Search results

1

The Polish Church and the “Thaw” of 1956

100%

Wenklar M.

The Person and the Challenges. The Journal of Theology, Education, Canon Law and Social Studies Inspired by Pope John Paul II

|

2019

|

vol. 9

|

issue 2

69-90

EN

The process of “thaw”, developing in Poland after the death of Joseph Stalin, for a long time did not include the aspect of religious freedom. Demands to restore the possibility of free worship, teaching religious education, and, above all, the release of the Primate Cardinal Stefan Wyszyński, were always present in the society, as evidenced by school strikes or slogans appearing during the Poznań events of June 1956. The changes of October 1956, initiated by the 8th plenary of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party, led to an improvement in state-Church relations and implementation of the most important postulates of the Church, including the return of the Primate to Warsaw, the reinstatement of religious education in schools, and the return of chaplains to prisons and hospitals. The authorities, however, did not treat the above as part of a binding agreement. As early as in the 1957 and 1958 activities restricting the functioning of the Church began. The symbolic markings of the process were the attack on the Primate’s Institute at Jasna Góra in 1958 and the withdrawal of consent for the construction of the church in Kraków’s Nowa Huta. Finally, in 1961, religious education was removed from schools, and in 1962 a separate department of the Security Service was established for the sole purpose of the fight against religion. Although the practices of the Stalinist period did not make their comeback, the 1956 thaw appeared to be only a short episode in a constant conflict between the communist state and the Roman Catholic Church.

2

Między obroną wolności a drogą do rewolucji. Strajk nauczycielski 1937 r.

100%

Wenklar M.

Folia Historica Cracoviensia

|

2017

|

vol. 23/2

491-517

PL

W marcu 1936 r. ukazał się poświęcony Związkowi Sowieckiemu numer wydawanego przez ZNP czasopisma dla młodzieży „Płomyk". Część ówczesnej prasy określiła go jako element sowieckiej propagandy. W obronie swojego dobrego imienia wydawcy pisma wytoczyli jednej z gazet proces, który przegrali. Półtora roku później, we wrześniu 1937 r., rząd zawiesił Zarząd Główny ZNP i wyznaczył kuratora. Jednym z zarzutów, oprócz tych dotyczących nieprawidłowości finansowych, były prokomunistyczne sympatie polityczne. W odpowiedzi na działania rządu część pracowników Zarządu Głównego zorganizowała strajk okupacyjny, wkrótce poparty przez samych nauczycieli i wiele organizacji związkowych i politycznych. Strajk okazał się zwycięski, najpierw rząd odwołał dotychczasowego i powołał nowego kuratora, a następnie zjazd ZNP wyłonił nowy Zarząd Główny, złożony z kluczowych działaczy sprzed strajku. Dla badaczy bliskich ZNP działania rządu stanowiły zamach na wolności związkowe, a strajk miał charakter jedynie obrony wolności i swobód obywatelskich. Można jednak odnaleźć ślady bezpośrednich kontaktów KPP z inicjatorkami strajku i dążeń — przynajmniej niektórych działaczy, jak Wanda Wasilewska i Janina Broniewska — do eskalacji konfliktu i wywołania strajku generalnego.

EN

In March 1936, a Soviet edition of the youth periodical „Płomyk" was pub- lished. Some papers of that time denounced it as a part of the Soviet propaganda. To defend their good name, the publishers of the periodical sued one of such newspapers, but they lost the case. A year and a half later, in September 1937, the government suspended the Executive Board of Polish Teachers' Union (ZNP) and appointed an administrator. One of the charges, along with financial inaccuracies, was that the organization harboured pro-communist political sympathies. In response to the government's actions, some of the members of the Executive Board organized a sit-in, soon followed by teachers and many trade unions as well political organizations. The strike proved successful. First, the government pulled out on the previous appointment and assigned a new administrator. Subsequently, the Polish Teacher's Union convention appointed a new Executive Board, composed of key pre-strike activists. For activists closely connected with the ZNP, government's activities constituted an attempt to curb trade union liberties, and the industrial ac- tion was merely an act of defence of freedom and civil liberties. However, one can find traces of the Polish Communist Party's direct contacts with strike initiators can and their aspirations, at least in the case of certain ac- tivists such as Wanda Wasilewska and Janina Broniewska, to escalate the conflict and call a general strike.

3

Od Komitetu Rewolucyjnego do Konferencji Samorządu Robotniczego. Próby budowy samorządności robotniczej po Październiku '56 na przykładzie Zakładów Mechanicznych "Tarnów"

100%

Wenklar M.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2016

|

issue 28

211-231

PL

Jednym z ważniejszych elementów przemian po Październiku 1956 r. była budowa samorządu robotniczego. W większych zakładach pracy powstawały spontanicznie komitety rewolucyjne i rady robotnicze. W listopadzie 1956 r. uchwalono ustawę o Radach Robotniczych. Realną rolę rad pokazuje przykład Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego (TKR), a następnie Rady Robotniczej z Zakładów Mechanicznych w Tarnowie. Deklarujący walkę o interesy załogi i pełną demokratyzację TKR powstał 2 listopada 1956 r. Komitet współdecydował o sytuacji w mieście i powiecie wysyłając swoich przedstawicieli na posiedzenia komitetów partyjnych i rad narodowych oraz na wiece do innych zakładów pracy. W uzgodnieniu z radami dwóch pozostałych wielkich tarnowskich zakładów przeforsował własnego kandydata na przewodniczącego PMRN oraz wpłynął na układ tarnowskiej listy kandydatów do Sejmu. Pierwsze decyzje TKR w zakładzie miały charakter personalny. Odwołano lub przesunięto na niższe stanowiska szereg pracowników, z reguły członków PZPR, którym zarzucano „stalinowskie” praktyki w zakładzie. Dopilnowano usunięcia sowieckiego doradcy oraz funkcjonariuszy z Referatu Wojskowego UB. 20 grudnia 1956 r. w zorganizowanych przez TKR wyborach została wyłoniona Rada Robotnicza, na czele której stanęli dotychczasowi działacze Komitetu. Rada interweniowała w najistotniejszych dla robotników sprawach – mieszkań pracowniczych, przydziału drewna opałowego, niesłusznych zwolnień, przesunięć czy pozbawienia premii. Działalność Komitetu i Rady spotkała się z przeciwdziałaniem władzy. Do ich liderów były wysyłane listy z pogróżkami, wraz z kończącą się odwilżą w mieście usuwano ich ze stanowisk partyjnych, ostatecznie przewodniczącego Rady zmuszono do rezygnacji. SB inwigilowała środowisko Rady, przeciwko niektórym z działaczy wszczęła sprawy operacyjne. Najaktywniejsi robotnicy zostali usunięci z zakładu. Równolegle trwało ograniczanie ustawowej roli rad, podporządkowywano je partii i związkom zawodowym. Służyło temu utworzenie w kwietniu 1958 r. Konferencji Samorządu Robotniczego oraz nowa ustawa o samorządzie robotniczym z grudnia 1958 r. Przykład Zakładów Mechanicznych po pierwsze pokazuje skalę wpływu rad na wydarzenia odwilży w zakładzie i na przemiany w lokalnych władzach, po drugie dostarcza informacji o metodach, jakimi ograniczano samodzielność rad robotniczych.

Refine search results

1 Folia Historica Cracoviensia

1 Pamięć i Sprawiedliwość

1 The Person and the Challenges. The Journal of Theology, Education, Canon Law and Social Studies Inspired by Pope John Paul II

3 Wenklar M.

1 2019

1 2017

1 2016

The Polish Church and the “Thaw” of 1956

Między obroną wolności a drogą do rewolucji. Strajk nauczycielski 1937 r.

Od Komitetu Rewolucyjnego do Konferencji Samorządu Robotniczego. Próby budowy samorządności robotniczej po Październiku '56 na przykładzie Zakładów Mechanicznych "Tarnów"