Search results

1

Rosyjski arlekin. O nierozpoznanym motywie w „Jądrze ciemności” i o Rosji Josepha Conrada (prolegomena do kultury rosyjskiej)

100%

Gloger M.

Pamiętnik Literacki

|

2014

|

vol. 105

|

issue 1

7-24

PL

Przedmiotem dociekań interpretacyjnych autora rozprawy jest postać arlekina w „Jądrze ciemności” (1899) Josepha Conrada. Hermeneutyka postaci została przeprowadzona w szerokich kontekstach antropologii kulturowej Rosji i historii tego kraju od panowania Iwana Groźnego po czasy dzisiejsze. Poglądy Conrada na Rosję zostały także skonfrontowane z polskimi XX-wiecznymi dyskusjami politologicznymi na tematy rosyjskie (m.in. głosy Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Czesława Miłosza, Wita Tarnawskiego), z teoriami polskiej szkoły sowietologicznej (Bogusław Jasinowski, Marian Zdziechowski), z poglądami zachodnich sowietologów (Richard Pipes, Alain Besançon), z praktyką kolonializmu rosyjskiego (praca Ewy M. Thompson) i in. W świetle tych dociekań arlekin jawi się jako profetyczny symbol – zapowiedź bolszewickiej antykultury oraz jako metonimia Rosji i procesów wiodących ją od carskiego ucisku do komunistycznego totalitaryzmu, a w konsekwencji także do oligarchicznego systemu Władimira Putina.

EN

The object of the author’s interpretative investigation is the figure of harlequin in Joseph Conrad’s “Heart of Darkness” (1899). The figure’s hermeneutics is carried out in the broad contexts of Russia’s cultural anthropology and Russian history from the reign of Ivan the Terrible till modern times. Conrad’s views on Russia are also confronted with Polish 20th c. political science discussions on Russian cases (e.g. the voices by Gustaw Herling-Grudziński, Czesław Miłosz, Wit Tarnawski), Polish Sovietological school theories (Bogmił Jasinowski, Marian Zdziechowski), Western Sovietologists’ opinions (Richard Pipes, Alain Besançon), the practice of Russian colonialism (Ewa M. Thompson’s work) and others. In the light of these investigations the harlequin is seen as a prophetic symbol, a foretoken of Bolshevik anti-culture and as a metonymy of Russia as well as of the processes leading it from the czarist oppression to communist totalitarianism, and in consequence also to Vladimir Putin’s oligarchic system.

2

Sztuka – społeczeństwo – naród. Poglądy filozoficzno-estetyczne Władysława Mieczysława Kozłowskiego, czyli o długim trwaniu pozytywizmu

100%

Gloger M.

Świat Tekstów. Rocznik Słupski

|

2011

|

issue 9

281-289

EN

The article focuses on literary criticism and philosophical and aesthetic views of Władys-ław Mieczysław Kozłowski (1858-1935), who belonged to the second generation of positiv-ists in Poland. His critical opinions were based on the elements of the romantic (e.g. Adam Mickiewicz, August Cieszkowski, Friedrich Schiller) and the positivist (e.g. August Comte) tradition and the influences of modernist aestetic and ethical thought (e.g. John Ruskin, Jean-Marie Guyau, William Morris). A very important influence on the views of the philosopher had Friedrich Albert Lange – a representative of neo-Kantianism. The paper also presents the evolution of social views of Kozłowski and the fundamental antinomies of thought appearing in modernity, such as comunitarianism–individualism, inte-gral progressive–conservatism, cosmopolitanism–nationalism, idealism–utilitarianism. In his journalistic nad social activities he also tried to combine the traditions of the Enlightenment (Immanuel Kant) and the Polish romantic messianism. In Kozłowski’s thought reflect the most typical of the 19th century antinomies of cultural awareness.

3

Sienkiewicz i Amiel. O pewnym spotkaniu umysłów i o dwóch nowoczesnych strategiach intymistycznych

100%

Gloger M.

Wielogłos

|

2023

|

vol. 57

|

issue 3

67-91

EN

The article presents the influence of Henri-Frédéric Amiel’s The Journal Intime published between 1882–1883 on the works and world-view of the 1905 Polish Nobel Prize winner Henryk Sienkiewicz, and in particular on his novel Without Dogma. The Polish writer must have read Amiel’s journal around early 1890. It seems however, that Amiel’s popularity, amplified by Ernest Renan’s and Paul Bourget’s sketches about him, had already induced a shift in Sienkiewicz’s artistic interests, who in the late 1880s moved from historical epics in favour of the issues of modernity and a first- -person-narrative novel. The comparative analysis investigates the Europe-famous novel Without Dogma (1891) touching upon the crisis of modern European identity. The analysis of the novel, as well as Sienkiewicz’s epistolography, points out to a number of world-view analogies with Amiel, especially in terms of where they saw the roots of the crisis of European culture and humanity in the second half of the 19th century. Both writers emphasized the destructive influence of rationalist self-analysis, positivist methodology drawing on humanities, and a mechanical perception of the idea of progress. Sienkiewicz also shared Amiel’s political prophetism and approach to revolutionary movements, characteristic for representatives of modern European conservatism professed by Edmund Burke and Alexis de Tocqueville.

PL

Artykuł charakteryzuje wpływ wydanego w latach 1882–1883 Dziennika intymnego Henriego-Frédérica Amiela na twórczość i światopogląd Henryka Sienkiewicza, zwłaszcza zaś na jego powieść Bez dogmatu. Polski pisarz zapoznał się z dziełem Amiela na pewno na początku 1890 roku. Wydaje się jednak, że sława Amiela, potęgowana szkicami o nim Ernesta Renana i Paula Bourgeta, już wcześniej zaważyła na przeorientowaniu się twórczych zainteresowań Sienkiewicza odchodzącego pod koniec lat 80. XIX wieku od epiki historycznej ku problemom współczesności i formie powieści pierwszoosobowej. Przedmiotem analizy porównawczej jest więc głośna w Europie powieść Bez dogmatu (1891) przedstawiająca kryzys nowoczesnej tożsamości europejskiej. Analiza zarówno powieści, jak i epistolografii Sienkiewicza wykazuje liczne analogie światopoglądowe z myślą Amiela, zwłaszcza w kwestii rozumienia przyczyn kryzysu kultury europejskiej oraz człowieka drugiej połowy XIX wieku. Obaj pisarze wskazywali na destrukcyjny wpływ racjonalistycznej autoanalizy, metodologii pozytywizmu odniesionej do humanistyki oraz mechanistycznie pojmowanej idei postępu. Sienkiewicza do Amiela zbliżyły także polityczny profetyzm i stosunek do ruchów rewolucyjnych, charakterystyczny dla przedstawicieli nowoczesnego konserwatyzmu europejskiego reprezentowanego przez Edmunda Burke’a i Alexisa de Tocqevilla.

Refine search results

1 Pamiętnik Literacki

1 Wielogłos

1 Świat Tekstów. Rocznik Słupski

3 Gloger M.

1 2023

1 2014

1 2012

Rosyjski arlekin. O nierozpoznanym motywie w „Jądrze ciemności” i o Rosji Josepha Conrada (prolegomena do kultury rosyjskiej)

Sztuka – społeczeństwo – naród. Poglądy filozoficzno-estetyczne Władysława Mieczysława Kozłowskiego, czyli o długim trwaniu pozytywizmu

Sienkiewicz i Amiel. O pewnym spotkaniu umysłów i o dwóch nowoczesnych strategiach intymistycznych