Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  łacina średniowieczna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Were Bohemus and haereticus used as synonymous designations?

100%
Mazalová L., Rzepiela M.
Polonica
|
2022
|
vol. 42
EN
This article discusses the terms used in medieval text sources to denote the Hussites. It pays particular attention to the nominal phrase Bohemi heretici arguing that its lexeme constituents functioned in fifteenth-century Latin as synonyms. A more detailed examination focuses on types of synonymy established between two mentioned lexemes. The terms contextual synonymy and partial synonymy are used here. In addition, the importance of connotative meaning is pointed out as a criterion for analysing the usage of lexemes referring to Bohemia and the Bohemian people in the context of the Hussite heresy. The study is based on letters written by Polish secular and ecclesiastical chanceries as well as those written to Polish sovereigns and dignitaries by their foreign correspondents. In addition, the “Annals” of Jan Długosz are taken into account.
PL
Artykuł omawia terminologię używaną w łacinie średniowiecznej na oznaczenie husytów. Szczególną uwagę poświęcono frazie nominalnej Bohemi heretici ‛Czesi heretycy’, podkreślając, że leksemy współtworzące tę frazę wchodziły w relację synonimii. Tę relację interpretuje się tutaj bądź jako synonimię kontekstową, bądź synonimię częściową. Ponadto uwypukla się rolę znaczenia konotacyjnego jako kryterium analizy użycia terminów odnoszących się do Czech i Czechów w kontekście herezji husyckiej. Za podstawę materiałową prowadzonych analiz posłużyła korespondencja polskich dostojników duchownych i świeckich, także listy kierowane do nich przez zagranicznych korespondentów, a także „Roczniki” Jana Długosza.
2
Content available remote

Ciemna, szpetna, zepsuta. Norma i anomalia w opisie łaciny średniowiecznej

100%
Nowak K.
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
|
2017
|
vol. 73
161-174
PL
W artykule omawiamy wybrane aspekty pojęcia normy, jakie dawały i niekiedy dają jeszcze o sobie znać w badaniach nad łaciną średniowieczną. Analizując wywód Charlesa du Cange’a z jego Glossarium, wskazujemy na preskryptywizm, jaki cechował wczesny dyskurs mediolatynistyczny. Przedstawiał on łacinę średniowieczną jako produkt zepsucia łaciny klasycznej, a dziś – będąc przejawem uniwersalnego mitu językowego (Watts 2014) – daje o sobie znać w opisie łaciny średniowiecznej jako zestawu dewiacji. Następnie omawiamy, odwołując się do modelu normy wypracowanego przez Bartsch (1982), efekty reformy karolińskiej z VIII w. jako przykładu szeroko zakrojonej polityki językowej. Ów akt „higieny językowej” (Cameron 1995) skutkował podniesieniem odmiany języka do statusu języka wzorcowego oraz kodyfikację i promulgację normy. W zakończeniu poświęcamy nieco miejsca roli błędu językowego w praktyce filologa i językoznawcy.
EN
The paper presents selected prescriptive tendencies that influenced and still influence Medieval Latin studies. It starts with a discussion of the preface of du Cange’s Glossarium, which demonstrates prescriptivism, typical of the early linguistic discourse. In this perspective Medieval Latin necessarily appears as a result of the decay of the purity of Classical Latin. This view, a universal linguistic myth (Watts 2014), is at present responsible for the misrepresentation of Medieval Latin as a set of mere deviations. Next, following the descriptive framework proposed by Bartsch (1982), the article shows the effects of the 8thcentury Carolingian reform. This act of “verbal hygiene“ (Cameron 1995) resulted in turning a specific language variety to a linguistic standard, which was then codified and promulgated. The article closes with a brief discussion of the role that language error plays in the work of a philologist and linguist.
3
Content available remote

Łacińska humiliatio a staropolska pokora. Wpływ polszczyzny na łacinę w średniowieczu

100%
Ledzińska A.
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
|
2019
|
vol. 75
73-86
PL
Artykuł przedstawia interferencje semantyczne, do których doszło na styku łaciny średniowiecznej i staropolszczyzny w obrębie leksemów opisujących usankcjonowany prawem i zwyczajem akt pokory, to jest publiczne upokorzenie się winowajcy, najczęściej zabójcy, połączone z prośbą o przebaczenie. Są to: humiliatio, humilitas, a dodatkowo homagium, venia) oraz staropolska pokora. Po dokonaniu diachronicznej analizy rozwoju wyrazów współdzielących rdzeń humil* sięgnięto do materiału porównawczego z łaciny średniowiecznej innych narodów, staropolszczyzny oraz języka staroczeskiego. Starano się w ten sposób ustalić, jakie zmiany językowe i społeczno-kulturowe się przyczyniły do wyłonienia się znaczenia prawnego leksemów humiliatio, humilitas w łacinie średniowiecznej ziem polskich, wysuwając ostatecznie hipotezę, że doszło tu do kalki językowej jednego ze znaczeń polskiego terminu pokora.
EN
The paper discusses cross-linguistic interference observed while studying Latin humiliatio, humilitas (and additionally homagium, venia) and Old Polish pokora, referring to the statutory and customary legal practice of ‘public humiliation of the culprit, most often the murderer, and their request for forgiveness’. The research focuses on the linguistic and socio-cultural changes that made the juridical meaning of humiliatio, humilitas emerge. The paper offers a diachronic analysis of the development of a set of words that share the root humil*, followed by a synchronic study of the vocabulary attested in Old Polish, Old Czech, and in Medieval Latin used in other countries. The article discusses linguistic and socio-cultural factors that might have contributed to the development of the juridical sense of humiliatio, humilitas in Medieval Latin in Poland, and concludes with a hypothesis that the described sense emerged as a calque of one of the senses of the Polish word pokora.
4
Publication available in full text mode
Content available

Emendacje w tekstach średniowiecznych – problem ich interpretacji i edycji (na przykładzie zapiski sądowej z księgi ziemskiej poznańskiej II)

100%
Kuźmicki M.
Linguistica Copernicana
|
2020
|
vol. 17
EN
The main problem presented in the article and its title revolves around the term emendation. The author presents this problem from two perspectives. The first is the interference of the medieval scribe into the text which is evidenced by the deletions and corrections introduced by the writer. The second perspective is the activity of the researcher-editor who reads the manuscript, interprets, and publishes it, using imprecise publishing rules. This, in turn, leads to a distortion of the source text. The conducted analyzes showed that the adopted principles of publishing medieval texts should be such as to preserve all the features of the manuscript that relate to the writer's understanding of the text, and which are blurred in the process of interpretation by a modern publisher.
PL
Główny problem przedstawiony w artykule skupia się wokół tytułowego terminu emendacja. Autor przedstawia ów problem z dwóch perspektyw. Pierwsza – to ingerencja średniowiecznego skryby w tekst, czego śladem są skreślenia i korekty wprowadzane przez pisarza. Drugą perspektywą jest działalność badacza-edytora, który odczytuje rękopis, interpretuje go i wydaje, stosując przy tym nieprecyzyjne zasady wydawania, co w konsekwencji prowadzi do zniekształcenia tekstu źródłowego. Przeprowadzone analizy pokazały, że przyjęte zasady wydawania tekstów średniowiecznych powinny być takie, by zachować wszelkie cechy rękopisu, które dotyczą rozumienia tekstu przez pisarza rękopisu, a które są w procesie interpretacji przez współczesnego wydawcę zacierane.
5
Publication available in full text mode
Content available

„Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce” z perspektywy 60 lat

80%
Rzepiela M.
Polonica
|
2015
|
vol. 35
13-23
EN
The paper describes the history of Dictionary of Medieval Latin from Polish Sources both in institutional and methodological aspects. It shows what challenges as for the establishment of the editorial rules the first editor of the dictionary M. Plezia had to face and how these rules thank to his successor, K.Weyssenhoff-Brożkowa, had evolved. It presents, as well, the most recent e-projects undertaken by the dictionary team.
6
Publication available in full text mode
Content available

Zamek a miasto. Analiza semantyczna terminu castrum w polskiej łacinie średniowiecznej

80%
Rzepiela M.
Średniowiecze Polskie i Powszechne
|
2023
|
vol. 15
111-133
DE
In dem vorliegenden Beitrag wird die semantische Distribution des Substantivs castrum einer Analyse unterzogen, das der am häufigsten verwendete Begriff zur Bezeichnung von Burganlagen und Burgstädten im mittelalterlichen polnischen Latein war. Als Datengrundlage für die Untersuchung dienten zwei Korpora des mittelalterlichen polnischen Lateins – das allgemeinsprachliche Korpus eFontes und das Korpus der Werke von Jan Długosz, die in der Abteilung für mittelalterliches Latein am Institut der Polnischen Sprache der Polnischen Akademie der Wissenschaften (PAN) entwickelt wurden. Im ersten Teil des Artikels werden nach einleitenden Bemerkungen zur Besonderheit von Korpora alter Sprachen vergleichende Daten zur Häufigkeit des Substantivs castrum und anderer Substantive (kastellologische Begriffe) in den Quellen angeführt sowie die Frage nach der semantischen Präzision der kastellologischen Terminologie behandelt. Im weiteren Teil werden die Verhältnisse zwischen Burg und Stadt im Rahmen einer gemeinsamen architektonischen Anlage erörtert. Für die untersuchten Verhältnisse ist die Analyse der durch das Substantiv castrum gebildeten Kollokationen von besonderer Bedeutung. Anhand einer Liste von zehn häufigsten „Kollokationspartnern“ von castrum aus dem Korpus wird versucht, die wichtigsten Funktionen einer Burg in der Stadtanlage darzustellen. Dabei wird auf die Gerichtsfunktion der Burg, ihre Rolle bei der Bestimmung von Objekten in der städtischen Topographie sowie als Arbeitgeber für die Bewohner der Stadt hingewiesen.
EN
In his article, Michał Rzepiela discusses the semantic distribution of the noun castrum, the most common term in Polish medieval Latin to refer to castles and castle-town complexes. The material basis for the research presented here has consisted of two corpora of Polish medieval Latin, the corpus of the general language eFontes and the corpus of works by Jan Długosz, developed in the Laboratory of Medieval Latin of the Institute of Polish Language of the Polish Academy of Sciences. In the first part of the article, after introductory remarks devoted to the specificity of the corpora of ancient languages, Rzepiela quotes comparative data on the frequency in the sources of the noun castrum and other nouns related to the study of castles, and raises the issue of the semantic precision of this kind of vocabulary. Next, he discusses the relationships between the castle and the city when the two function within one architectural complex. Rzepiela argues that a study of these relationships must be alert to the collocations co-created by the noun castrum. Based on the list of ten most common words – “partners” in colocations with castrum, identified in the corpora – he describes the most important functions of the castle in the urban space. The analysis points to the following uses of the castle: its the judicial function, its function in determining objects in the urban topography, its role as an employer for the inhabitants of the city.
PL
W artykule omówiono dystrybucję semantyczną rzeczownika castrum jako najpopularniejszego terminu używanego w polskiej łacinie średniowiecznej na oznaczenie zamków i zespołów zamkowo-miejskich. Jako podstawa materiałowa dla zaprezentowanych badań posłużyły dwa korpusy polskiej łaciny średniowiecznej, korpus języka ogólnego eFontes oraz korpus dzieł Jana Długosza, opracowane w Pracowni Łaciny Średniowiecznej Instytutu Języka Polskiego PAN. W pierwszej części artykułu, po uwagach wstępnych poświęconych specyfice korpusów języków dawnych, zostają przytoczone dane porównawcze dotyczące frekwencji w źródłach rzeczownika castrum i pozostałych rzeczowników – terminów kastelologicznych, jak również podniesiona zostaje kwestia precyzji semantycznej terminologii kastelologicznej. W dalszej części artykułu omówiono relacje zachodzące między zamkiem a miastem, gdy funkcjonują one w ramach jednego kompleksu architektonicznego. Dla badania tych relacji szczególnie istotne znaczenie ma obserwacja kolokacji współtworzonych przez rzeczownik castrum. Na podstawie listy dziesięciu najpopularniejszych wyrazów – „partnerów” kolokacyjnych castrum, wyodrębnionych z korpusów, podejmuje się próbę opisania najważniejszych funkcji zamku w przestrzeni miejskiej. Wskazuje się tutaj kolejno na: funkcję sądowniczą zamku, jego funkcję przy określaniu obiektów w topografii miejskiej, jego rolę jako pracodawcy dla mieszkańców miasta.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.