Celem artykułu jest przedstawienie dorobku i aktualnego stanu pedagogiki krytycznej w Polsce, źródeł jej inspiracji oraz analiz teoretycznych i praktyk edukacyjnych. Nazwa „pedagogika krytyczna” jest przyjęta jako wspólne miano komplementarnych i synergicznych teorii pedagogicznych, praktyk badawczych i działań praktycznych, których przedmiotem są mechanizmy podmiotowego wyzwalania się z doświadczanej i rozumianej opresji do odpowiedzialnego i odważnego uczestniczenia w życiu społecznym. W tekście przybliżone są pola problemowe współczesnych „szczegółowych” pedagogik krytycznych, których wspólnym celem odkrywanie i zmienianie tych miejsc i praktyk, w których tworzy się warunki doświadczania sprawczości zorientowanej na osiąganie uznania, wolności i sprawiedliwości. Są to: pedagogika emancypacyjna, krytyczna pedagogika oporu, krytyczna pedagogika rodzaju oraz pedagogika uznania. Tekst zawiera też opisy praktyk w krytycznym paradygmacie badawczym, które są podstawą rozpraw naukowych i działań edukacyjnych.
Badania opinii publicznej w Polsce dowodzą, że Polacy mają niechętny stosunek do Ukraińców. Jednakże dane te nie pokazują, jak postawy różnicują się ze względu na płeć imigrantów. Tymczasem dane dotyczące małżeństw mieszanych wskazują, że polscy mężczyźni coraz częściej wchodzą w związki małżeńskie z Ukrainkami. Można zatem przypuszczać, że płeć imigrantów jest istotną zmienną wpływającą na stosunek do cudzoziemców. Biorąc pod uwagę istotny wpływ mediów na kształtowanie postaw w stosunku do imigrantów i reprodukowania etnostereotypów warto przejrzeć się bliżej, jaki obraz imigrantek z Ukrainy jest tworzony i podtrzymywany w dyskursie publicznym. Można przypuszczać, że obraz kobiet z Ukrainy jest męskim punktem widzenia, sprowadzających kobiety ukraińskie do obiektów seksualnych i opiekunek. Ważne są także inne zmienne (np. wiek, wykształcenie kobiet), które tworzą intersekcjonalny obraz. Przedmiotem badań będą językowe sposoby reprezentowania imigrantek ukraińskich w wybranych tytułach prasowych w latach 2007–2018. Wybrane przedziały czasowe pozwolą przyjrzeć się, na ile dany obraz jest stabilny. W badaniach posłużę się dwiema metodami: analizą treści oraz Krytyczną Analizą Dyskursu. W końcowej części artykułu dokonam porównania reprezentacji migrantek polskich (na podstawie badań już opublikowanych) oraz migrantek z Ukrainy w polskiej prasie.
EN
Public opinion polls in Poland prove that Poles have a reluctant attitude towards Ukrainians. However, these data do not show how these attitudes differentiate according to the respondent’s gender. Official data on mixed marriages indicate that Polish men more often get married to Ukrainians than to other foreigners. It can therefore be assumed that the sex of immigrants is a significant variable affecting the attitude towards foreigners. Considering the significant influence of the media on shaping attitudes towards immigrants and reproducing ethno-stereotypes, we should look more closely at the representation of women immigrants from Ukraine created and maintained in the public discourse. It can be assumed that the image of women represents the male point of view, treating female migrants as sexual objects and caregivers. Other variables are also important (eg. age, level of education) which form an intersectional image. The research is focused on the way in which female Ukrainian immigrants are linguistically represented in selected periodicals in 2007 and 2018. The time intervals will allow us to examine the stability of the discourse. Two methods of analyses are applied: content analysis and Critical Discourse Analysis (CDA). In the final part of the article, I will compare the representation of Polish migrants (based on studies already published) and migrants from Ukraine in the Polish press.
The article analyzes communication strategies that reveal the knowledge of and power over a memory narrative connected to The Warsaw Uprising – one of the most crucial events for Poland, and in the history of World War II. The interviews carried out with insurgents and civilians – participants of the 1944 events, constituted the base for the research. Over 1,900 verbal activities of people conducting meetings with witnesses of history were subjected to a detailed review. The authors of the article were primarily interested in these activities’ influence on the shape of the memory narrative. The interpretation of the collected material is accomplished within the confines of critical discourse analysis which focuses on the relationship of knowledge and power as manifested in specific ways language is used.
Numerous examples of research in the field of pedagogics which are using critical approach to discourse analysis show the diversity in theoretical background and methodology. An example of a group of critical approaches is Critical Discourse Analysis. The general framework of Critical Discourse Analysis is important both for maintaining the identity of CDA, thereby highlighting the reasonableness of this group of approaches, and for dissemination of knowledge concerning it, especially among less experienced researchers. The paper presents the basic assumptions of Critical Discourse Analysis and their implications for educational research as well as practical guidelines to apply to the CDA approach, which is represented by Ruth Wodak.
PL
Liczne przykłady badań prowadzonych w obszarze pedagogiki, w których zastosowano krytyczne podejścia do analizy dyskursu, wykazują zróżnicowanie pod względem przyjmowanego zaplecza teoretycznego oraz metodologii. Przykładem grupy podejść zorientowanych krytycznie jest krytyczna analiza dyskursu. Ogólne ramy krytycznej analizy dyskursu mają znaczenie zarówno dla zachowania odrębności KAD, a przez to sensowności wyróżniania tej grupy podejść, jak i upowszechnienia wiedzy na ten temat, zwłaszcza wśród mniej doświadczonych badaczy i badaczek. W artykule przedstawiono założenia bazowe krytycznej analizy dyskursu wraz z ich implikacjami dla badań pedagogicznych. Skonstruowano również praktyczne wskazówki do zastosowania podejścia do KAD reprezentowanego przez Ruth Wodak.
The aim of the Zerwany kłos analysis is to examine its value. This study distinguishes two possible ways to evaluate the film. The first method concerns the quality of the film as an expression of the aesthetic effect. It involves treating the film as an art. In this respect, formal issues and the ability to use film stylistics and construct a coherent story are decisive. The second way is related to the genre of this movie. In religious cinema (hagiography) the most important thing can be the idea conveyed, although at the same time the principles of constructing meanings in the film can be preserved. The overall methodological framework is three aspects of Van Dijk’s discourse. At the detailed level, the classic approach to language and stylistics of the film is used, the American neoformalist approach and the zero-style concept. The conclusions from the conducted analysis point to the low value of film from the point of view of film art and high value in the implementation of genre objectives (here: ideological). The negative assessment results from the excess of young creators’ use of technical and workshop possibilities (too many) of applying formal solutions possible within the film style. A positive conclusion in the scope of accomplishing the assumed goal is related to the effectiveness of reaching the recipient defined by the producer, both in terms of their number and in terms of the ideas conveyed, consistent with their worldview. Despite the creators’ declarations about a reliable reconstruction of the reality of Blessed Karolina Kózkówna’s life, the necessity of transmitting planned concepts introduced creative content threads, influencing the reality of the presented story and introducing problems with a coherent and efficient reconstruction of the plot. This widened the range of promoted values beyond those related to the life of the main character of the film, referring them to the contemporary Polish political and social discourse.
PL
Celem analizy Zerwanego kłosa jest zbadanie jego wartości. Badanie to wyróżnia dwa możliwe sposoby oceny filmu. Pierwszy sposób dotyczy jakości filmu jako wyrazu działania estetycznego. Wiąże się ono z traktowaniem filmu jako sztuki. W tym zakresie decydujące znaczenie mają kwestie formalne i umiejętność wykorzystania przez twórców stylistyki filmowej oraz skonstruowania spójnej opowieści. Drugie sposób wiąże się z gatunkowym przyporządkowaniem tego filmu. W kinie religijnym (hagiografia) najważniejsza może być przekazywana idea, choć jednocześnie można zachować zasady konstrukcji znaczeń w filmie. Ogólną ramą metodologiczną są trzy aspekty dyskursu van Dijka. Na poziomie szczegółowym wykorzystane jest klasyczne podejście do języka i stylistyki filmu, podejście neoformalistów amerykańskich oraz koncepcji stylu zerowego. Wnioski z przeprowadzonej analizy wskazują na niską wartość filmu z punktu widzenia sztuki filmowej i wysoką wartość w zakresie realizacji celów gatunkowych (tu: ideologicznych). Negatywna ocena wynika z nadmiaru wykorzystania przez młodych twórców możliwości technicznych i warsztatowego (zbyt licznego) stosowania formalnych rozwiązań możliwych w ramach stylistyki filmowej. Pozytywne wniosek w zakresie realizacji zakładanego celu wiąże się ze skutecznością dotarcia do zdefiniowanego przez producenta odbiorcy, tak pod względem ich liczby, jak i w zakresie przekazanych idei, zgodnych z ich światopoglądem. Pomimo deklaracji twórców o rzetelnym odtworzeniu rzeczywistości życia błogosławionej Karoliny Kózkówny, konieczność przekazu zaplanowanych koncepcji wprowadziła kreacyjne wątki treściowe, wpływając na realność przedstawianej historii i wprowadzając problemy ze spójną i sprawną rekonstrukcja fabuły. Rozszerzyło to zakres promowanych wartości poza te związane z życiem głównej bohaterki filmu, odnosząc je do współczesnego polskiego dyskursu politycznego i społecznego.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.