Search results

1

Беларуская мова у Iнтэрнэце

100%

Важник С.

Acta Neophilologica

|

2006

|

issue VIII

79-89

EN

The results of research on such a phenomenon as „Belarusian netspeak”, and also some specific features of the Internet communications (elitism of the modern Belarusian language; emotivity of the Internet syntax; carnavalisation of the Bynet language etc.) are presented in this article. Belarusian netspeak is a mirror reflection of that language situation that developed in Belarus on the turn of the 20th century. Belarusian netspeak is far from the literary standard. The most essential feature of the Belarusian Internet resources is the use of an innovative variant of the modern Belarusian literary language: „tarashkevica” in basically used as a spelling system. There is nothing surprising in it. Users of Bynet (basically young men) perceive „narkamauka” as an old, nonflexible, artificial system vs. „tarashkevica” - alive, free from the „reserves”, open system. Thus, the innovative variant is more prestigious in comparison with the official one.

2

O potrzebie ujednolicenia sposobów transliteracji imion i nazwisk białoruskich w Polsce

70%

Kaleta R.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2017

|

vol. 52

EN

Towards standards in transliteration of Belarusian names and surnames in PolandThe article presents many transliteration variants of Belarusian names and surnames in Poland. It discusses the most common variants of the Belarusian alphabet transliteration, both international and Belarusian, as well as Polish transcription. The multiplicity of variants raises technical problems in the documents (passports, residence permits, acts of birth etc.). The article is a voice in the discussion on the development of a unified system of transliteration of Belarusian alphabet for the needs of the documents recognized in Poland. O potrzebie ujednolicenia sposobów transliteracji imion i nazwisk białoruskich w PolsceArtykuł prezentuje wielość wariantów transliteracji imion i nazwisk białoruskich w Polsce. Przedstawiono najpopularniejsze warianty transliteracji alfabetu białoruskiego – zarówno międzynarodowe, jak i białoruskie – oraz transkrypcję polską. Wielość wariantów rodzi problemy natury technicznej w dokumentach (paszporty, karty pobytu, akty urodzin itd.). Artykuł jest głosem w dyskusji na temat opracowania ujednoliconego systemu transliteracji alfabetu białoruskiego na potrzeby dokumentów uznawanych w Polsce.

3

Да гісторыі ўжывання слоў талерантнасць, памяркоўнасць і цярплівасць у беларускай мове. Дыяхранічны аспект

70%

Kozłowska-Doda J.

Acta Polono-Ruthenica

|

2019

|

vol. Tom 3 Nr XXIV

19-34

EN

The Author of the article is taking over the meaning of the words талерантнасць (eng. tolerance), памяркоўнасць (eng. reasonableness), цярплівасць (eng. patience), which are used for the description of the term tolerance in Belarusian language. The Author is looking after its appearance at the Belarusian language dictionaries, analyzing its etymology, comparing synonyms, antonyms and hyperonyms. At the same time the Author specifies the time range of specific changes of the form and content. It is necessary to pay attention to the question concerning to the subject of tolerance from a concrete person whose characteristic features are: the acceptance of other people, kindness, understanding, appreciation and respect towards other people, social groups (especially religious and national), up to the characteristics of abstract conceptions, ideas. On the other hand I should admit the absence at the vocabulary database of the content ‘understanding and respect for the different sexual orientation groups’, which begins to appear just at modern texts at the tern of the XX and the XXI century (so text researches as analyses of the questionnaires which will be carried out among Belarusian youth will be done by the Author in the nearest feature). At the Belarusian language dictionaries nation is minimally characterized by the concept tolerance (refers to the joint subject). At the article the Author has used the methodology of cognitive definition, proposed by Jerzy Bartminski.

4

Беларуская лінгвістычная тэрміналогія: праблемы фіксацыі і функцыянавання

61%

Волкава [Volkava] Я. I.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2014

|

vol. 49

EN

Belarusian linguistic terminology: some problems of functioning and fixationThe article considers functioning and fixation of the Belarusian linguistic terminology. Scientific papers, textbooks for schools and universities, terminological and generalpurpose dictionaries are under consideration.Brief excursus on the history of the Belarusian linguistics showed the diversity and randomness of the terms creation processes. Contradictions in the views of linguists on the development of the Belarusian linguistics and terminology were revealed: on the one hand, the orientation on Russian terminological system, on the other hand there is an intention to turn terminology to the national direction. Simultaneously internationalization of terminology, the process typical for other Slavic languages, occurs.This article demonstrates inconsistencies in the use of Belarusian terms indefinite pronoun and definite/indefinite article (and some other terms) in scientific, educational literature and in various dictionaries.The article argues that Russian terminological system prevails in education and subsequently affects the discourse of Belarusian linguistics.The author believes that another problem of Belarusian terminology is a relatively small amount of a Belarusian linguistics discourse and limited subjects of studies, which does not allow to settle the terms.In these difficult circumstances, an appeal to the experience of other Slavic languages with a more developed system of terminology and with an extensive linguistic discourse can help.

5

Балцкія элементы ў граматыцы традыцыйных мясцовых гаворак паўночна‑заходняй Беларусі

61%

Астрэйка [Astrėĭka] В. V.

Acta Baltico-Slavica

|

2012

|

vol. 36

EN

The Baltic elements in the grammar of traditional local dialects of north-western BelarusThe article analyzes a number of grammatical features typical for the North-West dialect zone of the Belarusian language. These peculiarities are interpreted as a possible result of Slavic-Baltic contacts in the region. Some phenomena can be explained as a Baltic (mainly (great)Lithuanian) substratum in North-West Belarusian dialects.The factor of areal neighborhood has to be taken into consideration too. Such phenomenon as language support has effect just in connection with the last one. A lot of the appropriate lingual facts are in restricted and inconsistent use. However, it is possible to be said about more or less significant (now or/and before) tendencies of regional lingual development. These tendencies has not got the status of a structural (= constitutional) lingual regularity. As a rule the wide and compact areas are characterized of some lingual facts (= lexemes), which illustrate the given transformations in the system of Belarusian dialects. Baltic influence upon the North-West Belarusian dialects grammar is detected on as the formal level so the structural one. And it is not noticeable at all times. The definite changes in the sphere of morphology and syntax can provoke different modifications in the other parts of a language system (word building, semantics). The results of this process are the evidences of ethnic and language assimilation of native Balts by Slavs in the region. That comes in support of forming the singular North-West Belarusian regiolect (= the regionally marked variety of a dialect language). Балтийские грамматические элементы в говорах северо-западной БеларусиВ статье анализируется ряд грамматических черт, характерных для говоров северо-западной диалектной зоны беларусского языка. Эти особенности квалифицируются автором как весьма вероятное следствие славяно-балтского языкового взаимодействия в соответствующем регионе. Отдельные явления есть основания рассматривать в качестве возможного проявления балтского (главным образом (пра-) литовского) субстрата в северо-западных беларусских говорах. Фактор ареальной смежности здесь также должен быть принят во внимание. В связи с последним следует упомянуть и действие феномена языковой поддержки. Многие соответствующие языковые факты имеют существенные ограничения в употреблении, в говорах выступают не всегда последовательно и регулярно. В некоторых случаях, однако, можно говорить о действии более или менее выраженных (в настоящем и/или прошлом) тенденций регионального языкового развития, которые пока не приобрели статус структурно значимой (= конститутивной) языковой закономерности. Широкие и компактные ареалы образуют, как правило, лишь отдельные языковые факты (= лексемы), иллюстрирующие данные трансформации в системе традиционных беларусских говоров. Балтское влияние на грамматический строй беларусских говоров северо-западной диалектной зоны выявляется как в плане формального выражения, так и на внутриструктурном уровне. Оно не всегда может быть заметно на первый взгляд. Определенные сдвиги в сфере морфологии и синтаксиса могут повлечь за собой изменения в других областях языковой системы (словообразовании, семантике). Результаты этого процесса являются ярким свидетельством того, что на отмеченной территории действительно имела место этноязыковая ассимиляция неславянского (= балтского) населения и происхо- дило формирование своеобразного северо-западного беларусского региолекта (= регионально обусловленной разновидности диалектной речи).

6

Беларуская лінгвістычная тэрміналогія: праблемы фіксацыі і функцыянавання

61%

Волкава [Volkava] Я. I.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2014

|

vol. 49

259-276

EN

The article considers functioning and fixation of the Belarusian linguistic terminology. Scientific papers, textbooks for schools and universities, terminological and generalpurpose dictionaries are under consideration. Brief excursus on the history of the Belarusian linguistics showed the diversity and randomness of the terms creation processes. Contradictions in the views of linguists on the development of the Belarusian linguistics and terminology were revealed: on the one hand, the orientation on Russian terminological system, on the other hand there is an intention to turn terminology to the national direction. Simultaneously internationalization of terminology, the process typical for other Slavic languages, occurs. This article demonstrates inconsistencies in the use of Belarusian terms indefinite pronoun and definite/indefinite article (and some other terms) in scientific, educational literature and in various dictionaries. The article argues that Russian terminological system prevails in education and subsequently affects the discourse of Belarusian linguistics. The author believes that another problem of Belarusian terminology is a relatively small amount of a Belarusian linguistics discourse and limited subjects of studies, which does not allow to settle the terms. In these difficult circumstances, an appeal to the experience of other Slavic languages with a more developed system of terminology and with an extensive linguistic discourse can help.

7

Prepositions of Space in Russian Local Dialect of the Old Believers in Poland

61%

Jaskólski A.

Slavia Orientalis

|

2020

|

vol. LXIX

|

issue 2

8

Белорусские каузативы понимания и знания на разных этапах развития языка

51%

Руденко Е.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 66

433-444

PL

Autorka artykułu rozważa kwestię kauzatywnych czasowników rozumienia i wiedzy na różnych etapach rozwoju języka białoruskiego. Oprócz materiału leksykalnego ze współczesnego języka białoruskiego oraz starobiałoruskiego został rozpatrzony tutaj również materiał pochodzący z języków: staro-cerkiewno-słowiańskiego, rosyjskiego oraz bułgarskiego. W rozprawie poddano analizie sposoby motywacji czasowników o znaczeniu ‘tłumaczyć’ i ‘uczyć’, konkurencyjne modele konceptualizacji, wśród których podstawowymi są semantyka światła, percepcji, fizycznego aktu oraz przemieszczenia.

EN

The article is devoted to causative verbs of understanding and knowledge at different stages of development of the Belarusian language. In addition to modern Belarusian and Old Belorussian, Old Slavonic, Russian and Bulgarian lexical material is also involved. The ways of motivating verbs with the meaning “explain” and “teach” are analyzed, as well as competitive models for their conceptualization, where the semantics of light, perception, physical activity and movement are the most important.

9

Rec.: Ewa Golachowska, „Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku", Instytut Slawistyki PAN i Wydawnictwo Agade, Warszawa 2012, 195 ss.

51%

Walczak B.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2016

|

vol. 51

EN

Review: Ewa Golachowska, Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku, Instytut Slawistyki PAN i Wydawnictwo Agade, Warszawa 2012, 195 pp.Review of Ewa Golachowska’s book about the multilingualism among Belarusian Catholics at the turn of the 21st century: Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku, Instytut Slawistyki PAN i Wydawnictwo Agade, Warszawa 2012. Rec.: Ewa Golachowska, Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku, Instytut Slawistyki PAN i Wydawnictwo Agade, Warszawa 2012, 195 ss.Recenzja książki Ewy Golachowskiej Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku, Instytut Slawistyki PAN i Wydawnictwo Agade, Warszawa 2012.

10

The New Polish Cyrillic in Independent Belarus

51%

Kamusella T.

Colloquia Humanistica

|

2019

|

issue 8

EN

The New Polish Cyrillic in Independent BelarusAfter the fall of communism and the breakup of the Soviet Union, the religious life of the Roman Catholic community revived in independent Belarus. The country’s Catholics are concentrated in western Belarus, which prior to World War II was part of Poland. In 1991 in Hrodna (Horadnia, Grodno) Region, the Diocese of Hrodna was established. Slightly over half of the region’s population are Catholics and many identify as ethnic Poles. Following the ban on the official use of Polish in postwar Soviet Belarus, the aforementioned region’s population gained an education in Belarusian and Russian, as channeled through the Cyrillic alphabet. Hence, following the 1991 independence of Belarus, the population’s knowledge of the Latin alphabet was none, or minimal. For the sake of providing the faithful with Polish-language religious material that would be of some practical use, the diocesan authorities decided to publish some Polish-language prayer books, but printed in the Russian-style Cyrillic. This currently widespread use of Cyrillic-based Polish-language publications in Belarus remains unknown outside the country, either in Poland or elsewhere in Europe. Nowa polska cyrylica w niepodległej Białorusi Po upadku komunizmu i rozpadzie Związku Sowieckiego życie religijne wspólnoty rzymskokatolickiej przeżyło odrodzenie w niepodległej Białorusi. Katolicy tego kraju koncentrują się w zachodniej Białorusi, która przed II wojną światową była włączona w skład Polski. W 1991 r. w obwodzie hrodzieńskim (horadnieńskim/grodzieńskim) powstała Diecezja Hrodzieńska. Nieco ponad połowa ludności obwodu to katolicy, a wielu identyfikuje się jako etniczni Polacy. Zgodnie z zakazem oficjalnego używania języka polskiego w powojennej Białorusi sowieckiej ludność wspomnianego regionu zdobywała wykształcenie w językach białoruskim i rosyjskim, oczywiście zapisywanych cyrylicą. Stąd po odzyskaniu niepodległości przez Białoruś w 1991 r. znajomość alfabetu łacińskiego wśród tej ludności była nikła. W trosce o zapewnienie wiernym polskojęzycznych wydawnictw religijnych, które potrafiliby czytać i z nich korzystać w kościele i podczas osobistej modlitwy, władze diecezjalne postanowiły opublikować kilka książek w języku polskim, ale wydrukować je rosyjską cyrylicą. To zjawisko powszechnegokorzystania z książek religijnych w języku polskim drukowanych cyrylicą na zachodzie dzisiejszej Białorusi pozostaje nieznane poza granicami tego kraju, w tym w Polsce.

11

Współczesna sytuacja socjolingwistyczna na Grodzieńszczyźnie

51%

Konczewska K.

Socjolingwistyka

|

2015

|

issue 29

149-169

PL

Artykuł przedstawia współczesną sytuację socjolingwistyczną na Grodzieńszczyźnie z uwzlędnieniem specyfiki regionu i ukazaniem podstawowych jej elementów. Temat został podjęty przez autorkę w związku z tym, że prace badaczy białoruskich dotyczące sytuacji socjolingwistycznej na Białorusi uwzględniają przeważnie wyłącznie opcję język rosyjski/białoruski i rzadko kiedy dotyczą Grodzieńszczyzny, zaś poświęcone temu regionowi prace badaczy polskich koncentrują uwagę przede wszystkim na sytuacji języka polskiego. Autorka artykułu przedstawia najważniejsze społeczne elementy sytuacji językowej w badanym regionie oraz sfery użycia podstawowych języków komunikacyjnych, uwzględniając powiązanie faktów językowych i społecznych. Przedstawione w artykule materiały są wynikiem badań opartych na: najnowszych danych statystycznych Narodowego Komitetu Statystyki Białorusi z ostatniego spisu ludności, obserwacji biernej i uczestniczącej, wywiadach, w tym biograficznych, z przedstawicielami różnych grup społecznych, danych o działalności organizacji społecznych, a także faktach znanych z autopsji.

EN

The article presents contemporary sociolinguistic situation of the Grodno region and try to emphasize on its basic elements. The topic has been taken by the author due to the fact that the Belarusian researchers, who focus on the sociolinguistic situation in Belarus usually include only Russian/Belarusian option and rarely refer to Grodno. On the other hand, Polish researchers pay attention primarily to the situation of the Polish language. The article presents the main elements of social language situation, as well as using the key areas of languages and communication taking into accounts the link between language and social facts. Theses presented in this article are the result of extensive research based respectively on: the latest statistics of the National Statistics Committee of Belarus from the last census, passive and participatory observation, several interviews (including biographical) with representatives of various social groups, information on the activities of civil society organizations, as well as known life experience.

12

Z historii białoruskiej gramatykografii: Rękopiśmienne gramatyki Karusia Kahańca i Antona Łuckiewicza w aspekcie porównawczym (zestawieniu)

41%

Bieder H.

Białorutenistyka Białostocka

|

2014

|

vol. 6

DE

Hermann Bieder - Salzburg

RU

У артыкуле разглядаюцца ў параўнаўчым аспекце дзве граматыкi: адна Каруся Каганца i другая Антона Луцкевiча. Выяўляюцца ды падкрэслiваюцца сыходжаннi iх граматык па структуры, зместу, спосабах падачы матэрыялу, дэфiнiцыях, а таксама тэрмiналогii. Сыходзiцца ў iх i класiфiкацыя ўсяго iнвентара гукаў, а на ўзроўнi марфалогii – граматычных катэгорый, субкатэгорый ды семантычных груп акрэсленых частак мовы. Каганец абапiраўся, вiдаць, на рускую граматычную традыцыю, а Луцкевiч наадварот – на польскую граматыкаграфiю (што выяўляецца асаблiва ў вырашэннях пытанняў графiкi, правапiсання i фанетыкi). Граматыка Луцкевiча бачыцца больш вартаснай, чым праца Каганца. Значная частка граматыкi Луцкевiча, напiсаная iм, як мяркуецца, некалькi гадоў пасля выхаду граматыкi Каганца, з’явiлася ў вынiку самастойнай i арыгiнальнай працы гэтага аўтара.

PL

Wspólne cechy obu gramatyk odnośnie struktury, treści, sposobu przedstawiania, definicji, jak również terminologii są nie do przeoczenia. W zakresie fonetyki dotyczy to klasyfikacji inwentarza dźwięków, w obrębie morfologii gramatycznych kategorii oraz subkategorii jak również semantycznych grup określonych części mowy. Kahaniec opierał się raczej na rosyjskiej gramatycznej tradycji, Łuckiewicz przeciwnie na gramatykografii polskiej (co uwidacznia się szczególnie w pytaniach dotyczących grafiki, pisowni oraz fonetyki). Obydwaj wymienieni autorzy nie mieli wykształcenia filologicznego, co pod pewnymi względami odbiło się niekorzystnie na interpretacji niektórych faktów językowych. Pod względem objętości oraz poziomu naukowego gramatyka Łuckiewicza przewyższa pracę Kahańca. Ponieważ gramatyka Łuckiewicza sporządzona została przypuszczalnie kilka lat po pracy Kahańca, wnioskuje się z tego, że Łuckiewicz był zaznajomiony z pracą Kahańca i wzorował się na niej w pewnych wypadkach. Szczególnie przemawia za tym fakt, że liczne terminy gramatyczne pokrywają się w obu pracach. Znaczna część gramatyki Łuckiewicza powstała jednak jako wynik samodzielnej, oryginalnej pracy autora.

EN

The article discusses early attempts of codification of modern Belarusian literary language made by an artist Karus Kahanets and a politician Anton Lutzkevich, the authors of handwritten unpublished school grammars, at the beginning of the 20th century. A comparative analysis revealed close connection between the two grammars in the field of phonetics, morphology and linguistic terminology.

13

Charakterystyka głosek [t] i [d] w wydaniach teologii moralnej z XVIII wieku (na materiale tekstów z Supraśla, Uniowa i Poczajowa). Przyczynek do dyskusji na temat prostej mowy xviii wieku

41%

Getka J.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2019

|

vol. LXVII

85-103

PL

Artykuł prezentuje analizę graficznych realizacji głosek [t] i [d] w kolejnych edycjach bazyliańskiej, ruskojęzycznej teologii moralnej, które ukazały się w drukarniach bazyliańskich w Supraślu, Uniowie i Poczajowie w XVIII wieku. Wyniki analizy prowadzą do wniosku o występowaniu w XVIII wieku dwóch odrębnych tradycji ortograficznych – białoruskiej i ukraińskiej. W odniesieniu do analizowanych głosek potwierdza je zaznaczenie zjawisk dziekania, ciekania czy ukraińskiego stwardnienia [d] i [t]. Tym samym podważona zostaje teza o przerwaniu tradycji piśmienniczej na ziemiach białoruskich i ukraińskich w XVIII wieku i odrodzenia się białoruskiego i ukraińskiego języka literackiego na nowej – ludowej – bazie. W proponowanym ujęciu tezę tę należy zastąpić tezą o ewolucyjnym rozwoju literackich języków białoruskiego i ukraińskiego.

EN

This article presents an analysis of the implementation of the graphic sounds [t] and [d] in subsequent editions of Ruthenian language moral theology, which were published Basilians printing houses in Suprasl, Uniev and Pochayiv in the 18th century. The results of the analysis lead to the conclusion about the occurrence in the eighteenth century of two separate literary traditions – in Belarusian and Ukrainian languages. In relation to the analyzed sounds, this is confirmed by the marking of the phenomena (for Belarusian language): dzekannya or tsekannya or (for Ukrainian language): the process of hardening [d] and [t]. The thesis on the breaking of the literary tradition on the Belarusian and Ukrainian lands in the eighteenth and the revival of the Belarusian and Ukrainian literary language on the new – folk – base is thus undermined. In the proposed approach, this thesis should be replaced by a thesis about the evolutionary development of Belarusian and Ukrainian literary languages.

14

Барбара Квапіш: лодзінская экзафаністка з падляскім сэрцам

41%

Espinosa Ruiz A.

Acta Albaruthenica

|

2021

|

vol. 21

81-95

BE

У артыкуле даследуюцца вядомыя апублікаваныя лірычныя творы Бар¬бары Квапіш (1949г. н.), паэткі польскага паходжання, якая вывучыла бела-рускую мову пасля таго, як пераехала ў Белавежу працаваць настаўніцай і ўступіла ў кантакт з мясцовай беларускай этнічнай меншасцю, яе звычаямі і культурай. Для таго, каб прааналізаваць паэзію Б. Квапіш, мы звярнуліся да штотыднёвіка "Ніва", а таксама да літаратурнага альманаха "Белавежа" за 1980 год. Нам удалося выявіць у агульнай колькасці 11 вершаў за 1976–1980 гг., якія мы прааналізавалі з моўнага і літаратурнага пункту гледжання. Пасля вывучэння твораў Б. Квапіш мы прыйшлі да высновы, што яе паэзія заслугоўвае як прызнання, так і навуковай увагі, бо яна адначасова ёсць ключавою прадстаўнічкай з'явы экзафаніі на беларускай мове і выдатнай паэткай.

PL

W niniejszym artykule analizujemy znane publikowane utwory liryczne Barbary Kwapisz (1949), urodzonej w Polsce poetki, która po przeprowadzce do Białowieży dla pracy nauczycielskiej zetknęła się z lokalną białoruską mniej-szością etniczną, jej obyczajami i kulturą, oraz nauczyła się języka białoruskiego. W celu analizy poezji B. Kwapisza skorzystaliśmy z archiwum tygodnika „Niva” oraz wydania almanachu literackiego „Belaveža” 1980 roku. Udało nam się znaleźć łącznie 11 wierszy z lat 1976–1980, które przeanalizowaliśmy pod względem językowym i literackim. Po przestudiowaniu twórczości B. Kwapisz doszliśmy do wniosku, że jej poezja zasługuje zarówno na uznanie, jak i na uwagę naukową, ponieważ jest ona zarówno kluczowym przedstawicielem zjawiska egzofonii w języku białoruskim, jak i wybitną poetką.

EN

This article explores the known published lyrical works of Barbara Kwapisz (1949), a Polish-born poet who learnt Belarusian upon moving to Białowieża to work as a teacher and coming into contact with the local Belarusian ethnic minority, their customs and culture. In order to analyse Kwapisz's poetry, we consulted the archive of the weekly magazine "Niva", as well as the 1980 edition of the "Belaveža" literary almanac. We managed to find a total of 11 poems dating from 1976 to 1980 which we analysed from the linguistic and literary point of view. After our study of Barbara Kwapisz's works, we came to the conclusion that her poetry deserves both recognition and scientific attention, since she is both a key representative of the phenomenon of exophony in the Belarusian language and a notable poet.

15

Glottodydaktyczne błędy analogiczne na przykładzie języka polskiego i języka białoruskiego

41%

Kaleta R., Katedra Białorutenistyki W. L. S., rkaleta@uw.edu.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2015

|

vol. 22

PL

Artykuł wpisuje się w nurt glottodydaktyki porównawczej i dotyczy polsko-białourskiej i białorusko-polskiej laspologii. W artykule zostały zaprezentowane błędy analogiczne w języku polskim i białoruskim, czyli błędy dotyczące analogicznych kwestii językowych, które sprawiają trudność Białorusinom uczącym się języka polskiego oraz Polakom chcącym opanować język białoruski. W artykule zarysowano także możliwe podobne pola badawcze, m.in. analizę porównawczą dotyczącą kształcenia i pracy lektorów języka polskiego i języka białoruskiego.

EN

The article examines the problem of errors typical of both Belarusian and Polish from the point of view of comparative didactics of foreign language teaching. The article presents the idea of the so-called analogy errors in both Belarusian and Polish, which may be further defined as errors pertaining to similar language aspects and which may be problematic for both Belarusians learning Polish and Poles learning Belarusian. A list of potential areas of related research has been proposed as well, including a comparative analysis of both training and teaching practice of teachers of Belarusian and Polish.

16

O leksyce nacechowanej stylistycznie w nauczaniu Białorusinów języka polskiego

41%

Kaleta R.

Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców

|

2017

|

vol. 24

127-134

EN

The aim of the present paper is to describe the idea of stylistic marked vocabulary in teaching Polish in Belarusian environment. Particular attention is paid to the nuances of different stylistic tokens Polish and Belarusian, which apparently seem very similar to each other. The collected material can help lectors working with Belarusians in stressing the particular issues of stylistic teaching of Polish language and Belarusians learning the Polish language – in avoiding stylistic errors. The issue of stylistic marked vocabulary seems to be detracted from in the field of foreign language didactics. In practice, language learners often have little awareness of such language errors which often do not hinder communication. Therefore, a need for devising dedicated exercises that would help learners not only notice this subtle linguistic difficulty but also eliminate its consequences arises.

PL

Artykuł dotyczy leksyki nacechowanej stylistycznie w nauczaniu języka polskiego Białorusinów. Szczególna uwaga zwracana jest na niuanse stylistyczne różniące leksemy polskie i białoruskie, które z pozoru wydają się bardzo do siebie podobne. Zebrany materiał może pomóc lektorom pracującym z Białorusinami w akcentowaniu poszczególnych kwestii stylistycznych w nauczaniu JPJO, a Białorusinom uczącym się języka polskiego – w unikaniu błędów stylistycznych.

17

Konfrontatywna refleksja nad kategorią rodzaju gramatycznego rzeczownika w języku polskim i białoruskim

41%

Siwirska A. B.

Acta Albaruthenica

|

2023

|

issue 23

243-258

PL

Artykuł jest poświęcony przedstawieniu podobieństw i różnic w kategoriach rodzaju gramatycznego rzeczownika w języku polskim i białoruskim. Autorka w kolejnych częściach tekstu przedstawia zasady klasyfikacji rzeczowników na poszczególne rodzaje gramatyczne ze względu na kryterium morfologiczne i semantyczne, a także uwzględniając semantyczne cechy żywotności i osobowości. W końcowej części artykułu wyszczególnione są różnice w wydzielaniu i nazywaniu kategorii rodzaju gramatycznego rzeczownika w języku białoruskim i polskim oraz zostają zaproponowane zmiany, które można byłoby wprowadzić w opisie kategorii rodzaju rzeczowników w języku białoruskim.

BE

Артыкул прысвечаны падабенствам і адрозненням ў граматычнай катэгорыі роду назоўнікаў у польскай і беларускай мовах. Аўтарка падае правілы прыналежнасці назоўнікаў да граматычнага роду па марфалагічным і семантычным крытэрыям. У заключнай частцы артыкула пералічваюцца адрозненні ў вылучэнні і найменні катэгорый граматычнага роду назоўнікаў у беларускай і польскай мовах і прапаноўваюцца змены, якія можна было б унесці ў апісанне катэгорый роду назоўнікаў у беларускай мове.

EN

The article dedicated to the presentation of similarities and differences in terms of grammatical gender of nouns in Polish and Belarusian. In the following parts of the text, the author presents the rules for classifying nouns into particular grammatical genders due to morphological and semantic criteria, as well as taking into account the semantic characteristics of liveliness and personality. In the final part of the article, the differences in separating and naming the categories of noun gender in Belarusian and Polish are listed, and changes that could be introduced in the description of the gender category of nouns in Belarusian are proposed.

18

Фонавыя веды ў беларускамоўным навукова-гуманітарным дыскурсе (аргументалагічны аспект)

41%

Savtchouk T.

Acta Albaruthenica

|

2023

|

issue 23

73-94

PL

W artykule przedstawiono wyniki językowej analizy argumentacyjnej (opisowo-normatywnej) odwołującej się do wiedzy ogólnej w białoruskojęzycznym dyskursie humanistycznym. Zauważa się, że strategicznym celem włączenia wiedzy podstawowej do humanistycznej argumentacji naukowej jest promowanie zbliżenia emocjonalnego z adresatem, opartego na wspólnym doświadczeniu życiowym, wspólnym systemie ocen, przekonań i wartości. Wyróżnia się trzy grupy wiedzy ogólnej: 1) informacje o faktach współczesnego życia, 2) informacje retrospektywne, 3) wiedza kulturowa. Dla każdej grupy systematyzowane są techniki werbalizacji, określany jest potencjał pragmatyczny, wyjaśniane są warunki skutecznego zastosowania w naukowo-humanistycznej praktyce argumentacyjnej. Podkreślono rolę czynników kontekstowych i sytuacyjnych (tło społeczne, historyczne, kulturowe; aktualny model adresata) w interpretacji i rekonstrukcji wiedzy Implicytnej i ocen zawartych w informacjach ogólnych.

BE

Прадстаўлены вынікі лінгвааргументалагічнага (дэскрыптыўна-нарматыўнага) аналізу апеляцыі да фонавых ведаў у беларускамоўным дыскурсе гуманітарных навук. Адзначаецца, што стратэгічная мэта ўключэння фонавых ведаў у гуманітарную навуковую аргументацыю – спрыяць эмацыйнаму збліжэнню з адрасатам, абапіраючыся на агульны жыццёвы досвед, агульную сістэму ацэнак, перакананняў, каштоўнасцей. Вылучаюцца тры групы фонавых ведаў: 1) звесткі аб фактах сучаснага жыцця, 2) рэтраспектыўная інфармацыя, 3) культуралагічныя веды. Для кожнай групы сістэматызуюцца прыёмы вербалізацыі, вызначаецца прагматычны патэнцыял, эксплікуюцца ўмовы эфектыўнага прымянення ў навукова-гуманітарнай аргументатыўнай практыцы. Падкрэсліваецца роля кантэкстуальна-сітуацыйных фактараў (сацыяльны, гістарычны, культурны фон; актуальная мадэль адрасата) у інтэрпрэтацыі і рэканструкцыі імпліцытных ведаў і ацэнак, якія ўтрымліваюцца ў фонавай інфармацыі.

EN

The article represents the results of the linguistic-argumentological (descriptive-normative) analysis of the appeal to background knowledge in the Belarusian-language discourse of the humanities. It is noted that the strategic goal of including background knowledge in humanitarian scientific argumentation is to promote emotional rapprochement with the addressee, based on common life experiences, a common system of assessments, beliefs, and values. Three groups of background knowledge are distinguished: 1) information about the facts of modern life, 2) retrospective information, 3) cultural knowledge. Verbalization techniques are systematized for each group, pragmatic potential is determined, conditions of effective application in scientific and humanitarian argumentative practice are explained. The role of contextual and situational factors (social, historical, cultural background; current model of the addressee) in the interpretation and reconstruction of implicit knowledge and assessments contained in the background information is emphasized.

19

Transpozycja elementów onomastycznych języków słowiańskich w języku białoruskim

36%

Haponienka I.

Studia Białorutenistyczne

|

2020

|

vol. 14

EN

In the article, the methods of transposition of onomastic units from Slavic languages into Belarusian are investigated. The relevance of this study is due to the investigation of the issues of transmission of proper names of one language by means of another against the background of the modern expansion of the processes of cultural and economic communication. When working on the topic, we proceeded from the assumption that presently the general principles of transposition of Slavic onyms in the Belarusian onomastic practice have been clearly defined, and the algorithms of their application to a specific language material are still under development. The applicability of the existing principles of interlingual transposition (translation, transcription, transliteration) to the onomastic vocabulary is shown, the objective difficulties ofinclusion of the foreign onyms in the Belarusian language context are analyzed. The results of the work carried out by the Belarusian onomasts and state services on normalization and standardization of written registration of various types of Slavic onyms in the Belarusian language system was reviewed. The relevant normative documents regulating this sphere of onomastics were listed. The undeveloped aspects of the problem of Slavic-Belarusian onomastic contacts were analysed. This paper uses the descriptive, comparative, review-analytical methods, as well as the method of analogy. In conclusion, the performed analysis revealed the exceptional importance of the regulation of the principles and rules of the Slavic-Belarusian transposition of onyms. Based on the results of the study, the main directions of promising activities in this area are suggested in the improvement of the existing normative documentation and the creation of new instructions that would cover all the Slavic languages and the maximum number of onymic varieties

PL

W artykule analizowane są sposoby transpozycji jednostek onomastycznych z języków słowiańskich do języka białoruskiego. Znaczenie takich badań jest związane z intensyfikacją problemów przeniesienia nazw własnych jednego języka za pomocą środków innego na tle współczesnego rozszerzenia procesów komunikacji kulturowej i ekonomicznej. Podczas pracy nad tematem autorka wychodziła z założenia, że obecnie w białoruskiej praktyce onomastycznej zostały wyraźnie określone ogólne zasady transponowania onimów słowiańskich, a algorytmy ich zastosowania do konkretnego materiału językowego znajdują się na razie w fazie opracowania. Przedstawiono przydatność dla leksyki onomastycznej istniejących zasad międzyjęzykowej transpozycji (tłumaczenie, transkrypcja, transliteracja), poddano analizie obiektywne trudności włączenia obcojęzycznych onimów w białoruski kontekst językowy. Dokonano przeglądu wyników prac przeprowadzonych przez onomastów białoruskich i służby państwowe, dotyczących normalizacji i standaryzacji pisemnego opracowania różnych rodzajów słowiańskich onimów w systemie języka białoruskiego. Wymienione zostały odpowiednie przepisy regulujące tę sferę onomastyki. Przeanalizowano nieopracowane aspekty problematyki słowiańsko-białoruskich kontaktów onomastycznych. W pracy wykorzystano metodę opisową, porównawczą, przeglądowo-analityczną oraz metodę analogii. W sumie analiza wykazała, jak istotne znaczenie ma uregulowanie zasad i reguł słowiańsko-białoruskiego przeniesienia onimów. Uwzględnienie wyników badań pozwala usytuować główne kierunki przyszłych działań w tej dziedzinie w obrębie doskonalenia obowiązującej normy w dokumentacji i tworzenia nowych instrukcji, które obejmowałyby wszystkie języki słowiańskie i maksymalną ilość wariantów onimicznych.

RU

У артыкуле даследаваны спосабы трансляцыі анамастычных адзінак са славянскіх моў у беларускую мову. Актуальнасць такога даследавання абумоўлена абвастрэннем пытанняў перадачы ўласных імёнаў адной мовы сродкамі другой на фоне сучаснага пашырэння працэсаў культурнай і эканамічнай камунікацыі. Пры працы над тэмай мы зыходзілі з меркавання, што на сённяшні дзень у беларускай анамастычнай практыцы дакладна вызначаны агульныя прынцыпы трансляцыі славянскіх онімаў, а алгарытмы іх прымянення да канкрэтнага моўнага матэрыялу пакуль знаходзяцца на стадыі распрацоўкі. Паказана магчымасць прымянення да анамастычнай лексікі існуючых прынцыпаў міжмоўнай трансляцыі (пераклад, транскрыпцыя, транслітарацыя), праналізаваны аб'ектыўныя складанасці пры ўключэнні іншамоўных онімаў у беларускі моўны кантэкст. Зроблены агляд вынікаў праведзенай беларускімі анамастамі і дзяржаўнымі службамі работы па нармалізацыі і стандартызацыі пісьмовага афармлення розных відаў славянскіх онімаў у сістэме беларускай мовы. Пералічаны адпаведныя нарматыўныя дакументы, якія рэгулююць гэтую сферу анамастыкі. Разгледжаны нераспрацаваныя аспекты праблемы славянска-беларускіх анамастычных кантактаў. У рабоце прымяняліся апісальны, супастаўляльны, аглядна-аналітычны метады, а таксама метад аналогіі. У цэлым аналіз паказаў выключную важнасць урэгулявання прынцыпаў і правіл славянска-беларускай трансляцыі онімаў. Зыходзячы з вынікаў даследавання, асноўныя кірункі перспектыўнай дзейнасці ў гэтай галіне бачацца ва ўдасканаленні дзеючай нарматыўнай дакументацыі і стварэнні новых інструкцый, якія б ахоплівалі ўсе славянскія мовы і максімальную колькасць онімных разўнавіднасцей.

UK

W artykule analizuje się sposoby translacji jednostek onomastycznych z języków słowiańskich do języka białoruskiego. Znaczenie takich badań jest związane z intensyfikacją problemów transpozycji nazw własnych jednego języka za pomocą środków innego na tle współczesnego rozszerzenia procesów komunikacji kulturowej i ekonomicznej.Przy opracowywaniu tematu wychodziliśmy z założenia, że obecnie w białoruskiej praktyce onomastycznej zostały wyraźnie określone ogólne zasady transponowania onimów słowiańskich, a algorytmy ich zastosowania do konkretnego materiału językowego znajdują się na razie w fazie opracowania. Przedstawiono przydatność dla leksyki onomastycznej istniejących zasad międzyjęzykowej translacji (tłumaczenie, transkrypcja, transliteracja), poddano analizie obiektywne trudności włączenia obcojęzycznych onimów w białoruski kontekst językowy. Dokonano przeglądu wyników prac przeprowadzonych przez onomastów białoruskich i służby państwowe, dotyczących normalizacji i standaryzacji pisemnego opracowania różnych rodzajów słowiańskich onimów w systemie języka białoruskiego. Wymienione zostały odpowiednie przepisy regulujące tę sferę onomastyki. Przeanalizowano nieopracowane aspekty problematyki słowiańsko-białoruskich kontaktów onomastycznych.W pracy wykorzystano metodę opisową, porównawczą, przeglądowo-analityczną oraz metodę analogii.W sumie analiza wykazała, jak istotne znaczenie ma uregulowanie zasad i reguł słowiańsko-białoruskiej translacji onimów. Uwzględnienie wyników badań pozwala usytuować główne kierunki przyszłych działań w tej dziedzinie w obrębie doskonalenia obowiązującej normy w dokumentacji i tworzenia nowych instrukcji, które obejmowałyby wszystkie języki słowiańskie i maksymalną ilość wariantów onimicznych.

20

Obraz wody we frazeologii i paremiologii polskiej i białoruskiej

36%

Wysoczański W.

Studia Białorutenistyczne

|

2020

|

vol. 14

EN

The issues associated with the vision of water in the Slavic languages are prominent. The linguistic perception of water in the Polish language, especially in folk Polish, has been explored from many sides. Also noted is the linguistic representation of water in the Belarusian language. The object of this article is to present the representation of water, fixed in the language, in the light of phraseological and paremiological profiling as applied to Polish and Belarusian dictionary units within the plan of interlingual comparison. The gathered material allows to recognise the fundamental perspectives in the vision of water in the building of its linguistic representation and to distinguish the elementary profiles together with their many specifying facets. The analysis reveals the colloquial description of water as such and – especially – the connections between water and various concepts, particularly the links to the human being. Reflected is the indication where water comes from, specified its amount in particular expressions, provided information about water at a given time and in a given place as well as about its availability. Portrayed is life underwater and on the water. Recorded are the attributes of water and its impact on some objects, the water’s quality of being fit or unfit to drink or harmful, as well as relating water to something else. The value and qualities of water are noted. The presence of water in the functioning of the human being and in the life of animals is recorded. Presented is the demand for water. The reconstruction of the linguistic representation of water performed in comparative terms on Polish and Belarusian phraseological and paremiological material illustrates the prevalent analogies and fairly considerable dissimilarities.

PL

Problematyka oglądu wody w językach słowiańskich jest zauważalna. Wielostronnie przybliżone zostało językowe postrzeganie wody w polszczyźnie, zwłaszcza ludowej. Zaznaczone jest też językowe przedstawienie wody w języku białoruskim. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie utrwalonego w języku obrazu wody w świetle wyprofilowania frazeologicznego i paremiologicznego na materiale jednostek słownikowych języka polskiego i języka białoruskiego w planie konfrontacji międzyjęzykowej. Zebrany materiał pozwala dostrzec w budowaniu językowego obrazu wody zasadnicze perspektywy jej oglądu i wyróżnić podstawowe profile z wieloma specyfikującymi je fasetami. Analiza ukazuje potoczne opisanie wody jako takiej oraz – w szczególności – powiązań wody z różnorodnymi pojęciami, zwłaszcza związków z człowiekiem. Odzwierciedlone jest wskazanie, skąd się bierze woda, precyzowana jest ilość wody w określonych przejawach, są informacje o wodzie w danym czasie i miejscu oraz o jej dostępności. Odtworzone jest życie w wodzie i nad wodą. Zarejestrowane są atrybuty wody i jej oddziaływanie na niektóre obiekty, zdatność, niezdatność bądź szkodliwość wody, a także odniesienie wody względem czegoś. Odnotowywana jest wartość i walory wody. Utrwalona jest woda w funkcjonowaniu człowieka i życiu zwierząt. Ukazane jest zapotrzebowanie na wodę. Dokonana rekonstrukcja językowego obrazu wody w ujęciu porównawczym na materiale frazeologiczno-paremicznym języka polskiego i języka białoruskiego unaocznia przeważające zbieżności i dość znaczne odmienności.

RU

У славянскіх мовах вобраз вады зарысаваны мовазнаўцамі даволі выразна. Моўная карціна вады ў польскай мове, асабліва ў дыялектах, дачакалася шматбаковага аналізу. Моўнае катэгарызацыя вады ў беларускай мове таксама была прадметам даследавання. Мэтай гэтага артыкула з’яўляецца выяўленне замацаванага ў мове вобразу вады ў святле фразеалагічнага і парэміялагічнага прафілявання (спосабу ўспрымання канкрэтнага суб’екта) на матэрыяле слоўнікавых адзінак польскай і беларускай моў у плане міжмоўнай канфрантацыі. Сабраны матэрыял дазваляе ў мадэлі моўнай карціны вады прасачыць асноўныя перспектывы яе ўспрымання і дапамагае распазнаць асноўныя профілі/ідэалагічныя варыянты са шматлікімі катэгорыямі/прыкметамі, якія іх вызначаюць. Праведзены аналіз выявіў наіўныя веды пра ваду, а таксама ўзаемадачыненні вады з іншымі паняццямі, у першую чаргу з чалавекам. У матэрыяле знайшлі адлюстраванне наступныя характарыстыкі: адказ на пытанне адкуль бярэцца вада, удакладненне колькасці вады, інфармацыя пра ваду ў гэты час і ў гэтым месцы, а таксама даступнасць да яе. Паказана жыццё ў вадзе і над вадой. Выяўлены атрыбуты вады і яе ўздзеянне на некаторыя аб’екты, прыдатнасць/непрыдатнасць/шкоднасць вады, а таксама супастаўленне вады з нечым іншым. Звернута ўвага на тое, што вада разглядаецца як каштоўнасць. Падкрэслена значэнне вады ў жыцці чалавека і жывёл і, у сувязі з гэтым, адзначана запатрабаванне на ваду. Рэканструкцыя моўнай карціны вады ў параўнальным аспекце на фразеалагічна-парэміялагічным матэрыяле польскай і беларускай моў наглядна паказала, у першую чаргу, пераважную колькасць агульных рыс, але выявіла таксама і даволі істотныя адрозненні паміж даследаванымі мовамі.

Refine search results

Беларуская мова у Iнтэрнэце

O potrzebie ujednolicenia sposobów transliteracji imion i nazwisk białoruskich w Polsce

Да гісторыі ўжывання слоў талерантнасць, памяркоўнасць і цярплівасць у беларускай мове. Дыяхранічны аспект

Беларуская лінгвістычная тэрміналогія: праблемы фіксацыі і функцыянавання

Балцкія элементы ў граматыцы традыцыйных мясцовых гаворак паўночна‑заходняй Беларусі

Беларуская лінгвістычная тэрміналогія: праблемы фіксацыі і функцыянавання

Prepositions of Space in Russian Local Dialect of the Old Believers in Poland

Белорусские каузативы понимания и знания на разных этапах развития языка

Rec.: Ewa Golachowska, „Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku", Instytut Slawistyki PAN i Wydawnictwo Agade, Warszawa 2012, 195 ss.

The New Polish Cyrillic in Independent Belarus

Współczesna sytuacja socjolingwistyczna na Grodzieńszczyźnie

Z historii białoruskiej gramatykografii: Rękopiśmienne gramatyki Karusia Kahańca i Antona Łuckiewicza w aspekcie porównawczym (zestawieniu)

Charakterystyka głosek [t] i [d] w wydaniach teologii moralnej z XVIII wieku (na materiale tekstów z Supraśla, Uniowa i Poczajowa). Przyczynek do dyskusji na temat prostej mowy xviii wieku

Барбара Квапіш: лодзінская экзафаністка з падляскім сэрцам

Glottodydaktyczne błędy analogiczne na przykładzie języka polskiego i języka białoruskiego

O leksyce nacechowanej stylistycznie w nauczaniu Białorusinów języka polskiego

Konfrontatywna refleksja nad kategorią rodzaju gramatycznego rzeczownika w języku polskim i białoruskim

Фонавыя веды ў беларускамоўным навукова-гуманітарным дыскурсе (аргументалагічны аспект)

Transpozycja elementów onomastycznych języków słowiańskich w języku białoruskim

Obraz wody we frazeologii i paremiologii polskiej i białoruskiej