Search results

1

IMPORTOWANE NACZYNIA SZKLANE W CHINACH W I TYSIĄCLECIU N.E.

100%

Żuchowska M.

Archeologia Polski

|

2016

|

vol. 61

77-112

EN

Although glass was manufactured in China as early as 2nd half of the 1st millennium BC and the locally developed technologies allowed the production of both opaque glass, resembling nephrite, and translucent glass, still the multicolor, made of translucent glass vessels originating from Mediterranean and Iranian workshops were highly valued among the Chinese elites, especially in the 1st half of the 1st millennium A.D. The Author discusses the finds of imported glass vessels on China territory in the context of the local glass production development, as well as problems related to glass distribution, its function and value.

2

“Grape Picking” Silk from Palmyra. A Han Dynasty Chinese Textile with a Hellenistic Decoration Motif

100%

Żuchowska M.

Światowit

|

2015

|

vol. Tom XII (LIII), fasc. A

143-162

PL

Wśród tkanin znalezionych w Palmyrze na szczególną uwagę zasługuje jedwab z dekoracją przedstawiającą winorośl, postacie zbierające winogrona oraz zwierzęta - tygrysy i wielbłądy, znaleziony w wieży grobowej nr 65 na Nekropoli Zachodniej (Ryc. 1-4). Tkanina ta zachowała się w trzech niewielkich fragmentach o wymiarach 71x 109, 63x77 i 59x68 mm. Jest typowym przykładem chińskiego brokatu jin [錦] o splocie wzorzystym osnowowym. Trzy serie osnowy wykonano z jedwabiu bez śladów przędzenia w kolorach niebieskim, rdzawoczerwonym i złotożółtym, zaś wątek z jedwabiu niebieskiego, również bez śladów przędzenia. Na niebieskim tle przedstawiono wzory w kolorach żółtym i czerwonym. Biorąc pod uwagę datowanie Nekropoli Zachodniej, jedwab datuje się na I–II wiek n.e., czyli czasy panowania Wschodniej Dynastii Han (25-220 n.e.). Technika produkcji tkanin o splocie wzorzystym osnowowym była powszechnie stosowana w Chinach już od drugiej połowy I tysiąclecia p.n.e., a swój największy rozkwit osiągnęła za czasów panowania dynastii Han (206 p.n.e.-220 n.e.) i Jin (265-420 n.e.). Jest ona charakterystyczna dla produkcji chińskiej, podczas gdy w tradycji zachodniej stosowano z reguły sploty wzorzyste wątkowe. Jakkolwiek pod względem technologii tkackiej jedwab znaleziony w Palmyrze jest typowym przykładem tkaniny chińskiej, jego dekoracja jest pod wieloma względami nietypowa i musiała zostać zapożyczona z repertuaru motywów hellenistycznych. Przedstawiona scena winobrania zarówno pod względem tematyki, jak i poszczególnych jej elementów nie wpisuje się w kanon przedstawień ikonografii okresu Han. Winorośl, jakkolwiek według Zapisków Historyka [SHI Ji史記] została sprowadzona do Chin w połowie II wieku p.n.e., nie zyskała popularności, a jako motyw dekoracyjny nie pojawia się na zabytkach sprzed V-VI wieku. Za czasów dynastii Tang (618-907 n.e.) stała się dość częstym elementem, zwłaszcza w ornamentyce luster, w tym okresie niekiedy pojawia się też na tkaninach. Jedyny znany przykład wykorzystania motywu winorośli w chińskim tkactwie z okresu Han, poza jedwabiem z Palmyry, to jednobarwna tkanina o splocie diagonalnym qi [綺] znaleziona w Niya [尼雅], Minfeng [民豐] w Xinjiangu. Postacie ludzkie wyobrażone na jedwabiu z Palmyry różnią się również znacznie od typowych w chińskiej ikonografii przedstawień, znajdując raczej analogie w typowych dla sztuki hellenistycznej scenach ukazujących nagich mężczyzn z zaznaczoną muskulaturą lub kompozycjach z putti. Kolejnym nietypowym dla chińskiej sztuki elementem jest wielbłąd, którego przedstawienia stają się popularne w Chinach dopiero około VI wieku n.e., również na tkaninach. Scena przedstawiona na jedwabiu z Palmyry musiała zostać zapożyczona z repertuaru motywów zachodnich za pośrednictwem przedmiotów dekorowanych po dobnymi motywami i wykonanych zapewne w hellenistycznych państwach Azji Środkowej, lub, co mniej prawdopodobne, we wschodnich prowincjach rzymskich. Znane są dwie kategorie tego typu przedmiotów importowanych na wschód - metalowe naczynia i tkaniny. Wśród naczyń znalezionych na terenie Chin niektóre zdobione są podobnymi motywami, większość jednak została wyprodukowana w późniejszym okresie, między III a VII wiekiem n.e. Jeśli chodzi o tkaniny, wszystkie przykłady importów z zachodu znalezione zostały na terenie Xinjiangu, regionu położonego na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych między Wschodem a Zachodem, który w tym okresie był silnie związany z Chinami, a jego duża część była okresowo kontrolowana przez dynastię Han. Należy jednak podkreślić, że taki rozrzut znalezisk może być efektem szczególnie sprzyjających warunków klimatycznych, umożliwiających przetrwanie materiałów organicznych, które w innych rejonach uległy całkowitej degradacji. Ze stanowiska Niya pochodzi wełniana tkanina dekorowana motywem winobrania, zbliżonym do sceny wyobrażonej na jedwabiu z Palmyry, wykonana w splocie podwójnym łączonym, najprawdopodobniej w rejonie Azji Środkowej. Podobny produkt, który zawędrował do Chin jako towar, dar, lub element odzienia cudzoziemca mógł stać się wzorem dla omawianego tutaj jedwabiu. Nieliczne znaleziska chińskich tkanin o zdecydo¬wanie zachodnich motywach, zapożyczonych z estetyki hel¬lenistycznej lub irańskiej, znalezione na terenie Xinjiangu wskazują, że tego typu przedmioty były produkowane w warsztatach chińskich. Znikoma liczba znalezisk i brak potwierdzenia ich użytkowania w kręgach elity chińskiej utrudniają wyciągniecie jakichkolwiek wniosków na temat rozmiaru produkcji i jej rozpowszechnienia. Wydaje się możliwe, że tkaniny o egzotycznej z punktu widzenia mieszkańców Chin dekoracji mogły być produkowane specjalnie w celu dostosowania ich do zachodniego gustu, jako podarunki dla zagranicznych władców lub towary będące przedmiotem wymiany z cudzoziemcami.

3

From China to Palmyra: the Value of Silk

100%

Żuchowska M.

Światowit

|

2014

|

vol. Tom XI (LII), fasc. A

133-154

PL

Badania wykopaliskowe w Palmyrze wśród wielu odkryć przyniosły również - jeden z największych w tym rejonie - zbiór tkanin z okresu rzymskiego, w tym sensacyjne znaleziska tkanin jedwabnych datowanych na I-III w. n.e. Część z nich z całą pewnością została wykonana w Chinach, na co wskazuje struktura i motywy zdobnicze; pochodzenie innych jest trudniejsze do ustalenia - monochromatyczne płótna mogły zostać sprowadzone z Chin, mogły jednak zostać utkane lokalnie, ze sprowadzonej przędzy. Analizy włókien wykazały również, że część tkanin wykonano z nici pozyskanej z dzikiego jedwabnika rodzaju Antheraea, którego różne gatunki są rodzime dla południowych Chin i Indii; możliwe więc, że część przędzy lub gotowych tkanin spro¬wadzono do Palmyry również z Indii. Niewątpliwie mamy jednak w tym wypadku do czynienia z dość dużą grupą przedmiotów, które zostały intencjonalnie sprowadzone ze Wschodu, a następnie były wykorzystywane w Palmyrze. Znaleziska te dotychczas były omawiane głównie jako produkty będące przedmiotem handlu dalekosiężnego, natomiast niewiele uwagi poświęcono zagadnieniom związanym z kontekstem kulturowym tej wymiany. Prześledzenie drogi, jaką pokonywały jedwabne tkaniny z Chin do basenu Morza Śródziemnego, pozwala na ukazanie rozmaitych aspektów ekonomicznych, społecznych i kulturowych związanych z handlem i wykorzystaniem jedwabiu przez społeczności zaangażowane w wymianę, a reprezentujące odmienne tradycje kulturowe. Jedwab był wywożony z Chin nie tylko jako obiekt handlu, ale także w formie kosztownych darów odzwierciedlających społeczny status i pozycję polityczną zarówno ofiarodawcy, jak i obdarowanego. Jako towar mógł być również wykorzystywany i odbierany na różne sposoby - na zachodzie był uważany za luksusowy produkt, podczas gdy w Chinach wykorzystywano go często jako walutę i powszechnie płacono nim podatki. Zrozumienie wartości i znaczenia, jakie miał jedwab w samych Chinach, jest niezwykle trudne ze względu na jego wszechobecność w kulturze chińskiej. Monochromatyczne tkaniny jedwabne były wytwarzane w domowych warsztatach. Już najwcześniejsze teksty chińskie zawierają informację, że podstawowym zadaniem kobiet w gospodarstwie była hodowla jedwabników, pozyskiwanie z nich nici, tkanie i szycie. Za czasów dynastii Han (206 r. p.n.e. - 220 r. n.e.) wytwarzano wiele gatunków jedwabiu, i o ile najprostsze nadal produkowano w warsztatach domowych na użytek lo¬kalny, wielobarwne wzorzyste tkaniny o skomplikowanym splocie, z których najbardziej spektakularne były tzw. Brokaty jin [f®], powstawały w oficjalnych warsztatach na potrzeby dworu. Tego typu tkaniny, nierzadko zdobione dobro wróżbnymi inskrypcjami, były również elementem cesarskich darów, a także trybutu dla barbarzyńskich plemion z północy i sprzymierzonych miast-państw w Kotlinie Tarymskiej. To właśnie w formie darów najwięcej tkanin i przę¬dzy jedwabnej z Chin trafiało na zachód za czasów panowania dynastii Han. Sam handel z ludami spoza granic był silnie ograniczony rozmaitymi zakazami i mógł odbywać się tylko w nielicznych punktach granicznych, podczas organizowanych okresowo targów zwanych hushi [^^] - „targi barbarzyńskie”. Okazją do wymiany były również poselstwa na dwór chiński, jednak przywilej handlu przyznawany był tylko niektórym i zawierał w sobie rozmaite ograniczenia dotyczące m.in. towarów, jakie mogły podlegać wymianie. Część darów przekazywanych plemionom koczowniczym i władcom sprzymierzonych miast-państw była niewątpliwie gromadzona w kręgach elit; dość liczne znaleziska chińskiego jedwabiu pochodzą z grobowców zlokalizowanych na terenie Mongolii i Syberii, związanych z plemionami koczowniczymi, wśród których najważniejszym byli w tym czasie Xiongnu [^$X]. Masowe znaleziska znakomicie zachowanych jedwabnych tkanin chińskich pochodzą też z nekropoli zlokalizowanych wzdłuż południowych obrzeży pustyni Taklamakan, zwłaszcza ze stanowisk takich jak Loulan [J§M] i Niya [MfB], położonych na terenach okresowo kontrolowanych przez Chiny za czasów dynastii Han. Nadwyżki były najprawdopodobniej odsprzedawane dalej na zachód. Jednym z ważniejszych szlaków handlowych na zachód była w owym czasie droga prowadząca przez Kotlinę Tarymską, przez przełęcze w górach Karakorum i wzdłuż doliny Indusu do północno-zachodnich Indii. Niemal zupełny brak znalezisk archeologicznych tkanin z tego regionu nie pozwala na pełną analizę wykorzystania jedwabiu w tamtejszej kulturze. Analiza tekstów sugeruje, że jakkolwiek rozmaite rodzaje dzikiego jedwabiu były produkowane lokalnie, chiński jedwab był tu najwyżej ceniony ze względu na swoją jakość i walory estetyczne. Jedwabne tkaniny pojawiają się w literaturze z tego regionu jako ślubne szaty, a także jako luksusowy produkt znajdujący się w królewskim skarbcu. Kontakty handlowe między regionem śródziemnomorskim a Indiami w okresie rzymskim są dość dobrze poświadczone zarówno w materiale archeologicznym, jak i w źródłach pisanych. Wydaje się też, że większość towa¬rów sprowadzanych z dalej na wschód położonych regio¬nów Azji trafiała w tym czasie na zachód za pośrednictwem Indii. Materiał epigraficzny z Palmyry sugeruje, że w okresie rzymskim miasto utrzymywało ożywione kontakty handlowe ze Spasinu Charaks, położonym nad Zatoką Perską. Palmyreńczycy zorganizowali też co najmniej dwie wyprawy do portów położonych w delcie Indusu. Wydaje się więc, że egzotyczne towary ze wschodu, w tym jedwabne tkaniny i przędzę, pozyskiwali właśnie za pośrednictwem Indii. zachowany materiał epigraficzny sugeruje, że osoby zaangażowane w organizację handlu karawanowego cieszyły się wysoką pozycją społeczną, a wspomaganie kupców i inwestycje w handel traktowane były na równi z innymi, bardziej typowymi formami euergetyzmu, takimi jak wznoszenie budowli publicznych lub fundacje na rzecz świątyni. W społeczeństwie Palmyry jedwab, podobnie jak inne towary luksusowe, był przede wszystkim symbolem bogactwa, a w konsekwencji także statusu społecznego.

4

Space Organisation and House Planning at Hellenistic and Roman Palmyra

100%

Żuchowska M.

Światowit

|

2012

|

vol. Tom IX (L), fasc. A

141-153

PL

Palmyra, znana ze swojej roli w handlu dalekosiężnym Imperium Rzymskiego, jest też ciekawym przykładem urbanistyki i architektury Bliskiego Wschodu w okresie hellenistycznym, rzymskim i wczesnoislamskim. Jakkolwiek nie ulega wątpliwości, że powierzchnia antycznego miasta była pokryta w większości zabudową o charakterze mieszkalnym, jest ona stosunkowo słabo poznana. Mimo dość nielicznych danych na ten temat, można jednak zauważyć pewne jej cechy charakterystyczne i związki między architekturą mieszkalną a rozplanowaniem przestrzennym miasta. Poszczególne części miasta zostały zabudowane w różnych okresach, według mniej lub bardziej restrykcyjnych planów. dzięki temu, w przeciwieństwie do typowych miast hellenistycznych zakładanych na Bliskim Wschodzie na siatce hippodamejskiej, Palmyra ukazuje kilka odmiennych koncepcji urbanistycznych, których ślady zachowały się w jej zabudowie. Budynki mieszkalne, jako najliczniejsze i z konieczności najbardziej podporządkowane ustalanym odgórnie regułom urbanistycznym, ukazują najlepiej, w jaki sposób nowe trendy i założenia teoretyczne w urbanistyce były realizowane w praktyce. O ile dzielnica hellenistyczna położona na południe od Wadi al-Qubur wydaje się nie respektować jakichś szczególnych ograniczeń w rozplanowaniu budynków, a jej zabudowa rozwija się swobodnie wokół głównych osi komunikacyjnych, o tyle dzielnice położone dalej na północ, zaprojektowane już w okresie rzymskim, zdradzają pewną tendencję do organizacji przestrzeni za pomocą wytyczonych przez architektów ulic. Cechą charakterystyczną dla Palmyry jest fakt, iż nie zaplanowano tu siatki prostokątnej, a jedynie ulice na osiach północ-południe, które dzielą przestrzeń na wąskie pasy. Na tyle, na ile możemy to ocenić w świetle nielicznych dotychczas badań archeologicznych nad zabudową mieszkalną, domy palmyreńskie związane są raczej z lokalną, wschodnią tradycją urbanistyczną. Podstawowym modelem domu był budynek o stosunkowo prostym planie, z pomieszczeniami zorganizowanymi wokół dziedzińca, natomiast większe domy powstawały poprzez multiplikację takiego modułu. domy zamożniejszych obywateli musiały być rozległe i wielosegmentowe, ponieważ mieszkały w nich rozszerzone, wielopokoleniowe rodziny. Przykładami mogą tu być domy Achillesa i Kasjopei na wschód od Świątyni Bela czy dom F w dzielnicy Północno-zachodniej. zastosowanie kolumn na dziedzińcach domów mieszkalnych w okresie rzymskim wydaje się być zabiegiem czysto dekoracyjnym i nie wiąże się z adaptacją modelu domu wywodzącego się tradycji grecko-rzymskiej. dopasowanie budynków mieszkalnych do otaczającej je przestrzeni i maksymalne jej wykorzystanie przez zabudowę związane są również z lokalnym wschodnim wzorcem urbanistycznym. Wobec braku materiału porównawczego, stwierdzenie, że te charakterystyczne cechy urbanistyki i architektury są wyjątkowe dla Palmyry, byłoby pewnym nadużyciem, jednakże świadczą one niewątpliwie o tym, że wprowadzenie grecko-rzymskiego modelu w urbanistyce Palmyry było zabiegiem raczej dość powierzchownym, dotyczącym jedynie budowli monumentalnych i nie wpłynęło na zmianę lokalnych tradycji architektonicznych w budownictwie prywatnym.

Refine search results

3 Światowit

1 Archeologia Polski

4 Żuchowska M.

1 2016

1 2015

1 2014

1 2012

IMPORTOWANE NACZYNIA SZKLANE W CHINACH W I TYSIĄCLECIU N.E.

“Grape Picking” Silk from Palmyra. A Han Dynasty Chinese Textile with a Hellenistic Decoration Motif

From China to Palmyra: the Value of Silk

Space Organisation and House Planning at Hellenistic and Roman Palmyra