This article discusses the actions taken by the PRL security apparatus for more than three decades in regards to the siblings of RFE journalist and émigré writer Tadeusz Nowakowski (1917–1996). The aim of this case study is to present both the perception of the Nowakowski siblings by the "bezpieka" [security service] and the methods and means of operational work employed by them, as well as the impact of those on the everyday life of the family members of one of the leading ‘ideological subversives’. The sources cited allow to some extent the capture of a fragmentary picture of the journalistic environment in the ‘little stabilisation’ years, and within that, an investigation into the motivations of those who informed on the Nowakowskis (especially on Jerzy Nowakowski), aswell as the latter’s views on the PRL ‘reality’ surrounding them. The source analysis carried out may contribute to further research into the many questions concerning the mechanisms and reasons for the use of specific operational practices by the UB and SB, as well as the strategies used by the PRL security apparatus against family members of persons considered to be enemies of thecommunist system.
PL
Artykuł omawia działania aparatu bezpieczeństwa PRL podejmowane przez ponad trzy dekady wobec rodzeństwa dziennikarza RWE i emigracyjnego pisarza Tadeusza Nowakowskiego (1917–1996). Celem tego case study jest przedstawienie zarówno postrzegania rodzeństwa Nowakowskich przez „bezpiekę, jak i zastosowanych przez nią metod i środków pracy operacyjnej oraz ich wpływu na życie codzienne członków rodziny jednego z czołowych „dywersantów ideologicznych”. Przywołane źródła pozwalają w pewnej mierze uchwycić fragment obrazu środowiska dziennikarskiego w latach „małej stabilizacji, w tym prześledzić motywacje osób donoszących na Nowakowskich (zwłaszcza na Jerzego Nowakowskiego), a także poglądy tych ostatnich na otaczającą ich peerelowską rzeczywistość. Dokonana analiza źródłowa może stanowić przyczynek do dalszych poszukiwań odpowiedzi na wiele pytań dotyczących mechanizmów i powodów stosowania konkretnych praktyk operacyjnych przez UB/SB, jak i strategie działań stosowane przez aparat bezpieczeństwa PRL wobec członków rodzin osób uznawanych za wrogów systemu komunistycznego.
The aim of this article is to present the specifics of the documentation of the Civil Counterintelligence Service of the People’s Republic of Poland, currently stored in the Archives of the Institute of National Remembrance in Warsaw and Bydgoszcz. The Voivodship of Bydgoszcz served as an example to discuss how espionage activities carried out by Western diplomats were combatted in the 1960s. Basic issues related to the diplomatic status of military attachés and their exploratory and intelligence activities in the territory of the People’s Republic of Poland were discussed. Two contrary exploratory and intelligence operations carried out by Western military attachés in Bydgoszcz in the years 1965–1966 were described. They consisted in the observation of a military airport and airplanes, as well as the carrying out of an exploratory ride within the vicinity of Polish and Soviet military units based in the territory of several voivodeships. The article also presents the circumstances under which two Western attachés were captured, while taking photographs of the military infrastructure in Bydgoszcz in 1968. The formerly gathered experiences made it easier to detain both diplomats with photographic equipment and espionage material. After both diplomats had been captured, a propaganda campaign was carried out in the media. Its objective was to eliminate any inclination for the capitalist countries among the citizens by revealing the espionage activities of the Western diplomats in the People’s Republic of Poland.
PL
Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie specyfiki przechowywanej w zasobie Archiwum IPN w Warszawie i Bydgoszczy dokumentacji kontrwywiadu cywilnego PRL. Na przykładzie województwa bydgoskiego omówiono zwalczanie działalności szpiegowskiej prowadzonej przez zachodnich dyplomatów w latach sześćdziesiątych. Przybliżono podstawowe zagadnienia związane ze statusem dyplomatycznym attaché wojskowych i prowadzoną przez nich działalnością rozpoznawczo-wywiadowczą na terenie PRL. Opisano dwie odmienne od siebie operacje wywiadowcze przeprowadzone przez zachodnich attaché wojskowych w latach 1965–1966 w Bydgoszczy. Polegały one na obserwacji lotniska wojskowego i samolotów oraz na dokonaniu przejazdu rozpoznawczego w pobliżu polskich i sowieckich jednostek wojskowych zlokalizowanych na terenie kilku województw. Przedstawiono również okoliczności schwytania dwóch zachodnich attaché fotografujących infrastrukturę wojskową w Bydgoszczy w styczniu 1968 r. Zdobyte wcześniej doświadczenia ułatwiły zatrzymanie obu dyplomatów wraz ze sprzętem fotograficznym i materiałami szpiegowskimi. Schwytanie dyplomatów dało podstawę do przeprowadzenia medialnej kampanii propagandowej. Jej celem było zniwelowanie w społeczeństwie sympatii do państw kapitalistycznych poprzez zdemaskowanie działalności szpiegowskiej dyplomatów zachodnich w PRL.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.