Search results

1

Kompleks kalwaryjny w Kalwarii Zebrzydowskiej jako krajobraz pamięci i pomnik XVI-wiecznej Jerozolimy

100%

Płonka M.

Ochrona Zabytków

|

2019

|

issue 2

189-216

PL

Mikołaj Zebrzydowski, po lekturze dzieła Christiana Kruika van Adriche¬ma (łac. Christianus Crucius Adrichomius) pt. Theatrum Terrae Sanctae, postanowił w 1604 r. ufundować pierwszą w Polsce kalwarię, wzorowaną na układzie przestrzennym XVI-wiecznej Jerozolimy. Od samego początku ogromną rolę w kompleksie kalwaryjnym na ziemi Zebrzydowskich odgrywała udramatyzowana forma wspominania wydarzeń z życia Jezusa. W jednej przestrzeni od samego początku wartości duchowe i niematerialne łączyły się z materialnymi świadectwami przeszłości, mistrzowsko wkomponowanymi w krajobraz, a spajającym je elementem był niematerialny pierwiastek, który autor nazywa theatrum Terrae Sanctae. W XVII w. na ziemiach polskich powstał więc barokowy kompleks, tworzący przestrzeń modlitewną do celebracji nabożeństwa dróżek kalwaryjskich, a w szerszej perspektywie krajobraz pamięci. Autor, wykorzystując przykład kompleksu kalwaryjskiego w Kalwarii Zebrzy-dowskiej i teorię Jana Assmanna, zwraca uwagę na przestrzenny aspekt pamięci i jej funkcję w odbiorze miejsca, które nie było autentyczne, ale dzięki owemu theatrum urosło do takiej rangi.

EN

Mikołaj Zebrzydowski, after reading the work of Christian Kruik van Adrichem (Latin: Christianus Crucius Adrichomius) entitled Theatrum Terrae Sanctae, decided in 1604 to found the first calvary in Poland, modelled on the spatial layout of sixteenth-century Jerusalem. From the very beginning, a dramatized form of recollecting events in the life of Jesus played a great role in the calvary complex on the land of the Zebrzydowski family. In one space, from the very beginning, spiritual and intangible values had been associated with material testimonies of the past, masterfully integrated into the landscape, and the element integrating them was a non-material element, referred to by the author as theatrum Terrae Sanctae. In the seventeenth century, a Baroque complex was created on the Polish territory, creating a prayer space for the celebration of the calvary paths, and, in a broader perspective, a memory landscape. The author, using the example of the calvary complex in Kalwaria Zebrzydowska and the theory of Jan Assmann, draws attention to the spatial aspect of memory and its function in the reception of a place that was not authentic, but had grown to such a rank thanks to the said theatrum.

2

Codzienność (od)pamiętana. Projekt „autobiografii zbiorowej” Georges’a Pereca

80%

Cieliczko M.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2020

|

issue 40

85-101

EN

Can erroneous memories be true? What is the foundation of culture – a lasting myth or perhaps the changing everyday life? Is it possible to create a collective autobiography? And if so, what would be the distinctive features of such a genre? The author of the article attempts to answer these questions carrying out a theoretical analysis and an interpretation of Je me souviens (1978) by Georges Perec in the light of Jan Assmann’s categories of communicative memory and cultural memory, applied with regard to the problems of individual vs. collective memory and the types of memory that genuinely connect generations and cultures.

PL

Czy błędne wspomnienia mogą być prawdziwe? Co stanowi fundament kultury – trwały mit, a może zmienna codzienność? Czy można stworzyć autobiografię zbiorową? A jeśli tak, czym taki gatunek miałby się charakteryzować? Między innymi z takimi pytaniami mierzy się autorka artykułu, biorąc na teoretyczny i interpretacyjny warsztat Pamiętam że (1978, przeł. Krzysztof Zabłocki) Georges’a Pereca. Książeczka zbudowana jest z 480 krótkich wspomnień, jednozdaniowych „okruchów codzienności”, błahych drobiazgów sprzed lat i przez lata odpamiętywanych. Ten prosty koncept z pogranicza poetyki i „pracy przypominania” przynosi fascynujące rezultaty; nie tylko buduje alternatywny dla historycznych przekazów obraz powojennej Francji, ale przede wszystkim istotnie oddziałuje na czytelnika – także współczesnego, także polskiego. Zderzenie tego tekstu z kategoriami pamięci komunikatywnej i pamięci kulturowej Jana Assmanna pozwala podjąć refleksję m.in. nad indywidualnością i zbiorowością wspomnień oraz rodzajem pamięci, która rzeczywiście łączy pokolenia i kultury.

3

On Fields of Bones, Headsmen and Madonnas: The Symbols and Figures of Central Europe in the Past 25 Years of Jáchym Topol’s Writing

50%

Kudlová K.

Porównania

|

2020

|

vol. 27

|

issue 2

247-263

PL

Na czeskiej scenie literackiej Jáchym Topol uchodzi za autora najbardziej zainteresowanego Europą Środkową, nieustannie rozszyfrowującego przekaz zapisany w jej bliznach i zmarszczkach. Jego stosunek do tematów środkowoeuropejskich w tekstach fikcyjnych jest zawsze oparty na pogłębionym zapoznaniu się z historią i współczesnością tego obszaru. Topol nie jest jednak historykiem: tworząc fikcję, wykorzystuje złożoną, poetycką perspektywę i osiąga autorski typ ekspresji artystycznej. Określone, powracające symbole i figury zdają się w zagadkowy sposób odpowiadać na współczesne pytania Europy Środkowej. Pierwszy z tych symboli to biblijny obraz doliny suchych kości. Reprezentuje on zarówno metodyczną przemoc w historii środkowoeuropejskiej, jak i uniwersalną odpowiedzialność. Drugi to typ postaci występującej w wielu utworach Topola: dobry kat. Uosabia on ambiwalencję czeskiego charakteru narodowego, ale również jego strategię przetrwania. Postać dobrego kata intertekstualnie łączy się z twórczością Jaroslava Haška – przyjęte powszechnie przekonanie, że „Czesi są narodem Szwejków”, zostaje doprowadzone do absurdu. Trzecim symbolem pojawiającym się w twórczości Topola jest postać Madonny, reprezentującej duchowy wymiar środkowoeuropejskiej tradycji związanej z chrześcijaństwem. Madonny – polska Matka Boska Częstochowska, wojenna Madonna w fikcyjnej współczesnej Rosji, czeska Madonna z Poříčí – tworzą chrześcijańskie „przeciw-światy”. Madonny sygnalizują niezastąpioną rolę duchowości w Europie Środkowej, jej rozwój i stałą obecność. W ostatniej powieści Topola, Citlivý člověk (wyd. polskie Wrażliwy człowiek, 2019), dzięki postaci Madonny dyskurs uzyskuje nową perspektywę.

EN

In the Czech literary scene, it is Jáchym Topol who may justly be labelled the author most consumed with Central Europe, one who is constantly attempting to decrypt the message encoded in its scars and wrinkles. His fictional treatment of Central-European themes is preceded by thorough knowledge of both the history and present state of the region. However, Topol is not merely a historian; in his fictionalising he uses a poetic, complex perspective, and arrives thus at a unique expression. Particular recurring figures in his literary work seem to answer in a riddle the questions of present-day Central Europe. First one of those is the biblical image of the field or of the pile of bones. In Topol’s writing, it represents both the systematic violence in Central-European history, and universal onus. The second recurring figure is the figure of a good-hearted headsman. In Topol’s prosaic and dramatic texts, the headsman embodies the ambivalence of the Czech national character, but also its survival strategies. It is intertextually linked to the works of Jaroslav Hašek, and brings the notion “Czechs are a Švejk-like nation” to its absurd, augmented consequences. The third figure which keeps returning in Topol’s work combines the features of a character and of a symbol. It is the figure of Madonna, representing the spiritual dimension of Central European tradition, bound to Christianity. The various Madonnas-the Polish Madonna of Częstochowa, the War Madonna in fictionalised modern-day Russia and eventually the Czech Madonna of Poříčí create the Christian counterworld in Topol’s novels, and signalize the persistent role and presence of spirituality in the region. In Topol’s novel Citlivý člověk it is actually thanks to this Madonna that the whole discourse opens to a new type of perspective.

Refine search results

1 ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

1 Ochrona Zabytków

1 Porównania

1 Cieliczko M.

1 Kudlová K.

1 Płonka M.

2 2020

1 2019

Kompleks kalwaryjny w Kalwarii Zebrzydowskiej jako krajobraz pamięci i pomnik XVI-wiecznej Jerozolimy

Codzienność (od)pamiętana. Projekt „autobiografii zbiorowej” Georges’a Pereca

On Fields of Bones, Headsmen and Madonnas: The Symbols and Figures of Central Europe in the Past 25 Years of Jáchym Topol’s Writing