Search results

1

Все позволенно. "Братья Карамазовы" в современном театре

100%

Lappo I.

Colloquia Litteraria

|

2017

|

issue 23

PL

Irina Lappo, “Everything is Permitted. «The Karamozov Brothers» in contemporary Theatrical performances” The paper, after a brief analysis of the basic motifs and structural features of Dostoyevsky’s novels, opens with the description of the historical performance of The Karamazov Brothers from 1910 presented in Moscow Artistic Theatre (MCHAT) and directed by Niemirovitsch-Dancenko. The main theme of this paper are three key performance of Dostoyevsky’s final novel: by Janusz Opryski (2010), Sylwa Kricikene (2011) and Lev Erenburg (2016).

2

POLIFONIA POWIEŚCI DOSTOJEWSKIEGO A ZAGADNIENIE WIELOGŁOSOWOŚCI POEZJI NORWIDA

88%

Skalińska E.

Colloquia Litteraria

|

2012

|

vol. 13

|

issue 2

119-116

PL

Polyphony of Dostoyevsky’s Novels and the polyphony of Norwid’s poetry The article compares dominating strategies of writing in Norwid’s and Dostoyevsky’s literary output. The author presents the sources of the conversational concepts in the writings of both Norwid and Dostoyevsky. She also reflects upon the origins of the indicated affinity.

3

Conrad’s Lord Jim and Dostoevsky’s Crime and Punishment: Contrastive Axiologies

75%

Busza A.

Tematy i Konteksty

|

2015

|

issue 5(10)

311-320

PL

Kiedy pół wieku temu autor tego artykułu rozpoczynał studia nad twórczością Josepha Conrada, w literaturoznawstwie wciąż dominowały tezy Nowej Krytyki, która twierdziła, że właściwe badanie odnosi się tylko do samego tekstu, pomijając w zasadzie kontekst historyczny, osobę pisarza, a także horyzont oczekiwań czytelników. Autor jednak opowiadał się za mniej „czystym”, a bardziej kontekstualnym podejściem, szczególnie w przypadku pisarzy tak związanych z rzeczywistością historyczną, jak Conrad i – może nawet bardziej – Dostojewski. Znajdując uzasadnienie dla swojego podejścia w „logice pytań i odpowiedzi” angielskiego filozofa R. G. Collingwooda, autor twierdzi, że Zbrodnia i kara Dostojewskiego i Lord Jim Conrada przedstawiają różne odpowiedzi na dziewiętnastowieczny kryzys wartości, szczególnie w sferze etyki. Conradowskie postrzeganie ludzkiej natury jest zasadniczo ironiczne, a jego wizja potrzeb człowieka jest hierarchiczna. Ludzką powinnością moralną i miarą naszego człowieczeństwa jest dyscyplinowanie i sublimacja niższych instynktów i namiętności. Dostojewski natomiast podkreśla niebezpieczeństwa spaczonego racjonalizmu i umiejscawia dobroć w naturze i ludzkim sercu. Jest to jednak wizja paradoksalna, ponieważ znajduje on tam również okrucieństwo, chciwość, egoizm i ślepe namiętności. Człowiek Dostojewskiego jest więc – jak jego świat – rozdarty przez sprzeczności nie do pogodzenia, które mogą być tylko transcendowane.

4

Zbliżenie dwóch gigantów: Norwid i Dostojewski

71%

Zieliński J.

Studia Norwidiana

|

2020

|

vol. 38

247-251

EN

A personal review of the book version of Ewangelina Skalińska’s doctoral thesis devoted to Norwid and Dostoevsky. It discusses the threefold composition of the dissertation and underlines the dashing comparative analysis of Norwid’s Assunta and Dostoevsky’s A Gentle Creature. The open character of the research project is stressed. The reviewer discusses in detail another parallel, between two London texts: Norwid’s The Larva and Dostoevsky’s Winter Notes on Summer Impressions. In conclusion there is a passage on the inspiring role of Skalińska’s book, which fills an important gap and draws a horizon for the future comparative research.

PL

Omówienie, niepozbawione akcentów osobistych, książkowej wersji rozprawy doktorskiej Ewangeliny Skalińskiej, poświęconej Norwidowi i Dostojewskiemu. Autor omawia trójdzielną kompozycję rozprawy, zwracając uwagę na brawurowość analizy porównawczej Assunty Norwida i Łagodnej Dostojewskiego. Wskazuje też na otwartość zaprezentowanego projektu badawczego. Na zasadzie pars pro toto omówiona została paralela dwóch tekstów „londyńskich” – Larwy Norwida i Zimowych notatek z lata Dostojewskiego. W zakończeniu mowa jest o inspirującej roli książki – wypełnia ona istotną lukę oraz wyznacza horyzont dalszych prac komparatystycznych.

5

Polska szkoła eseju – esej w polskiej szkole (na przykładzie Dostojewskiego Czesława Miłosza)

63%

Goczał E.

Edukacja Humanistyczna

|

2016

|

issue 1

97-105

PL

W artykule zawarta została propozycja wykorzystania w ramach licealnej edukacji polonistycznej eseju – gatunku zróżnicowanego formalnie i treściowo, hybrydycznego i trudnego w odbiorze, lecz jednocześnie bardzo użytecznego dydaktycznie. Szerokie spektrum form eseistycznych ograniczone zostaje do tak zwanego „polskiego eseju” – pojęcia wprowadzonego i zdefiniowanego przez Czesława Miłosza. Przykładem realizacji gatunku i przedmiotem analizy jest tutaj esej samego Miłosza, Dostojewski – traktujący o wybranych wątkach z życia i twórczości rosyjskiego pisarza, a przede wszystkim prezentujący jego obraz w subiektywnym spojrzeniu polskiego noblisty.

EN

The article offers a proposal of using essay, within high school Polish studies, as a genre which is diverse formally and substantially, hybrid and cerebral, still, useful in a teaching practice. The wide range of essayistic forms is limited to the so-called "Polish essay" – the notion introduced and defined by Czesław Miłosz. An example of genre implementation and a subject of analysis is his own essay entitled Dostojewski – discussing the selected aspects of life and writings of the Russian writer and, most of all, presenting his image from the subjective perspective of the Polish Nobel prize winner.

6

Stawrogin – personifikacja zła

63%

Jastrząb D.

Język. Religia. Tożsamość

|

2017

|

issue 1(15)

135-143

EN

Characters such as Stavrogin in the novel Demons by Fyodor Dostoyevsky reveal the writer’s deep and astute knowledge of demonology. It has long been known that in his novels the writer contained considerations about not only the philosophical but also theological aspects of life, including Christology. His novel Demons is a literary tractate about the destructive influences of nihilistic and communist ideologies, both on society and on the human condition. The central character of the novel is Nikolai Vsevolodovich Stavrogin, the son of Varvara Petrovna, and he is the most demonic hero of Dostoyevsky’s. Ever one of the people whom he encountered fell under his charm, and they would then become be spiritually and morally depraved and ruined. Among the characters that come into contact with Stavrogin are those who then eventually committed suicide. We are dealing with a hero who has become separated and isolated from society, and who comes across as being amoral and demonised. Dostoyevsky was very keen to show a society that creates their rights and the principles of social co-existence without God. Undoubtedly, the novel Demons is in the history of world literature one of the most discerning analyses of a civilization built without God.

7

“I Want to Live for Immortality”: Fyodor Mikhailovich Dostoevsky in Search of God

54%

Apostolache I.

Roczniki Teologiczne

|

2020

|

vol. 67

|

issue 12

5-22

EN

Fyodor Mikhailovich Dostoevsky is one of the most important Christian writer in 19th century Russia. His works develop images, typologies, thought patterns and existential interpretations. In our present research we try to emphasise the confessional elements of Dostoevsky’s existential thinking. Starting from a brief biographical presentation, we discover the Christian value of his message; which, always ciphered with types and symbols, actually represents a valuable Christian confession and apology, in reference to the concrete sense of existence. In this regard, this great Russian writer speaks of an earthly existence, burdened with personal sins and passions, liberated by faith in God. Therefore, we have tried to analyse, from the apologetics perspective, the problem of liberty from his “Legend of the Great Inquisitor,” a magisterial chapter from his masterpiece Brothers Karamazov.

PL

„Chcę żyć dla nieśmiertelności”. Fiodor Michajłowicz Dostojewski w poszukiwaniu Boga Fiodor Michajłowicz Dostojewski jest jednym z najważniejszych pisarzy chrześcijańskich w XIX-wiecznej Rosji. Jego prace rozwijają obrazy, typologie, wzorce myślowe i interpretacje egzystencjalne. W niniejszym artykule autor stara się podkreślić elementy wyznaniowe myślenia o charakterze egzystencjalnym, jakie są obecne u Dostojewskiego. Zaczynając od krótkiej prezentacji biograficznej Dostojewskiego, autor odkrywa chrześcijańską wartość jego przesłania, które zawsze zaszyfrowane symbolami w rzeczywistości reprezentuje cenne chrześcijańskie przesłanie i apologię w nawiązaniu do konkretnego znaczenia związanego z istnieniem egzystencjalnym. Pod tym względem ten wielki rosyjski pisarz mówi o ziemskim życiu, obciążonym osobistymi grzechami i namiętnościami, wyzwolonymi przez wiarę w Boga. Dlatego w niniejszym tekście autor podjął próbę apologetycznej perspektywy problemu wolności w dziele „Legenda o Wielkim Inkwizytorze”, rozdziału magisterskiego z jego arcydzieła Bracia Karamazow.

8

«Вечный муж» и традиция мениппеи

54%

Segal-Rudnik N.

|

2021

|

vol. 69

|

issue 7

171-186

PL

Wieczny mąż i tradycja menippe Artykuł analizuje strukturę motywów głównych bohaterów Wiecznego męża Fiodora Dostojewskiego na tle satyry menippejskiej i jej różnych odmian. Parodyczne przemiany obrazów i motywów poprzednich tekstów Dostojewskiego, zwłaszcza z powieści Idiota, modyfikują tradycyjny trójkąt miłosny opowiadania. Relacja między bohaterem a antagonistą odzwierciedla ambiwalencję archetypowego schematu «król i błazen» oraz sposób, w jaki pojawia się on w dramacie romantycznym V. Hugo Le Roi s’amuse i operze Rigoletto G. Verdiego. Fabuła zemsty i zadośćuczynienia za zdeptaną godność sięga gatunku średniowiecznej kpiny (R. Jakobson) i jego narracji o zmartwychwstaniu wielkanocnym, dotykając problemu chrześcijaństwa i jego wartości w ówczesnym społeczeństwie rosyjskim.

EN

The article examines the motif structure of the main characters in Dostoevsky’s The Eternal Husband against the background of menippea and its various genres. The parodic transformations of the images and motifs of Dostoevsky's previous texts, especially the novel The Idiot, modify the traditional love triangle of the short story. The relationship between the protagonist and the antagonist reflects the ambivalence of the archetypal scheme “king vs jester” and the way it appears in Hugo’s romantic drama Le Roi s’amuse and Verdi’s opera Rigoletto. The plot of revenge and vindication of trampled dignity dates back to the genre of medieval mock mystery (R. Jakobson) and its narrative of the Easter resurrection, posing the problem of Christianity and its values in the Russian society of the time.

9

Тема самоубийства и неевклидово пространство в творчестве Федора Достоевского

51%

Barsht K.

Slavica Wratislaviensia

|

2018

|

vol. 167

133-146

EN

Abstract The theme of suicide and the non-Euclidean spacein the works of Fyodor Dostoevsky The article proposes a hypothesis about the relation between the ethical imperative, inscribed in those Fyodor Dostoyevsky’s heroes-philosophers, who are seeking answers to the “eternal question” about the meaning and purpose of life, and their attempts to overcome Homo Sapiens limitations with the suicide and non-Euclidean geometry, which Dostoevsky met in the 1870s in the Hermann Helmholtz’s works. In the writer’s works was formulated an existential idea, exceeding the boundaries of possibilities, the width of man, ontologically rooted in parallel worlds, existing beyond our four-dimensional continuum, in the fifth and other dimensions. The most important thesis of Dostoevsky’s philosophy, the personal immortality of man, which was developed by the writer throughout all his works, based on the data of modern science, received a new justification. This, next, enabled the strengthening of philosophical basis for the writer’s favorite concept about the direct connection between the moral and ontological status of a human being, which only makes sense if it is possible to remain in the eternity.

PL

Motyw samobójstwa i przestrzeń nieeuklidesowa w twórczości Fiodora Dostojewskiego W artykule wysunięto hipotezę o związku pomiędzy imperatywem etycznym, wpisanym w szukanie odpowiedzi na „odwieczne pytanie” o sens i cel życia ludzkiego przez bohaterów-filozofów Fiodora Dostojewskiego, a ich próbami przezwyciężenia bytowego ograniczenia Homo sapiens za pomocą samobójstwa i geometrii nieeuklidesowej, którą Dostojewski poznał w latach siedemdziesiątych XIX wieku z dzieł Hermanna von Helmholtza. W twórczości pisarza sformułowała się idea egzystencjalnej, przekraczającej granice możliwości, bytu człowieka, ontologicznie zakorzenionego w światach równoległych, istniejących poza naszym czterowymiarowym kontinuum, w piątym i innych wymiarach. Najważniejsza teza filozofii Dostojewskiego: osobista nieśmiertelność człowieka, rozwijana przez pisarza we wszystkich jego dziełach, dzięki ustaleniom współczesnej nauki otrzymała nowe uzasadnienie. To z kolei umożliwiło ugruntowanie filozoficznej podstawy ulubionej koncepcji pisarza o bezpośrednim związku między moralnym i ontologicznym statusem człowieka, mającej sens tylko w wypadku możliwości pozostania w wieczności.

10

Nihilizm egzystencjalno-moralny a polityczny

51%

Piekarski R.

Pieniądze i Więź

|

2015

|

vol. 18

|

issue 3(68)

20-29

PL

We współczesnych dyskusjach pojęcie nihilizmu stosowane jest dość swobodnie i mieni się wieloma znaczeniami, sprawiając wrażenie chaotyczności. Nihilizm łączony jest z niejasnymi wyobrażeniami, a nierzadko sprowadzany jest do rodzaju etykiety, którą określa się własnych przeciwników. Nihilista, czyli człowiek, który odrzuca moralność, neguje wartości duchowe i porządek społeczny może przybierać różne postaci i spełniać różne role. Negacja standardów moralnych i wartości może wiązać się tutaj ze swoistym hedonizmem, materializmem, czy sensualizmem. U Dostojewskiego, w pewien sposób pokazany jest także nihilizm społeczny i polityczny. Bunt egzystencjalno-metafizyczny przeniesiony zostaje na wymiar urządzania społeczeństwa. Przybiera to wówczas postać działań spiskowych czy wręcz terrorystycznych. Zwerbowani do działania nihiliści wciągani są w zbrodniczą i zarazem rewolucyjną działalność lecz nie ma ona jeszcze charakteru dobrze zorganizowanego działania. W wersji politycznej, odnoszącej się do życia zbiorowego, nihilizm wspierał rozmaite formy rewolty. Jego wywrotowy potencjał, uzasadniając przemoc, eksplodował czy to w formie rewolucji czy terroryzmu. Kwestionując wcześniejsze dyskursy, mające znaczenie moralne, podważał tradycyjne rodzaje ładu. Nihilizmem politycznym zajął się Herman Rauschning, autor Rewolucji nihilizmu, diagnozując rządy narodowego socjalizmu. Ciekawą rzeczą jest śledzenie, jak nihilizm egzystencjalny, indywidualny, obyczajowy ujawnia swoje społeczne konsekwencje, prowadząc do zbrodniczego państwa bezprawia. Rauschning uznał nihilizm za nieodzowną przesłankę i składnik narodowego socjalizmu. Nihilizmem kierować się miały, wedle niego, zarówno elity nazistowskie, jak i sam Führer. Oznacza on w tym kontekście bezideowość, instrumentalny stosunek do wszelkich idei, posługiwanie się przemocą, terrorem i podstępem. Nazizm posługuje się wszelkimi wartościami i światopoglądami, które traktuje w sposób cyniczny. Postawa nihilistyczna przejawia się jako totalny dynamizm, gdzie nie ma nic stałego za wyjątkiem może pędu do wzmagania własnej mocy, do walki o panowanie. Współczesne elity, mogą mieć podobnie niski rodowód, co elity nazistowskie, posiadają jednak zazwyczaj bardziej pospolite cechy (elementy zbrodnicze nie występują tu o wiele częściej niż w innych grupach społecznych), są tam osoby pazerne, cyniczne, interesowne, zdolne do wyrafinowanej manipulacji, zacięte w rywalizacji, gotowe sięgać po niemoralne środki i sposoby. O terrorze sianym w Europie, w tych dniach, przez islamistów czytamy, że to „atak barbarzyńców na naszą cywilizację”. Problem w tym, że owi barbarzyńcy nie zawsze są obcymi przybyszami, często rodzą się wewnątrz naszej słabnącej cywilizacji wraz z nihilizmem.

EN

In modern discussions the concept of nihilism is used quite freely and shimmers with many meanings, giving the impression of chaos. Nihilism is combined with vague notions, and often imported to the type of label you pelt to your opponents. Nihilist, that is a man who rejects morality, denies the spiritual values and social order, can take different forms and fulfill various roles. The negation of moral standards and values may be associated with a kind of hedonism, materialism and sensualism. Dostoevsky, in a way, also shown social and political nihilism. Existential-metaphysical rebellion is shifted to the dimension of society structure. It may than take the form of conspiracy or even terrorist activities. Recruited nihilists are drawn into the criminal and at the same time revolutionary activity, but it is not yet a well-organized action. In a political version, relating to collective life, nihilism supported various forms of revolt. Its subversive potential, justifying violence, exploded either in the form of revolution or terrorism. Contesting earlier morally relevant discourses, it undermined traditional forms of governance. Herman Rauschning, author of Revolution of nihilism, diagnosing the rule of National Socialism, dealt with political nihilism. It is interesting to track how existential, individual and moral nihilism reveals its social consequences, leading to murderous state of lawlessness. Rauschning recognized nihilism as the indispensable prerequisite and component of National Socialism. According to him, both the Nazi elite and Führer himself relied on nihilism. In this context it means the lack of ideological orientation, instrumental attitude to any idea, the use of violence, terror and deceit. Nazism uses all the values and worldviews, and treats them cynically. Nihilistic attitude manifests itself as a total dynamism, where there is nothing permanent, except maybe the momentum to enhance one’s own power, to fight for domination. Today's elites, may have similarly low pedigree, as the Nazi elite, but have usually more common features (criminal elements do not occur much more frequently here than in other social groups): there are greedy, cynical, mercenary people, capable of sophisticated manipulation, fierce in competition, ready to reach for immoral means and methods. The terror shed by the Islamists in Europe in these days, is said to be “a barbarian attack on our civilization". The problem is that the barbarians are not always strangers, they are often born within our declining civilization along with nihilism.

11

Wpływ duchowości Pustelni Optyńskiej na twórczość rosyjskich filozofów i pisarzy XIX w.

51%

Kuprjanowicz T.

ELPIS

|

2016

|

vol. 18

57-64

PL

Monastery w Rosji w XIX–stym wieku miały bardzo duży wpływ na naród. Jednym z takich monasterów był właśnie wtedy Kozielski Monaster Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni zwany Pustelnią Optyńską. Był to taki ośrodek duchowy, do którego przybywali pielgrzymi nie tylko z prostego ludu. Częstymi gośćmi w monasterze byli rosyjscy filozofowie i pisarze. Duchowe pożywienie, jakie otrzymywali od mnichów wpływało na ich twórczość i życiowe dążenia. Starcy z Pustelni Optyńskiej stawali się dla nich duchowymi przewodnikami i moralnymi autorytetami, a nawet twórczą inspiracją. Twórcami rosyjskiej kultury tego okresu mającymi kontakt z Pustelnią Optyńską byli m.in. Iwan Kirejewski, Nikołaj Gogol, Fiodor Dostojewski i Konstantin Leontjew. Żywe kontakty ze starcami z Pustelni Optyńskiej otwierały w filozofach i pisarzach pokłady głębokiej duchowości, podtrzymujące ich siły do moralnego przeobrażenia nie tylko własnej osoby, ale i całego społeczeństwa.

EN

Monasteries in nineteenth century Russia had a major influence on the nation. One such example was the Monastery of the Entrance of the Mother of God into the Temple in Kozelsk, which is also known as the Optina Monastery. The pilgrims who travelled to this spiritual centre were not only common people. Russian philosophers and writers were also guests at the monastery on several occasions. The spiritual nourishment which they received from the monks influenced their creativity and life aspirations. The Elders of the Optina Monastery became for them spiritual guides and moral authorities, and even creative inspiration. The creators of Russian culture at that time, who were in contact with the Optina Monastery include, Ivan Kireyevsky, Nikolai Gogol, Fyodor Dostoevsky and Konstantin Leontyev. Personal contact with the Elders of the Optina Monastery contributed to the these philosophers’ deeply spiritual views, which sustained their strength for the moral transformation not only of their own person, but also of the whole of society.

12

Erotyzm – zło – intensywność: Dostojewski i Bataille

51%

Kruszelnicki M.

Tematy z Szewskiej

|

2015

|

issue Errotyzm 2(16)/2015

7-38

PL

W niniejszym tekście podejmuję się analizy literackich i filozoficznych podobieństw, jakie występują pomiędzy dwoma z pozoru całkowicie różnymi pisarzami: Fiodorem Dostojewskim i Georges’em Bataille’em. Badam przede wszystkim związki między transgresją normatywnych kodów kulturowych a poczuciem spełnienia i autentyczności egzystencji, której poszukują tzw. negatywni bohaterowie Dostojewskiego i które można problematyzować w kontekście filozofii Georges’a Bataille’a. Wszystkie śledzone przeze mnie wątki z Dostojewskiego odnajdują się na osi kategorii: erotyzm-zło-intensywność (autentyczność) i wpisują w problem mrocznej satysfakcji, jakiej doznaje jednostka w aktach przemocy i okrucieństwa wobec innych, samozatraty, doświadczenia wyniszczającej miłości, konfrontacji z ekstremalnym ryzykiem oraz samo-upodlenia i duchowej ruiny, którą waloryzuje się wyżej od harmonijnego i spokojnego życia. Moje dociekania sytuują się na pograniczu literaturoznawstwa i filozofii, chociaż to właśnie filozoficzna bliskość Dostojewskiego i Bataille’a interesuje mnie najbardziej. Z tego powodu umieszczam na marginesie ideologiczne i literackie konteksty stojące za kreacjami rosyjskiego pisarza, skupiając się bardziej na egzystencjalno-psychologicznym wymiarze jego dzieła, który Lew Szestow określił swego czasu mianem „filozofii podziemia” – filozofii tragedii i beznadziei w obliczu paradoksalnej natury człowieka. Ostatecznie, moje analizy mają w zamierzeniu pokazać Dostojewskiego jako wielkiego „nieobecnego” Batraille’owskiej „filozofii bliskości”.

EN

The following paper is an attempt at a comprehensive analysis of literary and philosophical congruences between seemingly distant writers: Fyodor Dostoevsky and Georges Bataille. I want to investigate here the question considered in both of the authors’ works, and concerning the relation between transgression of normative cultural codes and the sense of fulfillment and authenticity of existence. I discuss numerous ideas, motives and imageries essential in Dostoevsky in order then to problematize them from the perspective of Bataille’s philosophy. The article builds on the axis of categories such as eroticism – evil – intensity (authenticity) and extracts from the works of Dostoevsky and Bataille the idea of an eerie satisfaction awaken in man by acts of violence and cruelty; loss of self, ruination in love, confrontation with deadly risk, self-depreciation, and spiritual laceration preferred over a life in harmony. The study is situated at the crossroads of literary studies and philosophy, nevertheless it is the philosophical proximity of these two figures that interests me the most. Therefore I am less interested in purely Russian, historical, ideological and literary contexts that stand behind Dostoevsky’s literary creations than the existential and psychological aspect of his oeuvre which Lev Shestov characterized as a “philosophy of the underground” – philosophy of tragedy and hopelessness in the face of human paradoxical nature. In the final instance, my investigation is expected to present Bataille as a figure essentially lacking, or rather never sufficiently admitted, within Bataille’s philosophical thought.

13

Sceniczne adaptacje powieści Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego w Krakowie w latach 2000-2015

51%

Karlikowska-Pąsiek M. M.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2018

|

issue 8

534-542

PL

Cel badań. Celem badań było sprawdzenie, które wątki powieści Fiodora Dostojewskiego polski reżyser pominął lub zmienił i jaki jest tego efekt dla przedstawienia jako całości. Metodologia. Przedmiotem badań były adaptacje sceniczne utworów Fiodora Dostojewskiego wystawiane w krakowskich teatrach repertuarowych w latach 2000 – 2015. W pracy został przeanalizowany polski scenariusz adaptacji powieści „Zbrodnia i kara” w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza (2007). Hipoteza robocza zakłada, że przenoszenie dzieł literackich z jednej formy do drugiej (dzieło literackie – teatr) i z jednej kultury do drugiej (Rosja – Polska) wiąże się z utratą niektórych wątków. Wyniki. Analiza wykazała, że Waldemar Śmigasiewicz zmieniając formę przekazu dzieło literackie – teatr) oraz przenosząc utwór z jednej kultury do drugiej (Rosja – Polska) dokonał licznych skrótów w tekście powieści. Waldemar Śmigasiewicz w przedstawieniu „Zbrodnia i kara” skupił się przede wszystkim na kondycji psychicznej Raskolnikowa oraz na dramatyczności procesu dochodzenia do świadomości zbrodniarza. Wnioski. W badaniu zostały wzięte pod uwagę aspekty przekładu dzieła literackiego na dzieło sceniczne. Badanie modyfikacji treści oryginalnego tekstu oraz przekładu nie ma na celu oglądu spostrzeżeń polskiego widza. Uzyskane wyniki przedstawiają jedynie możliwość odkodowania i zrozumienia najważniejszych wątków powieści „Zbrodnia i kara”, jaką widzowi daje reżyser.

EN

Purpose of research. The primary objective was to check which topics of Fyodor Dostoyevsky's novel, had omitted or changed by polish director and what the effect is for whole performance. Methodology. The subject of objective studies were stage adaptations of works by Fyodor Dostoevsky exhibited in Krakow repertory theaters in the years 2000 - 2015. The articel analyzed the Polish scenario of adaptation of the novel "Crime and Punishment" directed by Waldemar Śmigasiewicz (2007). The working hypothesis is that the transfer of literary works from one form to another (literary work - theater) and from one culture to another (Russia - Poland) is associated with the loss of some threads. Results. The analysis showed that Waldemar Śmigasiewicz by changing the form of the message (literary work - theater) and by transferring the work from one culture to another (Russia - Poland), made numerous abbreviations in the text of the novel. Waldemar Śmigasiewicz in the performance "Crime and Punishment" focused primarily on the mental condition of Raskolnikov and the drama of the process of reaching the consciousness of a criminal. Conclusions. The study took into account the aspects of transformation a literary work into a stage work. The examination of the modification of the content of the original text and translation is not intended to inspect the observations of the Polish viewer. The obtained results show only the possibility of decoding and understanding the most important themes of the novel "Crime and Punishment", which the viewer gives the director.

14

„Bardzo nieliczni czują, że ich życie nie jest życiem, lecz śmiercią”. F. Dostojewski i L. Szestow wobec idei szczęścia i egzystencjalnej satysfakcji

51%

Kruszelnicki M.

Analiza i Egzystencja. Czasopismo Filozoficzne

|

2016

|

vol. 33

5-29

EN

In my paper I set the existential interpretation of Dostoevsky’s Notes from the Underground proposed by Lev Shestov against the religious and psychological interpretations of this novel in order to excavate a vital problem in Dostoevsky, which is the inversion of hierarchy in pairs of oppositional categories such as normality-pathology, happiness-unhappiness, harmony- dissonance, omnitude-lack, certainty-uncertainty, joy-despair, faith-doubt. Following Shestov I argue that Dostoevsky embraces those categories that are traditionally mistrusted and negatively valorized and by so doing he rehabilitates the “underground”, accursed and unhappy existence at the expense of regular, “normal” life, easily founding spiritual certainty and every day satisfaction. Such an un-problematic life Dostoevsky’s man from the underground regards as a false, smug and eventually – “dead”. In further part of my study I focus on the religious aspect of Shestov’s later philosophy and try to prove that the perspective of faith gradually introduced to his reading of Dostoevsky in no way cancels Shestov’s early philosophy of the underground, despair and tragedy. On the contrary: if faith “obtained” is likely to become yet another mask of “evidence” and “certainty” and in this way might put stop to existential doubts and spiritual dissatisfaction, then neither Dostoevsky, nor Shestov himself, can easily trust it. In this situation despair and tragedy cannot but hold in Dostoevsky’s and Shestov’s thought and the circle of searching and suffering must remain vicious. I demonstrate the consistency in Shestov’s philosophical thought on Dostoevsky and its constant adequacy for understanding one of the crucial existential dilemmas in the works of the Russian writer.

15

Между книжностью и разговорностью: малые фольклорные жанры в структуре метариторической рефлексии Достоевского

51%

Векшина А.

Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej

|

2018

|

vol. 24: Nie tylko wiersz, nie tolko roman. Literatura polska i rosyjska w kontekście gatunków literackich

42-55

PL

Artykuł przedstawia analizę małych form folkloru (przysłowia, powiedzenia) w strukturze refleksji metaretorycznej i metastylistycznej bohaterów i narratorów F. Dostojewskiego. Pokazuje, w jaki sposób pisarz korzysta ze schematów gatunkowych i wyrazów przyjętych w języku pisanym oraz mówionym, transformując przysłowia, nadając im nowy sens w zależności od kontekstu, rozwijając je w ramach fabuły (przysłowie staje się źródłem wydarzenia powieści czy opowiadania). Autorka opisuje mechanizmy reinterpretacji, ostranienija, teatralizacji, ironii, zbudowane na podstawie swoistej dekonstrukcji stałych form stylistycznych, funkcjonujących w języku pisanym i mówionym. Na przykładzie tych „drobnych” procesów transformacji językowej artykuł pozwala śledzić ogólną strategię poetyki pisarza, skierowaną w stronę odnowy języka literackiego m.in. poprzez konfrontację właśnie z językiem potocznym, współczesnym, pozbawionym „martwej” frazeologii literackiej, korzystającym z pokładów twórczej wyobraźni ludowej.

EN

The article presents an analysis of small forms of folklore (proverbs, sayings) in the structure of meta-rhetorical and meta-stylistic reflection of characters and narrators of F. Dostoevsky. It demonstrates the way in which Dostoevsky makesuse of genre schemata, as well as words accepted in written and spoken language, transforming proverbs and giving them a new meaning depending on the context, as well as developing them within the framework of the plot (a proverb becomes the origin of an event in a novel or short story). The author of the article describes the mechanisms or re-interpretation, ostranenie (defamiliarization), theatralisation, and irony, built on the basis of a certain deconstruction of fixed stylistic forms, which operate in written and spoken language. Using these ‘minor’ processes of linguistic transformation as an example, the article allows one to trace the general poetics strategy of the writer. The strategy is directed towards a renewal of literary language through, among other things, a confrontation with language that is colloquial, contemporary, devoid of ‘dead’ literary phraseology, and drawing from the wealth of creative folk imagination.

16

Powieść „Inny” Jurija Mamlejewa wobec artystycznego poznania Fiodora Dostojewskiego

45%

Przybysz A. K.

Kultury Wschodniosłowiańskie - Oblicza i Dialog

|

2014

|

issue 4

169-179

EN

The aim of this article is to show the undeniable influence of Fyodor Dostoyevsky’s artistic method on Yuri Mamlejev’s literary works in particular in relation to his novel The Other. Relying on these determinants of fantastic realism, which for many researchers are referred to as the most significant elements of Dostoyevsky’s artistic method, we make an attempt to show that the carnival which combines the two orders in the works of the 19th century writer: the real (scientific) and the surreal (magic), makes the fantasy become an integral part of the surrounding space. Simultaneously the concept of fiction should be understood through such categories as: paradoxicality, iconicity, a word as a vessel, sleep, hallucinations, picture in picture, doppelgänger that foster deep psychological self-understanding of the entity. In the article we aim to expose some of the abovementioned categories of constructing the world of Dostoyevsky’s works and making up, as defined by the author himself “the realism of higher sense” which, in a slightly modified form, although still clearly visible, is also reflected in Mamleev’s artistic method – metaphysical realism. The main emphasis is put on the categories of sleep and doppelgänger which are the clearest examples of Yuri Vitalevich’s inspiration.

PL

The aim of this article is to show the undeniable influence of Fyodor Dostoyevsky’s artistic method on Yuri Mamlejev’s literary works in particular in relation to his novel The Other. Relying on these determinants of fantastic realism, which for many researchers are referred to as the most significant elements of Dostoyevsky’s artistic method, we make an attempt to show that the carnival which combines the two orders in the works of the 19th century writer: the real (scientific) and the surreal (magic), makes the fantasy become an integral part of the surrounding space. Simultaneously the concept of fiction should be understood through such categories as: paradoxicality, iconicity, a word as a vessel, sleep, hallucinations, picture in picture, doppelgänger that foster deep psychological self-understanding of the entity. In the article we aim to expose some of the abovementioned categories of constructing the world of Dostoyevsky’s works and making up, as defined by the author himself “the realism of higher sense” which, in a slightly modified form, although still clearly visible, is also reflected in Mamleev’s artistic method – metaphysical realism. The main emphasis is put on the categories of sleep and doppelgänger which are the clearest examples of Yuri Vitalevich’s inspiration.

17

O związkach literatury i filozofii na przykładzie postaci Iwana Karamazowa

38%

Kochanowski M. J.

Kultura i Wartości

|

2019

|

issue 27

DE

Stanislaw Gałkowski weist im Artikel Die Grenze der Philosophie. Die Metapher in der Philosophie am Beispiel der Sprache von Józef Tischner auf die Notwendigkeit hin, zwischen Literatur und Philosophie zu unterscheiden. Die Philosophie sei demnach ein Gebiet, dessen Anforderungen die intersubjektive Kommunizierbarkeit und Überprüfbarkeit von verfochtenen Thesen sind. Indem ich mich auf das Beispiel der Figur von Iwan Karamazow und auf seine existentiellen Dilemmas stütze, die den Nährboden für philosophische Überlegungen von Leo Schestow und Nikolai Berdiajew bildeten, weise ich nach, dass die Philosophie sowohl solche Forschungsbereiche, die keine Nahtstellen mit der Literatur haben (wie Logik) als auch solche, die das literarische Schaffen benutzten und immer noch benutzen (wie Existenzphilosophie oder Metaphysik). Für jene Bereiche sind literarische Werke sowohl mittelbar eine Inspirationsquelle als auch unmittelbar philosophische Texte sensu stricte, indem sie die Grundlage für Polemik und weitere Forschungen bilden, was keinen Abbruch der Autonomie der Philosophie gegenüber der Literatur tut.

EN

The author argues in favour of defining a clear distinction between literature and philosophy in view of their outright different nature. Intersubjectivity in communication and verifiability of theses are typical in philosophy. He quotes as example the case of Ivan Karamazov and his existential dilemmas which inspired Lev Shestov’s and Nicolai Berdyaev’s philosophical thoughts in order to observe that philosophy covers versatile domains of study such as logic, which is not tied up with literature directly, as well as fields such as philosophy of existence or metaphysics which have been drawing all along from literary output indirectly as a source of inspiration and directly providing strictly philosophical substance for polemics and studies. None of that jeopardizes the independence of philosophy from literature.

PL

Stanisław Gałkowski w artykule Granica filozofii. Metafora w filozofii na przykładzie języka Józefa Tischnera wskazuje na konieczność rozgraniczenia pomiędzy literaturą a filozofią, jako dziedziną, której wymogiem jest intersubiektywna komunikowalność i sprawdzalność tez w jej ramach głoszonych. Opierając się na przykładzie postaci Iwana Karamazowa i jego egzystencjalnych dylematach, które stanowiły podłoże filozoficznej refleksji Lwa Szestowa i Mikołaja Bierdiajewa wskazuję, że filozofia mieści w sobie zarówno obszary badawcze, takie jak logika, które nie mają punktów stycznych z literaturą, jak i takie dziedziny, jak filozofia egzystencji bądź metafizyka, które korzystały i nadal korzystają z dorobku literackiego, zarówno pośrednio jako źródła inspiracji jak i bezpośrednio – jako tekstów stricte filozoficznych, będących podstawą polemik i dalszych badań, przy czym nie stanowi to zagrożenia dla autonomii filozofii wobec literatury

18

(Nie) Chcieć być wszystkim. Stawrogin i najgłębsza otchłań Dostojewskiego

38%

Kruszelnicki M.

Przestrzenie Teorii

|

2015

|

issue 24

195-218

EN

This paper proposes a new interpretation of Niyevsky’s novel The Devils. This reading opposes the very influential line of interpretation employed in wkolai Vsevolodowich Stavrogin – a relentlessly intriguing character in Fyodor Dostoorks of thinkers working within the current of Russian symbolism and “cultural renaissance” from the beginning of the 20th century. The author argues that this “religious” interpretive tradition contributes to one of the greatest misunderstand-ings concerning Dostoyevsky’s work in that it oversimplifies its ambivalence and obscures one of Dostoyevsky’s darkest insights into the human soul, initially revealed in Notes From the Under-ground and from that time on recurring in each of his major novels. In the first part of the article, several classic Russian interpretations of Stavrogin are examined in order to show their common tendency to morally judge Stavrogin from the Orthodox point of view, recognize his greatest sin in the lack of faith in God and for that reason see before him only the perspective of self-disintegration and inevitable death. The author argues that “religious” interpretations do not explain the mystery of Stavrogin. What is more, they homogenize the complexity of his character and offer an all-to-easy solution to the vital philosophical problem which reiterates in Dostoyevsky’s entire mature fiction and which finds its greatest artistic representation in Stavrogin himself.

19

Философия как палимпсест. Левинас и Достоевский

38%

Cymborska-Leboda M.

Przegląd Rusycystyczny

|

2023

|

issue 2 (182)

29-52

RU

В статье исследуется корпус текстов Левинаса с целью указать и верифицировать осуществление его «авторской» идеи о философствовании как «дешифровке запрятанного в палимпсесте писания» [écriture]. Рассматривается функция словесного и смыслового слоя («словосмысла») Достоевского в палимпсестном дискурсе философа - многократные примеры присутствия формул/идеологем писателя: понятия «ненасытимого сострадания» к другому человеку, догмата о виновности «всех за все и за всех», отрицательных (многоаспектная интерпретация «Каинова ответа», связанного с вопросом о человеческой самодостаточности и дерзком своеволии) и положительных формул отношения к Другому, и, тем самым, самоопределения личности (через причастность к Ты, любовь к ближнему и усилие сделать свой образ «благолепным»). Указывается, каким образом поливалентные формулы Достоевского, соотносимые с Библией и ее смысловой позицией (с книгой Бытия, Исаи, Евангелием от Матвея и др.), семантически обогащенные, в качестве ключевых составляющих, встраиваются в философское мышление Левинаса и его ценностную иерархию; в какой степени они определяют его концептуализацию «субъективности этического субъекта»: концепт «я» в аккузативе («me voici»), «я» призванного к ответственности «за все и за всех», - к тому, чтобы быть сторожем брата своего, в своем «к-Богу-бытии». Выявляется продуктивность и значимость методологической установки Левинаса, определяющей его философскую герменевтику и палимпсестность дискурса, т.е. ориентацию на 1) преемственность и сохранность «древнего», изначального смысла и его творческое взращивание в новой «идеологической среде»; 2) обнаружение взаимосвязи «истины» и философского метода, каким полагается эмфаз и сублимация; это объясняет значимую роль риторических фигур и возвышающей повторности топосов мысли в дискурсе Левинаса, восходящих/отсылающих к Достоевскому (также к мифу, Шекспиру и др.), но возводимых на новую ступень познания и понимания.

PL

Przedmiotem badań w prezentowanym studium uczyniono korpus tekstów Lévinasa, by poddać namysłowi i weryfikacji jego koncept filozofowania jako „deszyfrowania tego, co zostało ukryte w palimpseście Pisma (écriture)”. Rozważania miały na celu udowodnienie, że konstytutywną warstwę palimpsestowej struktury dzieł Lévinasa stanowi „tekst Dostojewskiego”: powtarzające się i eksplikowane cytaty, jawne i ukryte odniesienia do „myślisłów”/formuł pisarza. Są to między innymi: pojęcie „nienasyconego współczucia” wobec Drugiego, dogmat o „winie każdego za wszystko i wszystkich”, negatywne i pozytywne formuły relacji z Innym (wielokrotnie ponawiana interpretacja sensu „odpowiedzi Kaina”, koncept miłości bliźniego i in.) i samookreślenia osoby ludzkiej. Przeprowadzona analiza wykazała, że uobecnione i kluczowe u Lévinasa koncepty Dostojewskiego, skonfrontowane z Biblią (Księga Rodzaju, Izajasza, Ewangelia według św. Mateusza) i poddane „uwznioślającej” transformacji stają się istotnym składnikiem aksjologicznego i etycznego myślenia filozofa, określając jego pojmowanie podmiotowości człowieka – podmiotu etycznego (koncepcję „ja” w akkuzatiwie, me voici) w jego powołaniu do odpowiedzialności za bliźniego; do tego, by być „stróżem brata swego” w swoim „byciu-ku-Bogu”. Ujawniono produktywność metodologicznej strategii Lévinasa, odzwierciedlonej w jego hermeneutyce filozoficznej i palimpsestowości dyskursu, a więc orientacji: 1) na przenoszenie sensu źródłowego, „pradawnego” i jego twórcze rozkrzewianie w nowej sytuacji ideologicznej; 2) na współdziałanie „prawdy” i „metody”, wyrażanej za pomocą pojęć sublimacji i emfazy; wyjaśniono tym samym rolę i znaczenie figur retorycznych oraz hiperbolicznych powtórzeń w dyskursie filozofa, zwłaszcza tych, które odsyłając do formuł Dostojewskiego (także do mitu, Szekspira i in.) i poszerzając ich pole semantyczne, wznoszą ich sens na wyższy poziom poznania i rozumienia.

EN

The aim of the present article is to examine Levinas’ texts with the intention of showing and verifying the realization of his idea of philosophizing as “deciphering of what has been hidden in palimpsest writing” (écriture). I discuss Dostoevsky’s verbal and semantic layer (“word-sense”) present in Levinas’ palimpsest discourse. I offer an insight into the function of many of Dostoevsky’s concepts, such as the notion of “insatiable co-suffering” with another human being, the dogma about the accountability of “everything and everybody”, negative (see the many aspects of the “Cain’s answer” connected with the question of human reliance on himself only and a total lack of restraint) and positive formulas in relation with the Other, resulting in defining one’s personality (by means of communion with Thou, love for one’s neighbor and the effort to make one’s image beautiful in the moral sense) that have been found in the pages of Levinas’ writings. I show the means by which Dostoevsky’s polyvalent formulas, correlated with The Bible and its heavily charged with meaning position (The Book of Genesis, The Book of Isaiah, The Gospel of St. Matthew, and others), get semantically enriched and absorbed, as key components, by Levinas’ philosophical thinking and his hierarchy of values. I discuss the extent to which they determine his conceptualization of “subjectivity of ethical subject”: the concept of “I” in the accusative (“me voici”), the “I” summoned to be responsible “for everything and for all men”, to be a “guardian of one’s brother” on one’s way to “being-in-God”. In the article I also focus on the productivity and significance of Levinas’ methodological stance, which determines his philosophical hermeneutics and the palimpsest character of his discourse, i.e. their being orientated towards: 1) continuation and preservation of the “ancient”, original sense and its creative growth in a new “ideological environment”, 2) disclosing interrelation between “truth” and the philosophical method of emphasis and sublimation; this allows one to explain an important role of rhetorical figures and the increasing repetitiveness of topoi of thought in Levinas’ discourse, which come from/send one thinking of Dostoevsky (as well as of myth, Shakespeare and others), but approach a new level of knowledge and understanding.

20

Vladimir Nabokov jako wykładowca literatury

38%

Grygiel M.

Roczniki Humanistyczne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 7: Słowianoznawstwo

137-147

PL

Vladimir Nabokov podjął pracę wykładowcy akademickiego po wyjeździe do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał na Wellesley College i Uniwersytecie Cornella literaturę europejską i literaturę rosyjską. W swoich wykładach pisarz zaprezentował kategoryczne i kontrowersyjne opinie na temat literatury, podzielił ją na arcydzieła i utwory, jego zdaniem mierne, stworzył hierarchię literacką, wynikającą z osobistych autorskich przekonań i upodobań. W literaturze rosyjskiej zachwalał twórczość M. Gogola, L. Tołstoja i A. Czechowa, negatywnie ocenił dorobek F. Dostojewskiego i M. Gorkiego. Z literatury europejskiej wyróżnił wybrane dzieła M. Prousta, J. Joyce’a i G. Flauberta, w każdym wypadku wskazywał na wartości kluczowe dla swojego dorobku, metody znamienne dla całej swojej prozy. Wykłady Nabokova stanowią nierozerwalną część jego dokonań literackich, są wykładnią literackiej filozofii pisarza.

RU

Владимир Набоков стал преподавателем литературы после переезда в США, где читал лекции в колледже Уэлсли и Корнеллском университете по русской и зарубежной литературах. В своих лекциях писатель представил твердые и спорные суждения на литературу, разделяя ее на шедевры, и, по его мнению, посредственные произведения, сочинил литературную иерархию как результат собственных авторских взглядов и симпатий. В русской литературе восхищался творчеством Н. Гоголя, Л. Толстого и А. Чехова, отрицательно высказывался на тему достижений Ф. Достоевского и М. Горького. В зарубежной европейской литературе подчеркивал значение выбранных произведений М. Пруста, Д. Джойса и Г. Флобера, в каждом случае определяя ключевые ценности и значительные методы для своего прозаического творчества. Лекции Набокова составляют неотделимую часть его творческого наследия, являются интерпретацией литературной философии писателя.

EN

When he arrived to the United States Vladimir Nabokov took a job as the university lecturer at Wellesley College and Cornell University. He taught Russian and European literature. In his lectures he presented a categorical and controversial opinions on literature, he divided it into masterpieces and works. In his opinion he created a hierarchy of literary resulted from his personal beliefs and preferences. In Russian literature, he praised works of M. Gogol, L. Tolstoy and Chekhov. He negatively assessed the achievements of F. Dostoevsky and M. Gorky. In the European literature he singled selected works of Marcel Proust, Joyce J. and G. Flaubert. In any case he pointed to the key values for his Works and methods characteristic of all his prose. Nabokov's lectures are the integral part of his literary achievements and they are writer’s literary philosophy.

Refine search results

Все позволенно. "Братья Карамазовы" в современном театре

POLIFONIA POWIEŚCI DOSTOJEWSKIEGO A ZAGADNIENIE WIELOGŁOSOWOŚCI POEZJI NORWIDA

Conrad’s Lord Jim and Dostoevsky’s Crime and Punishment: Contrastive Axiologies

Zbliżenie dwóch gigantów: Norwid i Dostojewski

Polska szkoła eseju – esej w polskiej szkole (na przykładzie Dostojewskiego Czesława Miłosza)

Stawrogin – personifikacja zła

“I Want to Live for Immortality”: Fyodor Mikhailovich Dostoevsky in Search of God

«Вечный муж» и традиция мениппеи

Тема самоубийства и неевклидово пространство в творчестве Федора Достоевского

Nihilizm egzystencjalno-moralny a polityczny

Wpływ duchowości Pustelni Optyńskiej na twórczość rosyjskich filozofów i pisarzy XIX w.

Erotyzm – zło – intensywność: Dostojewski i Bataille

Sceniczne adaptacje powieści Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego w Krakowie w latach 2000-2015

„Bardzo nieliczni czują, że ich życie nie jest życiem, lecz śmiercią”. F. Dostojewski i L. Szestow wobec idei szczęścia i egzystencjalnej satysfakcji

Между книжностью и разговорностью: малые фольклорные жанры в структуре метариторической рефлексии Достоевского

Powieść „Inny” Jurija Mamlejewa wobec artystycznego poznania Fiodora Dostojewskiego

O związkach literatury i filozofii na przykładzie postaci Iwana Karamazowa

(Nie) Chcieć być wszystkim. Stawrogin i najgłębsza otchłań Dostojewskiego

Философия как палимпсест. Левинас и Достоевский

Vladimir Nabokov jako wykładowca literatury