Search results

1

Bezdzietność Gryfitów jako problem komunikacji kryzysowej

100%

Kościelna J.

Studia Medioznawcze

|

2023

|

issue 4

50-61

PL

Cel i tezy: rekonstrukcja reakcji na zagrożenie wymarcia dynastii Gryfitów przez pryzmat druków funeralnych. Próba uchwycenia sposobów komunikacji i oceny jej skuteczności. Koncepcja i metody badań: analiza kryzysu wizerunkowego dynastii na podstawie kazań i oracji funeralnych oraz literatury dotyczącej komunikacji kryzysowej. Wnioski: zamknięta w 1637 r. historia Księstwa Pomorskiego dowodzi, jak bardzo państwo wczesnonowożytne było zależne od biologii i jak ważnym problemem była płodność dynastów. Brak potomstwa oznaczał wysokie ryzyko wystąpienia kryzysu politycznego, w przypadku Pomorza zakończonego rozbiorem jego terytorium i utratą samodzielnego bytu politycznego (1648). Gryfici oraz ich doradcy prowadzili rzetelną politykę informowania społeczeństwa pomorskiego o zagrożeniu wymarciem rodu. Podejmowali działania mające zminimalizować wywoływane przez ten fakt emocje społeczne, polegające na mobilizowaniu poddanych wokół wartości wspólnych (historia, luteranizm), a także na przypisywaniu im współodpowiedzialności za kryzys bezdzietności książąt poprzez narzucenie interpretacji, że jest ona karą Boga za ich grzechy. Tworzyli komunikaty oparte na stałych schematach, ramach interpretacyjnych (framing), przykładach biblijnych, metaforach, figurach retorycznych. Strategie komunikacyjne służyły ochronie i ratowaniu wizerunku dynastii, a poprzez akcentowanie jej dorobku (prawo, Uniwersytet w Greifswaldzie, szczecińskie Pedagogium, wprowadzenie luteranizmu jako „prawdziwej wiary”, opieka nad Kościołem) – także w oczach przyszłych pokoleń. Wartość poznawcza: artykuł jest próbą spojrzenia na bezdzietność Gryfitów jako na sytuację kryzysową. Przeanalizowano w nim sposoby komunikowania i ratowania wizerunku dynastii.

2

“Preparations” of Western Pomerania for the Thirty Years’ War

86%

Gaziński R.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2019

|

issue 4

153-172

EN

Western Pomerania was not prepared to defend its territory during the Thirty Years’ War. The first and principal reason for this was the financial weakness of the Pomeranian dukes, whose income from goods, duties and customary taxes did not allow them to fully maintain the court, let alone to take on major military units. In fact, the duke’s permanent army consisted of about 100 guards protecting the dukes of Szczecin and Wolgast. The basic armed force of the Duchies was therefore the common one – a levy in mass consisting of noble riders and the bourgeois infantry, variously armed and undisciplined. The basic points of resistance in case of foreign aggression were to become the Pomeranian cities, but only Stralsund had modern ground fortifications built within its own budget. The remaining cities were shielded by medieval walls partly (at the turn of the 15th and 16th century) adapted to firearms. However, they were not a major obstacle for the artillery of the time. The growing threat of war caused the Pomeranian dukes, especially Francis I and Bogislaw XIV, to try to change this state of affairs. The undertaken actions were to lead to fortification of Szczecin (which was done partially) and establishment of permanent armed forces (about 3,000 soldiers). The above plans presented by the princes in the Pomeranian Sejmiks did not meet with the favour of the states, which refused to provide money to organize a permanent army and build modern fortifications around Szczecin. The only short-term successes of the dukes, especially of Bogislaw XIV, were the incurring of small permanent forces to cover the Pomeranian borders for the period of the greatest threat. In this situation, the last Pomeranian dukes Philipp Julius, and especially Bogislaw XIV, who were deprived of a greater military force, tried to maintain neutrality in the conflict which was flaring up in the Empire by repeatedly switching sides between parts of the conflict. The policy of neutrality was ended by the so-called ‘Franzburg Surrender’ in November 1627, when Duke Bogislaw XIV allowed the imperial army to enter Pomerania.

PL

Pomorze Zachodnie nie było przygotowane do obrony swojego terytorium podczas wojny 30 – letniej. Pierwszą i zasadniczą tego przyczyną była słabość finansowa książąt pomorskich, których dochody z dóbr, ceł i zwyczajowych podatków nie pozwalały na pełne utrzymanie dworu, a co dopiero na zaciąg znaczniejszych oddziałów wojskowych. W rzeczywistości książęce wojska stałe składały się z około 100 drabantów osłaniających osoby książąt szczecińskiego i wołogoskiego. Podstawową siłą zbrojną księstw było więc pospolite – ruszenie składające się ze szlacheckiej jazdy i mieszczańskiej piechoty, różnorodnie uzbrojone i mało zdyscyplinowane. Podstawowymi punktami oporu w razie obcej agresji miały stać się pomorskie miasta, lecz jedynie Stralsund posiadał wybudowane z własnych środków nowoczesne fortyfikacje ziemne. Pozostałe miasta były osłaniane przez średniowieczne mury częściowo (w XVI wieku) przystosowane do broni palnej. Nie trzeba tu podkreślać, że nie stanowiły one większej przeszkody dla ówczesnej artylerii. Rosnące zagrożenie wojenne spowodowało jednak, że książęta pomorscy zwłaszcza Franciszek I i Bogusław XIV próbowali zmienić ten stan rzeczy. Podjęte działania miały doprowadzić do ufortyfikowania Szczecina (co zrobiono częściowo) oraz powołania stałych sił zbrojnych (ok. 3000 żołnierzy). Powyższe plany przedstawiane przez książąt na pomorskich sejmikach nie spotkały się z przychylnością stanów, które odmówiły pieniędzy na organizację stałej armii i budowę wokół Szczecina nowoczesnych umocnień. Jedynym krótkotrwałym sukcesem książąt, zwłaszcza Bogusława XIV było zaciąganie na okres największego zagrożenia niewielkich sił zaciężnych mających osłaniać pomorskie granice. W tej sytuacji pozbawieni większej siły zbrojnej ostatni pomorscy książęta Filip Juliusz, a zwłaszcza Bogusław XIV próbowali zachować neutralność w rozpalającym się w Rzeszy konflikcie, lawirując między walczącymi stronami. Politykę neutralności zakończyła tzw. kapitulacja franzburską w listopadzie 1627 roku, kiedy to książę Bogusław XIV zezwolił na wkroczenie na Pomorze wojsk cesarskich.

3

The influence of maps and plans created in the 1620s in the Netherlands on the development of military concepts in the Polish-Lithuanian Commonwealth

86%

Łopatecki K.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2019

|

issue 4

253-283

PL

Artykuł analizuje wpływ map i planów dotyczących działań wojskowych w Niderlandach w latach 20. XVII stulecia na modernizację i reformy sztuki wojennej w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Przeprowadzono w niej analizę, która prowadzi do konstatacji, że źródłem wiedzy taktycznej, operacyjnej i strategicznej były źródła kartograficzne docierające do ziem Rzeczypospolitej. Najczęściej przywoziły je osoby, które wyjeżdżały z Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego na Zachód w celach edukacyjnych i zarobkowych, a następnie wracały do ojczyzny. Ustalono, że magnat powracający z podróży przywoził od kilkunastu do kilkudziesięciu rycin i własnoręcznych rysunków planów oblężeń i fortyfikacji. Rozpowszechnioną formą było dostarczanie map do korespondencji. Źródła kartograficzne miały pomóc w ocenie podejmowanych działań militarnych i pozwalały odbiorcom „na bieżąco” obserwować konflikty europejskie. Dzięki podróży królewicza Władysława Wazy po Europie w latach 1624–1625 ukształtował się wzorzec pobierania „nauk wojskowych” nie tylko na uniwersytetach ale i obozach wojskowych w Niderlandach. Ukazana została również rola Krzysztofa Arciszewskiego – klienta hetmana polnego litewskiego, który dostarczał Krzysztofowi Radziwiłłowi liczne, powstałe w Niderlandach mapy i plany. Zaakcentowano również analogiczny kontekst wyprawy edukacyjnej Janusza Radziwiłła oraz Krzysztofa Michała i Kazimierza Lwa Sapiehów.

EN

The article analyses the impact of maps and plans for military operations in the Netherlands in the 1620s on the modernisation and reform of the art of war in the Republic of Poland. The analysis showed that the source of tactical, operational and strategic knowledge were cartographic sources that reached the lands of the Republic. They were most often brought by people who left the Crown and the Grand Duchy of Lithuania to the West for education and work and then returned to their homeland. It was established that a typical magnate returning from the journey brought between a dozen and a few dozen or so engravings and his own drawings of the sieges and fortification plans. A common form was to provide maps for correspondence. Cartographic sources were supposed to help evaluate the military actions taken and allow the recipients to “keep an eye on” European conflicts. Thanks to the journey of Prince Wladyslaw Vasa around Europe in the years 1624–1625, a pattern of taking “military science” was formed not only in universities but also in military camps in the Netherlands.

4

Średniowieczna antaba ze Szczecina – uwagi dotyczące historii i symboliki

72%

Krasnodębska K.

Materiały Zachodniopomorskie

|

2017

|

vol. 13

225-236

EN

The article focuses on a medieval door knocker in the shape of a griffin’s head with a representation of the Tree of Jesse in a frame, made before the year 1344 in the Hans Apengeter’s workshop, funded by Barnim III probably for the St Mary’s church in Szczecin.

5

Kasaty opactw cysterskich na Pomorzu Zaodrzańskim w okresie Reformacji

30%

Ploch G.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2020

|

vol. 113

325-350

EN

Until the Reformation, Pomerania was a land of monasteries and rich monastic life, but the Christianization of the region took place exceptionally late, namely in the 12th century. Due to their border-adjacent location and the labile political situation connected with it, the rulers brought monks from Scandinavia and from the depths of the Roman Empire, who, while holding the position of pastors, helped to expand the Christian faith in Pomerania. In the 12th and 13th century Cistercian conventions were established, which had developed dynamically until the Reformation period, influencing public, economic and political life. The Reformation was carried out gradually and calmly in Pomerania, with the exception of the city of Stralsund belonging to Hanseatic League, from which Catholic clerics were expelled. The young alumni of the convents, including the Cistercian Order, who were open to the ‘new teaching’ of the reformers quickly became supporters of Luther’s teachings under the influence of humanism spreading in the universities. The change in the attitude of the young monks led to an internal rupture of religious orders; therefore, the official conversion the Augsburg Confession by the Dukes of Pomerania in 1534, establishing the departure of Pomerania from Catholicism, was a logical consequence of the actual state among the faithful. The above dissertation presents the course of dissolutions of the Cistercian monasteries in Western Pomerania. The key point of reference for the source documentation are the notes made in the case of Eldena Monastery by one of the eyewitnesses of the events, a young monk Anton Remmelding, and later an Evangelical pastor. Despite the the ideological bias of the chronicler presenting earlier events after the transition to Lutheranism, the records are an interesting source presenting the human dramas of the friars who found themselves on the ideological front line of the division between the ardent defenders of the values passed on for centuries and the radical new teaching.

DE

Bis zur Reformation war Pommern eine Klosterlandschaft mit blühendem Ordensleben, auch wenn die Verbreitung der christlichen Religion im 12. Jahrhundert relativ spät erfolgte. Aufgrund der Grenzlage Pommerns und der schwachen politischen Stabilität holten die Landesfürsten Ordensgeistliche aus Skandinavien und dem Heiligen Römischen Reich, die Pfarrseelsorge betrieben und somit zur Verbreitung des Christentums in Pommern beitrugen. Im 12. und 13. Jh. wurden mehrere Zisterzienserkonvente gegründet, die ihre Tätigkeit bis zur Reformation prächtig entfalteten und auf das öffentliche sowie wirtschaftspolitische Leben Einfluss nahmen. Der Einzug der Reformation in Pommern erfolgte sukzessiv und ruhig, abgesehen von der Hansestadt Stralsund, in der nach dem „Stralsunder Kirchensturm“ alle katholischen Geistlichen aus der Stadt gewaltsam vertrieben wurden. Zu den Trägern der Lehre Luthers wurden sehr rasch junge Ordensgeistliche, darunter auch Zisterzienser, die unter dem Einfluss des auf den Universitäten vorherrschenden Humanismus für die „neue Lehre“ empfänglich wurden. Der Einzug der Reformation in die Ordensgemeinschaften führte zur inneren Auflösung der Konvente, so dass die durch die pommerschen Herzöge 1534 beschlossene Einführung der Reformation in Pommern, in deren Folge das katholische Leben in dieser Region verschwand, eine logische Konsequenz der vorherrschenden Situation unter den Gläubigen war. Der vorliegende Beitrag zeigt den Verlauf der zisterziensischen Klosteraufhebungen in Vorpommern auf. Am exemplarischen Beispiel des Klosters Eldena werden vordergründig Quellen ausgewertet, die aus dem direkten Umfeld des Ordens stammen: Es sind Memoiren des jungen Zisterziensermönches Anton Remmelding, der Zeit- und Augenzeuge der Aufhebung und der vorangehenden Prozesse gewesen war. Sosehr der retrospektiv verfasste Bericht Remmeldings ideologisch gefärbt war, da er ihn zum Zeitpunkt verfasste, als er bereits eine evangelische Pastorenstelle innehatte, sind diese Memoiren eine erkenntnisreiche Quelle. Diese zeigt das zwischenmenschliche Drama der Mönche auf, die sich inmitten einer verhärteten Front von erbitterten Kämpfern für die Bewahrung althergebrachter Traditionen und Anhängern der neuen Lehre befanden.

PL

Pomorze do okresu reformacji było krainą klasztorów i bogatego życia monastycznego, wszakże chrystianizacja regionu nastąpiła wyjątkowo późno, bowiem dopiero w XII wieku. Ze względu na pograniczne położenie i związaną z nim labilną sytuacją polityczną władcy sprowadzili ze Skandynawii oraz z głębi Cesarstwa Rzymskiego zakonników, którzy piastując funkcję duszpasterzy, przyczynili się do rozszerzenia wiary chrześcijańskiej na Pomorzu. W XII i XIII wieku zostały założone konwenty cysterskie, które do okresu reformacji prężnie rozwijały swą działalność, wpływając na życie publiczne oraz gospodarczo-polityczne. Reformacja przebiegała na Pomorzu sukcesywnie i spokojnie, z wyjątkiem miasta hanzy Stralsund, gdzie wypędzono kleryków katolickich. Zwolennikami nauki Lutra szybko stali się młodzi alumni konwentów, w tym również zakonu cysterskiego, którzy pod wpływem humanizmu szerzonego na uniwersytetach byli otwarci na „nową naukę” reformatorów. Zmiana postawy młodych zakonników doprowadziła do wewnętrznego rozłamu zakonów, w związku z tym oficjalne przejęcie wyznania augsburskiego przez książęta pomorskie w 1534 roku, ustanawiające odejście Pomorza od katolicyzmu było logiczną konsekwencją stanu rzeczywistego wśród wiernych. Powyższa rozprawa przedstawia przebieg kasat dokonanych na klasztorach cysterskich na Pomorzu Zaodrzańskim. Głównym punktem odniesienia do dokumentacji źródłowych są zapiski sporządzone w przypadku klasztoru Eldena przez jednego z naocznych świadków zdarzeń – młodego zakonnika Antona Remmeldinga, a późniejszego pastora ewangelickiego. Mimo zabarwienia ideologicznego kronikarza przedstawiającego wcześniejsze wydarzenia już po przejściu na luteranizm, zapiski są ciekawym źródłem przedstawiającym dramaty międzyludzkie zakonników, którzy znaleźli się na ideologicznym froncie podziału między zagorzałymi obrońcami od stuleci przekazywanych wartości a radykalną nową nauką.

Refine search results

2 Przegląd Zachodniopomorski

1 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Materiały Zachodniopomorskie

1 Studia Medioznawcze

1 Gaziński R.

1 Kościelna J.

1 Krasnodębska K.

1 Ploch G.

1 Łopatecki K.

1 2023

1 2020

2 2019

1 2017

Bezdzietność Gryfitów jako problem komunikacji kryzysowej

“Preparations” of Western Pomerania for the Thirty Years’ War

The influence of maps and plans created in the 1620s in the Netherlands on the development of military concepts in the Polish-Lithuanian Commonwealth

Średniowieczna antaba ze Szczecina – uwagi dotyczące historii i symboliki

Kasaty opactw cysterskich na Pomorzu Zaodrzańskim w okresie Reformacji