Search results

1

Lokacja Lublina na prawie magdeburskim i jego droga ku świetności w XIV w.

100%

Szczygieł R.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

|

2017

|

vol. 72

DE

Zu Beginn des 14. Jahrhunderts erreichte die Bewegung der Lokation von Dörfern und Städten nach deutschem Recht auch das Lubliner Land. Die erste Stadt auf diesem Territorium, die nach dem Lokationsmodell modernisiert wurde, war Lublin. Die Rechtsgrundlage dieser Investition, die von Maciej (Matthias) durchgeführt wurde, dem Landhauptmann von Krakau und Sandomir und zugleich Erbvogt in der Stadt Opatowiec (Sandomirer Land), bildete das Lokationsprivileg des Herzogs Władysław Łokietek (Ellenlang), das am 15. August 1317 „bei Krakau“ ausgestellt wurde.Bis zu dieser Zeit war Lublin ein Siedlungsensemble, das aus mehreren, auf Hügeln gelegenen Siedlungsbereichen bestand: auf dem Schlosshügel (die Burg), dem Altstadthügel (eine protostädtische Siedlung), Czwartek und Żmigród. Die Stadtinvestition wurde auf dem Altstadthügel mit einer Fläche von 7 Hektar in schachbrettartiger Ordnung geplant und durchgeführt. Es entstand auch eine Stadtgemeinde, die sich nach Magdeburger Recht regieren sollte; an ihrer Spitze stand der Erbvogt Maciej. Die Bewohner der Stadt erhielten zahlreiche Privilegien, u.a. eine zwanzigjährige Freistellung von Steuern für den Herzog sowie die Befreiung von Zollgebühren auf dem Territorium seines Staates.Der Lokationsprozess dauerte auch unter der Herrschaft von König Kasimir dem Großen fort. Damals entstanden zahlreiche gemauerte Gebäude, und es wurden auch Wehrmauern errichtet. Lublin war damals ein grenznahes Etappenziel für den Großhandel und eine Basis für Kriegszüge des Königs gegen die Rus‘. Die Rolle der Stadt wuchs rapide nach der Polnisch-Litauischen Union in den Jahren 1385–1386, als sie sich im Zentrum der Monarchie von Władysław Jagiełło zwischen Polen, Litauen und der Rus‘ befand und als Zentrum für den Handelsaustausch und für Hoftage der politischen Eliten beider Staaten – des polnischen und des litauischen – fungierte. Im Verlauf des 15. Jahrhunderts stieg Lublin in die Liga der wichtigsten Städte der Jagiellonenmonarchie auf.

EN

At the beginning of the 14th century the German town laws, spread of Lublin region prompted the development of villages and cities. The Lublin was the first city of region which implemented The Law of Magdeburg. The legal ground of this investment, led by Maciej, the Cracow- and of Sandomierz governer and also the first hereditary vogt (advocatus) in town Opatowiec (the Sandomir), was the location privilege the prince of Ladislaus the Elbow-high, issue “under Cracow” on August 15, 1317.Till then Lublin was a community, composite from several settlements, situated on hills: Castle-Hill, Old Town-Hill, Thursday, Żmigród. The municipal investment was led on the Old Town-Hill about the area 7 ha, where space was arranged as the chessboard-layout, superbly integrated into the shape of this hill. Municipality was also founded, which use Magdeburg municipal law, at the head which became the hereditary vogt Maciej. Citizens received numerous privileges, i.a. the dismissal from taxes in the interest of the prince during 20 years and the freedom from the payment of the customs duty on the states.The process of implementation of Magdeburg municipal law was continued under the reign of the king of Kazimir the Great. In this time a number of buildings with stone also defense walls were made. Lublin was a then frontier stage-center of the great trade and the base for expeditions of Russia. The role of Lublin quickly grew up after the union Polish-Lithuanian from 1385–1386, when the city was found in the center of the monarchy of Ladislaus Jagiełło. Lublin situated between Poland, Lithuania, and Russia, performing functions as a center of the commercial exchange and a place of meeting of political elites of both states, Polish and Lithuanian. During the 15th century, the city was promoted to the group of the most important cities of the Jagiellonian Monarchy.

PL

W początkach XIV stulecia ruch lokacyjny wsi i miast na prawie niemieckim dotarł do ziemi lubelskiej. Pierwszym miastem tego terytorium, które zostało zmodernizowane według modelu lokacyjnego, był Lublin. Podstawę prawną tej inwestycji, prowadzonej przez Macieja, wielkorządcę krakowskiego i sandomierskiego, a zarazem wójta dziedzicznego w mieście Opatowiec (ziemia sandomierska), był przywilej lokacyjny księcia Władysława Łokietka, wystawiony „pod Krakowem” 15 sierpnia 1317 r.Do tego czasu Lublin był zespołem osadniczym, złożonym z kilku osad zlokalizowanych na wzgórzach: Zamkowym (gród), Staromiejskim (osada protomiejska), Czwartek, Żmigród. Inwestycja miejska była prowadzona na Wzgórzu Staromiejskim o obszarze 7 ha, gdzie przeprowadzono rozplanowanie według układu szachownicowego, znakomicie wkomponowane w kształt tego wzgórza. Powstała też gmina miejska, która miała się rządzić prawem magdeburskim, na czele której stał wójt dziedziczny Maciej. Obywatele miasta otrzymali liczne przywileje, m.in. zwolnienie na 20 lat od podatków na rzecz księcia i wolność od opłaty cła na terenie jego państwa.Proces lokacyjny trwał także za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Wówczas powstały liczne budowle murowane, zbudowano też mury obronne. Lublin był wtedy nadgranicznym ośrodkiem etapowym wielkiego handlu oraz bazą dla wypraw króla na Ruś. Jego rola szybko rosła po unii polsko-litewskiej z lat 1385–1386, gdy znalazł się w centrum monarchii Władysława Jagiełły, między Polską, Litwą a Rusią, pełniąc funkcje centrum wymiany handlowej oraz zjazdów elit politycznych obydwu państw, polskiego i litewskiego. W ciągu XV w. awansował do grupy najważniejszych miast monarchii Jagiellonów.

2

Samorząd miasta Krakowa w czasach przedprzemysłowych

100%

Noga Z.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

|

2017

|

vol. 72

DE

Die Stadt Krakau funktionierte seit ihrer Lokation (1257) bis zur Verfassung vom 3. Mai 1791 nach Magdeburger Recht, aber auch die örtlichen Zünfte besaßen eine Stadtgemeindeordnung. In der Anfangszeit der Lokationsstadt spielten Erbvögte und die sog. Gerichtsbank die Hauptrolle. Nach der Konfiszierung des Vogtamtes durch Herzog Władysław Łokietek (Ellenlang) im Jahre 1312 infolge einer Rebellion des Vogtes Albert kam es dann zur Degradierung dieses Organs. Seitdem übten die Vögte nur noch Gerichts- und Polizeifunktionen aus und waren vom Stadtrat abhängig.Dieses Organ war kurz nach der Lokation der Stadt entstanden. Anfangs vom Vogt ernannt und danach durch Kooptierung ergänzt, war es ein echter Repräsentant der Stadtbewohner. Eine Konsequenz der Rebellion des Vogtes Albert war der Verlust der vollen Autonomie der Stadtgemeinde, und von nun ab ernannte den Rat alljährlich der Herrscher oder sein Beamter, seit dem 15. Jahrhundert der Krakauer Wojewode, der acht amtierende Ratsherren auswählte, während die vorher amtierenden Ratsherren, die in diesem Jahr nicht ausgewählt wurden, einen 16 Personen starken Altenrat bildeten. Das Amt war auf Lebenszeit. Erst Ende des 17. Jahrhunderts erlangte der Rat das Recht, neue Ratsherren zu wählen. Dieses Organ erlangte eine privilegierte Position in der Stadt und konzentrierte in seiner Hand alle wichtigsten Kompetenzen, darunter die Nominierung der Schöffen und der Berufsbeamten mit dem Schreiber und dem Syndikus an der Spitze, sowie die Vertretung der Stadt in den Kontakten nach außen. Von einer zahlenmäßig kleinen Gruppe von Familien besetzt, wurde es zu einer oligarchischen Institution, die sich hauptsächlich um die Interessen der eigenen Gruppe kümmerte, zum Nachteil der meisten Bürger, die erst nach Konflikten im 16. Jahrhundert das Recht auf Kontrolle der öffentlichen Finanzen durch eine als Quadragintavirat bezeichnete eigene Vertretung erlangten. Schließlich bildete sich in de zweiten Hälfte des 17. Jahrhunderts eine breite Vertretung des einfachen Volkes – der communitas – heraus, die die Funktionen des Quadragintavirats übernahm. Diese Institutionen wachten über die Autonomie der Stadtgemeinde und gestalteten über Jahrhunderte hinweg die bürgerlichen Haltungen der Krakauer.

EN

The city of Cracow functioned from the times of its founding (1257) to the Constitution of 3 May 1791 on the Magdeburg Law, but the municipality also had local characteristics. In the beginning of the city’s founding, the main role was played by hereditary mayors (wójt) and courtroom juries. After Władysław the Short had confiscated the mayor’s office in 1312, as a result of a rebellion of Mayor Albert, the degradation of this body followed. From that time, the mayors performed only judicial and police function and they were dependent on city council.This body was created shortly after the city had been founded. Initially appointed by the mayor and then by co-optation, it was the real representative of citizens. As a consequence of the rebellion of Mayor Albert, the municipality lost its entire autonomy; thereafter, the council was annually appointed by the monarch or his official, from the 15th century – by the governor (wojewoda) of Cracow, who selected 8 councillors-in-office (rajca) while the councillors, who had been in office previously, but were not selected in that given year, formed a 16-person old council. It was a lifelong office. Only towards the end of the 17th century the council retrieved the right to choose new councillors. The body gained a privileged position in the city, accumulating in its hands all the most important competences, including nominations for aldermen and professional officials, with a scribe and liquidator at its forefront, but also the representation of the city in external affairs. Staffed with a small group of families, it became an oligarchic institution, advocating mainly the interests of its own group to the disadvantage of the entire population who, after all the conflicts, received in the 16th century a right to control public finances and their own representatives who became referred to as a quadragintavirate. Finally, in the second half of the 17th century a broader representation of common people was formed – communitas – which took over the function of the quadragintavirate. These structural institutions have upheld the autonomy of the municipality and for centuries have shaped civic attitudes of the inhabitants of Cracow.

PL

Miasto Kraków funkcjonowało od czasu lokacji (1257) do Konstytucji 3 Maja (1791) na prawie magdeburskim, ale ustrój gminy miejskiej miał także cechy lokalne. W początkach miasta lokacyjnego główną rolę odgrywali wójtowie dziedziczni i ława sądowa. Po konfiskacie wójtostwa przez księcia Władysława Łokietka w 1312 r., będącej skutkiem buntu wójta Alberta, nastąpiła degradacja tego organu. Odtąd wójtowie pełnili tylko funkcje sądowe i policyjne i byli zależni od rady miejskiej.Ten organ powstał wkrótce po lokacji miasta. Początkowo mianowany przez wójta, a następnie przez kooptację, był rzeczywistym reprezentantem obywateli. Konsekwencją buntu wójta Alberta była utrata pełnej autonomii gminy miejskiej. Odtąd radę mianował corocznie władca lub jego urzędnik; od XV w. wojewoda krakowski wybierał 8 rajców urzędujących, a rajcy wcześniej urzędujący, nie wybrani w tym roku, tworzyli 16-osobową radę starą. Urząd był dożywotni. Dopiero w końcu XVII w. rada odzyskała prawo do wyboru nowych rajców. Organ ten zyskał uprzywilejowaną pozycję w mieście, skupiając w swoich rękach wszystkie najważniejsze kompetencje, w tym nominacje ławników i urzędników zawodowych, z pisarzem i syndykiem na czele, a także reprezentację miasta w kontaktach zewnętrznych. Obsadzany przez nieliczną grupę rodzin, stał się instytucją oligarchiczną, zabiegającą głównie o interesy własnej grupy na niekorzyść ogółu obywateli, którzy po konfliktach uzyskali w XVI w. prawo do kontroli finansów publicznych przez własną reprezentację, zwaną quadragintaviratem. Wreszcie w drugiej połowie XVII w. wykształciła się szersza reprezentacja pospólstwa (communitas), która przejęła funkcje quadragintaviratu. Te instytucje ustrojowe stały na straży autonomii gminy miejskiej i kształtowały przez wieki postawy obywatelskie krakowian.

3

Różnorodność etniczna, prawo miejskie, miasto. Lwów w późnym średniowieczu

88%

Heyde J.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

|

2017

|

vol. 72

DE

Der Aufsatz diskutiert die Rolle ethnischer Elemente in den Verleihungen des Magdeburger Rechts im mittelalterlichen Rotreußen und geht dabei besonders auf die Lokation Lembergs im Jahre 1356 ein. Am Beispiel der Beziehungen zwischen der Bürgergemeinde und der armenischen Gemeinde bis in die Mitte des 15. Jahrhunderts wird die Bedeutung ethnischer Elemente in der politischen und gesellschaftlichen Praxis der Stadt untersucht.

EN

The paper addresses the role of ethnic elements for the foundation privileges according to Magdeburg Law in late medieval Ruthenian towns, with special regard to the municipal privilege grated to L’viv in 1356. The relevance of ethnic elements for the political and social life in the town in the 14th and 15th centuries is discussed using the relations between the communities of the Burghers and the Armenians as an example.

PL

Artykuł dotyczy roli czynników etnicznych dla pozyskiwania przywilejów według prawa magdeburskiego w późnośredniowiecznych miastach ruskich, ze szczególnym uwzględnieniem przywileju przyznanego Lwowowi w 1356 r. Znaczenie czynników etnicznych dla życia politycznego i społecznego miasta w XIV i XV stuleciu omówiono na przykładzie relacji między społecznościami mieszczan i Ormian.

Refine search results

3 Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

3 2017

1 Heyde J.

1 Noga Z.

1 Szczygieł R.

Lokacja Lublina na prawie magdeburskim i jego droga ku świetności w XIV w.

Samorząd miasta Krakowa w czasach przedprzemysłowych

Różnorodność etniczna, prawo miejskie, miasto. Lwów w późnym średniowieczu