Search results

1

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

100%

Szybkowski S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

43-68

PL

W otoczeniu królewskim jesienią 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. znajdowali się wysocy duchowni, urzędnicy centralni, ziemscy i dworscy, którzy w ogromnej większości byli nominowaniu już w trakcie ćwierćwiecza panowania w Polsce Władysława Jagiełły. Wszyscy z najwyższych urzędników centralnych, ziemskich i nadwornych znajdujących się u boku monarchy można z większą lub mniejszą pewnością powiązać z ugrupowaniem dworskim. Olgierdowicz tworzył je począwszy od początków swojego panowania, wykorzystując wyłączną prerogatywę polskich władców dotyczącą nominowania na urzędy centralne, ziemskie i nadworne. Proces wzrastania stronnictwa królewskiego opóźniała polska zasada dożywotniości urzędów ziemskich, co skutkowało tym, że ugrupowanie dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej dopiero kilka lat przed wybuchem wojny z zakonem w 1409 r. (począwszy od 1405 r.). Zdominowanie rady koronnej, w tym tej „polowej” obecnej przy Jagielle podczas działań zbrojnych z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. przez „jego ludzi” zdecydowanie ułatwiało królowi przeprowadzanie własnych koncepcji w zakresie kontynuowania bądź przerwania wojny z zakonem. Król i jego najbliższe otoczenie obecne u jego boku od października 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. byli świadomi skomplikowanej sytuacji militarnej strony polskiej, która utraciła większość zdobyczy z lata 1410 r. oraz pokonania przez Henryka von Plauen pogrunwaldzkiego kryzysu w pruskiej korporacji zakonnej oraz ponownego zaakceptowania jej władzy przez ogromną większość pruskich wspólnot terytorialnych. Nadto Królestwu, o czym także wiedział król i jego najbliższe otoczenie zagrażał realnie sojusznik krzyżaków: król węgierski Zygmunt Luksemburski. Wszystko to razem zaważyło na podjęciu przez króla i jego najbliższych współpracowników decyzji o rozpoczęciu rozmów rozejmowych, zawarciu kolejnych rozejmów i zawarciu pokoju. Wszystkie te decyzje były bez wątpienia konsultowane na forum „polowej” rady królewskiej. Jagiełło jednak zasięgał także rady swoich nie przebywających u jego boku prominentnych współpracowników, o czym świadczy jego podróż w drugiej połowie października do Poznania, gdzie niewątpliwie spotkał się z biskupem poznańskim Wojciechem Jastrzębcem a także spotkanie na terenie północnej Małopolski na przełomie 1410/1411 r. z arcybiskup gnieźnieńskim i namiestnikiem Królestwa Mikołajem Kurowskim oraz królową Anną Cylejską. Zarówno w okresie jesiennym 1410 r. jak i w styczniu 1411 r. w otoczeniu królewskim występowała lekka przewaga mieszkańców Szerokiej Wielkopolski. Statystyka wystąpień pozwala sądzić, że najdłużej i najczęściej źródła potwierdzają przy Władysławie Jagielle oraz jako realizatorów jego polityki krzyżackiej w wymienionym czasokresie wojewodę poznańskiego Sędziwoja z Ostroroga, wojewodę inowrocławskiego Macieja z Łabiszyna (obaj z Szerokiej Wielkopolski) oraz podkomorzego krakowskiego Piotra Szafrańca. Jeśli zaś chodzi o personalia osób negocjujących polsko-krzyżackie rozejmy i pokój toruński należy zwrócić uwagę, że także w ich wypadku widać to, że stronnictwo dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej, ponieważ ogromna większość polskich negocjatorów z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. da się z tym ugrupowaniem powiązać, a znani negocjatorzy pokoju toruńskiego byli związani z nim w całości. Znany źródłowo skład polskiej delegacji na rokowania toruńskie odzwierciedla także pokoleniową zmianę wśród polskich dyplomatów z otoczenia królewskiego. Żaden z nich nie miał „stażu” dyplomatycznego w międzypaństwowych kontaktach polsko-pruskich dłuższego niż dekada. Podobny wniosek należy wyciągnąć w zakresie osób zaangażowanych lub prawdopodobnie zaangażowanych w rozmowy rozejmowe, ponieważ negocjatorzy o podobnym stażu stanowili większość w tej grupie, choć widać wśród nich i bardziej doświadczone jednostki: kasztelana łęczyckiego Jana z Łąkoszyna oraz kasztelana sądeckiego Krystyna z Koziegłów. W ich jednak przypadku mowa może być wyłącznie o dłuższej działalności publicznej, ponieważ Jan uzyskał urząd przed 1383 r. a Krystyn sprawował go od 1386 r., żaden z nich jednak nie był przez Jagiełłę żywiej angażowany w działalność dyplomatyczną nakierowaną na zakonne Prusy. W przeciwieństwie do nich dwóch młodszych negocjatorów traktatu toruńskiego, Sędziwoj z Ostroroga oraz Maciej z Łabiszyna stali się dożywotnimi ekspertami od polityki krzyżackiej. Wytrawnym dyplomatą Jagiełły po 1411 r. był także kasztelan kaliski Janusz z Tuliszkowa.

EN

The king’s entourage in autumn 1410 and January 1411 was composed of high-ranked clerics, central, district and court officials, who in the vast majority acceded during the quarter-century when King of Poland, Władysław Jagiełło, ruled. All of the highest central, district and court officials being in the entourage of monarch were more or less definitely associated with the royal party. Jagiełło had been creating it from the beginning of his rule, using the exclusive prerogative of Polish kings to nominate the central , districts and court authorities. Development of the royal party was delayed by the rule that district offices were granted for life (of permanent nature) , thus, the royal party dominated the Polish political scene only a few years before the outbreak of war with the Teutonic Order in 1409 (from 1405).Domination of his people in the crown council, including the "field council" which was present at Jagiełło’s side during the military action in the autumn of 1410 and January of 1411, made it far easier for the king to carry out the concept of continuation or discontinuation of the war with the Order. The king and his inner circle present at his side since October 1410 and in January 1411, were aware of the complicated military situation of the Polish side which had lost most of the gains of the summer of 1410, and knew that Heinrich von Plauen managed to overcome in the Prussian religious corporation crisis after the Grunwald battle, and reassure the power of the Order in the vast majority of the Prussian territorial communities. Moreover, the Kingdom of Poland was really threatened by the Order’s ally, the Hungarian King Sigismund of Luxemburg, what knew the king and his inner circle. All this had an impact on the adoption by the king and his entourage, the decision to launch a cease-fire talks, conclude ceasefires agreements and finally sign the peace.

2

Eine Korporation in Personalnöten. Die Bedeutung des Schlachtentods von 203 Deutschordensbrüdern am 15. Juli 1410

100%

Jähnig B.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

119-132

DE

Auch innerhalb des Deutschen Ordens wurde schon im 15. Jahrhundert unter den Ritterbrüdern eine im Vergleich zum 14. Jahrhundert schwächere Qualifikation bei möglichen Anwärtern für Leitungsaufgaben gesehen. Im folgenden wird untersucht, inwieweit diese Personalnöte durch die großen Verluste in der Schlacht bei Tannenberg von 1410 verursacht sein können. Die Betrachtung beschränkt sich auf die Laufbahnen der Ordensgebietiger und vergleicht die Verhältnisse vor und nach 1410. Als wichtige, aber nicht einzige Möglichkeit zum Anlernen von künftigen Gebietigern werden die Kumpane bei Hochmeister, aber auch anderen Gebietigern in ihren anschließenden Laufbahnen verfolgt. In die höchsten Gebietigerämter führten keine festgelegten, wenn auch bevorzugte Wege. In einem außerpreußischen Totengedächtnisbuch des Ordens wird die Zahl von 203 bei Tannenberg gefallenen Ordensbrüdern überliefert. Von diesen konnten nur wenig mehr als 10 % mit Namen ermittelt werden, weil sie zumeist ein Gebietigeramt innegehabt hatten - vom Hochmeister bis zum Vogt von Dirschau. Diese 21 Gebietiger werden im einzelnen vorgestellt ebenso wie die elf, die überlebt haben. Das macht den Personalverlust besonders eindrucksvoll: von der Leitungsebene der Gebietiger sind zwei Drittel gefallen. Im Ordenskapitel 1410/11 stand der neue Hochmeister, Heinrich von Plauen, der selber in seiner bisherigen Laufbahn keine bedeutenderen Gebietigerämter vorzuweisen hatte, vor der Schwierigkeit, die Gebietigerämter mit Ordensbrüdern besetzen zu müssen, die vor 1410 nur in kleineren Ämtern tätig gewesen waren und daher wenig Erfahrung für ihre neuen Aufgaben mitbrachten. Am Beispiel der vom gefallenen Hochmeister Ulrich von Jungingen vor Übernahme des Meisteramtes durchlaufenen Ämter wird deutlich, daß die Inhaber dieser Ämter aus der Zeit unmittelbar vor der Schlacht danach nicht mehr zur Verfügung standen. Im einzelnen wird gezeigt, welche Ordensritter für die Großgebietigerämter, die großen Komtureien im eigentlichen Preußen sowie für die im Kulmer Land und in Pommerellen führenden Komtureien Thorn und Danzig während der nur drei Jahre währenden Amtszeit des neuen Hochmeisters herangezogen wurden. Im Blick auf deren vorherige und anschließenden Stationen ihrer Laufbahnen wird erkennbar, daß sie offenbar oft den Anforderungen ihres Amtes nicht gewachsen waren. Dagegen haben sich andere Ordensritter nach 1410 durchaus bewährt. Kaum berührt vom Schlachtentod waren die Bereiche der Priesterbrüder und gelehrten Räte, die nach 1410 für diplomatische Verhandlungen und Gesandtschaftsreisen herangezogen wurden.

PL

Kwalifikacje zawodowe kandydatów będących braćmi zakonnymi na stanowiska kierownicze w Zakonie są w XV wieku zauważalnie niższe niż w wieku XIV. Tematem opracowania jest zbadanie wpływu strat osobowych w bitwie pod Grunwaldem na potrzeby kadrowe w Zakonie. Analiza ogranicza się do zbadania karier zawodowych wysoko postawionych członków zakonu porównując sytuację panująca przed i po roku 1410. Zostanie prześledzone znaczenie zaliczania się do towarzyszy Wielkiego Mistrza, lub innych wysoko postawionych w hierarchii członków Zakonu jako ważna, choć nie jedyna możliwość dostania się do grona osób szkolonych na przyszłych funkcyjnych członków Zakonu oraz dla ich późniejszych karier. Nie istniały ustalone, stałe ścieżki kariery prowadzące na wysokie stanowiska w Zakonie – mówić można raczej o preferowanych drogach tam prowadzących. W wydanej poza Prusami księdze wspominającej zmarłych członków Zakonu podawana jest liczba 203 zakonników poległych pod Grunwaldem. Z tej liczby poległych jedynie niewiele więcej niż 10% znanych jest z nazwiska – a to dlatego i iż zajmowali różne wysokie stanowiska zakonne- od Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego do wójta Tczewa (Vogt von Dirschau). Życiorysy owych 21 poległych i 11 którzy przeżyli bitwę przedstawione są szczegółowo. Pokazuje to zakres strat personalnych zakonu – w bitwie poległo 2/3 wysoko postawionych członków Zakonu. Nowy mistrz zakonu, Heinrich von Plauen, nie zajmujący w swojej dotychczasowej karierze istotniejszych stanowisk został zmuszony do obsadzenia stanowisk w kapitule zakonu 1410/11 zakonnikami, którzy przed rokiem 1410 zajmowali jedynie niższe stanowiska i nie posiadali odpowiedniego doświadczenia w realizowaniu swoich nowych zadań. Na przykładzie stanowisk, zajmowanych przez poległego Wielkiego Mistrza Ulricha von Jungingena przed objęciem funkcji Wielkiego Mistrza Zakonu ukazano, iż osoby piastujące te stanowiska przed bitwa pod Grunwaldem zginęły w czasie bitwy. Szczegółowo pokazano, którzy zakonnicy powołani zostali w okresie trzyletnim za rządów nowego Wielkiego Mistrza na kluczowe stanowiska w zakonie, na stanowiska komturów w Prusach, jak również w przodujących komturiach Toruń i Gdańsk w ziemi chełmińskiej i Pomorzu Wiślanym. Spojrzenie na poprzednie i następne etapy kariery zakonnej tych osób uświadamia jak często ich kwalifikacje były niewystarczające do pełnienia tych funkcji – w przeciwieństwie do innych rycerzy. Straty w bitwie pod Grunwaldem nie dotknęły praktycznie wcale zakonników -księży oraz radców, którzy po roku 1410 brali udział w negocjacjach dyplomatycznych i podróżach jako posłowie.

EN

Professional qualifications of the candidates who were Teutonic Knights to senior positions in the Order in the 15th c. are noticeably lower than in the 14th c. The theme of this paper is to investigate the effect of casualties in the Battle of Grunwald [Tannenberg] on staffing needs of the Order. The analysis is limited to dignitaries’ careers and compared is the situation prevailing before and after the year 1410. Author analyses the importance of being in the circle of friends of Grandmaster, or other high-ranking members in the hierarchy of the Order as an important, though not the only one, possibility to be included into the group of trainees for future important role playing members of the Order, and for their subsequent careers. There were no pattern career-paths leading to senior positions in the Order - you can talk more about preferred ways leading there. In a memory book of the dead members of the Order published outside the Prussia is given the number of 203 men who died in the Battle of Grunwald. Of those who fell only slightly more than 10% are known by name - and that's because they occupied various high positions in the hierarchy of the Order, from the Grandmaster of the Teutonic Knights to Vogt von Dirschau . Biographies of those 21 dead and 11 survivors of the battle are presented in detail. This shows the extent of the personal losses - two thirds of high-ranking members of the Order were killed in the battle. The new Grandmaster, Heinrich von Plauen, who in his previous career did not occupy any important positions, was forced to fill in positions in the chapter of the Order from 1410 to 1411 with members who occupied before 1410 only a lower positions and did not have sufficient experience to fulfill their new tasks. At the example of the positions occupied by the fallen Grandmaster Ulrich von Jungingen before he had become the Grandmaster of the Order author shows that the persons who had held these position before the battle of Grunwald died in battle. It is shown in detail which brothers were appointed during the three-year reign of the new Grandmaster to the key positions in the Order, the position of the commanders in Prussia, as well as, in leading Commandries of the Teutonic Knights such as Toruń (Thorn) and Gdańsk (Danzig) in the Chełmno Land and in the Gdańsk Pomerania. A look at the previous and next stages of the career of these people shows how often their qualifications were not sufficient to perform these functions - in contrast to the other knights. Losses in the Battle of Grunwald, did not affected priest-brothers and counselors-brothers, who after 1410 took part in diplomatic negotiations and travel as envoys.

3

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

100%

Szybkowski S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

43-68

EN

The king’s entourage in autumn 1410 and January 1411 was composed of high-ranked clerics, central, district and court officials, who in the vast majority acceded during the quarter-century when King of Poland, Władysław Jagiełło, ruled. All of the highest central, district and court officials being in the entourage of monarch were more or less definitely associated with the royal party. Jagiełło had been creating it from the beginning of his rule, using the exclusive prerogative of Polish kings to nominate the central , districts and court authorities. Development of the royal party was delayed by the rule that district offices were granted for life (of permanent nature) , thus, the royal party dominated the Polish political scene only a few years before the outbreak of war with the Teutonic Order in 1409 (from 1405).Domination of his people in the crown council, including the "field council" which was present at Jagiełło’s side during the military action in the autumn of 1410 and January of 1411, made it far easier for the king to carry out the concept of continuation or discontinuation of the war with the Order. The king and his inner circle present at his side since October 1410 and in January 1411, were aware of the complicated military situation of the Polish side which had lost most of the gains of the summer of 1410, and knew that Heinrich von Plauen managed to overcome in the Prussian religious corporation crisis after the Grunwald battle, and reassure the power of the Order in the vast majority of the Prussian territorial communities. Moreover, the Kingdom of Poland was really threatened by the Order’s ally, the Hungarian King Sigismund of Luxemburg, what knew the king and his inner circle. All this had an impact on the adoption by the king and his entourage, the decision to launch a cease-fire talks, conclude ceasefires agreements and finally sign the peace.

PL

W otoczeniu królewskim jesienią 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. znajdowali się wysocy duchowni, urzędnicy centralni, ziemscy i dworscy, którzy w ogromnej większości byli nominowaniu już w trakcie ćwierćwiecza panowania w Polsce Władysława Jagiełły. Wszyscy z najwyższych urzędników centralnych, ziemskich i nadwornych znajdujących się u boku monarchy można z większą lub mniejszą pewnością powiązać z ugrupowaniem dworskim. Olgierdowicz tworzył je począwszy od początków swojego panowania, wykorzystując wyłączną prerogatywę polskich władców dotyczącą nominowania na urzędy centralne, ziemskie i nadworne. Proces wzrastania stronnictwa królewskiego opóźniała polska zasada dożywotniości urzędów ziemskich, co skutkowało tym, że ugrupowanie dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej dopiero kilka lat przed wybuchem wojny z zakonem w 1409 r. (począwszy od 1405 r.). Zdominowanie rady koronnej, w tym tej „polowej” obecnej przy Jagielle podczas działań zbrojnych z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. przez „jego ludzi” zdecydowanie ułatwiało królowi przeprowadzanie własnych koncepcji w zakresie kontynuowania bądź przerwania wojny z zakonem. Król i jego najbliższe otoczenie obecne u jego boku od października 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. byli świadomi skomplikowanej sytuacji militarnej strony polskiej, która utraciła większość zdobyczy z lata 1410 r. oraz pokonania przez Henryka von Plauen pogrunwaldzkiego kryzysu w pruskiej korporacji zakonnej oraz ponownego zaakceptowania jej władzy przez ogromną większość pruskich wspólnot terytorialnych. Nadto Królestwu, o czym także wiedział król i jego najbliższe otoczenie zagrażał realnie sojusznik krzyżaków: król węgierski Zygmunt Luksemburski. Wszystko to razem zaważyło na podjęciu przez króla i jego najbliższych współpracowników decyzji o rozpoczęciu rozmów rozejmowych, zawarciu kolejnych rozejmów i zawarciu pokoju. Wszystkie te decyzje były bez wątpienia konsultowane na forum „polowej” rady królewskiej. Jagiełło jednak zasięgał także rady swoich nie przebywających u jego boku prominentnych współpracowników, o czym świadczy jego podróż w drugiej połowie października do Poznania, gdzie niewątpliwie spotkał się z biskupem poznańskim Wojciechem Jastrzębcem a także spotkanie na terenie północnej Małopolski na przełomie 1410/1411 r. z arcybiskup gnieźnieńskim i namiestnikiem Królestwa Mikołajem Kurowskim oraz królową Anną Cylejską. Zarówno w okresie jesiennym 1410 r. jak i w styczniu 1411 r. w otoczeniu królewskim występowała lekka przewaga mieszkańców Szerokiej Wielkopolski. Statystyka wystąpień pozwala sądzić, że najdłużej i najczęściej źródła potwierdzają przy Władysławie Jagielle oraz jako realizatorów jego polityki krzyżackiej w wymienionym czasokresie wojewodę poznańskiego Sędziwoja z Ostroroga, wojewodę inowrocławskiego Macieja z Łabiszyna (obaj z Szerokiej Wielkopolski) oraz podkomorzego krakowskiego Piotra Szafrańca. Jeśli zaś chodzi o personalia osób negocjujących polsko-krzyżackie rozejmy i pokój toruński należy zwrócić uwagę, że także w ich wypadku widać to, że stronnictwo dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej, ponieważ ogromna większość polskich negocjatorów z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. da się z tym ugrupowaniem powiązać, a znani negocjatorzy pokoju toruńskiego byli związani z nim w całości. Znany źródłowo skład polskiej delegacji na rokowania toruńskie odzwierciedla także pokoleniową zmianę wśród polskich dyplomatów z otoczenia królewskiego. Żaden z nich nie miał „stażu” dyplomatycznego w międzypaństwowych kontaktach polsko-pruskich dłuższego niż dekada. Podobny wniosek należy wyciągnąć w zakresie osób zaangażowanych lub prawdopodobnie zaangażowanych w rozmowy rozejmowe, ponieważ negocjatorzy o podobnym stażu stanowili większość w tej grupie, choć widać wśród nich i bardziej doświadczone jednostki: kasztelana łęczyckiego Jana z Łąkoszyna oraz kasztelana sądeckiego Krystyna z Koziegłów. W ich jednak przypadku mowa może być wyłącznie o dłuższej działalności publicznej, ponieważ Jan uzyskał urząd przed 1383 r. a Krystyn sprawował go od 1386 r., żaden z nich jednak nie był przez Jagiełłę żywiej angażowany w działalność dyplomatyczną nakierowaną na zakonne Prusy. W przeciwieństwie do nich dwóch młodszych negocjatorów traktatu toruńskiego, Sędziwoj z Ostroroga oraz Maciej z Łabiszyna stali się dożywotnimi ekspertami od polityki krzyżackiej. Wytrawnym dyplomatą Jagiełły po 1411 r. był także kasztelan kaliski Janusz z Tuliszkowa.

4

Eine Korporation in Personalnöten. Die Bedeutung des Schlachtentods von 203 Deutschordensbrüdern am 15. Juli 1410

100%

Jähnig B.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

119-132

PL

Kwalifikacje zawodowe braci zakonnych kandydujących na stanowiska kierownicze w Zakonie są w XV stuleciu zauważalnie niższe niż było to w XIV w. Celem artykułu jest zbadanie wpływu strat osobowych w bitwie pod Grunwaldem na potrzeby kadrowe Zakonu. Analiza ogranicza się do zbadania karier zawodowych wysoko postawionych członków zakonu i porównania sytuacji panującej przed i po roku 1410. Prześledzono znaczenie faktu zaliczania się do kręgu Wielkiego Mistrza lub innych dostojników zakonnych dla późniejszych karier. Znajomości te były ważną, choć nie jedyną możliwością dostania się do grona osób przygotowywanych do piastowania w przyszłości ważnych godności zakonnych. Nie istniały ustalone, stałe ścieżki kariery prowadzące na wysokie stanowiska w Zakonie - można raczej mówić o preferowanych drogach tam prowadzących. W wydanej poza Prusami księdze wspominającej zmarłych członków Zakonu podawana jest liczba 203 zakonników poległych pod Grunwaldem. Z tej liczby poległych jedynie niewiele więcej niż 10% znanych jest z nazwiska - a to dlatego, iż zajmowali oni różne wysokie stanowiska zakonne, poczynając od Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego aż do wójta Tczewa (Vogt von Dirschau). Szczegółowo przedstawione są życiorysy 21 poległych i 11 krzyżaków, którzy przeżyli bitwę. Pokazuje to zakres strat osobowych Zakonu. W bitwie poległo 2/3 wysoko postawionych członków Zakonu. Nowy mistrz Heinrich von Plauen, nie zajmujący w swej wcześniejszej karierze istotniejszych funkcji, został zmuszony do obsadzenia stanowisk w kapitule Zakonu zakonnikami, którzy przed 1410 r. zajmowali niższe stanowiska i nie posiadali odpowiedniego doświadczenia w realizowaniu nowych wyzwań. Na przykładzie szeregu stanowisk zajmowanych przez Ulricha von Jungingen przed objęciem przez niego funkcji Wielkiego Mistrza Zakonu ukazano, iż osoby zajmujące po nim te funkcje poległy w bitwie pod Grunwaldem. Wymieniono zakonników powołanych przez nowego Wielkiego Mistrza na kluczowe stanowiska komturów w Prusach, komturach Torunia, Gdańska oraz w ziemi chełmińskiej i na Pomorzu Wiślanym. Ukazanie przebiegu wcześniejszej, a następnie kolejnych etapów kariery zakonnej tych osób uświadamia, jak często ich kwalifikacje były niewystarczające do pełnienia otrzymywanych funkcji. W przeciwieństwie do braci–rycerzy, straty w bitwie pod Grunwaldem nie dotknęły praktycznie wcale zakonników-księży oraz braci–radców, którzy po 1410 r. brali udział, jako posłowie, w negocjacjach i podróżach dyplomatycznych.

EN

Professional qualifications of the candidates who were Teutonic Knights to senior positions in the Order in the 15th c. are noticeably lower than in the 14th c. The theme of this paper is to investigate the effect of casualties in the Battle of Grunwald [Tannenberg] on staffing needs of the Order. The analysis is limited to dignitaries’ careers and compared is the situation prevailing before and after the year 1410. Author analyses the importance of being in the circle of friends of Grandmaster, or other high-ranking members in the hierarchy of the Order as an important, though not the only one, possibility to be included into the group of trainees for future important role playing members of the Order, and for their subsequent careers. There were no pattern career-paths leading to senior positions in the Order - you can talk more about preferred ways leading there. In a memory book of the dead members of the Order published outside the Prussia is given the number of 203 men who died in the Battle of Grunwald. Of those who fell only slightly more than 10% are known by name - and that's because they occupied various high positions in the hierarchy of the Order, from the Grandmaster of the Teutonic Knights to Vogt von Dirschau . Biographies of those 21 dead and 11 survivors of the battle are presented in detail. This shows the extent of the personal losses - two thirds of high-ranking members of the Order were killed in the battle. The new Grandmaster, Heinrich von Plauen, who in his previous career did not occupy any important positions, was forced to fill in positions in the chapter of the Order from 1410 to 1411 with members who occupied before 1410 only a lower positions and did not have sufficient experience to fulfill their new tasks. At the example of the positions occupied by the fallen Grandmaster Ulrich von Jungingen before he had become the Grandmaster of the Order author shows that the persons who had held these position before the battle of Grunwald died in battle. It is shown in detail which brothers were appointed during the three-year reign of the new Grandmaster to the key positions in the Order, the position of the commanders in Prussia, as well as, in leading Commandries of the Teutonic Knights such as Toruń (Thorn) and Gdańsk (Danzig) in the Chełmno Land and in the Gdańsk Pomerania. A look at the previous and next stages of the career of these people shows how often their qualifications were not sufficient to perform these functions - in contrast to the other knights. Losses in the Battle of Grunwald, did not affected priest-brothers and counselors-brothers, who after 1410 took part in diplomatic negotiations and travel as envoys.

DE

Auch innerhalb des Deutschen Ordens wurde schon im 15. Jahrhundert unter den Ritterbrüdern eine im Vergleich zum 14. Jahrhundert schwächere Qualifikation bei möglichen Anwärtern für Leitungsaufgaben gesehen. Im folgenden wird untersucht, inwieweit diese Personalnöte durch die großen Verluste in der Schlacht bei Tannenberg von 1410 verursacht sein können. Die Betrachtung beschränkt sich auf die Laufbahnen der Ordensgebietiger und vergleicht die Verhältnisse vor und nach 1410. Als wichtige, aber nicht einzige Möglichkeit zum Anlernen von künftigen Gebietigern werden die Kumpane bei Hochmeister, aber auch anderen Gebietigern in ihren anschließenden Laufbahnen verfolgt. In die höchsten Gebietigerämter führten keine festgelegten, wenn auch bevorzugte Wege. In einem außerpreußischen Totengedächtnisbuch des Ordens wird die Zahl von 203 bei Tannenberg gefallenen Ordensbrüdern überliefert. Von diesen konnten nur wenig mehr als 10 % mit Namen ermittelt werden, weil sie zumeist ein Gebietigeramt innegehabt hatten - vom Hochmeister bis zum Vogt von Dirschau. Diese 21 Gebietiger werden im einzelnen vorgestellt ebenso wie die elf, die überlebt haben. Das macht den Personalverlust besonders eindrucksvoll: von der Leitungsebene der Gebietiger sind zwei Drittel gefallen. Im Ordenskapitel 1410/11 stand der neue Hochmeister, Heinrich von Plauen, der selber in seiner bisherigen Laufbahn keine bedeutenderen Gebietigerämter vorzuweisen hatte, vor der Schwierigkeit, die Gebietigerämter mit Ordensbrüdern besetzen zu müssen, die vor 1410 nur in kleineren Ämtern tätig gewesen waren und daher wenig Erfahrung für ihre neuen Aufgaben mitbrachten. Am Beispiel der vom gefallenen Hochmeister Ulrich von Jungingen vor Übernahme des Meisteramtes durchlaufenen Ämter wird deutlich, daß die Inhaber dieser Ämter aus der Zeit unmittelbar vor der Schlacht danach nicht mehr zur Verfügung standen. Im einzelnen wird gezeigt, welche Ordensritter für die Großgebietigerämter, die großen Komtureien im eigentlichen Preußen sowie für die im Kulmer Land und in Pommerellen führenden Komtureien Thorn und Danzig während der nur drei Jahre währenden Amtszeit des neuen Hochmeisters herangezogen wurden. Im Blick auf deren vorherige und anschließenden Stationen ihrer Laufbahnen wird erkennbar, daß sie offenbar oft den Anforderungen ihres Amtes nicht gewachsen waren. Dagegen haben sich andere Ordensritter nach 1410 durchaus bewährt. Kaum berührt vom Schlachtentod waren die Bereiche der Priesterbrüder und gelehrten Räte, die nach 1410 für diplomatische Verhandlungen und Gesandtschaftsreisen herangezogen wurden.

70%

Chodubski A.

Ochrona Zabytków

|

2005

|

issue 4

61-76

EN

Factors of exceptional significance for the development of the identity of Gdańsk included the location of the town on the sea coast, the confrontation of assorted cultures, especially those of the German and Slavonic worlds, Polish-German contacts and a combination of Kashubian regionalism with the reality of the eastern borderlands (Polish-Belorussian- Lithuanian-Ukrainian, etc.), an openness to outside impact and an acceptance of various models of attitude and conduct characteristic for the “outsiders”, which produced a highly original syncretic local culture, as wellas a tendency to perfect the services, envisaged as the foundation of economic existence (port and tourist town), and to turn the local “unique ambience”, consisting of prosperity, hospitality, tolerance and freedom, into a myth. Gdańsk introduced into the Polish and European cultural heritage such values as the propagation of the idea of liberty, self-government, the individuality of each citizen, as well as sociopolitical and economic activity. In modern times, civic injunctions have been recalled by sentences inscribed on public buildings, such as Nec temere, nec temide featured on the Town Hall of the Main Town. Another important message is contained in the allegories of Liberty, Wealth, Peace, Glory, Wisdom, Piety, Justice and Harmony, displayed on the entrance gate and executed in 1648 by the sculptor Piotr Ringering. The positive opinion about the town was created by foreign visitors who usually expressed their admiration in various ways – the Italian philosopher Marquis d’Oria presented Gdańsk with his book collections, thus inaugurating a public library. In a letter addressed to Sebastian Castellio, professor at Basel University, the Marquis wrote: “Here you would enjoy the greatest freedom to live, write and publish according to your disposition. No one is a censor. You would be living among congenial people who protect you (something you find particularly likable), and who share your cause”.

11

Die Beziehungen des Deutschen Ordens zum Reich vom Thorner Frieden bis zum Tag von Breslau

70%

Flemmig S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

7-42

DE

Der Beitrag problematisiert die Beziehungen des Deutschen Ordens zum Reich nach dem Ersten Thorner Frieden. Dabei steht die Frage im Mittelpunkt, ob und wie der Friede Handlungsspielräume beeinflusst hat; einmal die Handlungsspielräume des Deutschen Ordens dem Reich gegenüber, weiterhin von Seiten des Reiches die Handlungsspielräume Sigismunds, der Kurfürsten und anderer Fürsten. Zeitlich konnte ein gewisses Periodisierungsschema, das stark der Politik Sigismunds folgt, zugrunde gelegt werden. Mit dem Ersten Thorner Friede setzt eine eigene Phase der ostmitteleuropäischen Politik ein, die von den Jahren 1411 und 1420, von Thorn und dem Tag zu Breslau begrenzt wird. Die Beziehungen zwischen dem Orden und dem Reich waren in diesem Jahrzehnt nicht homogen. Für den Orden waren in den Beziehungen der Thorner Friede mit seinen Folgen sowie die Gestaltung des weiteren Verhältnisses zu Polen-Litauen zentral. Je nach Konstellation wurden dafür Beziehungen zum König, zu den Kurfürsten, zu Fürsten oder – hier vernachlässigt – zur Kurie aktiviert. Das Reich als – freilich abstraktes – Ganzes folgte in den Beziehungen zum Orden und zu Polen-Litauen keiner Grundlinie. Auch die einzelnen betrachteten Kräfte – König, Kurfürsten, Fürsten – handelten eher real- und tagespolitisch als an Grundprinzipien orientiert. In einem zweiten Schritt wurden die konkreten diplomatischen Beziehungen zwischen dem Deutschen Orden und dem Reich in ihrer Praxis in den Blick genommen. Diese Beziehungen wurden weniger stark von Treffen (Grabau, Ofen, Konstanz, Wielun), als von Gesandtschaften und Briefen geprägt. Auf das Potential einer Beschäftigung mit diesen Formen diplomatischer Kommunikation wurde am konkreten Beispiel hingewiesen.

EN

The article describes the relationship of the Teutonic Order and the German Reich in the period after the conclusion of the first Peace of Toruń (Thorn). The focus is on the question of whether and to what extent the conclusion of this peace had impact on the scope of activities of the parties, on the one hand, the relationship of the Order to the Reich, on the other, activities of Sigismund, archdukes, and other princes. The basis for the discussion is a time scheme referring to the policy of Sigismund. The conclusion of the First Peace of Toruń began the phase of the Central European policy, which was within in the time frames from the First Peace of Toruń to the Wrocław's (Breslau’s) judgment, i.e. from 1411 to 1420. Relationship between the Order and the Reich was not quiet in this period. The position of the Order was determined by the peace of Toruń and its consequences, as well as, creation of the further relationships with the Polish-Lithuanian Commonwealth. Depending on the current situation the relationships with the king, archdukes, princes or Curia were of the most importance. Reich, which was only an abstract entity, did not followed any particular policy line in relations with the Order and the Polish-Lithuanian Commonwealth. Likewise, the individual players - king, archduke and princes ran policy subordinated to the rather current goals and failed to set a long-term policy. Further are analyzed specific diplomatic relations between the Reich and the Order in the practical aspect. These relations were shaped more by the envoys and letters than the meetings (Grabau, Buda, Constance, Wieluń). The potential of such a diplomatic communication was described at the particular example.

12

Die Beziehungen des Deutschen Ordens zum Reich vom Thorner Frieden bis zum Tag von Breslau

70%

Flemmig S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

7-42

EN

The article describes the relationship of the Teutonic Order and the German Reich in the period after the conclusion of the first Peace of Toruń (Thorn). The focus is on the question of whether and to what extent the conclusion of this peace had impact on the scope of activities of the parties, on the one hand, the relationship of the Order to the Reich, on the other, activities of Sigismund, archdukes, and other princes. The basis for the discussion is a time scheme referring to the policy of Sigismund. The conclusion of the First Peace of Toruń began the phase of the Central European policy, which was within in the time frames from the First Peace of Toruń to the Wrocław's (Breslau’s) judgment, i.e. from 1411 to 1420. Relationship between the Order and the Reich was not quiet in this period. The position of the Order was determined by the peace of Toruń and its consequences, as well as, creation of the further relationships with the Polish-Lithuanian Commonwealth. Depending on the current situation the relationships with the king, archdukes, princes or Curia were of the most importance. Reich, which was only an abstract entity, did not followed any particular policy line in relations with the Order and the Polish-Lithuanian Commonwealth. Likewise, the individual players - king, archduke and princes ran policy subordinated to the rather current goals and failed to set a long-term policy. Further are analyzed specific diplomatic relations between the Reich and the Order in the practical aspect. These relations were shaped more by the envoys and letters than the meetings (Grabau, Buda, Constance, Wieluń). The potential of such a diplomatic communication was described at the particular example.

DE

Der Beitrag problematisiert die Beziehungen des Deutschen Ordens zum Reich nach dem Ersten Thorner Frieden. Dabei steht die Frage im Mittelpunkt, ob und wie der Friede Handlungsspielräume beeinflusst hat; einmal die Handlungsspielräume des Deutschen Ordens dem Reich gegenüber, weiterhin von Seiten des Reiches die Handlungsspielräume Sigismunds, der Kurfürsten und anderer Fürsten. Zeitlich konnte ein gewisses Periodisierungsschema, das stark der Politik Sigismunds folgt, zugrunde gelegt werden. Mit dem Ersten Thorner Friede setzt eine eigene Phase der ostmitteleuropäischen Politik ein, die von den Jahren 1411 und 1420, von Thorn und dem Tag zu Breslau begrenzt wird. Die Beziehungen zwischen dem Orden und dem Reich waren in diesem Jahrzehnt nicht homogen. Für den Orden waren in den Beziehungen der Thorner Friede mit seinen Folgen sowie die Gestaltung des weiteren Verhältnisses zu Polen-Litauen zentral. Je nach Konstellation wurden dafür Beziehungen zum König, zu den Kurfürsten, zu Fürsten oder – hier vernachlässigt – zur Kurie aktiviert. Das Reich als – freilich abstraktes – Ganzes folgte in den Beziehungen zum Orden und zu Polen-Litauen keiner Grundlinie. Auch die einzelnen betrachteten Kräfte – König, Kurfürsten, Fürsten – handelten eher real- und tagespolitisch als an Grundprinzipien orientiert. In einem zweiten Schritt wurden die konkreten diplomatischen Beziehungen zwischen dem Deutschen Orden und dem Reich in ihrer Praxis in den Blick genommen. Diese Beziehungen wurden weniger stark von Treffen (Grabau, Ofen, Konstanz, Wielun), als von Gesandtschaften und Briefen geprägt. Auf das Potential einer Beschäftigung mit diesen Formen diplomatischer Kommunikation wurde am konkreten Beispiel hingewiesen.

13

Johann Abezier und Arnold Datteln – Zwei Thorner Kleriker zwischen der Kurie und dem Deutschen Orden

61%

Stachowiak R.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

93-107

DE

Thema des vorliegenden Beitrags ist die Untersuchung der Kontakte preußischer Kleriker zur Kurie vor dem Hintergrund der Personalpolitik des Deutschen Ordens in den ersten drei Jahrzehnten des 15. Jahrhunderts am Beispiel der aus Thorn stammenden Juristen Johann Abezier und Arnold Datteln. Während des „Großen Krieges“ und in den darauf folgenden Jahren waren die beiden Thorner Kleriker über einen längeren Zeitraum an der Kurie aktiv und bildeten als führende Juristen und Diplomaten des Deutschen Ordens ein wichtiges Bindeglied zwischen der Deutschordensführung und der päpstlichen Kurie. Des Weiteren werden die Kirchenkarrieren der beiden Kleriker vor dem Hintergrund der Versorgung von Deutschordensjuristen mit Benefizien näher untersucht. Bei den Bemühungen um Benefizien spielte das Domkapitel von Ermland als Versorgungseinrichtung eine zentrale Rolle. Es gelang sowohl Abezier als auch Datteln weiteren aus Thorn stammenden Klerikern im ermländischen Domkapitel Benefizien zu verschaffen. Somit bildete Ermland für die Thorner Kleriker gewissermaßen einen Mobilitätskanal und ermöglichte in einigen Fällen eine beachtliche Kirchenkarriere. Am Beispiel der beiden genannten Kleriker wird auch die Bedeutung verwandtschaftlicher und landsmannschaftlicher Beziehungen für den Karriereverlauf sowie für eine dauerhafte Netzwerkbildung innerhalb des Domkapitels herausgearbeitet.

PL

Tematem opracowania jest badanie relacji pomiędzy pruskimi klerykami a kurią na tle polityki personalnej zakonu krzyżackiego w pierwszych trzech dziesięcioleciach XV wieku na przykładzie pochodzących z Torunia prawników Johanna Abeziera i Arnolda Dattelna. W okresie „wielkiej wojny“ i w następujących po niej latach obaj ci toruńscy klerycy działali przez dłuższy okres czasu w kurii będąc wiodącymi prawnikami i dyplomatami zakonu krzyżackiego i stanowili istotne ogniwo w relacjach miedzy zakonem krzyżackim a kurią papieska. Opracowanie bada kariery kościelne obu tych kleryków na tle beneficjów otrzymywanych przez prawników zakonu krzyżackiego. Centralna rolę w zdobywaniu beneficjów grała warmińska kapituła katedralna. Zarówno Abezierowi jak i Dattelnowi udawało się pozyskiwać beneficja dla innych pochodzących z Torunia kleryków w kapitule katedralnej w Warmii, co umożliwiło tymże klerykom osiągniecie istotnej kariery kościelnej. Na przykładzie obu wymienionych kleryków opracowana została również rola relacji rodzinnych i regionalnych w budowaniu kariery oraz tworzeniu trwałych powiązań w ramach kapituły katedralnej.

EN

The theme of this paper is to study the relationship between the Curia and the Prussian clergymen against a background of the personal policy of the Teutonic Order in the first three decades of the 15thc.,on the example of the Toruń lawyers Johann Abezier and Arnold Datteln. During the "Great War" and in the following years, both these Toruń clerics worked for a long time in the Curia acting as the leading lawyers and diplomats of the Teutonic Knights and became a vital link in the relationship between the Teutonic Order and the papal curia. Study examines the careers of these two clerics against the background of the benefices received by the lawyers of the Teutonic Order. The central role in obtaining benefices played the cathedral chapter of Warmia. Both Datteln and Abezier managed to obtain benefices for other clerics from Torun in the cathedral chapter of Warmia, what allowed the same clerics achieve significant career in the church. On the example of both clerics has been developed the role of family and regional relations in building a career and creating permanent connections in frame of the cathedral chapter.

14

Johann Abezier und Arnold Datteln – Zwei Thorner Kleriker zwischen der Kurie und dem Deutschen Orden

61%

Stachowiak R.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

93-107

PL

Celem artykułu jest zbadanie relacji zachodzących pomiędzy pruskimi klerykami a Kurią papieską na tle polityki personalnej zakonu krzyżackiego w pierwszych trzech dziesięcioleciach XV w. Relacje te ukazano na przykładzie pochodzących z Torunia prawników Johanna Abeziera i Arnolda Dattelna. W okresie Wielkiej Wojny i w latach następujących po niej działali oni przez dłuższy czas w Kurii. Byli oni wiodącymi prawnikami i dyplomatami zakonu krzyżackiego, stanowiąc zarazem istotne ogniwo w relacjach Zakonu z Kurią papieską. Opracowanie przedstawia przebieg karier kościelnych obu tych kleryków. Centralną rolę w zdobywaniu beneficjów odgrywała warmińska kapituła katedralna. Zarówno Abezierowi, jak i Dattelnowi udawało się pozyskiwać beneficja w tej kapitule także dla innych kleryków pochodzących z Torunia. Uzyskanie beneficjum w warmińskiej kapitule katedralnej ułatwiało dalszą karierę kościelną. Na przykładzie obu wymienionych kleryków przedstawiona została również rola powiązań rodzinnych i regionalnych w budowaniu kariery oraz tworzeniu trwałych powiązań pomiędzy członkami kapituły.

EN

The theme of this paper is to study the relationship between the Curia and the Prussian clergymen against a background of the personal policy of the Teutonic Order in the first three decades of the 15thc., on the example of the Toruń lawyers Johann Abezier and Arnold Datteln. During the "Great War" and in the following years, both these Toruń clerics worked for a long time in the Curia acting as the leading lawyers and diplomats of the Teutonic Knights and became a vital link in the relationship between the Teutonic Order and the papal curia. Study examines the careers of these two clerics against the background of the benefices received by the lawyers of the Teutonic Order. The central role in obtaining benefices played the cathedral chapter of Warmia. Both Datteln and Abezier managed to obtain benefices for other clerics from Torun in the cathedral chapter of Warmia, what allowed the same clerics achieve significant career in the church. On the example of both clerics has been developed the role of family and regional relations in building a career and creating permanent connections in frame of the cathedral chapter.

DE

Thema des vorliegenden Beitrags ist die Untersuchung der Kontakte preußischer Kleriker zur Kurie vor dem Hintergrund der Personalpolitik des Deutschen Ordens in den ersten drei Jahrzehnten des 15. Jahrhunderts am Beispiel der aus Thorn stammenden Juristen Johann Abezier und Arnold Datteln. Während des „Großen Krieges“ und in den darauf folgenden Jahren waren die beiden Thorner Kleriker über einen längeren Zeitraum an der Kurie aktiv und bildeten als führende Juristen und Diplomaten des Deutschen Ordens ein wichtiges Bindeglied zwischen der Deutschordensführung und der päpstlichen Kurie. Des Weiteren werden die Kirchenkarrieren der beiden Kleriker vor dem Hintergrund der Versorgung von Deutschordensjuristen mit Benefizien näher untersucht. Bei den Bemühungen um Benefizien spielte das Domkapitel von Ermland als Versorgungseinrichtung eine zentrale Rolle. Es gelang sowohl Abezier als auch Datteln weiteren aus Thorn stammenden Klerikern im ermländischen Domkapitel Benefizien zu verschaffen. Somit bildete Ermland für die Thorner Kleriker gewissermaßen einen Mobilitätskanal und ermöglichte in einigen Fällen eine beachtliche Kirchenkarriere. Am Beispiel der beiden genannten Kleriker wird auch die Bedeutung verwandtschaftlicher und landsmannschaftlicher Beziehungen für den Karriereverlauf sowie für eine dauerhafte Netzwerkbildung innerhalb des Domkapitels herausgearbeitet.

15

Organizacja administracji państwa zakonnego w Prusach do końca XIII wieku

61%

Grala T.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2012

|

vol. 97

73-94

EN

Formed during the crusading movement, the Teutonic Knights developed the internal structures in the Holy Land after the act of 1198, structures which survived several centuries and proved to be very useful in the process of building their own state in Prussia. The following work briefly presents the offices of the deputy of the Grandmaster and the chief of military affairs, the official responsible for all hospital affairs, the official responsible for dressing and armament, the treasurer and the castellan. All these officials, except for the castellan, formed the group of the great nobles in Prussia from the 14th century. The increase in property outside the Holy Land contributed to the vertical power structure. A pioneering period in the history of the Teutonic Knights ended during the reign of Grand Master Hermann von Salza; then a new period of building their own state on the Baltic began. Equipped with the imperial privilege, the Teutonic Knights came to the Vistula, where they received from Konrad Mazowiecki in 1230 the privilege conferring the land of Chełmn on them, the land which was the territorial base of their future activity in Prussia. Since then, supported by the knights from western Europe and Germany, they systematically had been conquering Prussia. In the early period of the conquest Polish dukes also helped them. The Teutonic Knights were the winners in the dispute with the Bishop of Prussia, Christian. After suppressing two Prussian uprisings and conquering the land of Jaćwież, the Teutonic Order reached the line of the Niemen and strengthened its reign in the whole Prussia. The organization of the formed religious state was of monarchical type. Dualistic, that is, theocratic and feudal character of the state affected administrative divisions introduced by the Knights. They built well-functioning administration, whose characteristic feature was the division into commandries. Although the number of commandries was not steady and the range of their influence would change, generally the primary administrative divisions survived until the fall of the monastic state in Prussia. Among the source material used in this work the chronicles included in Scriptores Rerum Prusicarum are of the basic importance. These chronicles are as follows: The Prussian Chronicle by Peter of Dusburg, The Chronicle of Oliwa by Abbot Stanislaus. In addition, the author used works by German and Polish historians such as: the works of Gerard Labuda, Marian Biskup, Sławomir Jóźwiak, the collective work edited by Zenon Hubert Nowak, S. Kujot, Hartmut Boockmann, Udo Arnold. The full list of the used sources and literature is in the footnotes.

16

Zamek w Radzyniu Chełmińskim. Technika i etapy budowy siedziby krzyżackich komturów i konwentu

51%

Wasik B.

Ochrona Zabytków

|

2015

|

issue 1

167-181

EN

Radzyń Chełmiński is situated in the northern part of the Chełmno Land. In the Middle Ages, an important route from Pomesania led through that area. In that strategic place, most probably on the basis of an early medieval settlement, the Teutonic Knights led by Herman Balk erected the first fortress in 1234. In 1243, it was one of a few which was not conquered by Prussian rebels. In mid-13th century, it became a komtur’s seat. As the archaeological research has shown, the masonry castle was erected in a new place. On the basis of the research, as well as the architectural analysis of the preserved walls and size of bricks, it is possible to reconstruct the building process of the fortress. In the first phase, in the following stages, which had basically been pre-planned, the convent building was erected. In the first stage, a curtain wall of the convent building was built in narrow-space foundation trenches and, at the same time, window openings, vault prop and toothing for future partition walls of the flanks were prepared. After erecting a curtain wall, the level of the area around the convent house was raised by about 2.5 meters, creating an artificial hill. In the following stage, the main (southern) flank was erected. On the level of the cellars, short rudiments of walls of the neighbouring flanks were built, leading out from its northern wall. Other flanks of the castle were built later. On the basis of the consistency of architecture and the measurement analysis of the bricks, it should be stated that the application in various parts of the building of the Wendish (cellars) and Gothic (ground parts, some partition walls in the cellars) brickwork does not mean that the phases of construction of those elements were distant in time. The sizes of the bricks used in the entire building are consistent irrespective of the brickwork. The use of the Wendish brickwork in the cellars can be explained by the fact that it was used for facing the stone wall, unlike the Gothic brickwork, which was in full brick walls. The buildings erected in the second stage of construction of the castle were made of brick of a visibly larger size. At that time, the bergfried was probably erected, as well as the outer ward with a dansker and an outer bailey. The use of various types of brickwork in the curtain wall of the latter should be explained by work of various teams of bricklayers. In connection with the construction of the elements of the castle listed above, further earth works were performed, that is, the level of the outer ward was elevated and made even, the plateau of the outer bailey was widened from the south and an embankment was constructed in front of its western curtain. The last medieval building works comprised the erection of buildings on the outer ward of the convent house. The chronology of construction of the castle was examined by researches in different ways. On the basis of forms of gables of the main flank, it can be determined that the construction of the convent house was completed in the 40s of the 14th century. Thus, it was probably undertaken before the congress of the dignitaries of the order, which was held in Radzyń in 1329. Perhaps, during the congress, the works on the rooms in the main flank of the castle (the chapel and the refectory) were about to be finished. On the other hand, it should be estimated that the outer ward and the bailey were erected in mid- and second half of the 14th century.

17

Templariusze w ziemi łukowskiej w świetle bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r.

51%

Gomółka M.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2023

|

vol. 21

31-47

EN

The issue of this article concerns the presumed creation and functioning of the commandery of the Templars in the territory of Łuków. The creation of the commandery was the result of the establishment of a bishopric in this area, which, in accordance with the political plans of the Duke of Cracow–Sandomierz Bolesław the Chaste, was to conduct a dynamic missionary action among the Yotvingians, Lithuanians and on the peripheries of the vast diocese of Cracow. The order, on the other hand, was to act as armed forces and at the same time a protective shield of the diocese. The article analyzes the text of the bull of Pope Alexander IV of February 1, 1257 primarily in terms of the presence of the order in Łuków. Attention was also paid to the circumstances and chronology of the arrival of the congregation at Krzna, the supposed range of the commandery, its size and the size of the granting. The conclusions emphasized that the fall of the bishopric meant the end of the Łuków commandery and the failure of the political plans of Prince Bolesław the Chaste. However, it is worth remembering that the prince wanted to build a counterweight for the Teutonic Knights on the border, which is why he used the help of another knightly order.

PL

Problematyka artykułu dotyczy przypuszczalnego powstania oraz funkcjonowania na terenie ziemi łukowskiej komandorii templariuszy. Utworzenie komandorii było wypadkową erygowania na tym terenie biskupstwa, które zgodnie z politycznymi planami księcia krakowsko–sandomierskiego Bolesława Wstydliwego miało prowadzić dynamiczną akcję misyjną wśród Jaćwingów, Litwinów oraz na peryferiach rozległej diecezji krakowskiej. Zakon natomiast miał pełnić rolę zbrojnego ramienia i zarazem tarczy ochronnej diecezji. Przeanalizowano tekst bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r. przede wszystkim pod kątem obecności zakonu w Łukowie. Zwrócono również uwagę na okoliczności oraz chronologię przybycia zgromadzenia nad Krznę, przypuszczalny zasięg komandorii, jej liczebność i wielkość nadania. W wnioskach podkreślono, że upadek biskupstwa oznaczał koniec łukowskiej komandorii i fiasko politycznych planów księcia Bolesława Wstydliwego. Warto jednak pamiętać, że książę chciał budować na pograniczu przeciwwagę dla krzyżaków, dlatego skorzystał z pomocy innego zakonu rycerskiego.

Refine search results

12 Miscellanea Historico-Archivistica

2 Ochrona Zabytków

1 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Radzyński Rocznik Humanistyczny

1 Studia Zachodnie

1 2023

1 2016

1 2015

13 2012

1 2005

2 Flemmig S.

2 Grabowski J.

2 Jähnig B.

2 Stachowiak R.

2 Szweda A.

2 Szybkowski S.

1 Chodubski A.

1 Gomółka M.

1 Grala T.

1 Karp P.

1 Wasik B.

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

Eine Korporation in Personalnöten. Die Bedeutung des Schlachtentods von 203 Deutschordensbrüdern am 15. Juli 1410

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

Eine Korporation in Personalnöten. Die Bedeutung des Schlachtentods von 203 Deutschordensbrüdern am 15. Juli 1410

Sojusznicy króla czy wielkiego mistrza? Książęta śląscy w obliczu wojny Polski z zakonem krzyżackim w 1433 roku

Źródła dotyczące Wielkiej Wojny Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych. Losy archiwaliów

Pierwszy pokój toruński w stosunkach polsko-krzyżackich do 1423 r.

Pierwszy pokój toruński w stosunkach polsko-krzyżackich do 1423 r.

Źródła dotyczące Wielkiej Wojny Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych. Losy archiwaliów

WARTOŚCI KULTUROWO-CYWILIZACYJNE W ROZWOJU TOŻSAMOŚCI GDAŃSKA

Die Beziehungen des Deutschen Ordens zum Reich vom Thorner Frieden bis zum Tag von Breslau

Die Beziehungen des Deutschen Ordens zum Reich vom Thorner Frieden bis zum Tag von Breslau

Johann Abezier und Arnold Datteln – Zwei Thorner Kleriker zwischen der Kurie und dem Deutschen Orden

Johann Abezier und Arnold Datteln – Zwei Thorner Kleriker zwischen der Kurie und dem Deutschen Orden

Organizacja administracji państwa zakonnego w Prusach do końca XIII wieku

Zamek w Radzyniu Chełmińskim. Technika i etapy budowy siedziby krzyżackich komturów i konwentu

Templariusze w ziemi łukowskiej w świetle bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r.