Search results

1

Incomprehensibility of God and the Trinitarian controversy of the fourth century

100%

Kochańczyk-Bonińska K., Przyszychowska M.

Vox Patrum

|

2014

|

vol. 61

239-247

PL

Chociaż koncepcja niepoznawalności Boga zawsze była w Kościele obecna, to w pierwszych wiekach bardziej istotne było ukazanie Boga bliskiego dzięki łasce i wcieleniu. W IV w. wyraźnie widać zmianę w akcentach i roli przyznawanej niepoznawalności Boga przez Ojców. Nie wzięło się to znikąd, ale było ściśle powiązane z kontrowersją eunomiańską, która jest nie tyle częścią polemiki ariańskiej, co osobnym rozdziałem w historii teologii. Wykazujemy w artykule, że podstawą różnic między Aecjuszem i Eunomiuszem z jednej strony a Ojcami Kapadockimi z drugiej były przyjęte przez nich filozoficzne założenia. Zarówno koncepcja osób boskich jak i zagadnienie poznawalności Boga wynikają z przekonania o pochodzeniu nazw: Eunomiusz wierzył, że nazwy zostały stworzone przez Boga, natomiast Ojcowie Kapadoccy utrzymywali, że to człowiek nadaje rzeczom nazwy. Różne założenia doprowadziły ich do różnych wniosków: Eunomiusz uważał, że nazwy oddają istotę rzeczy; Ojcowie, wręcz przeciwnie, byli przekonani, że człowiek nie jest w stanie poznać rzeczywistości, nawet siebie samego. Obie strony zastosowały swoje założenia do możliwości poznania Boga, co nieuchronnie doprowadziło do dwóch rozbieżnych koncepcji: Eunomiusz uznał istotę Boga za całkowicie poznawalną, ojcowie – za całkowicie niepoznawalną.

2

From abstraction to unsaying: how the Eunomian controversy changed Gregory of Nyssa’s aphairetic ethics to an apophatic ethics

100%

Steenbuch J. A.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 68

149-164

PL

Teologia negatywna we wczesnochrześcijańskiej myśli była często stosowana w celach polemicznych jako sposób na rozróżnienie między Bogiem a wszystkim innym. Dopiero później rozwinęła się ona jako metoda filozoficzna i kontemplacyjna. Ale nawet wówczas często pełniła funkcję polemiczną. Tak było w przypadku Grzegorza z Nyssy, który stosował elementy teologii negatywnej w swych dziełach ascetycznych, egzegetycznych, a także polemicznych, zwłaszcza skierowanych przeciw Eunomiuszowi. Stosując rozróżnienie negatywnej teologii na afairetyczną i apofatyczną, autor dowodzi, że teologia, epistemologia i filozofia języka Grzegorza, wypracowane podczas sporów z Eunomiuszem, fundamentalnie zmieniły jego negatywną teologię z afairetycznej, bazującej na abstrakcji, na apofatyczną, opartą na negacji – w sensie niemożliwego do wypowiedzenia. Wykazuje też, że rezultaty tego rozwoju wpłynęły na etyczne teorie Grzegorza, zwłaszcza na jego epistemologię moralną. Głównymi tekstami, dotyczącymi tej problematyki, oprócz dzieł Grzegorza przeciw Eunomiuszowi, są: wczesne pismo O tytułach Psalmów i jego późniejszy traktat O życiu Mojżesza. Oba zawierają refleksje na temat duchowego rozwoju Mojżesza, z tym że w pierwszym Grzegorz używa głównie języka afirmatywnego, w drugim zaś stosuje zaawansowaną teologię apofatyczną. Ta zmiana nastąpiła prawdopodobnie podczas kontrowersji eunomiańskiej, w której takie elementy jak nieskończoność Boga i niemożność dotarcia przez człowieka do Boskiej istoty stały się fundamentalne do tego stopnia, że apofatyczny, a nie afairetyczny język i myślenie odegrały kluczową rolę w teologii, jak również w etyce Grzegorza.

EN

In early Christian thinking negative theology was often applied for polemical purposes, as a means of asserting the Christian distinction between God and everything else. Only later did negative theology develop into a philosophical and contemplative method. But even then it often kept a polemical function. This was the case for Gregory of Nyssa who applied forms of negative theology in his spiritual and exegetical works as well as in his polemical works, especially those against Eunomius. Using a distinction between aphairetic and apophatic kinds of negative theology, it can be argued that Gregory’s theology, epistemology and philosophy of language, as developed during the Eunomian controversy, changed his negative theology in a fundamental way from an aphairetic theology, based on abstraction, to a thoroughly apophatic theology, based on negation in the sense of unsaying. It can further be argued that the results of this development influenced Gregory’s ethical theories, his moral epistemology in particular. The main texts in question, besides Gregory’s writings against Eunomius, are his early work on the inscriptions of the Psalms and his later work on the life of Moses. Both contain reflections on Moses’ spiritual development, but while the former uses mostly affirmative language, the latter involves a much higher degree of apophatic theology. This change is likely to have occurred during the Eunomian controversy where such things as God’s infinity and the inability of human beings to grasp the divine essence became fundamental in such a way that apophatic, rather than aphairetic, language and thinking gained a central role in Gregory’s theology as well as ethics.

3

Teologia naturalna – jej rola i źródła w antyeunomiańskim sporze o możliwość poznania Boga

84%

Kochańczyk-Bonińska K.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2017

|

vol. 38

|

issue 4

49-56

PL

Bazyli i Grzegorz krytykowali dialektykę, uważając, że próbuje ona „zawłaszczyć” dla siebie prawdy, które mogą być poznane tylko poprzez Objawienie. Nie znaczy to jednak, że obaj nie korzystali tak z naturalnych, jak i nadprzyrodzonych źródeł wiedzy o Bogu. W konsekwencji rozwinęli naturalną teologię i świadomie używali argumentów opartych na poznaniu zmysłowym, ludzkiej logice, tradycji filozoficznej, a zwłaszcza prawdach powszechnie przyjętych. Choć Bazyli i Grzegorz z pogardą odnosili się do dialektyki, a nawet filozofii, to w praktyce wykorzystywali wszystkie dostępne narzędzia, aby dotrzeć do prawdy. Uprzywilejowane miejsce zajmowały oczywiście Pismo Święte i Tradycja, ale nie deprecjonowali takich źródeł poznania jak ludzkie zmysły, rozum i powszechne pojęcia.

EN

Basil and Gregory criticized dialectics on the grounds that it tries to usurp the truths that could only be known through Revelation. Nevertheless, the Church Fathers developed natural theology in which they deliberately used arguments based on sensual cognition, human logic or philosophical tradition, and especially on common notions. Although their terminology is often inconsistent and they use technical terms interchangeably, the context provides us with clear ideas of their theses. We should admit that as, far as dialectics and philosophy were concerned, the orthodox authors despite many reservations used all possible methods to reach the truth. They favoured the Scripture and the Tradition, but also respected such sources as sensual perception, human logic or common notions and preconceptions.

4

Basil the Great’s references to Eunomius

84%

Kochańczyk-Bonińska K.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 68

119-128

PL

W artykule porównano teksty Apologii Eunomiusza i traktatu Adversus Eu-nomium Bazylego Wielkiego. W rezultacie wykazano, że traktat Bazylego to typowe refutatio, w którym autor punkt po punkcie odpiera argumenty przeciwnika, a w swych odniesieniach jest, jak na zwyczaje antyczne, niezwykle dokładny. Bazyli systematycznie cytuje mniej więcej jedną trzecią tekstu Apologii, a fakt pominięcia niektórych rozdziałów da się uzasadnić poprzez strukturę dzieła Eunomiusza lub kontekst historyczny. Wyjątek stanowią rozdziały 21-24, w których Eunomiusz analizuje problematykę substancji i działania. Wydaje się, że Bazyli celowo omija trudny dla niego temat, z którym jeszcze nie jest w stanie się zmierzyć.

EN

This article presents a comparative analysis of Eunomius’ Liber Apologetius and Basil of Cesarea’s Adversus Eunomium. As a result, we can discover that Basil wrote his treatise as a typical refutation and is quite precise when referring to Eunomius. Despite some omissions that can be explained basing on the structure of The Eunomian work or historical context, we can find one important omission which is strongly connected with one of the most important topics of the anti-Eunomian polemic. Although Basil pretends to comment Eunomius’ Liber Apologeticus systematically, he deliberately skips one of the most important elements of his adversary’s teaching.

5

Wcielenie Syna Bożego w utworach św. Grzegorza z Nyssy

67%

Strękowski S.

Vox Patrum

|

2000

|

vol. 38

199-212

IT

Gregorio Nisseno rappresenta ia corrente fedeie alie definizioni dogmatiche formuiate dai Conciii a Nicea e Costantinopoii, per cui i suoi raggionamenti sono un uiteriore approfondimento della questione vivamente discussa in epoca. Secondo lui l'incamazione dei Verbo e l'intervento piu forte ed awiene quando l'uomo e caduto nei piu profondo abisso moraie

EN

Gregorio Nisseno rappresenta la corrente fedele alle definizioni dogmatiche formulate dai Concili a Nicea e Costantinopoli, per cui i suoi raggionamenti sono un ulteriore approfondimento della questione vivamente discussa in epoca. Secondo lui l'incarnazione del Verbo e l'intervento piu forte ed avviene quando l'uomo e caduto nei piu profondo abisso morale.

6

The commonly accepted statement (το ομολογουμενον) as a starting point for a theological discussion – Eunomius and Gregory of Nyssa

67%

Przyszychowska M.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 68

139-148

PL

W debacie Eunomiusza z Grzegorzem z Nyssy obie strony konfliktu używały jako podstawowego i nieodpartego argumentu stwierdzenia, że głoszone przez nich tezy są powszechnie przyjęte. Obaj stosowali na określenie twierdzenia powszechnie przyjętego termin tÕ ÐmologoÚmenon, który w tradycji filozoficznej wywodzącej się od Arystotelesa oznaczał prawdziwą i pewną przesłankę prowadzącą do wiedzy absolutnej. W takim znaczeniu termin ten był szeroko stosowany nie tylko w filozofii – zamiennie z wyrażeniem koinaˆ oennoiai – ale także w retoryce. Ta właśnie argumentacja używana zarówno przez Eunomiusza, jak i przez Grzegorza z Nyssy, dowodzi, że ich dyskusja nie była czymś, co dzisiaj nazwalibyśmy kwestią religijną, ale prawdziwą naukową/filozoficzną debatą, prowadzoną zgodnie z powszechnie przyjętymi (nomen omen!) zasadami.

EN

During the debate between Eunomius and Gregory of Nyssa as a basic and irrefutable argument both parties to the conflict used the statement that the theses they promoted were commonly accepted. Both of them defined the commonly accepted statement with the Greek term tÕ ÐmologoÚmenon which in the philosophical tradition derived from Aristotle meant true and reliable premiss that led to absolute knowledge. In such a meaning that term – interchangeably with the expression koinaˆ oennoiai – was used not only in philosophy but also in rhetoric. The methods used by Eunomius and Gregory of Nyssa show that their dispute was not what we would today call a religious issue, but a truly scientific/philosophical debate conducted in accordance with the commonly accepted (nomen omen!) rules.

7

There are two roads marked out to us for the discovery of what we seek… Eunomius’ arguments on the generation of the Son based on the concepts of substance and activity

67%

Stępień T.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 68

107-118

PL

Eunomiusz z Kyziku w swoich pismach broni neoariańskiego rozumienia pochodzenia Syna Bożego twierdząc, że musi być ono postrzegane jako stworzenie nowej substancji. Syn Boży jako stworzenie nie może więc być równy Bogu Ojcu. Pośród argumentów, które przytacza centralne miejsce zajmuje rozróżnienie pomiędzy substancją (oÙs…a) i działaniem (™nšrgeia). Proponuje on nawet swoją metodologię badań teologicznych twierdząc, że są dwie drogi, które prowadzą do właściwego rozumienia zrodzenia Syna. Pierwsza z niech prowadzi od poznania istoty Boga do ustalenia natury pochodzenia Syna, zaś punktem wyjścia drugiej jest samo zrodzenie Syna Bożego, które jest działaniem Ojca i ma doprowadzić do właściwego rozumienia boskiej istoty. Według Eunomiusza obydwie drogi prowadzą w sposób konieczny do konkluzji, że Ojciec i Syn nie mogą posiadać tej samej substancji oraz że te dwie substancje nie mogą być do siebie podobne. Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie argumentów Eunomiusza w aspekcie ich spójności i proponowanej przez niego metodologii. Jako punkt odniesienia służy odpowiedź sformułowana przez jego dwóch wielkich przeciwników Bazylego Wielkiego i Grzegorza z Nyssy.

EN

Eunomius of Cyzicus in his writings defends Arian understanding of the generation of the Son of God. He claims that the generation must be perceived as creation of the new essence. Therefore, the Son of God is the first creation and could not be equal with the Father. Among many arguments that he gives to support his thesis, he also evokes the distinction between essence (oÙs…a) and activity (™nšrgeia). Eunomius proposes his own methodology and states that there are two ways leading to proper understanding of generation. First one leads form the recognizing of the essence of God to conclusions on the generation, which is the activity of the Father. Another way of demonstration starts from the activities and allows distinguishing essences according to the products that they have caused. Eunomius underlines that both ways of enquiry lead to an irrefutable conclusion that the Father and the Son cannot have the same essence. Moreover, he claims that there could be no likeness between the two essences of the Father and the Son. The goal of this article is to review Eunomius’ arguments from the viewpoint of their effectiveness and proposed methodology. The orthodox answer of Basil the Great and Gregory of Nyssa are the context of reviewing Neo- Arian claims.

Refine search results

6 Vox Patrum

1 Seminare. Poszukiwania naukowe

5 2017

1 2014

1 2000

3 Kochańczyk-Bonińska K.

2 Przyszychowska M.

1 Steenbuch J. A.

1 Strękowski S.

1 Stępień T.

Incomprehensibility of God and the Trinitarian controversy of the fourth century

From abstraction to unsaying: how the Eunomian controversy changed Gregory of Nyssa’s aphairetic ethics to an apophatic ethics

Teologia naturalna – jej rola i źródła w antyeunomiańskim sporze o możliwość poznania Boga

Basil the Great’s references to Eunomius

Wcielenie Syna Bożego w utworach św. Grzegorza z Nyssy

The commonly accepted statement (το ομολογουμενον) as a starting point for a theological discussion – Eunomius and Gregory of Nyssa

There are two roads marked out to us for the discovery of what we seek… Eunomius’ arguments on the generation of the Son based on the concepts of substance and activity