Search results

1

Zmiany i napięcia w krajobrazie jurajskiej wsi. Na marginesie badań w Mstowie

100%

Krupa-Ławrynowicz A., Uniwersytet Łódzki I. E. i. A. K.

Zeszyty Wiejskie

|

2016

|

vol. 22

EN

In the article the author discusses selected changes in the landscape of Mstów village (Silesian Voivodeship, near Częstochowa). The landscape of Mstów, as in many other villages in Poland, is now a subject to important transformations, which are the result of functional, economic and social changes. The author uses the concept of landscape to give cultural commentary to the presented examples. The text highlighted new elements of landscape in Mstów and those that disappear or no longer exist in physical form, and the memory of them is maintained and restored through implemented actions by local authorities activity.

2

Początki parafii i najstarszy kościół w mieście Olsztynku (Olsztynie)

89%

Nabiałek K.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

vol. 119

313-345

EN

The article covers the circumstances of the establishment of a parish in the city of Olsztynek (now Olsztyn) in the Kraków Land and the construction of a church in that town. The area for the new parish was located in the Diocese of Kraków, but belonged to the monastic parish of Mstów, whose church was under the authority of the Ordinariate of Gniezno. The new parish was created through its separation from from the area of the Mstów parish. Efforts to establish the parish were personally undertaken by Jan Ocieski, sub-chancellor of the Kingdom of Poland and from 1551 starost of Olsztyn. One of the reasons for his decision was his intention to accelerate the formation of the township. The changes were carried out with the approval of King Sigismund Augustus. All arrangements for the establishment of the parish probably took place at the Diet of Piotrków in February 1552, in the presence of all the relevant decision-makers. Formally, the parish was created by a document of the Archbishop of Gniezno Mikołaj Dzierzgowski in 1552. Three royal villages adjacent to the city were annexed to it. The establishment of the Olsztyn parish shows the effect of a compromise. In exchange for the exclusion of its area from the parish of Mstów, the monks were granted patronage of the church in place of the king, who owned the town. The right of presentation was restricted to one of the brothers of the convent. Consequently, the established institution was in fact a branch parish of the Mstów monastery. Despite formally approving the erection, the Archbishop of Gniezno did not claim sovereignty over the new parish. The Metropolitans of Gniezno respected the jurisdiction of the Bishops of Kraków over the Olsztyn parish area. It is impossible to say with certainty when the oldest church in Olsztynek was built. The permission for its erection was included in the town’s incorporation document of 1488. There is no reason to believe that it was built before the formal establishment of the parish. Tradition attributes this foundation to Chancellor Jan Ocieski. His name is probably referred to by the temple’s invocation. The construction of the Olsztynek church probably began after 26 February 1552. The original church was destroyed before 1598.

PL

Przedmiotem artykułu są okoliczności powstania parafii w mieście Olsztynku (obecnie Olsztyn) w ziemi krakowskiej i wybudowania tam kościoła. Teren pod nową parafię był położony w diecezji krakowskiej, ale należał do parafii klasztornej w Mstowie, której kościół podlegał zwierzchnictwu ordynariuszy gnieźnieńskich. Nowa parafia została utworzona w wyniku wydzielenia jej z obszaru parafii mstowskiej. Starania o powołanie parafii podjął osobiście Jan Ocieski, podkanclerzy Królestwa Polskiego, a od 1551 roku starosta olsztyński. Jednym z powodów jego decyzji był zamiar przyśpieszenia formowania się miasta. Zmiany przeprowadzono za zgodą króla Zygmunta Augusta. Wszystkie uzgodnienia odnośnie do powołania parafii odbyły się prawdopodobnie na sejmie w Piotrkowie w lutym 1552 roku. Spotkali się tam wszyscy, który mieli wpływ na tę decyzję. Formalnie parafia została utworzona na mocy dokumentu arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Dzierzgowskiego z 1552 roku. Przyłączono do niej trzy wsie królewskie sąsiadujące z miastem. W erekcji olsztyńskiej parafii widać efekt kompromisu. W zamian za wyłączenie części obszaru z parafii mstowskiej przekazano zakonnikom patronat nad kościołem, z którego ustąpił król, będący właścicielem miasta. Prawo prezenty zostało ograniczone do jednego z braci konwentu. Faktycznie powstała więc parafia filialna klasztoru mstowskiego. Arcybiskup gnieźnieński pomimo formalnego zatwierdzenia erekcji nie rościł sobie praw do zwierzchnictwa nad nową parafią. Metropolici gnieźnieńscy respektowali nad terenem olsztyńskiej parafii jurysdykcję biskupów krakowskich. Nie można z pewnością stwierdzić, kiedy powstał najstarszy kościół w Olsztynku. Zezwolenie na wybudowanie go znalazło się w dokumencie lokacyjnym miasta z 1488 roku. Nie ma podstaw do uznania, że powstał on przed formalną erekcją parafii. Tradycja przypisuje tę fundację kanclerzowi Janowi Ocieskiemu. Do jego imienia nawiązuje prawdopodobnie wezwanie świątyni. Budowę kościoła w Olsztynku rozpoczęto prawdopodobnie po 26 lutego 1552 roku. Pierwotny kościół uległ zniszczeniu przed 1598 rokiem.

3

Stan badań nad klasztorem kanonoków regularnych z Mstowa

62%

Chat I.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2015

|

vol. 124

39-56

PL

Artykuł zajmuje się stanem badań nad klasztorem kanoników regularnych w Mstowie. Prawdopodobnie pod koniec XII wieku w Mstowie pojawili się kanonicy regularni. Klasztor mstowski był prepozyturą wrocławskiego klasztoru NMP. Przez wieki odgrywał ogromną rolę w dziejach północno-zachodniej Małopolski jako ważny ośrodek życia społecznego, kościelnego, kulturowego oraz naukowego. W 1212 roku arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz zwołał tutaj synod, na którym wraz z kilkoma innymi biskupami konsekrował ks. Pawła. Wśród obecnych na synodzie był także biskup krakowski Wincenty Kadłubek. Bogata spuścizna dziejowa klasztoru w Mstowie obejmuje czasy od fundacji w XII wieku do likwidacji placówki zakonnej w XIX wieku. Spuścizna ta była i zapewne pozostanie obiektem zainteresowań badaczy różnych specjalności. Stan badań nad klasztorem kanoników z Mstowa w historiografii polskiej wykazuje do dziś luki. Przegląd powstałych prac ujawnia dużą dysproporcję w zaawansowaniu badań nad średniowieczem w stosunku do okresów późniejszych. Zakon mstowski do dziś nie posiada pełnego i krytycznego opracowania jego dziejów w czasach nowożytnych. Najlepiej opracowano dzieje klasztoru mstowskiego od momentu jego powstania do końca XVI wieku. W literaturze naukowej brakuje opracowania konwentu mstowskiego, jego genezy i społecznego pochodzenia zakonników.

EN

The article tackles the state of research on the cloister of Canons Regular in Mstowo. It is highly likely that Canons Regular appeared in Mstowo at the close of 12th century. The Mstowa cloister reported to the local provost whose office was situated at the cloister of Our Lady in Breslau. In the course of centuries it played a major role in historical vicisitudes of Northwestern Małopolska (Lesser Poland). It was namely a focal point of social, ecclesiastical and cultural life, but also served as a research center. In 1212 the archbishop of Gniezno Henryk Kietlicz summoned a synod to Mstowo, during which, together with a few other hierarchs, he ordained and consecrated father Paweł to the office of bishop. Cracow bishop Wincenty Kadłubek was also present in the synod. The wealthy legacy of Mstowa cloister stretches from its foundation in 12th to its dismantlement in 19th century. This heritage is a powerful source of inspiration for scholars of many fields and it certainly will remain one. Notwithstanding, the state of research on this cloister in Polish historiog-raphy is fraught with blank spaces calling for scientific elucidation. A review of papers on this topic makes one conclude that there is a huge disparity of the develop-ment of research on the Middle Ages as compared to later epochs. The cloister of Mstowa is waiting for a complete and critical description of its modern period history. The most in-depth studies were namely devoted to the period between the origins of the cloister in question and its 16th century history. Moreover, scientific literature has failed to study the roots of the cloister and social background of reli-gious who made up its community.

Refine search results

1 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Zeszyty Wiejskie

1 Chat I.

1 Krupa-Ławrynowicz A.

1 Nabiałek K.

1 Uniwersytet Łódzki I. E. i. A. K.

1 2022

1 2016

1 2015

Zmiany i napięcia w krajobrazie jurajskiej wsi. Na marginesie badań w Mstowie

Początki parafii i najstarszy kościół w mieście Olsztynku (Olsztynie)

Stan badań nad klasztorem kanonoków regularnych z Mstowa