Search results

1

Eksperymentalny korpus litewskiej gwary puńskiej w Polsce (narzędzie do badań nad gwarami polskimi i litewskimi na Suwalszczyźnie)

100%

Roszko D.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2013

|

vol. 48

EN

Experimental corpus of the Lithuanian local dialect of Puńsk in Poland (a tool for the study on the Polish and Lithuanian local dialects in the Suwałki Region)The linguistic resources included in EkorpGP present a great cognitive value for Polish and Lithuanian dialectologists. Particularly valuable for researchers of the Lithuanian local dialects, including the local dialect of Puńsk, is subcorpus A. The material included in EKorpGP confirms that the local dialect is incessantly evolving. The typical dialectal features vanish for the sake of the standardized Lithuanian language.Whereas, subcorpora B and C are a good base for studies on the processes of the language interference in the speech of the bilingual Lithuanians of Puńsk. Amongst the potential recipients of these subcorpora it is possible also to find dialectologists dealing with the local dialects of the Suwałki Region, as well as researchers of the Polish language spoken to the east of the Polish border.The polonization suggested in EKorpGP (with reference to subcorpus A) along with subcorpora B and C will ensure a credible source of information for a wide circle of researchers of the phenomena of sociological, ethnological, cultural and historical nature. It should also be taken into account that the issues raised in the utterances given by the Lithuanians of Puńsk will capture the interest of politicians dealing with the national minorities in Poland.The extraordinary value of the materials collected in EKorpGP results from the fact that they reflect the economic, political and civilization transformations of the turbulent period of 1986–2012 in Poland, Lithuania and Europe.

2

Morphemic Structure of Lithuanian Words

80%

Rimkutė E., Kazlauskienė A., Utka A.

Open Linguistics

|

2016

|

vol. 2

|

issue 1

EN

The Lithuanian language is a typical flectional language that has a very sophisticated system of grammatical forms and many means of derivation; it is also characterized by uncertain boundaries between morphemes. All this makes the morphemic analysis of the Lithuanian language very complex. The aim of this research is to define and describe morphemic structural models of inflective parts of speech (i.e. nouns, adjectives, numerals, pronouns, and verbs) and regularities of their usage in contemporary Lithuanian.

3

Litewskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękową

80%

Sawaniewska-Mochowa Z.

Acta Baltico-Slavica

|

2015

|

vol. 39

EN

Jurbarko apylinkių tekstai. Sudarė Vilija Sakalauskienė, kompaktinė plokštelė sudarė Asta Leskauskaitė, programavo Evaldas Ožeraitis, Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, 2013, 188 ss., 2 mapy, bibliografia.ReviewLithuanian dialectal texts with sound illustrationIn 2013 the Institute of the Lithuanian Language published a collection of dialectal texts from the area of Jurbarkas. The collection was edited by V. Sakalauskienė and she wrote the introduction to the volume as well. Carefully prepared for editing and publishing, the volume will be very valuable for both researchers of Lithuanian dialects and enthusiasts of these issues. The book is accompanied by the CD with the recorded statements of interlocutors. RecenzjaLitewskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękowąW 2013 r. został wydany przez Instytut Języka Litewskiego zbiór tekstów gwarowych z okolic Jurborka (lit. Jurbarkas) w opracowaniu i ze wstępem V. Sakalauskienė. Starannie przygotowane pod względem edytorskim i naukowym wydawnictwo zainteresuje zarówno dialektologów, jak i miłośników gwar litewskich. Do książki dołączono płytę CD z nagraniami wypowiedzi rozmówców.

4

Deprefiksacja czasownikowa w języku litewskim

80%

Ostrowski N. I.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

172-181

EN

This paper discusses the development of several Lithuanian prefixal verbs (su-bradžióti ‘to do a wrong thing’, iš-skìlti ‘to strike spark’, at-vérti / už-vérti ‘to open / to close’, iš-réikšti ‘to express’, ap-àkti ‘to go blind’) and their relation to simplex forms (bradžióti ‘wade; do a wrong thing’, skìlti ‘to strike spark’, vérti ‘to thread; to prick; to open; to close’, réikšti ‘to express, to mean’, àkti ‘to go blind’). What these forms have in common is deprefixation, a kind of retrograde derivation exemplified by subradžióti → bradžióti.

PL

Artykuł omawia rozwój kilku czasowników prefigowanych w języku litewskim (su-bradžióti ‘czynić źle’, iš-skìlti ‘rozpalać ogień’, at-vérti / už-vérti ‘otwierać / zamykać’, iš-réikšti ‘wyrażać coś, znaczyć’, ap-àkti ‘oślepnąć’) oraz ich stosunek do form nieprefigowanych (bradžióti ‘brodzić; postępować źle’, skìlti ‘rozpalać ogień’, vérti ‘nawlekać; przebijać; otwierać; zamykać’, réikšti ‘wyrażać; mieć znaczenie’, àkti ‘ślepnąć’). Cechą wspólną omawianej grupy jest deprefiksacja, rodzaj derywacji wstecznej ilustrowanej przez parę su-bradžióti → bradžióti. W jej wyniku czasownik nieprefigowany rozszerza swój zasób znaczeń o nowe pojęcie, pierwotnie ograniczone tylko do czasownika przedrostkowego.

5

Deprefiksacja czasownikowa w języku litewskim

80%

Ostrowski N. I.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

EN

Back-formation in the history of the Lithuanian prefixal verbsThis paper discusses the development of several Lithuanian prefixal verbs (su-bradžióti ‘to do a wrong thing’, iš-skìlti ‘to strike spark’, at-vérti / už-vérti ‘to open / to close’, iš-réikšti ‘to express’, ap-àkti ‘to go blind’) and their relation to simplex forms (bradžióti ‘wade; do a wrong thing’, skìlti ‘to strike spark’, vérti ‘to thread; to prick; to open; to close’, réikšti ‘to express, to mean’, àkti ‘to go blind’). What these forms have in common is deprefixation, a kind of retrograde derivation exemplified by subradžióti → bradžióti. Deprefiksacja czasownikowa w języku litewskimArtykuł omawia rozwój kilku czasowników prefigowanych w języku litewskim (su-bradžióti ‘czynić źle’, iš-skìlti ‘rozpalać ogień’, at-vérti / už-vérti ‘otwierać / zamykać’, iš-réikšti ‘wyrażać coś, znaczyć’, ap-àkti ‘oślepnąć’) oraz ich stosunek do form nieprefigowanych (bradžióti ‘brodzić; postępować źle’, skìlti ‘rozpalać ogień’, vérti ‘nawlekać; przebijać; otwierać; zamykać’, réikšti ‘wyrażać; mieć znaczenie’, àkti ‘ślepnąć’). Cechą wspólną omawianej grupy jest deprefiksacja, rodzaj derywacji wstecznej ilustrowanej przez parę su-bradžióti → bradžióti. W jej wyniku czasownik nieprefigowany rozszerza swój zasób znaczeń o nowe pojęcie, pierwotnie ograniczone tylko do czasownika przedrostkowego.

6

Litewskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękową

80%

Sawaniewska-Mochowa Z.

Acta Baltico-Slavica

|

2015

|

vol. 39

285-287

EN

In 2013 the Institute of the Lithuanian Language published a collection of dialectal texts from the area of Jurbarkas. The collection was edited by V. Sakalauskienė and she wrote the introduction to the volume as well. Carefully prepared for editing and publishing, the volume will be very valuable for both researchers of Lithuanian dialects and enthusiasts of these issues. The book is accompanied by the CD with the recorded statements of interlocutors.

PL

W 2013 r. został wydany przez Instytut Języka Litewskiego zbiór tekstów gwarowych z okolic Jurborka (lit. Jurbarkas) w opracowaniu i ze wstępem V. Sakalauskienė. Starannie przygotowane pod względem edytorskim i naukowym wydawnictwo zainteresuje zarówno dialektologów, jak i miłośników gwar litewskich. Do książki dołączono płytę CD z nagraniami wypowiedzi rozmówców.

7

Słowniki zapożyczeń świadectwem mocy języków (na przykładzie "Słownika polonizmów w języku litewskim" Rolandasa Kregždysa)

80%

Rak M.

Acta Baltico-Slavica

|

2020

|

vol. 44

EN

Loanword Dictionaries as Evidence of the Power of Languages (on the Example of Słownik polonizmów w języku litewskim [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] by Rolandas Kregždys)Two publications by Rolandas Kregždys – Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim [Specification of the Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] and Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian], both published in Vilnius in 2016 in the series Studia Etymologica Baltica – enable a closer look at Polish-Lithuanian relations through the prism of lexis. As discussed in this article, there is a clear disparity in these relations. While the Lithuanian language adopted a lot of Polonisms (maybe even about 3,000), Lithuanian borrowings in the general Polish language are a resource of at most a dozen or so words. This can be explained by the power of the Polish language. Polish loans in Lithuanian are mostly old words (extracted from documents from the sixteenth–eighteenth centuries), including those originating from Western European languages. Thanks to them, the Polish language has enabled and strengthened cultural transmission, perpetuating the position of Lithuania in the sphere of Western (Latin) culture. Słowniki zapożyczeń świadectwem mocy języków (na przykładzie Słownika polonizmów w języku litewskim Rolandasa Kregždysa)Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim i Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim Rolandasa Kregždysa, opublikowane w Wilnie w 2016 roku, w serii Studia Etymologica Baltica, pozwalają dokładniej spojrzeć na relacje polsko-litewskie przez pryzmat leksyki. W tych relacjach widać wyraźną dysproporcję. O ile litewszczyzna przejęła z języka polskiego bardzo dużo leksemów (może nawet ok. 3 tysięcy), o tyle pożyczki litewskie w polszczyźnie ogólnej to zasób najwyżej kilkunastu wyrazów. Można to wyjaśnić mocą języka polskiego. Polonizmy w litewszczyźnie to przede wszystkim dawne wyrazy (wynotowane z dokumentów z XVI–XVIII wieku). Są w tej grupie słowa przejęte z języków zachodnioeuropejskich. Dzięki nim polszczyzna umożliwiła i wzmocniła transmisję kulturową, utrwalając pozycję Litwy w kręgu kultury zachodniej (łacińskiej).

8

Język litewski w Wielkim Księstwie Litewskim

80%

Walczak B.

Scripta Neophilologica Posnaniensia

|

2018

|

issue 18

231-237

PL

The paper focuses on the Lithuanian language in the context of other Baltic languages. A brief history of Lithuanian in the Grand Dutchy of Lithuania is presented. It is done with reference to its oldest written records and the sociolinguistic underpinnings of the language. The national and linguistic revival of the Lituanians and the beginnings of scholarly interest in that language are briefly presented.

9

Nazwy wartości w językowym obrazie świata Litwinów

70%

Sawaniewska-Mochowa Z.

Acta Baltico-Slavica

|

2018

|

vol. 42

EN

The names of values in the linguistic worldview of LithuaniansReviewKristina Rutkovska, Marius Smetona, Irena Smetonienė. Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje. Monografija [Values in the linguistic worldview of Lithuanians: A monograph]. Foreword in Polish and Lithuanian by Jerzy Bartmiński. Vilnius: Vilniaus universiteto Filologijos fakultetas, Akademinė leidyba, 2017, 300 pp. ISBN 978-9955-33-715-7Lithuanian ethnolinguistics is a relatively young discipline. In 2017, it was enriched by a valuable monograph written by three researchers from Vilnius University: Kristina Rutkovska, Marius Smetona and Irena Smetonienė, participants in the international project EUROJOS, who have made a significant contribution to the Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów (Axiological lexicon of the Slavs and their neighbours).Their study entitled Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje (Values in the linguistic worldview of Lithuanians), with a foreword by Jerzy Bartmiński, offers a full semantic description of six key names of values (concepts): HOME, FAMILY, WORK, EUROPE, FREEDOM and HONOUR. It also analyses two concepts stemming from the most archaic sources of human culture: FIRE and WATER. Nazwy wartości w językowym obrazie świata LitwinówRecenzjaKristina Rutkovska, Marius Smetona, Irena Smetonienė. Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje. Monografija [Wartości w językowym obrazie świata Litwina. Monografia]. Przedmowa w języku polskim i litewskim Jerzego Bartmińskiego. Vilnius: Vilniaus universiteto Filologijos fakultetas, Akademinė leidyba, 2017, 300 ss. ISBN 978-9955-33-715-7Litewska etnolingwistyka jest dyscypliną młodą. W 2017 roku wzbogaciła się o cenną monografię napisaną przez troje badaczy z Uniwersytetu Wileńskiego, Krystynę Rutkowską, Mariusa Smetonę i Irenę Smetonienė, uczestników międzynarodowego projektu EUROJOS, współpracujących przy tworzeniu Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadow.Opracowanie pod tytułem Vertybės lietuvio pasaulėvaizdyje [Wartości w językowym obrazie świata Litwina], z przedmową Jerzego Bartmińskiego, zawiera pełne charakterystyki semantyczne sześciu kluczowych nazw wartości (konceptów): DOMU, RODZINY, PRACY, EUROPY, WOLNOŚCI i HONORU oraz dwóch pojęć, WODY i OGNIA, sięgających najbardziej archaicznych źródeł kultury ludzkiej.

10

Lithuanian Activities of the Students of Seinai Theological Seminary

70%

Katilius A.

|

2021

|

vol. 23

|

issue 2

189-205

EN

From 1826 to 1903, about 80% of the students of Seinai Theological Seminary were ethnic Lithuanians, and Lithuanian was their or their parents’ native language. The question about Lithuanian activities of the Lithuanian students at the seminary is therefore well founded. During first decades of its existence, national consciousness of the Lithuanians was not relevant. For performing pastoral work in Lithuanian parishes, the Lithuanian brought from parental home was sufficient. Using the Lithuanian language at Seinai Theological Seminary was stimulated by the reforms of Bishop K. I. Łubieński and encouragement of Professor Stanisław Jamiołkowski. First of all, the use of Lithuanian manifested itself through the singing of Lithuanian folk songs. Singing Lithuanian songs stressed the ethnic difference between the Lithuanian and Polish students of the seminary. Officially, the Lithuanian language was not taught at the seminary until 1904. For this reason, Lithuanian students started learning Lithuanian secretly: they realised they would need it in their pastoral work. Seminary students spoke Lithuanian among themselves, thus demonstrating their national awareness, but they also learned Polish at the seminary. The students’ Lithuanian activities should be viewed in the context of Lithuanian nationalism. National revival was raising specific requirements to the Church and it was important that the seminary trained future clergymen to meet the demands of the public. The students engaged in Lithuanian activities through participation in a secret association of future Lithuanian priests. One of the forms of its activities was distribution of the banned Lithuanian press. The students not only distributed banned literature but also contributed to its printing and publishing: they produced hand-written newspapers in the seminary and wrote articles, first for illegal publications and later, after the ban on the Lithuanian press was lifted, for legally published periodicals.

11

Najnowsze badania nad językiem i tożsamością emigrantów litewskich

61%

Rutkowska K.

Acta Baltico-Slavica

|

2019

|

vol. 43

EN

The latest research on language and identity of Lithuanian emigrantsReviewEmigrantai: kalba ir tapatybė (Emigrants: Language and identity), collective monograph, academic editor Meilutė Ramonienė, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2015.This review discusses the collective monograph Emigrantai: kalba ir tapatybė (Emigrants: Language and identity), authored by a team of Lithuanian Studies scholars led by Vilnius University professor Meilutė Ramonienė and published in Vilnius in 2015. The volume brings the results of studies on the functioning of the Lithuanian language among emigrants conducted in 2011–2013, and presents its situation in North and South America, Australia, Africa and different European countries (Great Britain, Germany, Norway, Denmark, Spain, France, Luxembourg, Italy and others). The study only excludes Lithuanian diaspora in Eastern European countries. The volume is based on a vast empirical base consisting of 20,206 sociolinguistic questionnaires (including 66 questions each) and 177 interviews (conducted in person or via Skype).The authors set out to study the linguistic behaviour and identity background of Lithuanian emigrants, and pursue a number of particular objectives: to define the scope of Lithuanian language use in various countries of the world, to acquire the data about its functioning in different spheres, to identify factors which decide about its preservation, to describe the relations between language, identity and a sense of cultural belonging. All these issues are discussed in different chapters of the book. In their studies, Lithuanian researchers applied very modern approaches, inspired by various theoretical concepts of Western sociolinguistics. Najnowsze badania nad językiem i tożsamością emigrantów litewskichRecenzjaEmigrantai: kalba ir tapatybė (Emigranci: język i tożsamość), monografia zbiorowa, redaktor naukowy Meilutė Ramonienė, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2015.W recenzji przedstawiono monografię zbiorową Emigranci: język i tożsamość, opracowaną przez zespół lituanistów pod kierunkiem profesor Uniwersytetu Wileńskiego, Meilutė Ramonienė. Monografia, wydana w Wilnie w 2015 roku, przedstawia wyniki badań prowadzonych w latach 2011–2013 nad sposobem funkcjonowania języka litewskiego na emigracji i ukazuje jego sytuację w wielu krajach w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Australii czy Afryce, oraz w różnych krajach Europy Zachodniej (Wielkiej Brytanii, Niemczech, Norwegii, Danii, Hiszpanii, Francji, Luksemburgu, Włoszech in.). Badaniem nie została objęta tylko diaspora litewska, zamieszkująca kraje Europy Wschodniej. Podstawą opracowania jest ogromna baza empiryczna, którą stanowi 20 206 ankiet socjolingwistycznych (zawierających 66 pytań) oraz 177 wywiadów (bezpośrednich lub uzyskanych przy pomocy programu Skype).Autorzy postawili sobie za cel zbadanie zachowań językowych oraz postaw tożsamościowych litewskich emigrantów, wytypowali też do analizy szereg zadań szczegółowych: ustalenie zakresu użycia języka litewskiego w różnych krajach świata, zgromadzenie danych o zasięgu jego funkcjonowania w poszczególnych sferach (domenach), rozpoznanie czynników decydujących o zachowaniu języka, opis związków pomiędzy językiem, tożsamością a walencją kulturową. Wszystkim tym zagadnieniom zostały poświęcone poszczególne części tej książki. Badacze litewscy wykorzystali bardzo nowoczesne ujęcia, inspirując się różnymi koncepcjami teoretycznymi zachodnich socjolingwistów.

12

Problem języka w klasztorze sióstr katarzynek w Krokach w pierwszej połowie XX wieku

61%

Kamuntavičienė V.

Acta Baltico-Slavica

|

2019

|

vol. 43

EN

The language question in St Catherine’s Convent in Krakės in the first half of the twentieth centuryAfter 1918, the two Catholic convents on the territory of the Republic of Lithuania faced the issue of Lithuanisation, which was solved in different ways. The Benedictine Convent in Kaunas, the provisional capital of Lithuania, had been firmly Lithuanised by 1924. However, St Catherine’s Convent in Krakės in Samogitia chose a different path. This article aims to find out how the Krakės convent dealt with the challenges of nationalism in the context of ongoing modernisation of its life at that time. The main objective is to present the shift from the Polish to the Lithuanian language in public and private life of the convent. The study is mostly based on original documents held in the archives of St Catherine’s Convent in Kaunas.The Polish language was very important for the Krakės convent (established in 1645). According to the modified Rule of St Catherine the Virgin and Martyr adopted in Krakės in 1673, the language of prayers and sermons was Polish. Only daughters of noblemen were accepted to join; they were obliged to donate a dowry, which meant that only wealthy girls could become nuns. The Krakės convent stemmed from the cultural traditions of the nobility of the Grand Duchy of Lithuania. The establishment of the independent Republic of Lithuania meant that St Catherine’s sisters of Krakės needed to re-evaluate their political (civic), national and cultural identities.The study indicates that the solution to the language question in the Krakės convent was not enforced. The sisters were able to naturally reconcile to the situation, with time left to adapt. The article provides a detailed account of the reasons behind the gradual shift from Polish to Lithuanian. Initially, the nuns used Lithuanian to communicate outside the convent. It was not until 1930 that it began to be used in their community life, including prayers. Even then nuns could use Polish to communicate among themselves, say their private prayers or write letters.The study reveals various tensions which existed during this transitional period. However, the conclusion is that the convent successfully managed to avoid hasty decisions and resist emotions, as well as to balance between the universal and local church, the congregation of St Catherine in Braniewo (Braunsberg), the aims of various Lithuanian institutions, and the needs of the convent itself. The greatest achievement can be seen in the fact that the language issue in Krakės was not given unnecessary prominence and prioritised. As the study shows, giving it time was the best solution as the issue of language became resolved naturally, although the transition period lasted for a decade. Problem języka w klasztorze sióstr katarzynek w Krokach w pierwszej połowie XX wiekuPo 1918 roku dwa żeńskie klasztory katolickie, które znalazły się na terytorium Republiki Litewskiej, zetknęły się z problemem lituanizacji, który został rozwiązany na różne sposoby. Klasztor benedyktynek, który znajdował się w tymczasowej stolicy Litwy – Kownie, do 1924 roku uległ drastycznej lituanizacji. Klasztor katarzynek w Krokach, znajdujący się na Żmudzi, wybrał inną drogę. Celem artykułu, opartego głównie na autentycznych dokumentach przechowywanych w kowieńskim archiwum zgromadzenia katarzynek i innych, jest ukazanie, w jaki sposób w klasztorze katarzynek w Krokach poradzono sobie z wyzwaniami dotyczącymi kwestii narodowości w kontekście modernizacji życia klasztoru w owych czasach. Głównym zamiarem jest pokazanie, w jaki sposób nastąpiło przejście z języka polskiego na język litewski w życiu publicznym i wewnętrznym klasztoru.Język polski był bardzo ważny dla klasztoru w Krokach, ufundowanego w 1645 roku. Reguła Zgromadzenia Sióstr św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy przyjęta przez klasztor w Krokach w 1673 roku przewidywała modlitwy i słuchanie kazań księdza w języku polskim. Do klasztoru mogły wstąpić tylko córki szlacheckie. Należało wnieść posag, dlatego mogły być przyjęte tylko osoby o odpowiedniej kondycji majątkowej. Klasztor w Krokach ukształtował się jako ośrodek kultury szlacheckiej WKL. Powstanie niepodległej Republiki Litewskiej oznaczało, że katarzynki z Krok musiały zastanowić się nad swoją tożsamością polityczną (obywatelską), narodową i kulturową.Badania wykazały, że rozwiązanie kwestii języka w klasztorze sióstr katarzynek w Krokach nie było forsowane. Siostrom pozwolono w sposób naturalny zdać sobie sprawę z sytuacji, dano im czas na jej zaakceptowanie. W artykule przedstawiono szczegółowo powody, które doprowadziły do tego, że katarzynki w Krokach stopniowo przeszły od używania języka polskiego do używania języka litewskiego. Początkowo używały go do komunikowania się ze światem zewnętrznym, a dopiero od 1930 roku zaczęły używać go w życiu wewnętrznym klasztoru, podczas modlitw. Jednakże nawet wówczas nie zakazano siostrom używania języka polskiego do własnych kontaktów, do komunikacji między sobą, korespondencji lub podczas osobistej modlitwy.W artykule zostały ujawnione różne napięcia, które miały miejsce w badanym okresie przejściowym, aczkolwiek stwierdza się, że udało się bez podejmowania pochopnych decyzji, bez ulegania emocjom uwzględnić zarówno potrzeby Kościoła powszechnego i lokalnego, zgromadzenia sióstr katarzynek z Braniewa, jak i cele różnorodnych instytucji państwa litewskiego, a także potrzeby klasztoru w Krokach.Za największe osiągnięcie można uznać fakt, że kwestia języka w Krokach nie była wyolbrzymiona, nie była najważniejsza. Jak wykazują badania, czas miał najlepszy wpływ na rozwiązanie problemu. Kwestia języka w klasztorze w Krokach została rozwiązana w sposób naturalny, chociaż zajęło to całe dziesięciolecie.

13

Filologia a tożsamość. Dwugłos polsko‑litewski o ks. Antonim Juszkiewiczu, twórcy słowników przekładowych

51%

Sakalauskienė V., Sawaniewska-Mochowa Z.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

108-125

EN

The nineteenth-century lexicographical legacy of Fr. Antoni Juszkiewicz (Antanas Juška) is a common linguistic and cultural heritage of Poles and Lithuanians. The translational dictionaries, made by the bilingual author, document the spoken Lithuanian language (in dialectal and colloquial versions) and, as well, Polish regional language in the contemporary territory of Lithuania in the period of partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The dictionaries are treated as important sources that provide ethnolinguistic information on two phenomena: conceptualization of the world by the two nations at the time of crystallization of the Lithuanian identity, personal vision of the world presented by the lexicographer, the priest, remaining in the situation of a cultural Polish-Lithuanian bivalence. In the mid-19th century the Antanas Juška’s idea of documenting the folk colloquial vocabulary was a new and significant phenomenon in Lithuanian lexicography. The dictionary of Lithuanian-Polish language was a matter of importance for the society. Lithuanians needed the dictionary even more than Poles did. At first the author of this dictionary dedicated his attention to the intellectuals. The brightest minds of that time were going to Polish schools, so the Polish and Lithuanian languages were always used side by side. As a lexicographer, Antanas Juška understood that not only folk colloquial language but also ethnography was an important aspect of national cultural development. For a few decades he dedicated his inexhaustible energy to recording Lithuanian words, phrases, songs and customs of the country. He was attentive to the psychological, historical and traditional aspects of the culture as well as tried to describe the way people expressed their thoughts. Anatans Juška recorded more than 30,000 words of the spoken language. The ‘Lithuanian-Polish Dictionary’ in its different editions reflects the state of Lithuanian language in the second half of the 19th century. The words in this dictionary include loanwords, vulgarities and sentences that reflect the difficult human conditions of that time. ‘The Lithuanian-Polish Dictionary’ by Antanas Juška is an important source of lexicography. The remaining manuscript and editorial processes reflect many difficulties leading to the final results. It is an important and valuable source for researching the development of Lithuanian literary writing.

PL

XIX-wieczna spuścizna leksykograficzna ks. Antoniego Juszkiewicza (lit. Antanas Juška) stanowi wspólne dziedzictwo językowo-kulturowe Polaków i Litwinów. Układane przez dwujęzycznego autora słowniki przekładowe dokumentują litewski język mówiony (gwarowy i potoczny) i polski regionalny na Litwie w dobie rozbiorów. Traktujemy je jako ważne źródła, które dostarczają dwojakich informacji etnolingwistycznych: mówią o konceptualizacji świata przez dwa narody w momencie krystalizowania się tożsamości litewskiej, informują o indywidualnej wizji świata samego leksykografa, kapłana, pozostającego w biwalencji kulturowej polsko-litewskiej. Idea Antoniego Juszkiewicza, by gromadzić słownictwo ludowe i potoczne, była nowym, znaczącym fenomenem w litewskiej leksykografii połowy XIX w. Słownik litewsko-polski to swoiste novum dla ówczesnego społeczeństwa. Litwini potrzebowali takiego słownika bardziej niż Polacy. W pierwszym rzędzie, autor adresował ten słownik do inteligencji. Najświatlejsze umysły tego czasu uczęszczały do polskich szkół, więc języki polski i litewski egzystowały zawsze blisko siebie. Jako leksykograf, Antoni Juszkiewicz rozumiał, że nie tylko słownik języka ludowego, mówionego, ale również etnografia przyczynia się do rozwoju kultury narodowej. Przez kilka dziesięcioleci swą niewyczerpaną energię poświęcał zapisywaniu litewskich słów, wyrażeń, pieśni i zwyczajów ludowych. Podczas zbierania materiału zwracał baczną uwagę na aspekty psychologiczne, historyczne, tradycje kulturowe, a także na sposób, w jaki ludzie wyrażają swoje myśli, jak kategoryzują świat. Antoni Juszkiewicz zgromadził ponad 30 tys. słów z języka mówionego. Słownik odzwierciedla stan języka litewskiego w drugiej połowie XIX w. W zasobie leksykalnym litewskim znalazły się zapożyczenia, wyrazy pospolite i sentencje odzwierciedlające trudne warunki życia w tym okresie, gdy Litwa pozostawała pod władzą carów. Słownik Antoniego Juszkiewicza jest ważnym źródłem leksykograficznym, choć ciągle pod względem naukowym i poznawczym niedocenionym. Proces przygotowywania rękopisów do druku przez wielu redaktorów był bardzo żmudny i nie doprowadził do wydania całości zbioru. Jest to jednak wciąż ważne i wartościowe źródło do badania rozwoju języka litewskiego.

14

Filologia a tożsamość. Dwugłos polsko‑litewski o ks. Antonim Juszkiewiczu, twórcy słowników przekładowych

51%

Sakalauskienė V., Sawaniewska-Mochowa Z.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

EN

Philology and identity. The Polish-Lithuanian dialogue on father Antoni Juszkiewicz (Antanas Juška), as author of translational dictionariesThe nineteenth-century lexicographical legacy of Fr. Antoni Juszkiewicz (Antanas Juška) is a common linguistic and cultural heritage of Poles and Lithuanians. The translational dictionaries, made by the bilingual author, document the spoken Lithuanian language (in dialectal and colloquial versions) and, as well, Polish regional language in the contemporary territory of Lithuania in the period of partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The dictionaries are treated as important sources that provide ethnolinguistic information on two phenomena:conceptualization of the world by the two nations at the time of crystallization of the Lithuanian identity,personal vision of the world presented by the lexicographer, the priest, remaining in the situation of a cultural Polish-Lithuanian bivalence.In the mid-19th century the Antanas Juška’s idea of documenting the folk colloquial vocabulary was a new and significant phenomenon in Lithuanian lexicography. The dictionary of Lithuanian-Polish language was a matter of importance for the society. Lithuanians needed the dictionary even more than Poles did. At first the author of this dictionary dedicated his attention to the intellectuals. The brightest minds of that time were going to Polish schools, so the Polish and Lithuanian languages were always used side by side.As a lexicographer, Antanas Juška understood that not only folk colloquial language but also ethnography was an important aspect of national cultural development. For a few decades he dedicated his inexhaustible energy to recording Lithuanian words, phrases, songs and customs of the country. He was attentive to the psychological, historical and traditional aspects of the culture as well as tried to describe the way people expressed their thoughts.Anatans Juška recorded more than 30,000 words of the spoken language. The ‘Lithuanian-Polish Dictionary’ in its different editions reflects the state of Lithuanian language in the second half of the 19th century. The words in this dictionary include loanwords, vulgarities and sentences that reflect the difficult human conditions of that time.‘The Lithuanian-Polish Dictionary’ by Antanas Juška is an important source of lexicography. The remaining manuscript and editorial processes reflect many difficulties leading to the final results. It is an important and valuable source for researching the development of Lithuanian literary writing. Filologia a tożsamość. Dwugłos polsko‑litewski o ks. Antonim Juszkiewiczu, twórcy słowników przekładowychXIX-wieczna spuścizna leksykograficzna ks. Antoniego Juszkiewicza (lit. Antanas Juška) stanowi wspólne dziedzictwo językowo-kulturowe Polaków i Litwinów. Układane przez dwujęzycznego autora słowniki przekładowe dokumentują litewski język mówiony (gwarowy i potoczny) i polski regionalny na Litwie w dobie rozbiorów. Traktujemy je jako ważne źródła, które dostarczają dwojakich informacji etnolingwistycznych:mówią o konceptualizacji świata przez dwa narody w momencie krystalizowania się tożsamości litewskiej,informują o indywidualnej wizji świata samego leksykografa, kapłana, pozostającego w biwalencji kulturowej polsko-litewskiej.Idea Antoniego Juszkiewicza, by gromadzić słownictwo ludowe i potoczne, była nowym, znaczącym fenomenem w litewskiej leksykografii połowy XIX w. Słownik litewsko-polski to swoiste novum dla ówczesnego społeczeństwa. Litwini potrzebowali takiego słownika bardziej niż Polacy. W pierwszym rzędzie, autor adresował ten słownik do inteligencji. Najświatlejsze umysły tego czasu uczęszczały do polskich szkół, więc języki polski i litewski egzystowały zawsze blisko siebie.Jako leksykograf, Antoni Juszkiewicz rozumiał, że nie tylko słownik języka ludowego, mówionego, ale również etnografia przyczynia się do rozwoju kultury narodowej. Przez kilka dziesięcioleci swą niewyczerpaną energię poświęcał zapisywaniu litewskich słów, wyrażeń, pieśni i zwyczajów ludowych. Podczas zbierania materiału zwracał baczną uwagę na aspekty psychologiczne, historyczne, tradycje kulturowe, a także na sposób, w jaki ludzie wyrażają swoje myśli, jak kategoryzują świat.Antoni Juszkiewicz zgromadził ponad 30 tys. słów z języka mówionego. Słownik odzwierciedla stan języka litewskiego w drugiej połowie XIX w. W zasobie leksykalnym litewskim znalazły się zapożyczenia, wyrazy pospolite i sentencje odzwierciedlające trudne warunki życia w tym okresie, gdy Litwa pozostawała pod władzą carów. Słownik Antoniego Juszkiewicza jest ważnym źródłem leksykograficznym, choć ciągle pod względem naukowym i poznawczym niedocenionym. Proces przygotowywania rękopisów do druku przez wielu redaktorów był bardzo żmudny i nie doprowadził do wydania całości zbioru. Jest to jednak wciąż ważne i wartościowe źródło do badania rozwoju języka litewskiego.

15

Pochodzenie litewskiego afiksu duratywnego teb(e)-

41%

Ostrowski N.

Folia Scandinavica Posnaniensia

|

2011

|

vol. 12

205-210

EN

.

Refine search results

Eksperymentalny korpus litewskiej gwary puńskiej w Polsce (narzędzie do badań nad gwarami polskimi i litewskimi na Suwalszczyźnie)

Morphemic Structure of Lithuanian Words

Litewskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękową

Deprefiksacja czasownikowa w języku litewskim

Deprefiksacja czasownikowa w języku litewskim

Litewskie teksty gwarowe z ilustracją dźwiękową

Słowniki zapożyczeń świadectwem mocy języków (na przykładzie "Słownika polonizmów w języku litewskim" Rolandasa Kregždysa)

Język litewski w Wielkim Księstwie Litewskim

Nazwy wartości w językowym obrazie świata Litwinów

Lithuanian Activities of the Students of Seinai Theological Seminary

Najnowsze badania nad językiem i tożsamością emigrantów litewskich

Problem języka w klasztorze sióstr katarzynek w Krokach w pierwszej połowie XX wieku

Filologia a tożsamość. Dwugłos polsko‑litewski o ks. Antonim Juszkiewiczu, twórcy słowników przekładowych

Filologia a tożsamość. Dwugłos polsko‑litewski o ks. Antonim Juszkiewiczu, twórcy słowników przekładowych

Pochodzenie litewskiego afiksu duratywnego teb(e)-