Search results

1

Metryka Litewska jako źródło do badań nad historią Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII i XVIII wieku

100%

Cieśla M.

Rocznik Lituanistyczny

|

2018

|

vol. 4

EN

W artykule przybliżono zagadnienie przydatności Metryki Litewskiej do badań nad historią Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim. Podstawą wywodów są akta z lat 1632–1764. Analizie poddane zostały księgi wpisów oraz sądowe. W Metryce Litewskiej zachowany jest bogaty zbór przywilejów dla gmin żydowskich w miastach królewskich oraz akta wielu procesów między Żydami a chrześcijanami, prowadzonych przed sądami asesorskimi i relacyjnymi. Materiał ten może być podstawą do badań pozycji prawnej i struktury zawodowej Żydów, a także pól konfliktów z chrześcijanami. The article presents the usefulness of the Lithuanian Metrica for the research on the history of Jews in the Grand Duchy of Lithuania. The study was based on records spanning the period between 1632 and 1764, and an analysis of the books of entries and court registers was made. There is in the Lithuanian Metrica a rich collection of privilege charters issued for Jewish communities of royal towns together with records of numerous lawsuits between Jewish and Christian people before assessory and relational courts. The material gathered could form a basis for research into the legal situation, occupational structure, and conflicts between Jews and Christians.

2

Kompleks arygіnalaў aktaў agul'nadzjarzhaўnaga znachjennja arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ў saveckaj gіstaryjagrafіі. Tjermіnalagіchny aspekt

100%

Latushkіn A. M.

Archiwa – Kancelarie – Zbiory

|

2020

|

issue 11(13)

141-188

PL

W artykule podjęto problematykę archiwum państwowego Wielkiego Księstwa Litewskiego w historiografii radzieckiej, w szczególności podejścia do terminologii kompleksu oryginałów akt o znaczeniu ogólnopaństwowym. Autor konkluduje, że ten problem w ZSRR specjalnie nie był badany. Został on poruszony pośrednio w kontekście innego przedmiotu badań – Metryki Wielkiego Księstwa Litewskiego czy „Metryki Litewskiej”. Najbardziej znaczący wkład w rozwój idei dotyczących kompleksu oryginałów i ich terminologii wnieśli historycy M.G. Berazhkoў, M.M. Ulashchyk, G.L. Harashkevіch, E.D. Banionis. W rzeczywistości do poł. 80. XX w. nauka radziecka została zdominowana przez wizję zbioru oryginalnych aktów w ramach „Metryki Litewskij”, a tej ostatniej – jako faktycznego archiwum państwowego WKL. Sama Metryka WKL była głównie rozumiana jako „archiwum”. Nie podniesiono kwestii niezależności zbioru oryginałów akt w stosunku do metryki w systemie zbiorów dokumentalnych i archiwalnych Wielkiego Księstwa. Pogląd ten odpowiadał podstawowym założeniom rosyjskiej historiografii przedrewolucyjnej. Od poł. 80. XX w. idee radzieckich naukowców zaczynają się zmieniać. Oryginały aktów o znaczeniu ogólnokrajowym archiwum WKL w ramach sowieckiej nauki historycznej są stopniowo uznawane za niezależne w sensie archiwalnym, część „archiwum państwowego WKL” jest odrębna od zbioru dokumentów Metryki WKL, a tej ostatniej odmówiono w monopolizacji praw co do archiwum państwowego. W II poł. 80. XX w. w terminologii badaczy w odniesieniu do aktów kompleksu oryginałów, a także w przeciwieństwie do Metryki WKL jako kopii w swojej istocie rozpowszechnia się słowo „oryginał”. Jest synonimem określenia „akt rzeczywisty” (jęz. ros. – „podlinnik”), które było rozpowszechnione od czasów przedrewolucyjnych w rosyjskojęzycznej literaturze naukowej. Wpływ na te zmiany miały wyniki badań zarówno sowieckich (prace L.W. Czerepnin, A.A. Zimin, S.O. Szmidt), jak i zagranicznych naukowców (J. Jakubowski, I. Sułkowska-Kuraśiowa, a także – amerykańskiej badaczki P. K. Grimsted).

EN

The article deals with the issues of the state archive of the Grand Duchy of Lithuania in Soviet historiography, in particular the approach to the terminology of the complex of original files of national importance. The author concludes that this problem in the USSR was not specifically investigated. It was raised indirectly in the context of another subject of research - the Grand Dutchy of Lithuania Metrica or the “Lithuanian Metrica”. The most significant contribution to the development of ideas about the complex of originals and their terminology was made by historians M.G. Berazhkoў, M.M. Ulashchyk, G.L. Harashkevіch, E.D. Banionis. In fact, by the mid-1980s, Soviet scholarship was dominated by the vision of a collection of original documents under the “Lithuanian Metrica”, and the latter as the actual state archive of the GDL. The GDL Metrica itself was mainly understood as an “archive”. The issue of the independence of the collection of original files in relation to the record in the Grand Duchy's system of documentary and archival holdings was not raised. This view corresponded to the basic assumptions of Russian pre-revolutionary historiography. From the mid-1980s, the ideas of Soviet scholars began to change. Originals of acts of national importance from the archive of the GDL as part of Soviet historical scholarship are gradually recognized as independent in the archival sense, part of the “state archive of the GDL” is separate from the collection of documents of the GDL Metrica, and the latter was denied the monopol of the state archive. In the second half of the 1980s, in the terminology of researchers with reference to the acts of the complex of originals, and in contrast to the GDL Metrica as copies, the word “original” is disseminated. It is synonymous with the term “real act” (Russian – “podlinnik”), which has been widespread in Russian scientific literature since pre-revolutionary times. These changes were influenced by the results of both Soviet research (the works of L.W. Czerepnin, A.A. Zimin, S.O. Szmidt) and foreign scientists (J. Jakubowski, I. Sułkowska-Kurasiowa, and also the American researcher P. Kennedy Grimsted).

3

Na skrzyżowaniu dróg pamięci. Rec.: Aleksandr Fieduta, Fiłomat w Impierii. Dokumientalnaja powiestʹ o Frantiszkie Malewskom. Minsk 2019. „Nasz XIX wiek”

67%

Prussak M.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

vol. 113

|

issue 3

252-259

PL

Artykuł jest szczegółowym omówieniem biografii Franciszka Malewskiego („Fiłomat w Impierii. Dokumentalnaja powiest’ o Frantiszku Malewskom”, 2019) napisanej przez Aleksandra Fiedutę, białoruskiego literaturoznawcę od lat publikującego (po rosyjsku, po białorusku i po polsku) materiały dotyczące dziejów filomatów zesłanych w głąb Imperium. Fieduta szczegółowo spenetrował rosyjskie, litewskie i polskie archiwa, co pozwoliło mu na pokazanie pomijanej zwykle w polskich badaniach historii Malewskiego, który po rozstaniu z Mickiewiczem został w Rosji i piął się po szczeblach kariery urzędniczej. Autor biografii nie feruje wyroków, pokazuje trudne wybory obywateli Cesarstwa w kontekście politycznej i prawnej sytuacji kraju, a także w zestawieniu z losem innych Polaków mieszkających i pracujących w Rosji.

EN

The paper accurately discusses Franciszek Malewski’s biography (“Filomat v Imperii. Dokumentalnaya povest o Frantishku Malevskom” <”A Philomath in the Empire. The Documentary Story of Franciszek Malewski”>, 2019) by Alexandr Feduta, a Belarussian literary scholar who for many years has been publishing (in Russian, Belarussian, and Polish) materials referring to the history of the Philomaths exiled into the Russian Empire. Feduta scrupulously penetrated Russian, Lithuanian, and Polish archives, which allowed to picture the figure of Malewski—for most part omitted in Polish research—who, after leaving Mickiewicz, stayed in Russia and started moving up the ladder as an office worker. The biographer refrains from passing sentences, but rather displays the difficult choices of the Empire’s citizens in the context of political and legal situation of the country, and also in comparison with the lives of other Poles living and working in Russia.

4

Badania nad zarządem i eksploatacją zasobów wodnych domeny wielkoksiążęcej w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle wydanych akt Metryki Litewskiej (do końca XVI w.)

67%

Pytasz-Kołodziejczyk A.

Rocznik Lituanistyczny

|

2020

|

vol. 6

EN

The article is devoted to the usefulness of the issued acts of the Lithuanian Metrica for research on the management and exploitation of water resources of the grand-ducal domain in the Grand Duchy of Lithuania to complete Volok reform, with particular attention to fisheries. The types of entries that could be used in the above research were indicated.

PL

Artykuł poświęcono zagadnieniu przydatności wydanych akt Metryki Litewskiej do badań nad zarządem i eksploatacją zasobów wodnych domeny wielkoksiążęcej w Wielkim Księstwie Litewskim do zakończenia pomiary włócznej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na rybołówstwo. Wskazano możliwe do wykorzystania w powyższych badaniach rodzaje wpisów.

5

Struktura i zasady kompletowania ksiąg sądowych Metryki Litewskiej Zygmunta Augusta

67%

Valikonytė I.

Rocznik Lituanistyczny

|

2018

|

vol. 4

EN

W artykule omówiono strukturę i zasady kompletowania ksiąg sądowych Zygmunta Augusta w Metryce Litewskiej. Najwięcej uwagi poświęcono na analizę genezy i struktury tzw. ksiąg pisarza Jana Szymkowicza (35. księga spraw sądowych i 38. księga wpisów), do których wpisano dokumenty powstałe w ciągu 14 lat (1554–1568). W konkluzji stwierdzono, że w okresie panowania Zygmunta Augusta oraz pełnienia funkcji kanclerza przez Mikołaja Radziwiłła „Czarnego” w kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego nie wypracowano jednego modelu kształtowania i kompletowania ksiąg sądowych władcy, chociaż w połowie XVI w. coraz częściej zajmowali się tym pisarze wielkiego księcia. This article explores the structure and patterns of formation of court registers included in the Lithuanian Metrica of King Sigismund Augustus. The text focuses on the development and composition of the books attributed to the scribe called Jan Szymkowicz (Court Record Book no. 35, Book of Entries no. 38), with documents spanning a fourteen-year period (1554–1568). The article concludes that during King Sigismund Augustus’ rule, under the chancellorship of Mikołaj Radziwiłł called Czarny (The Black), there was in the chancery of the Grand Duchy of Lithuania no uniform pattern to be followed in order to make the king’s court registers, despite the fact that, in the mid-sixteenth century, chancery’s scribes usually influenced the chronological scope and structure of these registers.

Refine search results

3 Rocznik Lituanistyczny

1 Archiwa – Kancelarie – Zbiory

1 Pamiętnik Literacki

1 2022

2 2020

2 2018

1 Cieśla M.

1 Latushkіn A. M.

1 Prussak M.

1 Pytasz-Kołodziejczyk A.

1 Valikonytė I.

Metryka Litewska jako źródło do badań nad historią Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII i XVIII wieku

Kompleks arygіnalaў aktaў agul'nadzjarzhaўnaga znachjennja arhіva Vjalіkaga Knjastva Lіtoўskaga ў saveckaj gіstaryjagrafіі. Tjermіnalagіchny aspekt

Na skrzyżowaniu dróg pamięci. Rec.: Aleksandr Fieduta, Fiłomat w Impierii. Dokumientalnaja powiestʹ o Frantiszkie Malewskom. Minsk 2019. „Nasz XIX wiek”

Badania nad zarządem i eksploatacją zasobów wodnych domeny wielkoksiążęcej w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle wydanych akt Metryki Litewskiej (do końca XVI w.)

Struktura i zasady kompletowania ksiąg sądowych Metryki Litewskiej Zygmunta Augusta