Communication is not just an exchange of information, but also a construction of information. The constructed meaning depends on context. In this way, this text includes not only the existentialistontological but also the aspect of function. Familiarity with history and the past is nowadays not left just to professional historians, and their monopoly of historical knowledge is questioned, not least because alternative forms of recollections and historical thinking are available: there are various forms, from historic texts through literature and art to traditional rituals, which evoke different memories. The writer Hans Werner Richter was searching for a German „third way“, „democratic socialism“, giving form to structures of the German collective existence.
Artykuł podejmuje z jednej strony problem odniesienia tekstu literackiego – w tym tekstu lirycznego – do określonych wydarzeń historycznych, związanych w indywidualnym i kolektywnym wymiarze z przymusem i konieczności opuszczenia tzw. małej ojczyzny i procesem kształtowania pamięci indywidualnej i zbiorowej. Kontekst ten pozwala na zadanie pytania dotyczącego roli kategorii czasoprzestrzennej również w tekstach lirycznych – problem prawie całkowicie pomijany w badaniach literaturoznawczych – o silnym zakotwiczeniu regionalnym i osadzeniu w ramach konkretnego momentu historycznego i w sytuacjach związanych z powrotem do miejsc dzieciństwa i młodości. Z drugiej strony artykuł zwraca uwagę na płaszczyznę dyskursu – uwzględniając proponowany przez G. Genetta stosunek Histoire do disours i kategorię tzw. fokalizacji – i proponuje operowanie kategoriami analitycznymi empirycznego i transcendentalnego JA, co pozwoliło na przykładzie tekstów Ernsta Günthera Bleischa na wyszczególnienie charakterystycznych cech specyficznego i subiektywnego odbioru miejsc swego pochodzenia, które stały się miejscami odwiedzin po latach i ważnymi miejscami pamięci indywidualnej i zbiorowej, również w ujęciu kulturowym. W artykule rozważane są też relacje między rzeczywistymi obrazami historycznymi a możliwymi obrazami literackimi. Literatura przedstawia się w takim ujęciu jako medium refleksji, które jest ważne dla bliższego określenia przynależności przestrzenno-duchowo-kulturowej.