Search results

1

To rescue the king of France. The actions of the Stockholm court on the international stage in the years 1791–1792

100%

Anusik Z., Bartosiewicz A.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2021

|

vol. 28

|

issue 2

170-183

PL

W artykule opisano próby ratowania monarchii francuskiej podejmowane przez Gustawa III, ówczesną sytuację polityczną w Europie oraz stosunek poszczególnych mocarstw europejskich do rewolucji francuskiej. Autorzy starają się ukazać wzajemne powiązania polityki dworu sztokholmskiego wobec rewolucyjnej Francji oraz działań króla Szwecji w Europie Środkowej i Wschodniej. Artykuł wykorzystuje często pomijane źródła, jak korespondencja szwedzkich dyplomatów z Petersburga, Madrytu i Warszawy czy też archiwalia z Riksarkivet w Sztokholmie. Stanowi tym samym cenne uzupełnienie badań prowadzonych nad opisywanym problemem przez współczesnych badaczy zagadnienia.

EN

The article describes Gustav III’s attempts to save the French monarchy, the then political situation in Europe, and the attitude of individual European powers to the French Revolution. The authors try to show a close relation between the policy of the Stockholm court towards revolutionary France and the actions of the king of Sweden in Central and Eastern Europe. The study uses hitherto neglected sources such as correspondence of Swedish diplomats from St Petersburg, Madrid and Warsaw, or records found in the Riksarkivet in Stockholm. Thus, the presented article should fill the existing research gap in the abovementioned area of interest.

2

Gustaw III wobec rewolucji francuskiej

80%

Anusik Z.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2017

|

vol. 16

|

issue 1

39-136

EN

Gustav III was a King of Sweden from 1771 till 1792. From the very beginning of his reign he was firmly associated with France. Thanks to its support, he made a monarchist coup d’état in August 1772. For the next fifteen years he was the closest ally of the court of Versailles. The internal crisis, which started in 1787, meant that France was no longer able to play the current role in the international arena. One of the first European politicians who became aware of that fact was Gustav III. In the years 1788–1790, against the position of France, he led war with Russia, which he ended in August 1790. There is no doubt that he did it because of the developments in France. The king had long been terribly afraid of any revolutions. And it was not about social or economic changes caused by revolution. It was so as the King of Sweden considered a revolution a destructive force threatening all the thrones. He was afraid that the example of France, where the position of the king weakened with each passing month, could lead to a collapse of the monarchy in all other European countries. For this reason, Gustav III came up with the idea of making the armed intervention in France. In 1791 the most important thing for him was rescuing the threatened French monarchy. Not finding understanding with the representatives of the Triple Alliance (England, Prussia, Holland), he increasingly began to lean towards the concept of an alliance with Russia. A decision to sign the treaty of alliance with Catherine II finally sealed failure of Louis XVI’s escape from Paris in June 1791. Almost immediately after stopping the King of France at Varennes, Gustav III started to put together a broad coalition of powers whose primary aim was to rescue the institutions of the French monarchy. His initiatives in this regard, however, were not understood at European courts. Swedish diplomats met almost everywhere with cool and sometimes even hostile reception. The only result of a large-scale diplomatic action was the signing of the Drottningholm treaty with Russia in October 1791. It is also worth noting that Gustav III remained in constant contact with Louis XVI and his trusted representative in exile, Louis Auguste, Baron of Breteuil. Gustav III was murdered at a time when his proposals were accepted by Louis XVI and Marie Antoinette. The Tuileries court, initially quite sceptical towards the idea of an armed intervention in France. In March 1792 however the Baron of Breteuil, acting on behalf of the French royal couple, agreed on both, landing of the Swedish corps in Normandy and the organisation of a new escape of the royal family from Paris. The death of Gustav III shattered, however, all those intentions. The dying king also never learnt that in late March 1792 a chance for fulfilling all his desires and dreams appeared.

PL

Gustaw III panował w Szwecji w latach 1771–1792. Od początku swoich rządów był mocno związany z Francją. Dzięki jej poparciu dokonał monarchistycznego zamachu stanu w sierpniu 1772 r. Przez kolejnych 15 lat był najbliższym sojusznikiem dworu wersalskiego. Zapoczątkowany w 1787 r. kryzys wewnętrzny sprawił, że Francja nie była w stanie dłużej odgrywać dotychczasowej roli na arenie międzynarodowej. Jednym z pierwszych polityków europejskich, który zdał sobie z tego sprawę, był właśnie Gustaw III. W latach 1788–1790, wbrew stanowisku Francji, prowadził wojnę z Rosją, którą zakończył w sierpniu 1790 r. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że zrobił to ze względu na rozwój sytuacji we Francji. Król od dawna panicznie bał się bowiem wszelkich rewolucji. I nie chodziło mu bynajmniej o wywołane przez nie zmiany natury społecznej czy gospodarczej. W rewolucji król szwedzki widział niszczycielską siłę zagrażającą wszystkim tronom. Obawiał się, że przykład Francji, gdzie pozycja króla słabła z każdym miesiącem, może doprowadzić do upadku monarchii we wszystkich innych krajach europejskich. Z tego właśnie powodu Gustaw III powziął myśl o dokonaniu zbrojnej interwencji we Francji. W 1791 r. sprawą dla niego najważniejszą było już bowiem ratowanie zagrożonej monarchii francuskiej. Nie znajdując zrozumienia u przedstawicieli państw trójprzymierza (Anglia, Prusy, Holandia), coraz bardziej zaczynał skłaniać się ku koncepcji zawarcia przymierza z Rosją. Decyzję o podpisaniu traktatu sojuszniczego z Katarzyną II przesądziło niepowodzenie ucieczki Ludwika XVI z Paryża w czerwcu 1791 r. Niemal natychmiast po zatrzymaniu króla Francji w Varennes Gustaw III przystąpił do montowania szerokiej koalicji mocarstw, której pierwszoplanowym celem miało być ratowanie instytucji francuskiej monarchii. Jego inicjatywy w tym względzie nie znalazły jednak zrozumienia na dworach europejskich. Dyplomaci szwedzcy niemal wszędzie spotkali się z chłodnym, a niekiedy nawet z wrogim przyjęciem. Jedynym rezultatem zakrojonej na szeroką skalę akcji dyplomatycznej okazało się podpisanie traktatu drottningholmskiego z Rosją w październiku 1791 r. Warto też zwrócić uwagę na to, że Gustaw III pozostawał w stałym kontakcie z Ludwikiem XVI i jego zaufanym przedstawicielem na emigracji – Louisem Auguste’em baronem de Breteuil. Gustaw III został zamordowany w chwili, kiedy jego propozycje zostały zaakceptowane przez Ludwika XVI i Marię Antoninę. Dwór tuileryjski początkowo dość sceptycznie odnosił się bowiem do pomysłu zbrojnej interwencji we Francji. Jednak w marcu 1792 r. baron de Breteuil, występując w imieniu francuskiej pary królewskiej, zgodził się zarówno na lądowanie szwedzkiego korpusu w Normandii, jak i na zorganizowanie nowej ucieczki rodziny królewskiej z Paryża. Śmierć Gustawa III przekreśliła wszystkie te zamiary. Umierający król nigdy nie miał się też dowiedzieć, że w końcu marca 1792 r. pojawiła się szansa na spełnienie wszystkich jego pragnień i marzeń.

3

Zamach na życie króla Szwecji Gustawa III z dnia 16 marca 1792 r. Geneza, przebieg, konsekwencje

71%

Anusik Z.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2020

|

vol. 27

|

issue 2

115-136

EN

The assassination attempt on the life of King Gustav III of Sweden on March 16, 1792 was an event that aroused great interest among both his contemporaries and posterity. This issue has been discussed in numerous historical works. However, it has not been discussed by any Polish historian yet. The author, who has been researching the history of Sweden during the reign of Gustav III for several decades, on the basis of the most important printed sources, the literature on the subject and his own archival studies, presents the genesis of this assassination attempt broadly understood, the formation of a conspiracy originally aimed at deposing Gustav III, the course of events at the masquerade ball in the Stockholm Opera House, the investigation against the regicides, and the last days of the king, who died on March 29, 1792. The conclusion contains information about the history of Sweden in the first months of the regency Charles, Duke of Södermanland, and all the political consequences of the tragic death of the ruler who had a chance to play a significant role internationally in the turbulent 1890s.

PL

Zamach na życie króla Szwecji Gustawa III dokonany w dniu 16 marca 1792 r. był wydarzeniem, które wzbudziło ogromne zainteresowanie tak współczesnych, jak i potomnych. Problem ten doczekał się omówienia w licznych pracach historycznych. Nie doczekał się jednak opracowania napisanego przez polskiego historyka. Autor, od kilkudziesięciu lat zajmujący się badaniem dziejów Szwecji w dobie panowania Gustawa III, na podstawie najważniejszych źródeł drukowanych, literatury przedmiotu oraz własnych badań archiwalnych, przedstawia szeroko pojętą genezę tego zamachu, zawiązanie sprzysiężenia, którego pierwotnym celem było odsunięcie Gustawa III od władzy, przebieg wydarzeń na balu maskowym w sztokholmskiej operze, śledztwo przeciwko królobójcom oraz ostatnie dni króla, który zmarł 29 marca 1792 r. W zakończeniu pojawiają się informacje o dziejach Szwecji w pierwszych miesiącach regencji sprawowanej przez Karola ks. Södermanlandii oraz o wszystkich następstwach politycznych tragicznej śmierci władcy, który miał szansę odegrania doniosłej roli na arenie międzynarodowej w burzliwych latach dziewięćdziesiątych XVIII w.

4

Zamach na życie króla Szwecji Gustawa III w świetle polskojęzycznej prasy warszawskiej z 1792 roku

61%

Anusik Z., Karkocha M.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2019

|

vol. 18

|

issue 2

57-83

EN

In the article, the authors present issues related to the assassination of the Swedish king Gustav III at the masked ball at the Stockholm Opera on the night of March 16–17, 1792. The first part of the text briefly presents the figure and achievements of the king, who ruled in Sweden in the years 1771–1792. Gustav III went down in history as the author of two coups d’états – from 1772 and 1789. After the first, the “Age of Liberty” was completed in the history of Sweden. The second allowed the king to focus full power in his hands. In the last years of his life, the ruler of Sweden planned to organize a monarchist crusade against revolutionary France. His intentions were nullified by the coup of March 16, 1792. The second part of the article, based on reports from Warsaw press, presents the course of the attempt on the king’s life, the last moments of the ruler, his death and funeral ceremonies. The course of the investigation, trial and sentences for the king killers were also discussed. All in all, supplementing the press reports with findings of the literature on the subject, it was possible to obtain a relatively complete and not yet fully studied in Polish historical literature image of the issue indicated in the title.

PL

W artykule autorzy przybliżają kwestie związane z zamachem na życie króla Szwecji Gustawa III, dokonanym na balu maskowym w sztokholmskiej operze w nocy z 16 na 17 marca 1792 r. W pierwszej części tekstu przedstawiono pokrótce sylwetkę i dokonania tego władcy panującego w latach 1771–1792. Gustaw III przeszedł do historii jako autor dwóch zamachów stanu –z 1772 i 1789 r. Po pierwszym z nim zakończona została w dziejach Szwecji „epoka wolności”. Drugi pozwolił królowi skupić pełnię władzy w jego rękach. W ostatnich latach życia władca Szwecji planował zorganizowanie monarchistycznej krucjaty przeciwko rewolucyjnej Francji. Jego zamiary zostały jednak zniweczone przez zamach z 16 marca 1792 r. W drugiej części artykułu, opierając się na doniesieniach prasy warszawskiej, przedstawiono przebieg zamachu na życie króla, ostatnie chwile życia władcy, jego śmierć i uroczystości pogrzebowe. Omówiono również przebieg śledztwa, proces i wyroki na królobójców. Uzupełniając doniesienia prasowe o ustalenia literatury przedmiotu, udało się uzyskać w miarę pełny i nieopracowany dotąd na gruncie polskim obraz zasygnalizowanego w tytule zagadnienia.

Refine search results

2 Przegląd Nauk Historycznych

2 Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

1 2021

1 2020

1 2019

1 2017

4 Anusik Z.

1 Bartosiewicz A.

1 Karkocha M.

To rescue the king of France. The actions of the Stockholm court on the international stage in the years 1791–1792

Gustaw III wobec rewolucji francuskiej

Zamach na życie króla Szwecji Gustawa III z dnia 16 marca 1792 r. Geneza, przebieg, konsekwencje

Zamach na życie króla Szwecji Gustawa III w świetle polskojęzycznej prasy warszawskiej z 1792 roku