Search results

1

Zagadnienia związane z fundacją drewnianego kościoła w Haczowie w kontekście najnowszych ustaleń chronologicznych

100%

Łopatkiewicz P.

Studia Pigoniana

|

2020

|

vol. 3

|

issue 3

PL

Celem artykułu była prezentacja wyników badań Autora nad problematyką fundacji kościoław Haczowie, jednego z najważniejszych zabytków sakralnej architektury drewnianej w kraju.Badania dendrochronologiczne dowodzą, iż świątynia została zbudowana około 1459 roku.Kościół w Haczowie jest zatem jednym najstarszych i najlepiej zachowanych zabytków drewnianejarchitektury sakralnej na ziemiach polskich. Autor przypuszcza, iż fundatorem kościołamógł być sam Kazimierz Jagiellończyk, zaś ważną rolę w fundacji, przede wszystkim jednakorganizacji samej akcji budowlanej, odegrali: ówczesny sołtys wsi Mikołaj Lemkircz – ławniksądu wyższego prawa niemieckiego w Sanoku oraz Mikołaj Klukwicz – mieszczanin i rajcakrośnieński – właściciel wsi Haczów. Przypuszczalny udział w fundacji rajcy krośnieńskiegoMikołaja Klukwicza wskazuje na Krosno, jako najbliższy i największy ośrodek miejski,z którego pochodzić mogli rzemieślnicy prowadzący prace ciesielskie.Odrębnym zagadnieniem jest osoba fundatora malowideł w tym kościele, powstałych (jakwiemy) w roku 1494. Zdaniem autora ich fundatorem był mieszkający w Haczowie szlachcicStanisław Jeżowski – przewodniczący sądu wyższego prawa niemieckiego w Sanoku W roku1494 (a więc roku fundacji malowideł), Jeżowski pożycza od Mikołaja Juriowskiego 600 złw złocie pod zastaw sołectwa (wsi) w Haczowie. Dług mógł mieć bezpośredni związek z fundacjąmalowideł w kościele w Haczowie. Za ufundowaniem przez niego tychże malowidełprzemawia również dwukrotna obecność przedstawień św. Stanisława (patrona fundatora)w dekoracji malarskiej prezbiterium kościoła.

2

Tablicowe epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej oraz Stanisław Tarło – jego fundator związany z Krosnem

100%

Łopatkiewicz P.

Studia Pigoniana

|

2022

|

vol. 5

|

issue 5

87-124

EN

The epitaph of Stanisław Chroberski in Sandomierz Cathedral, created around 1520 in the painterly environment of Kraków, is one of the most valuable monuments of panel painting from the turn of the Middle Ages and modern times. It has been the subject of numerous publications and mentions in the scientific literature over the years. The recent conservation of this work, carried out in 2015, provided an opportunity for detailed research and the preparation of a modern monograph on this monument. The founder of the epitaph, the then royal secretary Stanisław Tarło, who, as Bishop of Przemyśl, spent his last years in Krosno, died there in 1544 and was buried in the local parish church, is not without significance for the place of publication of this article. None of the authors to date, dealing with Chroberski’s epitaph, have taken the trouble to establish whether the present shape of the work should indeed be considered the original. Nor has anyone attempted to reconstruct the circumstances under which this work was commissioned, or to ask whether the stone slab with the text of the epitaph inscription, set into the pillar of the nave, can indeed be considered in the context of a simultaneous foundation together with the panel painting. The research of the author of this article shows that the elements – which make up the current artistic shape of the monument – did not originally form a single whole. The painting in the coping and in the predella are disassembled parts of an altarpiece, most probably of a triptych character, created in the workshop of an anonymous painter from Małopolska called the Master of Polyptych in Szyk. At an unspecified time, perhaps as late as the second half of the 19th century, they were secondarily combined with a panel painting, an outstanding work of Kraków painting from the early 1620s, originally forming the central part of the epitaph of Stanisław Chroberski. The result was a kind of imitation of a single-axis altar retable hung on one of the stone pillars of the Sandomierz Cathedral nave. In this form, the structure has survived to the present day and has been treated by all previous researchers – although quite wrongly – as an artistically homogeneous ensemble.

PL

Epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej, powstałe około 1520 roku w malarskim środowisku Krakowa, należy do najcenniejszych zabytków malarstwa tablicowego z przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych. Od lat było przedmiotem licznych publikacji i wzmianek w literaturze naukowej. Ostatnia konserwacja tego dzieła, przeprowadzona w roku 2015, stała się okazją do przeprowadzenia szczegółowych badań oraz przygotowania nowoczesnej monografii tego zabytku. Nie bez znaczenia dla miejsca publikacji tego artykułu pozostaje fundator epitafium – ówczesny sekretarz królewski Stanisław Tarło, który jako biskup przemyski ostatnie lata spędził w Krośnie, tu umarł w roku 1544 i został pochowany w miejscowym kościele parafialnym. Żaden z dotychczasowych autorów zajmujących się epitafium Chroberskiego nie zadał sobie trudu by ustalić, czy obecny kształt dzieła istotnie uznać należy za pierwotny. Nikt nie podjął również próby zrekonstruowania okoliczności, w których dzieło to zostało zamówione, ani nie zadał pytania, czy kamienna płyta z tekstem inskrypcji epitafijnej, wmurowana w filar nawy, istotnie może być rozpatrywana w kontekście jednoczasowej fundacji wraz z obrazem tablicowym. Badania autora artykułu dowodzą, że elementy składające się na obecny kształt artystyczny zabytku nie stanowiły pierwotnie jednej całości. Obraz w zwieńczeniu i w predelli to zdekompletowane części nastawy ołtarzowej, najpewniej o charakterze tryptyku, powstałe w pracowni anonimowego malarza małopolskiego zwanego Mistrzem Poliptyku w Szyku. W bliżej nieokreślonym czasie, być może dopiero w 2. poł. XIX wieku, zostały one wtórnie połączone z obrazem tablicowym, wybitnym dziełem malarstwa krakowskiego z początku lat 20. XVI wieku, stanowiącym pierwotnie centralną częścią epitafium Stanisława Chroberskiego. W ten sposób powstał rodzaj imitacji jednoosiowego retabulum ołtarzowego zawieszonego na jednym z kamiennych filarów nawy katedry sandomierskiej. W takim kształcie struktura ta przetrwała do czasów nam współczesnych i przez wszystkich dotychczasowych badaczy – choć zupełnie niesłusznie – była traktowana jako zespół artystycznie jednorodny.

3

Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku – addenda

100%

Łopatkiewicz P.

Studia Pigoniana

|

2023

|

vol. 6

|

issue 6

9-33

EN

Painting in Krosno in the First Half of the 16th Century – Addenda Piotr Łopatkiewicz’s book Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku (Painting in Krosno in the First Half of the Sixteenth Century), which is the author’s doctoral dissertation prepared in 2003 at the Art History Institute of the Jagiellonian University, was published in 2007. This work presents dozens of works of panel and monumental painting and attempts to link them to the Krosno art community. The analysis and characterization of the monumental material, taking into account the subject matter of the works, made it possible to reconstruct the scattered altar retables, discuss their artistic origins and original destination, and finally distinguish several groups of painting works, linking them to specific workshops. Importantly, in several cases – for the first time – it proved possible to link the works to the names of painters active in Krosno. The discovery over the past 20 years, of several important monuments of panel painting (Krosno, Humniska, Warzyce) and monumental painting (Krosno, Domaradz), prompted the author to present both the results of research work carried out recently and to attempt to link the revealed works of painting to the workshop groups identified earlier. The presented research results prove that in the field of medieval painting of the region, the time of discovery is still not over, and each new discovery, expanding the stock of known paintings, will result in the need for more addenda in the future.

PL

Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku – addenda W roku 2007 ukazała się książka Piotra Łopatkiewicza Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku, stanowiąca dysertację doktorską autora przygotowaną w 2003 roku, w Instytucie Historii Sztuki UJ. W pracy tej przedstawiono kilkadziesiąt dzieł malarstwa tablicowego i monumentalnego oraz podjęto próbę powiązania ich z krośnieńskim środowiskiem artystycznym. Analiza i charakterystyka materiału zabytkowego, uwzględniająca tematykę dzieł, pozwoliła na rekonstrukcję rozproszonych nastaw ołtarzowych, omówienie ich genezy artystycznej i pierwotnego miejsca przeznaczenia, w końcu zaś – wyodrębnienie kilku grup dzieł malarstwa, łączących się z konkretnymi warsztatami. Co ważne w kilku przypadkach – po raz pierwszy – możliwe okazało się powiązanie dzieł z imionami czynnych w Krośnie malarzy. Ujawnienie na przestrzeni ostatnich 20 lat, kilku ważnych zabytków malarstwa tablicowego (Krosno, Kombornia, Warzyce) i monumentalnego (Krosno, Domaradz), skłoniły autora do zaprezentowania zarówno wyników prac badawczych prowadzonych w ostatnim czasie, jak i podjęcia próby powiązania ujawnionych dzieł malarstwa z wyodrębnionymi wcześniej grupami warsztatowymi. Przedstawione wyniki badań dowodzą, iż w dziedzinie malarstwa średniowiecznego tego regionu czas odkryć wciąż jeszcze się nie zakończył, a każde nowe odkrycie, poszerzając zasób znanych dzieł malarskich, skutkować będzie w przyszłości koniecznością dopisywania kolejnych addend.

4

Hodegetrie Krakowskie 1400–1550. Zagadnienie fenomenu powtarzalności typu ikonograficznego w malarstwie tablicowym późnego średniowiecza

100%

Łopatkiewicz P.

Studia Pigoniana

|

2021

|

vol. 4

|

issue 4

183-203

EN

Paintings of Our Lady of Kraków presenting various half–figures of Mary and Child, were among the most popular cult objects in the Middle Ages. In Poland the most renowned Hodegetria was the one held in the Jasna Góra Monastery. Somewhat earlier, since the beginning of 15th century, grew the cult of St. Mary of Kraków. However, in contrast to the Częstochowa image, we today know at least fifty Cracovian Hodegetria which were created in that century and were stored in churches of the Kraków diocese. The practice of copying depictions of Mary was widespread in Medieval Europe. However, such endeavours were typically short–term, with a local scope, and any given series of reproductions would not exceed several or a dozen copies. In this context, the initiatives that gave rise the Cracovian series can be regarded as largely unprecedented on the European scale (we know of approx. 80 of such dating back to before mid–16th centur, and the practice of copying the model painting is still alive today). Currently, it is increasingly more probable that the key to answering this question might be the apotropaic function ascribed to the depictions. The source of this interpretation is the incipit taken from the antiphon, closely linked with the paintings: Regina coeli.... It is highly likely that the Cracovian Hodegetria were the first paintings in Poland in which the text of the antiphon: Regina coeli... was coupled with the depiction of Madonna. The inscription appearing either in the rim of the halo or on the frame of the painting was one of the original components of this iconographic type. The chief reasons for associating the Kraków Hodegetria images with the account of Durand, who emphasized the protective powers of the paintings against the plague, include the sheer scale of the phenomenon, the extraordinary number of the depictions, their spread within the Kraków diocese, as well as the long history of their copying.

PL

Obrazy Matki Boskiej Krakowskiej przedstawiające ujętą w różnych typach półpostać Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w okresie średniowiecza należały do najczęściej spotykanych przedmiotów kultu. Na ziemiach polskich w czasach pierwszych Jagiellonów największą sławę uzyskała Hodegetria przechowywana w klasztorze na Jasnej Górze. Nieco wcześniej, gdyż już od początku XV wieku, rozwinął się kult Matki Boskiej Krakowskiej. W przeciwieństwie jednak do wizerunku częstochowskiego, powstałych w tym stuleciu Hodegetrii Krakowskich, przechowywanych w kościołach na terenie diecezji krakowskiej, znamy dziś co najmniej pięćdziesiąt. Powielanie obrazów maryjnych było w krajach średniowiecznej Europu praktyką dość częstą. Na ogół przedsięwzięcia takie miały charakter krótkotrwały i lokalny zasięg. Na tle tym działania związane z zainicjowaniem serii krakowskiej uznać należy za nieposiadające w Europie precedensu. Nie sposób bowiem znaleźć akcji dorównującej krakowskiej, zarówno gdy idzie o liczbę powtórzeń (do połowy XVI wieku znamy ich około 80), jak i czasu trwania (powielanie wzoru kontynuowane jest do czasów współczesnych). Obecnie coraz bardziej prawdopodobne wydaje się, że kluczem do wyjaśnienia tego zagadnienia może być apotropaiczna funkcja wizerunków. Źródłem takiej interpretacji jest, integralnie związany z samymi obrazami, incipit antyfony: Regina coeli.... Jest kwestią wysoce prawdopodobną, że to właśnie w Hodegetriach Krakowskich po raz pierwszy doszło w malarstwie na ziemiach polskich do połączenia tekstu antyfony: Regina coeli… z wizerunkiem Matki Boskiej. Podstawą przypuszczeń o związku Hodegetrii Krakowskich z przekazem Duranda, podkreślającym ochronną moc obrazów wobec klęsk moru, jest przede wszystkim skala zjawiska, niezwykła liczba obrazów, powszechne ich występowanie na obszarze diecezji krakowskiej, jak również długotrwałe powielanie.

Refine search results

4 Studia Pigoniana

4 Łopatkiewicz P.

2 2023

1 2021

1 2020

Zagadnienia związane z fundacją drewnianego kościoła w Haczowie w kontekście najnowszych ustaleń chronologicznych

Tablicowe epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej oraz Stanisław Tarło – jego fundator związany z Krosnem

Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku – addenda

Hodegetrie Krakowskie 1400–1550. Zagadnienie fenomenu powtarzalności typu ikonograficznego w malarstwie tablicowym późnego średniowiecza