Search results

1

Słowniki w Wielkim Księstwie Litewskim – przyczynek do historii (zachodnio)ruskiej leksykografii i leksyki

100%

Citko L.

Acta Baltico-Slavica

|

2016

|

vol. 40

EN

Dictionaries in the Grand Duchy of Lithuania – a Contribution to the History of (Western)Ruthenian Lexicography and Word-Inventory In the article an attempt to describe the oldest Western Ruthenian dictionary has been made. The analysis is based on the following texts: 1) Leksis s tolkovanīem slovenskikh mov prosto of the first part of the 16th century, 2) Leksis siriech rechenïia v"krat"tsie s"bran(")ny. I īz slove(n)skago iazyka naprosty(ĭ) ruskīĭ diale(k)t istol(")kovany L,Z by L. Zizaniy (Vilno 1596), 3) Leksīkon slavenorosskīĭ ī imen tl"kovanīe by P. Berynda (Kiev 1627), 4) Sinonima slavenorosskaia (the end of the 17th century). The focus of attention is directed to lexicographic specificity of the antique texts, the elements of their macro- and microstructures, sources and techniques of material documentation, which made it possible to observe the evolution of lexicographers` methodological procedure in the range of the structure of an entry, e.g.: efforts to introduce grammatical information, qualifiers (mostly etymological and stylistic), and material exemplification.Dictionaries, which were essentially used to learn the language of liturgical celebration, contained religious vocabulary. It should be noted, however, that their authors introduced Ruthenian words of various thematic groups and stylistic registers to the translated parts of lexicons. In Berynda`s dictionary Polish loan words appeared as entries. Słowniki w Wielkim Księstwie Litewskim – przyczynek do historii (zachodnio)ruskiej leksykografii i leksykiW artykule podjęto próbę charakterystyki najstarszych słowników zachodnioruskich na podstawie kilku źródeł: 1) Leksis s tolkovanīem slovenskikh mov prosto z pierwszej połowy XVI w.; 2) Leksis siriech rechenïia v"krat"tsie s"bran(")ny. I īz slove(n)skago iazyka naprosty(ĭ) ruskīĭ diale(k)t istol(")kovany L,Z W. Zizaniego (Wilno 1596); 3) Leksīkon slavenorosskīĭ ī imen tl"kovanīe P. Beryndy (Kijów 1627); 4) Sinonima slavenorosskaia (koniec XVII w.). Głównie uwagę skupiono na specyfice leksykograficznej zabytków, elementach ich makro-i mikrostruktury, źródłach oraz sposobach dokumentacji materiału. Pozwoliło to zaobserwować pewną ewolucję warsztatu metodologicznego leksykografów w zakresie budowy artykułu hasłowego, jak np. próby wprowadzania informacji gramatycznej, kwalifikatorów (głównie etymologicznych, stylistycznych) oraz egzemplifikacji materiałowej.Słowniki, przeznaczone zasadniczo do nauki języka liturgicznego i lektury ksiąg cerkiewnych, gromadziły przede wszystkim leksykę religijną. Należy jednak zauważyć, że do przekładowej części leksykonów ich autorzy wprowadzali słownictwo ruskie należące do różnych grup tematycznych i rejestrów stylistycznych. W charakterze wyrazów hasłowych słownika Beryndy mogły występować również pożyczki polskie.

2

Корпус церковнославянских текстов: проблемы орфографии и грамматики

88%

Polyakov A.

Przegląd Wschodnioeuropejski

|

2014

|

vol. V/1

245-254

EN

Church Slavonic corpus, opened in 2012, can dramatically improve the accuracy and objectiv¬ity of Church Slavonic language studies. The corpus differs from a collection of texts by special markup (grammatical, structural, metatextual) and search facilities. Existing grammars and dictionaries are of historical or regulatory nature and often do not match the facts reflected in real texts. This paper discusses the problem of spelling representation and grammatical tagging of texts in the corpus and its usage for studying grammatical variation.

3

Из наблюдений над способами выражения отрицания в церковнославянском тексте русского извода

88%

Szwed Z.

Studia Rossica Posnaniensia

|

2021

|

vol. 46

|

issue 2

293-303

EN

The article describes the specificity of the changes that took place in the process of dissemination of double negation, typical for Slavic languages, visible in the Ruthenian recension of Church Slavonic texts. The reflections on the achievements in the field are enriched with the results of research on the text of Gospel No. 7 from the collection of the Russian State Archive of Ancient Acts (RGADA F. 381. Op. 1 Unit hr 7), which has not been analyzed so far in terms of the issues raised. Nearly three hundred negative structures were subjected to observations. In order to determine the number of single negation cases in relation to double negation the main focus was on structures such as: (1) ni Pron + V, (2) ni Pron + ne V oraz (3) ne V + ni Pron. It was determined, among other things, that their use was influenced by both the literature tradition and live language with elements of the northern dialect of the East Slavonic. On the other hand, the analysis of the negative structures preceding homogeneous parts of the sentence revealed the tendency, manifested onthe leaves of the monument, to transform towards the norm of the contemporary Russian language.

4

Прэже съжения всего мира – о некоем типе ошибок в древнерусских списках Евангелия

88%

Szwed Z.

Acta Polono-Ruthenica

|

2018

|

vol. Tom 4 Nr XXIII

59-67

EN

This article is devoted to a special kind of errors made by the scribes of the Old Russian Books of the Gospels. These are erroneous wordings which create the impression of being correct, since they constitute existing words, in wording and form, similar to the original ones, but which nevertheless alter the meaning of the text. The article presents mechanisms of occurrence of such errors and also shows that modification of meaning caused by erroneous writing could have different degree. The contribution of the writer’s consciousness to the development of error was taken into account in the research. An attempt was made to use the results of the analysis of errors of a given type to formulate conclusions regarding the way the scribe works and his degree of professionalism.

5

Edycje Ewangeliarza archangielskiego (1092 r.) na tle wydań innych zabytków piśmiennictwa słowiańskiego

75%

Ostapczuk J.

Rocznik Slawistyczny

|

2012

|

vol. 61

99-69

EN

This article is devoted to the Cyrillic and Glagolitic Gospel manuscripts that were published in the 19th and the 20th century and which are of great importance for the written Slavonic tradition. It describes advantages and disadvantages of the selected examples of Gospel text editions. The article focuses on using these publications for a detailed text research. In this background, both of the two editions of the Arkhangelsk Gospel are discussed: the first one (a facsimile) from 1912, and the second one (a text edition) from 1997. A comparison of the Gospel text and the liturgical information in these two publications of the Arkhangelsk Gospel shows that there are some differences between them. Making these differences available to the reader will allow using an easily available text edition for textual criticism, instead of using the facsimile of the Arkhangelsk Gospel, which is hard to find.

6

Leksičke osobitosti odrješenja grijeha u Klimantovićevu zborniku iz 1512. godine

75%

Lozić Knezović K.

Poznańskie Studia Slawistyczne

|

2013

|

issue 4

EN

This paper presents the lexical and linguistic characteristics of absolution of sins in the Croatian Church Slavonic Klimantović’s Miscellany I, in which the patterns of release and absolution from sin are powerful oral mechanism adjusted to population of that time. In the analysis, the author used her own transliteration of the miscellany. Considered are the sacraments of reconciliation in chapters 32. Otrišenie op’ĉeno, 36. Ovo ẽod’rišenie od’rišiti od’ velikoga prok’lats’tvaand 37. Ovo estьod’rišenie od’rišiti nemoĉnika muž’ku i žen’sku gl vu. The study shows how much the language is considered archaic in those chapters as well as how much there are younger lexical influences, conditioned primarily by neighborly contacts that influenced vernacular. Archaic features of the vocabulary are recorded in domestic words from Protoslavic period as well as from dialectal Protoslavic layers, with a significant number of Moravisms (West Slavic lexemes) such as zakonь, suffix -kratь, adjective nebes’ki, verb otpustiti. Contribution to that are loanwords from Protoslavic period. Among other linguistic features, confirmations of archaic features are the older verb present tense forms -ši. The rejuvenation of lexis is obvious in the influence of vernacular on texts of absolution – in many Italianisms that entered into our system directly through Čakavian dialect such as eneralь, pun’ta, purgatorii, and in numerous Croatisms as a result of direct influence of vernacular which is not part of a joint Church Slavonic and Croatian lexis such as personal pronoun ĵa, the dative singular mani, interrogative pronoun čakoli, connective ako. Also, among other linguistic features are present for example younger suffixes -ega, -oga of the genitive singular of adjectives and pronouns.

7

Лѣкарство… від приспаного розуму людського або перекладацька майстерність Дем’яна Наливайка

63%

Мойсієнко В.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 66

297-317

PL

W artykule przeanalizowano szczegółowo osobliwości przekładu z języka cerkiewnosłowiańskiego na staroukraiński oraz cechy językowe zabytku z 1607 r. Лѣкарство на оспалый оумислъ чоловѣчїй…, który uporządkował (dobrał teksty Joana Złotoustego i cesarza Bazylego) i przetłumaczył Demjan Naływajko. Ustalono, że jako protografy dla przekładu posłużyły teksty staro-cerkiewno- -słowiańskie, a nie greckie. W doborze elementów językowych odpowiadających oryginałowi cerkiewnosłowiańskiemu Demjan Naływajko wykorzystywał przede wszystkim ówczesny literacki język ukraiński, w zabytku ujawniono bowiem niewiele lokalnych ukraińskich cech dialektalnych. Zaakcentowano również, że znaczny udział w tłumaczonej części zabytku zajmuje polszczyzna.

EN

The article analyzes the peculiarities of the translation from Church Slavonic to the Ukrainian language and the linguistic features of the written historical text of 1607 Medicine for Male Sufferers, which was edited (selected parts were extracted by Ivan Zolotovust and Tsar Vasily) and translated by Demyan Nalyvayko. It was established that the sources for translation were texts in the Church Slavonic, not the Greek language. When selecting common-sense correspondences to the Church Slavonic original, Demyan Nalyvayko used the most contemporary Ukrainian book language. Local Ukrainian dialect features are little found. The Polish component is a significant proportion of the translated part.

8

Внутренняя форма слова и ее реализация в древних славянских текстах

51%

Кожинова А.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2019

|

vol. 31

EN

The article presents an analysis of how the word’s internal form participates in the construction of text, specifically of whether its historical memory joins elements of text.In focus is the transparent motivation of the word, which participates in the emergence of the figura etymologica construction, as well as de-etymologized motivation that serves to establish links within the textual space. The study was conducted on the basis of Old Slavic and Church Slavonic texts.

PL

W artykule dokonano analizy udziału wewnętrznej formy słowa w tworzeniu tekstu, a mianowicie zbadano kwestię, czy pamięć historyczna słowa wywiera wpływ na powstanie tekstu, łącząc jego poszczególne fragmenty. Rozpatrywana jest przezroczysta motywacja słowa, która bierze udział w tworzeniu konstrukcji zwanej figura etymologica, oraz motywacja deetymologizowana tworząca związki różnego rodzaju wewnątrz przestrzeni tekstowej. Badania przeprowadzono na bazie tekstów starosłowiańskich i cerkiewnosłowiańskich.

RU

W artykule dokonano analizy udziału wewnętrznej formy słowa w tworzeniu tekstu, a mianowicie zbadano kwestię, czy pamięć historyczna słowa wywiera wpływ na powstanie tekstu, łącząc jego poszczególne fragmenty. Rozpatrywana jest przezroczysta motywacja słowa, która bierze udział w tworzeniu konstrukcji zwanej figura etymologica, oraz motywacja deetymologizowana tworząca związki różnego rodzaju wewnątrz przestrzeni tekstowej. Badania przeprowadzono na bazie tekstów starosłowiańskich i cerkiewnosłowiańskich.

9

Język inskrypcji nagrobnych kilkunastu cerkiewnych cmentarzy powiatu tomaszowskiego

51%

Klimek J., Koper M.

Facta Simonidis

|

2010

|

issue 3

243-264

PL

W artykule przedstawiono analizę językową inskrypcji nagrobnych z kilkunastu cerkiewnych cmentarzy, które współcześnie pod względem administracyjnym należą do powiatu Tomaszów Lubelski. W zdecydowanej większości badane napisy pochodzą z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Analizę stricte lingwistyczną greckokatolickich i prawosławnych inskrypcji nagrobnych poprzedza rys historyczny tego obszaru. Szczegółowa charakterystyka materiału inskrypcyjnego pozwoliła na wyodrębnienie podstawowych elementów tablic nagrobnych – imienia, nazwiska i roku śmierci osoby zmarłej. Dodatkowo pojawiają się formuły inicjalne i finalne, które doprecyzowują wymienione elementy obligatoryjne. W zakresie ortografii zauważono dwie tendencje. Z jednej strony jest to uleganie wpływom cerkiewnym, z drugiej zaś wprowadzanie cech ruskich. Podobną wariantywność zaobserwowano również na poziomie leksykalnym. Przejawia się ona stosowaniem form ukraińskich (obszar dawnego zaboru austriackiego – Galicja Wschodnia) bądź rosyjskich (tereny należące do byłego zaboru rosyjskiego – Królestwo Polskie).

EN

This paper presents a linguistic analysis of sepulchral inscriptions in a number of Orthodox cemeteries in the district of Tomaszów Lubelski. The inscriptions under analysis date back to mid-19th and early 20th century – in the region there are no Orthodox graves from an earlier period. The linguistic analysis of the inscriptions is preceded by a brief survey of the history of the region. A detailed analysis of the inscriptions helped establish their main components: name, surname and the date of death. Additionally, the inscriptions include initial and concluding forms that make the obligatory element precise. Two tendencies occur in the inscriptions’ orthography. On the one hand, Church Slavonic influences are evident; on the other, Ruthenian elements are inserted. A similar variation is observable on the lexical level: Ukrainian (the territory of the former Austrian Partition) or Russian (the territory of the former Russian Partition – Congress Kingdom of Poland) forms are employed.

10

Język inskrypcji nagrobnych kilkunastu cerkiewnych cmentarzy powiatu tomaszowskiego

51%

Klimek J., Koper M.

Facta Simonidis

|

2010

|

vol. 3

|

issue 1

243-263

EN

This paper presents a linguistic analysis of sepulchral inscriptions in a number of Orthodox cemeteries in the district of Tomaszów Lubelski. The inscriptions under analysis date back to mid-19th and early 20th century – in the region there are no Orthodox graves from an earlier period. The linguistic analysis of the inscriptions is preceded by a brief survey of the history of the region. A detailed analysis of the inscriptions helped establish their main components: name, surname and the date of death. Additionally, the inscriptions include initial and concluding forms that make the obligatory element precise. Two tendencies occur in the inscriptions’ orthography. On the one hand, Church Slavonic influences are evident; on the other, Ruthenian elements are inserted. A similar variation is observable on the lexical level: Ukrainian (the territory of the former Austrian Partition) or Russian (the territory of the former Russian Partition – Congress Kingdom of Poland) forms are employed.

PL

W artykule przedstawiono analizę językową inskrypcji nagrobnych z kilkunastu cerkiewnych cmentarzy, które współcześnie pod względem administracyjnym należą do powiatu Tomaszów Lubelski. W zdecydowanej większości badane napisy pochodzą z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Analizę stricte lingwistyczną greckokatolickich i prawosławnych inskrypcji nagrobnych poprzedza rys historyczny tego obszaru. Szczegółowa charakterystyka materiału inskrypcyjnego pozwoliła na wyodrębnienie podstawowych elementów tablic nagrobnych – imienia, nazwiska i roku śmierci osoby zmarłej. Dodatkowo pojawiają się formuły inicjalne i finalne, które doprecyzowują wymienione elementy obligatoryjne. W zakresie ortografii zauważono dwie tendencje. Z jednej strony jest to uleganie wpływom cerkiewnym, z drugiej zaś wprowadzanie cech ruskich. Podobną wariantywność zaobserwowano również na poziomie leksykalnym. Przejawia się ona stosowaniem form ukraińskich (obszar dawnego zaboru austriackiego – Galicja Wschodnia) bądź rosyjskich (tereny należące do byłego zaboru rosyjskiego – Królestwo Polskie).

11

Język staro-cerkiewno-słowiański w Kościele i kulturze narodów słowiańskich

38%

Mielkow A.

Language. Culture. Politics. International Journal

|

2020

|

vol. 1

119-132

PL

Artykuł szczegółowo opisuje historię misji morawskiej świętych Cyryla i Metodego oraz historię tworzenia alfabetu słowiańskiego, a także przedstawia najważniejsze momenty zwrotne w procesie powstawania pisma słowiańskiego w Bułgarii, Polsce, Czechach i na Rusi Kijowskiej. Autor wysuwa tezę, że stworzony przez Braci Sołuńskich język sakralny od początku stał się językiem, w którym odprawiano nabożeństwa i głoszono kazania, a także językiem teologii, filozofii i hagiografii. Historia szerzenia się tradycji cyrylo-metodiańskiej u Słowian Zachodnich, Południowych i Wschodnich przedstawiona została na podstawie analizy najstarszych żywotów Świętych Braci, a także bułgarskich, polskich, czeskich i staroruskich zabytków rękopiśmiennych i świadectw średniowiecznych kronikarzy. Osobno omawiana jest historia języka staro-cerkiewno-słowiańskiego w redakcji ruskiej. Przeanalizowano sytuację językową na dawnej Rusi porównując funkcjonowanie języka staroruskiego i języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Szczegółowo zbadano kwestię rozwoju języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na Rusi Południowo-Zachodniej i na Rusi Moskiewskiej, a także powstanie redakcji ogólnoruskiej tego języka w drugiej połowie XVII wieku

EN

The paper comprehensively describes the history of saints Cyril and Methodius, Moravian mission and the creation of the Slavic alphabet, as well as outlines the main milestones of the Slavic written language formation in Bulgaria, Poland, Czech and Kievan Rus. The author puts forward the thesis that the sacred language created by the Solun brothers became the language of liturgy and homilies from the very beginning, as well as the language of theology, philosophy and hagiography. The history of the Cyril-Methodius tradition, spreading among the Western, Southern and Eastern Slavs, is presented in relation to the analysis of the ancient legends of the Holy brothers, as well as Bulgarian, Polish, Czech and Old Russian manuscripts and medieval chroniclers. The history of the Russian version of the Church Slavonic language is separately considered. The language role in Ancient Rus is analysed, taking into account the point of correlation between the Old Russian and Church Slavonic languages. The problem of the Church Slavonic evolution and functioning in South-Western and Moscow Rus is studied in detail, as well as the formation of a common all-Russian version of this language in the second half of the 17th century

Refine search results

Słowniki w Wielkim Księstwie Litewskim – przyczynek do historii (zachodnio)ruskiej leksykografii i leksyki

Корпус церковнославянских текстов: проблемы орфографии и грамматики

Из наблюдений над способами выражения отрицания в церковнославянском тексте русского извода

Прэже съжения всего мира – о некоем типе ошибок в древнерусских списках Евангелия

Edycje Ewangeliarza archangielskiego (1092 r.) na tle wydań innych zabytków piśmiennictwa słowiańskiego

Leksičke osobitosti odrješenja grijeha u Klimantovićevu zborniku iz 1512. godine

Лѣкарство… від приспаного розуму людського або перекладацька майстерність Дем’яна Наливайка

Внутренняя форма слова и ее реализация в древних славянских текстах

Język inskrypcji nagrobnych kilkunastu cerkiewnych cmentarzy powiatu tomaszowskiego

Język inskrypcji nagrobnych kilkunastu cerkiewnych cmentarzy powiatu tomaszowskiego

Język staro-cerkiewno-słowiański w Kościele i kulturze narodów słowiańskich