Search results

1

Alegoria w „skrzydłach ołtarza”: Herling-Grudziński, Benjamin, de Man

100%

Potkański J.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2017

|

issue 7(10)

335-344

EN

The article juxtaposes the diptych of short stories by Gustaw Herling-Grudziński, The Tower and Pieta dell’Isola, with the theories of allegory developed by Paul de Man in The Rhetoric of Temporality as well as by Walter Benjamin in The Origin of German Tragic Drama. The analyses reveal several points of convergence in the structure and motives present in the works by Grudziński and in the texts by these critics. In the case of Benjamin, this would suggest his influence on Herling, whereas in the case of de Man, it reveals a parallelism of thoughts of the two contemporaries working with different genres and different interpretative communities, yet developing very similar conceptions of the text as well as of the man.

2

Prekursorzy Rymkiewicza

100%

Potkański J.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2020

|

issue 10 (13)

369-383

EN

Artykuł opisuje zależność historycznych esejów Jarosława Marka Rymkiewicza od twórczości znaczących dla pisarza poprzedników, analizowaną zgodnie z Harolda Blooma teorią „lęku przed wpływem”. Obok źródeł oczywistych, takich jak dzieła Marii Janion, wskazane są tu również te słabiej pamiętane, jak eseistyka Jerzego Łojka, a także zaskakujące zrazu, jak filozofia i biografia Michela Foucaulta. Interpretacja tych związków rozwija psychoanalityczne inspiracje Blooma, problematyzując je wszakże zestawieniem ze „schizoanalizą” zaproponowaną w Anty-Edypie Gillesa Deleuze’a i Félixa Guattariego.

PL

The article describes how the historical essays of Jarosław Marek Rymkiewicz depend on the works of his important predecessors. This dependency is analysed in accordance with Harold Bloom’s “anxiety of influence” theory. I bring up well-known sources, such as the works of Maria Janion, less-remembered sources, such as the essays of Jerzy Łojek, as well as sources that may initially come as a surprise, such as the philosophy and biography of Michel Foucault. In interpreting these connections I develop Bloom’s psychoanalytical inspirations, but I also problematise them by juxtaposing them with the “schizoanalysis” proposed by Gilles Deleuze and Félix Guattari in Anti-Oedipus.

3

Ukąszenie katechety. Przegrany apophrades Czesława Miłosza

100%

Potkański J.

Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość

|

2021

|

issue 1 (3)

1-20

EN

The article interprets the changes in works and personality of Czesław Miłosz, in accordance with Harold Blooms model of agon between the poetic ephebe and his precursor. I pick up a discussion with the ealier Bloomian takes on Miłosz, which suggest that his most important teacher was Adam Mickiewicz. A careful analysis of Miłosz’s memoirs and ideologicaldeclarations proves that the original influence, decisive on Miłosz’s whole future evolution, came from a catechist, Rev. Leopold Chomski, white other master figures in poet’s works were just remoulding the original teacher’s image.

PL

Artykuł stanowi interpretację przemiany twórczości i osobowości Czesława Miłosza zgodnie z zaproponowanym przez Harolda Blooma modelem agonu poetyckiego efeba z prekursorem. Autor polemizuje z wcześniejszymi ujęciami twórczości Miłosza w tym duchu – sugerującymi, że najważniejszym nauczycielem poety był Adam Mickiewicz. Tymczasem uważna analiza wspomnień i deklaracji ideowych autora Rodzinnej Europy dowodzi, że źródłowy wpływ, który zdecydował o przebiegu całej dalszej ewolucji Miłosza, wywarł na niego katecheta, ksiądz Leopold Chomski, inne zaś figury mistrzowskie w twórczości poety to przekształcenia obrazu tego pierwotnego nauczyciela.

4

Mężczyzna między matriarchatem i sadyzmem

100%

Potkański J.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2020

|

vol. 15

|

issue 1

EN

The Polish culture suggests to the men two stances: subjugation to the (real or imaginary) female power or, to the contrary, aggressive elimination of “femineity.” The article analyzes these stances as presented in certain works of fiction and their worlds. Femineity is eliminated under the model of homosocial sadism, which must be distinguished both from the traditional patriarchy and from – denied or sublimed – homosexuality. The issue is first discussed based on Wzgórze psów by Jakub Żulczyk; then it is tracked back to the works displaying similar psychosocial structures, even though they may not obviously belong to the same historical literary community (despite their chronological proximity). These works are: Zwał by Sławomir Shuty, Ciało obce by Rafał Ziemkiewicz, White Raven by Andrzej Stasiuk, Morfina by Szczepan Twardoch and His Current Woman by Jerzy Pilich. The theoretical tools applied come from politicized versions of the late psychoanalysis and schizoanalysis (along the Lacan – Deleuze – Theweleit line).

5

Personifikacje maszyn abstrakcyjnych

100%

Potkański J.

|

2012

|

vol. 10

|

issue 1(18)

167-175

EN

The article presents an analysis of a cultural images of mechanical or half-mechanical, anthropomorphic monsters such as cyborgs, as allegories of fears connected with the more and more important role of financial corporations in contemporary economy and politics. Similarly to Hobbes’s vision in which the state was depicted as a giant human being synthesised from many individuals, so for the contemporary imagination a corporation – controlled by computers rather than humans – becomes a giant cyborg. Literary or cinematic presentations of artificial pseudo-humans threatening the “real“ humanity should be interpreted as equivalent of journalistic discourse, in which corporations, as legal entities (hence “artificial”) started to pose threat to the freedom of individuals (“natural”).

6

Sadyzm w Nagim sadzie. Perwersja jako struktura polskości

63%

Jazienicki Z., Potkański J.

Praktyka Teoretyczna

|

2016

|

vol. 22

|

issue 4

152-170

EN

The first part of the article investigates perspective of perversion employed in the analysis of the Polish collective psychology in its pathologies identified in books of Jan Sowa, Andrzej Leder and Jarosław Marek Rymkiewicz. The category of perversion itself is reconstructed chiefly after works of Jacques Lacan and Gilles Deleuze. In our opinion, the cultural model of Pole is the pervert. Depending on the social class, he is a sadist or a masochist, as opposed to a psychotic or a classical Oedipal neurotic. The category of perversion allows for the explanation of an ambivalent relationship between the Polishness and the State; the relationship which is neither a simple rejection (such as a psychosis) nor an unequivocal affirmation (such as a neurosis).The second and the third part are case-studies: in a collective psychology of the heroes of Rymkiewicz’s essays and in an individual psychology of the heroes of The Nude Orchard (pol. Nagi sad) by Wiesław Myśliwski. This juxtaposition shows the difference in perception of the same phenomenon, i.e. sadism – the difference between the point of view from within the mind affirmatively indentifying with the perverse attitude (Rymkiewicz) and the distanced point of view of a neurotic (Myśliwski). It also allows for grasping the isomorphism of structures behind these twoperceptions.

PL

Pierwsza część artykułu poświęcona jest perspektywie zastosowania psychoanalitycznej kategorii perwersji – zrekonstruowanej głównie na podstawie pism Jacques’a Lacana i Gillesa Deleuze’a – do analizy patologii polskiej zbiorowej psychiki, jakie wytykają w swoich książkach Jan Sowa, Andrzej Leder i Jarosław Marek Rymkiewicz. Naszym zdaniem kulturowy model Polaka to właśnie perwert, zależnie od pozycji klasowej – sadysta albo masochista, nie zaś psychotyk albo edypalny neurotyk. Kategoria perwersji pozwala wyjaśnić dwuznaczną relację polskości do państwa i prawa, która nie jest ani ich prostym odrzuceniem (jak psychoza), ani jednoznaczną afirmacją (jak nerwica). Struktura perwersji – rozpiętej zewnętrznie między nerwicą a psychozą, a wewnętrznie między masochizmem a sadyzmem – pozwala modelować dynamikę współczesnych polskich konfliktów ideologicznych i politycznych, w tym napięcie między akcentowaniem narodowej suwerenności a postkolonialnym odwoływaniem się do wzorów obcych. Części druga i trzecia to studia przypadków: zbiorowej psychiki bohaterów prozy eseistycznej Rymkiewicza oraz indywidualnej – Nagiego sadu Wiesława Myśliwskiego. Zestawienie to pozwala ukazać odmienność postrzegania tego samego fenomenu – sadyzmu – z wnętrza psychiki, która z pozycją perwersyjną afirmatywnie się identyfikuje (Rymkiewicz), oraz ze zdystansowanej perspektywy neurotyka (Myśliwski), zarazem jednak uchwycić izomorfizm struktur, które kryją się za tymi tak odmiennymi przedstawieniami.

Refine search results

2 Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

1 Praktyka Teoretyczna

1 Rana. Literatura - Doświadczenie - Tożsamość

1 Śląskie Studia Polonistyczne

1 Świat i Słowo

6 Potkański J.

1 Jazienicki Z.

1 2021

2 2020

1 2017

1 2016

1 2012

Alegoria w „skrzydłach ołtarza”: Herling-Grudziński, Benjamin, de Man

Prekursorzy Rymkiewicza

Ukąszenie katechety. Przegrany apophrades Czesława Miłosza

Mężczyzna między matriarchatem i sadyzmem

Personifikacje maszyn abstrakcyjnych

Sadyzm w Nagim sadzie. Perwersja jako struktura polskości