Results found: 2

Search results

Sort By:

Limit search:

3 історії діалектного слова дрозки ‘скалки’

100%

Verbovyi M.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

2021

vol. 69

157-170

The article presents an analysis of the peculiarities of the origin of the secondary form дрозки ‘rolling pin’ and highlights the specifics of the existence of variant forms of the noun in the Ukrainian language from the end of the 19th to the end of the 20th century. The analyzed word is a phonetic variant of the literary noun друзки, which is a loan translation of the Polish noun used in the construction rozbić w druzgi. The adaptation of the Polish phrase in Western Ukrainian dialects led to the emergence of the noun дрізки, which is a literary variant of the noun друзки. In the east, Ukrainian dialects mostly retain the form of друзки, which in the 17th century, as a result of analogy, changed to дрозки. The change took place in the Poltava region, from where a new phonetic form as a component of the construction of побити на дрозки extended into the adjacent territories. Sporadically written texts recorded the analyzed name before the early 1930s, but later the noun дрозки became obsolete in the Ukrainian language.

W artykule przeanalizowano osobliwą genezę wtórnej formy дрозки ‘druzgi’ oraz naświetlono specyfikę funkcjonowania wariantywnych form tego rzeczownika w języku ukraińskim od końca XIX do końca XX wieku. Analizowane słowo jest wariantem fonetycznym mającego charakter literacki rzeczownika друзки, który jest kalką polskiego wyrazu używanego w konstrukcji rozbić w druzgi. Adaptacja polskiego zwrotu w gwarach zachodnioukraińskich doprowadziła do pojawienia się rzeczownika дрізки, będącego wariantem rzeczownika друзки. Gwary wschodnioukraińskie przeważnie zachowują formę друзки, która w XVII wieku w wyniku wyrównań została zmieniona na дрозки. Zmiana dokonała się na Połtawszczyźnie, skąd nowa forma fonetyczna, jako składnik konstrukcji побити на дрозки, dotarła na sąsiednie tereny. Teksty pisane sporadycznie odnotowują analizowaną nazwę jeszcze przed początkiem lat trzydziestych XX wieku, ale później rzeczownik дрозки wychodzi w języku ukraińskim z użycia.

До історії „Шевченкового” слова перебéндя ‛вередун’

100%

Verbovyi M.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

2024

vol. 72

277-295

The article highlights the origin of the noun перебендя ‘capricious’, which in the Ukrainian literary language has the connotation of Shevchenko’s word. An analysis of the material allowed the author to conclude that the Polish Latinism prebenda entered the spoken Ukrainian language in the late 17th and early 18th centuries and subsequent derivatives can be grouped as Western Ukrainian and Eastern Ukrainian. A common feature of the Western Ukrainian words is determined by the derivative character of the Galician перебенджувати ‘do it out of spite’ and Podollian перебендювати ‘to joke; to talk; to be capricious’ verbs derived from the noun forms перебенда ‘a joke; a conversation’ / на перебенді ‘for conversations’, the West Volyn verb вибандювати ‘to be capricious’ is a hyperic form of the Podillia verb. In the Eastern Ukrainian subdialects, the Podillia verb перебендювати ‘to be capricious’ was perceived as local, because the form does not have the alternation of the dental consonant in the stem of the verb. Here, the verb became the creative basis for the actually Eastern Ukrainian verb noun to denote a being перебендя ‘capricious’, which that reflects the poetic text of Taras Shevchenko.

W artykule zwrócono uwagę na pochodzenie rzeczownika перебендя ‘kapryśnik’, który w ukraińskim języku literackim ma status wyrazu „Szewczenkowskiego”, tzn. ściśle powiązanego z poezją Tarasa Szewczenki. Analiza materiału pozwoliła autorowi stwierdzić, że polski latynizm prebenda pojawił się w mówionym języku ukraińskim pod koniec XVII lub na początku XVIII wieku, a późniejsze derywaty utworzone od tego rzeczownika można zakwalifikować jako zachodnioukraińskie i wschodnioukraińskie. Ogólną cechę wyrazów zachodnioukraińskich wyznacza wtórny charakter galicyjskiego перебенджувати ‘zrobić to na złość’ i podolskiego перебендювати ‘żartować; rozmawiać; być kapryśnym’. Są to czasowniki wywodzące się od form rzeczownikowych перебенда ‘żart; rozmowa’ / на перебенді ‘do rozmów’, zachodniowołyński czasownik вибандювати ‘być kapryśnym’ jest hiperpoprawną formą wobec czasownika podolskiego. W gwarach wschodnioukraińskich czasownik podolski перебендювати ‘być kapryśnym’ był postrzegany jako lokalny, ponieważ forma nie zawiera wymiany spółgłoski zębowej w rdzeniu czasownika. Tutaj czasownik stał się podstawą dla dewerbalnego rzeczownika oznaczającego osobę – перебендя ‘kapryśnik’, poświadczonego w poetyckim tekście Tarasa Szewczenki.

Refine search results

2 Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

2 Verbovyi M.

1 2024

1 2021

Search results

3 історії діалектного слова дрозки ‘скалки’

До історії „Шевченкового” слова перебéндя ‛вередун’