Search results

1

Swoi czy obcy. Prawosławni w dawnej Rzeczypospolitej

100%

Mironowicz A.

Latopisy Akademii Supraskiej

|

2017

|

vol. Cerkiew a asymilacja- swój i obcy

|

issue 8

207-224

EN

The society of the Commonwealth was always characterized – to a greater or lesser degree – by a diversified religious and national structure. The problem with a society with different religious characteristics had appeared on a large scale already in the 14th century, when ethnically non-Polish people could be found within the borders of the Commonwealth. In the 14th century the Kingdom of Poland lost extensive ethnically Polish areas in the West. The religious and ethnic structure of the state changed due to the incorporation of Red Ruthenia by Casimir III the Great (Kazimierz Wielki). Casimir III the Great – the last representative of the Piast dynasty – understood the importance of the problem connected with the presence of Orthodox Church members within state borders. The king preserved the rights and rites of the Orthodox Church. Political relations between the grand Duchy of Lithuania and Catholic Poland had religious repercussions. It curbed the development of the Orthodox religion and paved the way for the Latin Church – with all the political and cultural consequences. The Orthodox religion changed from the dominating position to a tolerated one. Yet the Jagiellonians understood that Orthodox people inhabited their own – in an ethnic sense – territories. The Jagiellonians, as opposed to the Angevin (Andegawenowie) or the House of Valois (Walezjusze), built their power on the multireligious structure of the Grand Duchy of Lithuania. They did not intend to follow the western model of a single religion Roman Catholic state, with one dominating Latin culture. Their stand resulted from the ethnic structure of the Grand Duchy of Lithuania. During the Jagiellonian dynasty, the Orthodox religion became a national and folk denomination, through the omnipresence of various forms of cult and rites. The power of the Commonwealth was based on its recognition by the Orthodox Ruthenian population of the Crown and the Grand Duchy of Lithuania as their own state. Good multireligious and multicultural cohabitation was shaken by the 1596 Union of Brest (Unia Brzeska). The Union of Brest undermined the main element of Ruthenian culture, based on its spiritual unity with Byzantium. A medial element, situated between the two traditions, was added to the existing Catholic-Orthodox model. The Union’s initiators were mistaken in their beliefs that its attractiveness would move Ruthenians from the Orthodox Church. Despite this tendency, the fall of Orthodox culture did not take place; on the contrary, it developed in new forms, which were more adequate to 17th century’s reality. Consequently, the Union of Brest did not turn against the Orthodox Church as such, but the Orthodox Church in the Commonwealth. The Union of Brest was in some aspects beneficial for the Roman Catholic Church, yet it did not solve any of the internal problems of the state. In Poland the distance between Polish elites and Ruthenian culture increased. A Protestant, brought up in western culture, was closer to a Catholic than a Ruthenian following Byzantine traditions, though increasingly more and more immersed in Polish culture.

2

Problematyka kryzysu ekologicznego w dokumentach Świętego i Wielkiego Soboru Cerkwi PrawosławnejProblematyka kryzysu ekologicznego w dokumentach Świętego i Wielkiego Soboru Cerkwi Prawosławnej

84%

Sadowski R.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2017

|

vol. 38

|

issue 1

11-21

PL

Sobór, który odbył się w dniach 18-26 czerwca 2016 roku na Krecie był nie-zwykle ważnym wydarzeniem, które nawiązuje do bogatej prawosławnej tradycji soborów powszechnych. Sobór wskazał najważniejsze wyzwania, przed którymi staje dziś człowiek. Wśród tych wyzwań znajduje się kryzys ekologiczny. Nauczanie soboru wskazuje, że kryzys ten ma charakter antro-pogeniczny. Jego źródłem jest sekularyzacja i osłabienie więzi człowieka ze Stwórcą, co prowadzi do egoizmu, indywidualizmu, konsumpcjonizmu i nadużyć względem przyrody. Jako szansę na przezwyciężenie kryzysu sobór wskazuje ekologiczne nawrócenie, chrześcijańską ascezę, właściwą eduka-cję oraz odpowiedzialność międzypokoleniową.

EN

The Council, which took place on 18-26 June 2016 in Crete was an extreme-ly important event that referred to the rich tradition of the Orthodox Ecu-menical Councils. The Council pointed to the key challenges faced by man today. Among these challenges there is the ecological crisis. Teaching of the council suggests that this crisis is anthropogenic in its nature. Its sources are the secularization and the weakening of human ties with the Creator, which leads to egoism, individualism, consumerism and abuses against nature. As a chance to overcome the crisis, the council indicates ecological conversion, Christian asceticism, proper education and inter-generational responsibility.

3

Prawosławie i Cerkiew we francuskich Rossica XVIII wieku – Chappe’a d’Auteroche’a i Charles’a Massona

84%

Kazimirczyk-Kuncer J.

Przegląd Humanistyczny

|

2016

|

vol. 60(2 (453))

107-120

PL

The presentation shows the polemics of French travellers: Chappe d’Auteroche and Philip Mason, who reveal the secrets of Russian mirage during their journeys to Russia of Catherine II. The Orthodox faith and the institution of the Orthodox Church, which alongside the despotism of the authorities turn out to be the major source of Russia’s gloomy history, are at the heart of their reliable and insightful analyses. Revealing the weaknesses of the faith, it is the religion where they discover a hidden spring of Russian politics, which made the nation become the slavish peasants taught only to humble if confronted with force. Devoid of freedom or authority, the Orthodox Church, fully dependent on secular power, serves the despotic ruler.

4

Bogurodzico, przegoń Putina. Pussy Riot – feministki kontra autorytaryzm w Rosji

84%

Wasielewski S.

Świat Idei i Polityki

|

2019

|

issue 18

316-332

PL

Wydarzenia mające miejsce w końcówce 2011 r. w Rosji – sfałszowane wybory parlamentarne oraz nominacja Władimira Putina jako kandydata na prezydenta, oznaczająca de facto jego powrót na Kreml po 4 latach – spowodowały liczne protesty na nieznaną dotychczas w rosyjskich realiach skalę. Na ulicę Moskwy wyszło według różnych szacunków kilkadziesiąt tysięcy niezadowolonych obywateli, którym przewodzili m.in. Aleksiej Nawalny oraz zamordowany w 2015 r. Borys Niemcow. Publiczne poparcie władzy oraz potępienie protestujących przez Patriarchę Cyryla – zwierzchnika Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej spotkało się z reakcją ze strony oburzonego społeczeństwa. 21 lutego 2012 r. w soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie doszło do punkowego performance’u feministycznej grupy Pussy Riot. Występ miał być formą protestu wobec nieformalnego sojuszu tronu i ołtarza panującego w Rosji od wielu lat, zobowiązującego obie strony do wzajemnego wsparcia, szczególnie w kryzysowych momentach. Proces trzech członkiń Pussy Riot – Nadieżdy Tołokonnikowej, Jekateriny Samucewicz oraz Marii Alochiny miał charakter polityczny, pomimo usilnych starań sędzów oraz prokuratorów, którzy próbowali zarzutom nadać charakter obrazy uczuć religijnych. Na kobietach dokonano politycznego linczu, którego rzeczywistym powodem było okazanie nieposłuszeństwa wobec głowy państwa rosyjskiego oraz sprzeciw wobec autorytarnej formie rządów. Pokazowy proces potraktowano jako przestrogę dla przeciwników systemu przed podjęciem jakichkolwiek działań wymierzonych we władzę państwową. Performance Pussy Riot oraz jego konsekwencje sprowokowały wiele pytań na temat kondycji praworządności w Rosji oraz trwałości reżimu Władimira Putina. W artykule opisana została wcześniejsza działalność aktywistek Pussy Riot, tło wydarzeń poprzedzających słynne wystąpienie w soborze Chrystusa Zbawiciela, pokazowy proces oraz reakcja świata na wyrok. Głównym problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy działalność feministycznej, punkowej grupy Pussy Riot ma charakter polityczny? Główną hipotezą jest założenie, że ze względu na panujący w Rosji „sojusz ołtarza z tronem”, czyli zażyłą relację Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego z aparatem władzy państwowej, każdy przejaw niesubordynacji względem państwa przy użyciu dominującej religii powoduje automatycznie jego upolitycznienie. Metoda badawcza wykorzystana w artykule to analiza źródeł pisanych.

EN

The events that took place in Russia at the end of 2011 – the rigged parliamentary elections and the nomination of Vladimir Putin as presidential candidate, his return to the Kremlin after four years, caused numerous protests on a previously unknown scale. According to various estimates, tens of thousands of dissatisfied citizens took to the streets of Moscow. They were led by Alexei Navalny and Boris Nemtsov, who was later murdered in 2015. The public support of the authorities and the condemnation of the protesters by Patriarch Cyril – the head of the Russian Orthodox Church, was met with a reaction from a now outraged society. On February, 21 2012, the famous feminist group Pussy Riot, staged a performance in the building of the Council of Christ the Saviour in Moscow. The performance was to be a form of protest against the informal alliance of „the throne and the altar”. This informal alliance has been present in Russia for many years, it obliges both sides to mutual support, especially in times of crisis. The trial of the three members of the Pussy Riot group – Nadezhda Tolokonnikova, Ekaterina Samucevich and Maria Alokhina was strictly political, despite strict efforts of judges and prosecutors to change its character. Under the pretence of offending religious feelings, a political lynch was carried out against the three women. The real reason for such harsh actions, was disobedience against the head of the Russian state and standing in opposition to the authoritarian form of government. The phoney trial was treated as a warning to the system’s opponents, for them to think twice before undertaking any actions against the state authorities. Pussy Riot’s performance and its consequences have provoked many questions about the condition of the rule of law in Russia and the durability of Vladimir Putin’s regime. The article describes the earlier activities of Pussy Riot, background of the events preceding performance in the Cathedral of Christ the Savior, a trial and the world’s response to the verdict. The research area durability and stability of political system in Russia during the presidency of Vladimir Putin and what it guarantees. The main hypothesis is the assumption that any manifestation or insubordination to the existing order in Russia is treated as an affront, and every person undertaking such action must be severely punished and stigmatized. The research method used in the article is an analysis of written sources.

5

Pogrzeb nieochrzczonych dzieci w praktyce liturgicznej Cerkwi prawosławnej

84%

Ławreszuk M.

Studia Oecumenica

|

2019

|

vol. 19

193-211

EN

The article addresses the issue of liturgical practice related to the death of unbaptized children. In the historical liturgical tradition of the Orthodox Church, the funeral rite of unbaptized children did not function. This article analyzes changes in the liturgical practice of local churches in Greece and Russia regarding prayer for unbaptized children. The liturgical and pastoral considerations are complemented by the funeral rite of an unbaptized child, prepared on the basis of current Greek and Russian texts.

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie praktyki liturgicznej związanej ze śmiercią nieochrzczonych dzieci. W historycznej liturgicznej tradycji Cerkwi prawosławnej obrzęd pogrzebu nieochrzczonych dzieci nie funkcjonował. Niniejszy artykuł analizuje zmiany w praktyce liturgicznej lokalnych cerkwi w Grecji i Rosji dotyczące modlitwy za nieochrzczone dzieci. Uzupełnieniem rozważań liturgicznych i pasterskich jest obrzęd pogrzebowy nieochrzczonego dziecka, przygotowany w oparciu o aktualne greckie i rosyjskie teksty.

6

Dzieje Cerkwi prawosławnej na terenie diecezji grodzieńskiej do roku 1900

67%

Pytel A.

Rocznik Teologiczny

|

2016

|

vol. 58

|

issue 3

339-376

PL

Artykuł przedstawia historię dziejów Cerkwi prawosławnej na Grodzieńszczyźnie od czasów pojawienia się Prawosławia na terenach współczesnej Białorusi. Prezentowany tekst ma formę przekroju prawie tysiącletniej tradycji Prawosławia na Rusi ze szczególnym uwzględnieniem terenów Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny. W artykule omówione zostały plemiona zamieszkujące dawniej te tereny oraz okres pojawienia się chrześcijaństwa w obrządku wschodnim w Grodnie. Artykuł przedstawia podział historyczny, politykę poszczególnych państw i losy wiernych prawosławnych zamieszkujących tereny, które w latach 1900–1915 należały do diecezji grodzieńskiej. Znamiennym okresem historycznym w egzystencji Prawosławia i zarazem godzącym w jego niezachwiany status religii dominującej na terenach Kresów Wschodnich okazuje się być katolizacja oraz Unia Brzeska (1596 r.). Była propagowana z różnym nasileniem dzięki zmieniającej się w tym czasie władzy przez 243 lata, do ostatecznej jej kasaty w 1839 roku na Soborze w Połocku. Zabór rosyjski sprawił, iż granice Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny znalazły się pod panowaniem prawosławnej Rosji. Wiek XIX to przede wszystkim wpływ Imperium na restytucję Prawosławia na tych terenach oraz ich gwałtowny rozwój gospodarczy, ekonomiczny i konfesyjny. Grodno, stając się stolicą guberni, podnosiło status administracyjny swych terenów. Po powrocie unitów do Prawosławia Grodzieńszczyzna staje się ważnym zapleczem ekonomicznym diecezji wileńsko-litewskiej. Skutkiem tego jest ubieganie się wiernych o utworzenie samodzielnej diecezji Grodzieńskiej z siedzibą biskupa w Grodnie, co ostatecznie ma miejsce w 1900 roku.

EN

The article shows history of the Orthodox Church in Grodno region from times of the appearance of the orthodox faith in the areas of contemporary Belarus. The presented text has a form of the diameter of almost a thousand year of tradition of the orthodox faith on Rus’ with particular reference of the areas of Vilnius region and Grodno region. The article describes the tribes dwelling on these areas before and period of the appearance of the Eastern Orthodox Christianity rite in Grodno. The article describes also historical periods, the politics of individual countries and fates of the dwelling orthodox faithful on these areas which belonged to the diocese of Grodno in 1900-1915. The conversion to Catholicism and the Brest Union (1596) are the characteristic historical period in existence of the orthodox faith and which at the same time are striking to its unswerving status of the dominant religion on the areas of the Eastern Borderlands. The Brest Union was propagated with variable intensity was propagated, thanks to the changing government during 243 years to its final dissolution in 1839 on the Council in Polotsk. The Russian annexation made that the borders of Grodno region and Vilnius region were under the rule of the orthodox Russia. The nineteenth century means primarily the influence of Empire on the reconstruction of the Orthodox Church in this areas and their rapid economic and confessional development. Grodno when became the capital of the province raised the administrative status of their land. After return of the Union members to Orthodoxy, Grodno region becomes the important economic facilities of Vilnius and Lithuania diocese. The result of this are efforts of faithful to create an independent diocese of Grodno with the bishop settlement in Grodno which finally take place in 1900.

7

Z dziejów parafii unickiej pw. św. Michała Archanioła w Perespie w XVIII wieku

67%

Frykowski J. A.

Rocznik Teologiczny

|

2016

|

vol. 58

|

issue 3

377-414

PL

Dzisiejsza Perespa, to wieś położona w gminie Tyszowce, powiecie tomaszowskim, w województwie lubelskim. Swoimi korzeniami sięga co najmniej początków XVI wieku. Pierwsza informacja o tej wsi, mówiąca że była opuszczoną pochodzi z 1531 roku. Wiadomo, że funkcjonowała tam cerkiew prawosławna, która po raz pierwszy została odnotowana w 1570 roku. Działalność parafii prawosławnej potwierdzona jest przez dalszą cześć XVI wieku. Parafia unicka pw. św. Michała Archanioła była kontynuatorką parafii prawosławnej. Początkowo organizacyjnie przynależna była do dekanatu tyszowieckiego, zaś pod koniec XVIII wieku została włączona do protopopi z siedzibą w Grabowcu. Z analizy protokołów powizytacyjnych wynika, że świątynia w tej wsi była budowlą drewnianą, nie najgorzej zaopatrzoną w utensylia. Przy cerkwi była usytuowana dzwonnica i cmentarz. Parochowi do utrzymania służyły grunty orne i łąki, dzięki którym prowadził gospodarstwo, oraz różnorodne opłaty od wiernych. Duchowny miał do swojej dyspozycji plebanię wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Dla badanego okresu ustalono personalia siedmiu proboszczów i określono, że szacunkowa liczba parafian wahała się pomiędzy 300 a 375 duszami.

EN

Perespa is a tiny village located in Tyszowce gmina (country commune) that lies within the administration of Tomaszów poviat (county) in Lubelskie Voivodship (District). Its roots date back to at least the beginning of 16th century. The first written record about this village claiming it to be abandoned dates back to 1531. However, it is recorded that the Orthodox church functioned there according to the note from 1570. The operation of the Orthodox parish throughout the remaining years of 16th century was also later confirmed. The Uniate parish of Saint Michael the Archangel was the successor of the Orthodox parish. In the beginning, in terms of jurisdiction it belonged to the protopope in Grabowiec. In accordance with the post-visitation protocols the Orthodox church appears to have been wooden and quite well equipped with ecclesiastical utensils. Also, there was a wooden bell tower and a cemetery by the church. Not only did a paroch (parish priest) have some arable land and grassland at his disposal to cultivate and support himself but also he collected various fees from the parishioners. Furthermore, he also was in possession of a parsonage and ancillary buildings. The personal details of past seven parochs presiding at this church in the period this research focuses on has been established whereas the average number of parishioners for the same period that fluctuated with the time is estimated at between 300 and 375.

8

Św. Paisjusz (Wieliczkowski) i duchowe skarby św. Góry Atos dla Rosji

67%

Kuprjanowicz T., p., Ławreszuk M., Kostiuczuk J., Ignatiuk K., p., Ławreszuk M., Ignatiuk K.

ELPIS

|

2017

|

issue 19

PL

Święty biskup Ignacy (Branczaninow) uważał, że dzieła Świętych Ojców przetłumaczone przez świętego Paisjusza (Wieliczkowskiego) mają „taką godność ascetyczną”, że ich nie może zamienić żadne inne tłumaczenie. Czytanie Świętych Ojców - podkreślał św. Ignacy - jest zwłaszcza ważne dla zrozumienia Pisma Świętego. Biblijni Autorzy i Ojcowie byli natchnieni jednymi tym samym Duchem i dlatego Pismo i Tradycja (w danym przypadku - spuścizna Świętych Ojców) zestawiają jedną całość i nie mogą być rozdzielane. Prawosławna Cerkiew akceptuje wyłącznie interpretację Duchem Świętym, a rozumienie Ojcami Cerkwi Pisma natchnione jest tym samym Duchem co i samo Pismo Święte. Liczni uczniowie św. Paisjusza powróciwszy do Rosji przynieśli ze sobą odrodzoną tradycję patrystyczną i rękopisy przetłumaczonych przez św. Paisjusza dzieł Świętych Ojców. To sprzyjało odrodzeniu mniszego życia i całej Rosyjskiej Cerkwi.

9

Rola Chilindaru w historii atoskiego monastycyzmu

67%

Doroszkiewicz W.

ELPIS

|

2015

|

vol. 17

53-58

PL

Los Serbii od tysiąca lat związany jest z atoskim monasterem Chilandar. Sam monaster do momentu przejęcia przez Serbów istniał już od dwustu lat jednakże w 1198 roku został oficjalnie przekazany przez cesarza bizantyńskiego Aleksego III Angelosa, serbskiemu królowi Stefanowi Nemanii (przyjął mnisze imię Symeon) oraz jego synowi Rastko, który przyjął na Atosie mnisze imię Sawa. Ci dwaj późniejsi święci Cerkwi serbskiej przeszedłszy na Atosie przez wszystkie stopnie życia monastycznego sprawili, że monaster Chilendar stał się centrum życia kulturowo – duchowego, jak również i politycznego czasach niewoli osmańskiej. To tutaj na tle przepięknej atoskiej przyrody w klimacie modlitwy i zaciszu bogatych zbiorów chilendarskiej biblioteki, najwybitniejsze autorytety zarówno duchowne jak i świeckie otrzymały przygotowanie dla pracy zarówno misyjnej jak i politycznej co było bardzo istotne w szczególności w czasach pięćset letniej niewoli tureckiej. Wszelką pomoc przychodzącą z zewnątrz, okupowanej Serbii jak również z prawosławnej Rosji i rumuńsko-mołdawskich możnowładców chilendarscy ojcowie dzielili pomiędzy wszystkie potrzebujące atoskie monastery nie bacząc na pochodzenie etniczne ich mnichów. Te małe sumy przeznaczane było do opłacania drakońskich podatków i renowacji podupadających atoskich monasterów. Po uzyskaniu niepodległości Serbia po okresie pięćsetletniego polityczno-kulturowo- religijnego niebytu musiała utorować sobie drogę do odnalezienia się w nowej europejskiej rzeczywistości. Również los Chilendaru nie pozostał obojętny dla formułującej się na od nowa serbskiej państwowości. Monaster zapełnił się na nowo serbskimi mnichami. Odbudowywali oni nie tylko struktury życia monastycznego ale kładli podwaliny dla dalszego duchowo-kulturalnego rozwoju wyzwolonej z islamskiej niewoli swojej serbskiej ojczyzny.

EN

The very destiny of Serbia has been connected with the athonite monastery Chilendar since thousand year. Monastery Chilendar since being accepted by the Serbian king had existed for 200 years before as a simple athonite monastery. However in 1198 it was officially given by the byzantine emperor Aleksios III Angelos to the Serbian king Stefan Nemania (his monastic name was Simeon) and his son duke Rastko who later became monk Sava. Those two saints of the Serbian Orthodox Church caused that monastery Chilendar had become the very center of the spiritual and cultural life of the Serbian state and political life during the osman slavery as well. Here in the climate of beautiful athonite nature, in the climate of prayer and in the shelter of the reach collection of libraries. Many of Serbian outstanding personalities received here spiritual and secular training needed for the mission and political work during years of the ottoman slavery. The very help coming from orthodox Russia and Romanian and Moldavian nobility, fathers of Chilendar sheared to the all athonite monasteries being in need regardless of ethnic descend of monks. Those little sums were directed to pay large taxes and renovations of monasteries that were in very bed state. After 500 period of the political-cultural and religious non-existence, Serbia paved the way for new European reality. Also the fate of the Chilendar had not remain neutral for the reconstructed new Serbian state. Once more monastery was filled up the serbian monks. That had rebuild the structures of the monastic life and created the very base for the further development of liberated from the Islamic slavery their Serbian country.

10

Polskie ślady we współczesnym martyrologionie rosyjskim

67%

Charkiewicz J.

ELPIS

|

2016

|

vol. 18

183-191

PL

Rosyjska Cerkiew Prawosławna, poprzez swoje liczne organizacje i jednostki, w tym naukowe, od lat gromadzi i publikuje materiały dotyczące osób represjonowanych z powodu wyznawanej wiary w okresie władzy radzieckiej. Jedną z nowych publikacji poświęconych temu tematowi jest wydana w 2015 r. przez Prawosławny Uniwersytet Humanistyczny św. Tichona w Moskwie książka pt. „Doznali krzywdy w imię Chrystusa. Prześladowania Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. 1917-1956. Informator bibliograficzny. Księga pierwsza. A”. Znajdują się w niej dane dotyczące kilku tysięcy osób noszących imiona (w przypadku mnichów czy hierarchów) lub nazwiska rozpoczynające się na literę „A”. Wśród nich znajdują się imiona dziewięciu osób związanych z Polską, w tym trzech świętych kanonizowanych przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną. Artykuł niniejszy przybliża ich życie i działalność.

EN

Russian Orthodox Church through its numerous organizations and unities, including the scientific ones, for many years gathered and published materials concerning people oppressed during the period of Soviet rule because of their faith. One of the new publications on the subject is edited in 2015 by the St Tikhon’s Orthodox Humanities University in Moscow They Suffered Injustice for Christ’s Sake. Persecutions of the Russian Orthodox Church 1917-1956. Bibliographical Guide. Book One. A. It contains information concerning several thousands of people with their names starting with letter “A”. Amongst them there are names of nine persons connected with Poland, including three saints canonized by the Russian Orthodox Church. The article introduces us to their life and activity.

11

Dzieje parafii unickiej p.w. św. Demetriusza Męczennika w Nedeżowie w świetle XVIII-wiecznych wizytacji kościelnych

67%

Frykowski J. A.

Rocznik Teologiczny

|

2015

|

vol. 57

|

issue 3

319-346

PL

Dzisiejszy Nedeżów położony jest w gminie Tomaszów Lubelski, w północnej części powiatu tomaszowskiego, w województwie lubelskim. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1409 roku. W okresie staropolskim administracyjnie związana była z powiatem i województwem bełskim. Po I rozbiorze Polski znalazła się w monarchii Habsburgów, w okresie napoleońskim w Księstwie Warszawskim, a po Kongresie Wiedeńskim w zależnym od Rosji Królestwie Polskim. Pierwotnie funkcjonowała tam parafia prawosławna, a po zawarciu unii brzeskiej, unicka. Jako samodzielna jednostka kościelna przetrwała do końca XVIII wieku, kiedy została przez władze austriackie zdegradowana do miana cerkwi filialnej i włączona do parafii w Typinie, w której funkcjonowała do likwidacji unii. Przez pierwszy okres funkcjonowania parafia w Nedeżowie organizacyjnie przynależna była do dekanatu tyszowieckiego, a pod koniec XVII wieku do nowoutworzonej protopopii tomaszowskiej. Analizując protokoły powizytacyjne biskupów chełmskich, przedstawiono wygląd świątyni parafialnej i jej wyposażenie, a także zmiany jakie zachodziły w tym zakresie w badanym okresie. Ustalono, ze parochowi do utrzymania służyły grunty orne i łąki, dzięki którym prowadził gospodarstwo, a ponadto różnorodne opłaty od wiernych. Duchowny miał do swojej dyspozycji niewielką plebanię wraz z zabudowaniami gospodarczymi. W miarę możliwości określono beneficjum cerkiewne i pokazano zachodzące w nim zmiany w badanym okresie. Na koniec zwrócono uwagę na liczbę wiernych oraz odtworzono liczbę duszpasterzy pracujących w tej parafii.

EN

Nedezów is a small country village located in Tomaszów Lubelski gmina (commune) in the northern part of Tomaszów poviat in Lubelskie Province. The first written record dates back to 1409 in which time, administratively, it belonged to the Duchy of Belz and later to the Belz Voivodeship. After the first partition of the Kingdom of Poland it was annexed by the Habsburg Empire whereas during the Napoleon era it fell into the territory of the Duchy of Warsaw and later as a result of the compromise of the Congress of Vienna it belonged to the Kingdom of Poland (Congress Poland), which remained totally under Russian control. The original parish was the Eastern Orthodox parish, which, after the Treaty of Brest became the Uniate parish. As an independent church unit it functioned on until the end of 18th century, when it was degraded to a subsidiary Orthodox church and incorporated into the parish of Typin in which it operated until the liquidation of the Uniate. At first, administratively, the parish in Nedezów belonged to the Deanery of Tomaszów and at the end of 17th century to the newly created Protopopia of Tomaszów. Having analyzed post- visitation protocols left by Chelm Bishops the look as well as fittings and ancillary equipment of the parish church is recounted as well as any changes in the period of this research. It has been determined the paroch (parish priest) had some arable land as well as grassland at his disposal to support himself, furthermore, he collected various ecclesiastical fees from his parishioners. There was also a small presbytery with ancillary buildings. As far as it is possible, the parish ecclesiastical benefice and its fluctuation in the period of this research is determined. Furthermore, the number of worshipers and priests residing in this particular parish is defined.

12

Globalizacja w rosyjskiej myśli prawosławnej

67%

Kowalska-Stus H.

Roczniki Humanistyczne

|

2015

|

vol. 63

|

issue 7: Słowianoznawstwo

97-112

PL

W łonie chrześcijaństwa możemy zauważyć różne podejścia do problemu globalizacji. Podstawowa różnica w ocenie współczesnego ładu światowego między Watykanem i RCP polega na dostrzeganiu źródeł zagrożeń przez Rzym w sferze ekonomicznej, przez Moskwę zaś w sferze kulturowej i antropologicznej. RPC kładzie nacisk na współpracę z państwem. Tradycyjnie, obok prawosławia, jest ono najważniejszym elementem identyfikacji tożsamościowej. Aleksy Charin, historyk i politolog, zauważa, że przeciwieństwem współczesnego imperium jest państwo-cywilizacja, którego istotę określają wartości religijne. Dla Rosji perspektywiczny jest wariant cywilizacyjny. Inny politolog – Andriej Okara – jest zdania, że dla samoidentyfikacji Rosji, Ukrainy i Białorusi kluczowe jest wyzwanie stawiane przez Zachód. Podkreśla, że podstawowe różnice między kulturami wschodnio- i zachodniochrześcijańską mają swoje źródło w antropologii: rozumieniu sensu życia i śmierci. Archimandryta Olimpiusz (Kastalski) zauważa pozytywne strony globalizacji. Zapomnienie, do którego wzywa globalizacja – przywołuje Pamięć, standaryzacja ludzkiego wyglądu rodzi tęsknotę za ikoną. Omawiane zjawiska ukazane są przez rosyjskich myślicieli w przestrzeni nie w perspektywie czasowej, ważna jest ich ontologia, nie ewolucja. Dlatego globalizacja w ich interpretacji, choć ma swoje cechy historyczne, to jej ontologia jest czymś od wieków niezmiennym.

RU

Христианские Церкви по-разному относятся к глобализации. Основная разница в оценке современного мирового порядка между Ватиканом и Русской Православной Церковью (далее РПЦ) состоит в том, что Рим усматривает опасность в экономической сфере, Москва – в культурной и антропологической. Для РПЦ очень важно сотрудничество Цекви и государства. Согласно традиции, кроме православия, государство является наиболее важным элементом идентификации. Алексий Харин – историк и политолог – отмечает, что современной империи можно противопоставить государство-цивилизацию, основой которого являются религиозные ценности. Для России перспективен цивилизационный вариант. Другой политолог – Андрей Окара – убеждает, что для самоидентификации России, Украины и Белоруси ключевым является вызов Запада. Подчеркивает, что основная разница между культурами восточно- и западно-христианской относится к антропологии: понимании смысла жизни и смерти. Архимандрит Алимпий (Кастальский) замечает положительные стороны глобализации. Забвение, к которому ведет глобализация, призывает память, стандаризация человечесого облика порождает тоску по иконе. Вышеуказанные явления рассматриваются русскими мыслителями в пространственной, не во временной перспективе, важна их онтология, не эволюция. Поэтому глобализация в их интерпретации, хотя имеет исторические признаки, то ее онтология не меняется веками.

EN

Relationship the Roman Catholic Church to the globalization is different than Russian Church. Rome can see threatening in the economic, Moscow in cultural and anthropological sphere. For the Russian church is important a cooperation with the government. Government and the Orthodox are two factors of the identification of Russian. Historian Aleksy Harin ar confronting the civilization with the empire. He is identifying the civilization with values. Political scientist Andrej Okara claims that Russia identifiction itself through the confrontation with the West. The Eastern culture is different than eastern in understanding the meaning of the life and death. Olympius prior (Kastalski) notices positive sides of the globalization. The oblivion characteristic of the globalization is summoning the memory, the standardization of the human appearance is giving rise to longing for the icon. Defects in the globalization are shown by Russian thinkers in the space not in the time, their ontology is important, not an evolution. Therefore globalization which has historical features, however for her ontology is from time immemorial unchanging.

13

Dorota Pazio-Wlazłowska, Церковь в кругу ценностей: семья, традиция, патриотизм (по материалам интернет-портала „Российской газеты”), [Prace Slawistyczne. Slavica 153], Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2021

51%

Narloch A.

Przegląd Rusycystyczny

|

2023

|

issue 3 (183)

258-263

14

Феномен святости в системе религиозно-философских воззрений

51%

Kuca Z.

ELPIS

|

2014

|

vol. 16

61-73

XX

Świętość (άγιότης, sanctitas) jako przejaw życia religijnego stanowi fundamentalny koncept chrześcijaństwa. Jednakże jej istotowe rozpoznanie i uzmysłowienie możliwe jest na drodze zsyntetyzowania ujęć różnych nurtów i dyscyplin religioznawczych, fenomenologicznych, filozoficznych, socjologicznych i językowych. Teologia mistyczna Kościoła prawosławnego zgłębia sens świętości na podstawie Pisma Świętego, dzieł Ojców Kościoła i mistyków, pojmując go jako współudział człowieka w naturze boskiej, osiągnięcie przez człowieka stanu przebóstwienia (theosisu), czyli przemiany całego jego jestestwa przez łaskę Boga w sakramencie eucharystii. Święty Antoni wyznaczył ostateczny cel chrześcijanina jako „życie w Bogu” i określił to „szczytem doskonałości”. W tym traktowaniu świętości szczególną rolę odgrywa teologia apofatyczna i jej warsztat terminologiczny. Fenomenologiczne pojmowanie świętości odstępuje od tradycyjnego, teologicznego traktowania i skupia uwagę przede wszystkim na opisie wewnętrznych przeżyć psychologicznych podczas kontaktu z bóstwem. Za twórcę tego podejścia uważa się Rudolfa Otto, używającego pojęcia numinosum zamiast terminu „świętość”. Niemiecki fenomenolog wyodrębnia kluczowe formy przeżywania sacrum w doświadczeniu religijnym. W jego ujęciu doznania psychiki ludzkiej w kontakcie z numinosum są następujące: a) uczucie zależności stworzenia; b) mysterium tremendum – uczucie mistycznego przerażenia, składające się z czterech elementów (zgrozy, majestatu, mocy i tajemnicy); c) mysterium fascinans – uczucie zachwytu i fascynacji. Poglądem charakterystycznym dla filozofa jest przekonanie o racjonalnej i irracjonalnej obecności świętości, której najwyższym przejawem jest Chrystus. Otto definiuje nie tylko procesy zachodzące w psychice homo religiosus, ale również mechanizmy „przyciągania” jej do świętości. Mircea Eliade kontynuuje rozważania Otto, skupiając się nie tyle na świecie wewnętrznym osoby religijnej, ile na zewnętrznych przejawach sacrum w postaci zmysłowo dostępnych objawień – hierofanii. Źródłem hierofanii w filozofii religii Eliadego jest bezosobowa postać Absolutu, podczas gdy sacrum staje się absolutną, ontologicznie pierwotną rzeczywistością, pełnią bytu, przyczyną wszelkiego istnienia. Amerykański religioznawca William James określa stan świętości człowieka jako boskie opanowanie i odrodzenie duszy, przejawiające się w określonym stanie psychicznym. Wyodrębnia on cztery główne właściwości stanu duszy osoby świętej: ascetyzm, siłę wewnętrzną, czystość i miłosierdzie. Rosyjski filozof religii, Mikołaj Bierdiajew, traktuje świętość w kategoriach daru Bożego i powołania – gdy człowiek je realizuje, zbliża się ku wolności i pełni swojej osobowości. Uczony wprowadza nowe pojęcie w tym kontekście – świętości pojmowanej jako ofiara na drodze twórczości, na drodze ku genialności. Współczesna filozofia religii, której wybitnym przedstawicielem badającym fenomen świętości jest Lui Dupré, rozpatruje sacrum jako kategorię subiektywną, opisując ją w opozycji do kategorii profanum. Takie podejście, mimo znacznego uproszczenia i zawężenia, również uwzględnia obecność ontologicznej rzeczywistości, która – wedle Duprégo – dąży do wchłonięcia względnej rzeczywistości profanicznej. Dzięki temu sacrum odgrywa konstruktywną i konsolidacyjną rolę w społeczeństwie. Podejście socjologiczno-etyczne skupia uwagę na moralnym i duchowym doskonaleniu się człowieka oraz na tych namacalnych efektach jego świętości, które w sposób istotny wpłynęły na otoczenie. Podejście to charakterystyczne jest dla Starego Testamentu oraz większości słowników encyklopedycznych, traktujących o świętości jako właściwości konkretnej osobowości. Właśnie starobiblijne pojmowanie świętości utożsamiane jest z doskonałością moralną. Święty człowiek zawsze był obdarzony wysokim poziomem moralności, czystości duszy i ciała. Natomiast semantyka rdzenia свят sięga korzeni prasłowiańskich i posiada głęboki przedchrześcijański sens sakralny. W ten sposób fenomen świętości jako zjawisko można rozpatrywać na czterech płaszczyznach semantycznych: 1) świętość jako świętość, tzn. właściwość cechująca Boga i Jego wybrańców, której osiągnięcie jest dla nich możliwe w procesie theosisu (ubóstwienia); 2) świętość jako numinosum, czyli szczególny wymiar transcendencji, wywołujący w psychice ludzkiej określone przeżycia; 3) świętość jako sacrum, czyli wyższa sfera bytu, ontologiczna rzeczywistość, pierwotne realia objawiające się w hierofaniach; 4) świętość jako doskonałość, cnota moralna osiągana przez człowieka w trakcie osobistego rozwoju.

EN

The analysis of the phenomenon of sanctity from the religious, philosophical, theological and Orthodox perspective is conducted by means of a semantic, etymological and structural examination of this concept. One of the work’s objectives is to highlight the different conceptual meanings of sanctity called for by the use of a comparative method. The point of departure was the biblical understanding of sanctity which substantially approaches the idea as the quality of deity, later developed in the Patristic teachings and supplemented by religion experts and philosophers. Based on that, the concept of sanctity is viewed in four semantic levels: 1) sanctity as sanctity, i.e. a quality typical of God and His chosen ones; its achievement is possible through the process of theosis [deification]; 2) sanctity as numinosum, or a particular dimension of transcendence leading to a unique experience in the human psyche; 3) sanctity as sacrum, or a higher level of being, ontological reality, the original reality manifested in hierophanies; and finally 4) sanctity as perfection, moral virtue achieved by a person through personal development.

Refine search results

Swoi czy obcy. Prawosławni w dawnej Rzeczypospolitej

Problematyka kryzysu ekologicznego w dokumentach Świętego i Wielkiego Soboru Cerkwi PrawosławnejProblematyka kryzysu ekologicznego w dokumentach Świętego i Wielkiego Soboru Cerkwi Prawosławnej

Prawosławie i Cerkiew we francuskich Rossica XVIII wieku – Chappe’a d’Auteroche’a i Charles’a Massona

Bogurodzico, przegoń Putina. Pussy Riot – feministki kontra autorytaryzm w Rosji

Pogrzeb nieochrzczonych dzieci w praktyce liturgicznej Cerkwi prawosławnej

Dzieje Cerkwi prawosławnej na terenie diecezji grodzieńskiej do roku 1900

Z dziejów parafii unickiej pw. św. Michała Archanioła w Perespie w XVIII wieku

Św. Paisjusz (Wieliczkowski) i duchowe skarby św. Góry Atos dla Rosji

Rola Chilindaru w historii atoskiego monastycyzmu

Polskie ślady we współczesnym martyrologionie rosyjskim

Dzieje parafii unickiej p.w. św. Demetriusza Męczennika w Nedeżowie w świetle XVIII-wiecznych wizytacji kościelnych

Globalizacja w rosyjskiej myśli prawosławnej

Феномен святости в системе религиозно-философских воззрений