źródła te stanowią doskonałe świadectwo znanego ze źródeł historycznych dużego znaczenia wspomnianego rodu. W XV i XVI stuleciu nie brakowało w nim postaci wybitnych, jak np. zaufani stronnicy króla Władysława Jagiełły − podkomorzy królewski Piotr (2) Szafraniec (zm. 1437 r.) czy Jan Szafraniec (zm. 1433), piastujący godność królewskiego kanclerza. Nie wykluczając, iż to właśnie pamięć o tych wybitnych Szafrańcach zaważyła na wykonaniu kafli z herbem Starykoń w 1 ćwierci XVI wieku, chcielibyśmy zwrócić uwagę na późniejszego reprezentanta wspomnianej familii – Hieronima, (ok. 1502 – ok. 1557 r.), znakomicie wykształconego humanisty i królewskiego ulubieńca, za którego król Zygmunt Stary wydał swą naturalną córkę z Katarzyny Telniczanki – Reginę, wyprawiając młodej parze w roku 1518 wesele na Wawelu. Czy wawelskie kafle ze Starymkoniem związane są wprost z Hieronimem Szafrańcem, trudno wyrokować, nie sposób jednak nie uznać, iż jest to bardzo prawdopodobne. Nie jest również wykluczone, że znalezisko kafla ze Starykoniem w Ojcowie stanowi odzwierciedlenie statusu własnościowego zamku Ojców i wiąże się wprost z otoczeniem króla Zygmunta Starego. W latach 1515-1523 i 1523-1525 ojcowskim zamkiem zarządzali kolejno zaufani królewscy bankierzy Jan i Seweryn Bonerowie, później zaś znajdował się on w rękach jednego z najważniejszych ludzi w otoczeniu monarchy, podkomorzego królewskiego Andrzeja Tęczyńskiego (od 1525 do 1536 r.). W latach 1536-1556 zarządzała nim królowa Bona Sforza. Należy więc skonstatować, iż zapewne z inicjatywy którejś z wymienionych tu osób doszło w Ojcowie do budowy pieca ozdobionego herbem Starykoń, być może składającego się z nadwyżkowych kafli wyprodukowanych na potrzeby ogrzewania komnat wawelskich. Podsumowując, wyniki naszych badań wskazują, że analizowane kafle z dużym prawdopodobieństwem łączyć należy z tą samą matrycą, jednak najpewniej nie powstały one w trakcie tego samego wypału. Wobec braku innych przesłanek nie da się natomiast stwierdzić, czy wykonano je w jednym, czy też w różnych warsztatach garncarskich Na zakończenie chcielibyśmy zwrócić uwagę na fakt, że produkcja i dystrybucja kafli piecowych to tematy wciąż słabo rozpoznane i przez to bardzo rzadko poruszane w literaturze fachowej. Przyczyną tego stanu rzeczy jest znikoma ilość potwierdzonych przypadków występowania kafli wykonanych przy użyciu tych samych matryc na odrębnych stanowiskach archeologicznych. Skromny zasób dotychczas dostępnych źródeł niewątpliwie poszerzają więc zabytki opisane w niniejszym tekście.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.