Search results

1

Likwidacja zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych Henryka Flamego „Bartka” w 1946 roku – próba rekonstrukcji działań aparatu bezpieczeństwa

100%

Kurpierz T.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2004

|

issue 1(5)

107-132

2

Udział 9 Pułku Piechoty w zwalczaniu polskiego podziemia niepodległościowego w powiecie chełmskim w 1945 roku

100%

Panasiuk D.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2021

|

issue 19

56-87

EN

An important and insufficiently researched matter regarding the recent Polish history is the question of involvement of the People’s Polish Army in fighting the Polish independence underground. Shortly after the end of World War II in Europe, the Polish communist authorities threw regular army units into the fight against the independence underground. On 24 May 1945, the Supreme Command of the Polish Army ordered three infantry divisions (1st, 3rd and 9th) to engage against the independence underground. They were sent to the voivodeships of Białystok, Lublin, Rzeszów, Warsaw and Cracow. The presence of the Army was to strengthen the communist power in these areas, and the individual units were to help the security apparatus in its fight against the underground. The 3rd Infantry Division included the 9th Infantry Regiment, which was to combat the structures of the anti-communist underground in the Chełm district. Partisan units subordinated to the Armed Forces Delegation for Poland and the National Armed Forces operated there. The regiment began its operations in the middle of June 1945 and finished them in August of the same year. Soldiers of the regiment participated in raids, arrests and executions of members of the underground. Thus, they largely contributed to the consolidation of the communists’ power in Poland.

PL

Ważnym i niedostatecznie opracowanym zagadnieniem badawczym dotyczącym najnowszej historii Polski jest kwestia zaangażowania ludowego Wojska Polskiego w zwalczanie podziemia niepodległościowego. Tuż po zakończeniu II wojny światowej w Europie polskie władze komunistyczne rzuciły do walki z podziemiem regularne jednostki wojska. 24 maja 1945 r. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz, na mocy którego do zwalczania wojskowej konspiracji skierowano trzy dywizje piechoty (1, 3 i 9). Wysłano je na teren województw: białostockiego, lubelskiego, rzeszowskiego, warszawskiego i krakowskiego. Obecność wojska miała wzmocnić na tych obszarach władzę komunistyczną, a zadaniem poszczególnych jednostek było pomaganie aparatowi bezpieczeństwa w walce z podziemiem. W skład 3 Dywizji Piechoty.wchodził 9 Pułk Piechoty, który miał zwalczać struktury antykomunistycznej konspiracji na terenie powiatu chełmskiego. Operowały tam oddziały partyzanckie podległe Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj i Narodowym Siłom Zbrojnym. Pułk rozpoczął działania w połowie czerwca, a zakończył je w sierpniu 1945 r. Żołnierze tej jednostki uczestniczyli w obławach, aresztowaniach i egzekucjach członków konspiracji, przyczyniając się tym samym do umocnienia władzy komunistów w Polsce.

3

Zeznanie Ewarysta Zwierzewicza - pierwszego komendanta Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych jako źródło do badań nad historią konspiracji związanej z ruchem narodowym

80%

Resel P.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2023

|

vol. 41

|

issue 1

380-400

EN

After the end of World War II, the security apparatus took action against the soldiers of the Polish independence underground. From 1947, Ewaryst Zwierzewicz, who during the German occupation carried out the duties of the commander of District IX Łódź of the National Armed Forces, was subjected to investigation by the Voivodeship Office of Public Security in Łódź. Communist repressions against the hero of the above article culminated in his arrest and conviction by the Voivodeship Court in Zielona Góra in 1954. The aim of this article is to analyse Zwierzewicz’s testimony, which was written during the investigation conducted against him by officers of the Voivodeship Office of Public Security in Zielona Góra. The testimony constitutes noteworthy archival material, as the hero of the article played a special role in both the pre-war and wartime history of Łódź. The source reveals a lot of hitherto unknown information about the soldiers of the national underground, which opens up a wide range of new research possibilities. Apart from the analysis of the testimony’s structure, the subject of this article was also the comparison of its content with other archival materials and with the literature on the subject. As a result of the research carried out, on the basis of Zwierzewicz’s testimony it was possible to reconstruct the life of the hero of the article, as well as three selected stories from his life.

PL

Po zakończeniu II wojny światowej komunistyczny aparat bezpieczeństwa skierował działania przeciwko żołnierzom polskiego podziemia niepodległościowego. Od 1947 r. Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi rozpracowywał m.in. Ewarysta Zwierzewicza. Odgrywał on szczególną rolę zarówno w przedwojennej, jak i wojennej historii Łodzi, gdyż w czasie okupacji niemieckiej był komendantem Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych. Kulminację represji wobec niego stanowi aresztowanie i skazanie go przez Sąd Wojewódzki w Zielonej Górze w 1954 r. na karę więzienia, utratę praw publicznych i grzywnę. Przedmiotem artykułu jest analiza zeznania Zwierzewicza, które zostało sporządzone podczas śledztwa prowadzonego przeciwko niemu przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Zielonej Górze. Źródło to zawiera wiele nieznanych dotąd informacji na temat żołnierzy konspiracyjnego podziemia narodowego, które otwierają nowe możliwości badawcze. Poza omówieniem struktury i zawartości zeznania, autorka porównała jego treść z innymi materiałami archiwalnymi oraz literaturą przedmiotu. W wyniku przedstawionych w artykule badań, na podstawie zeznania Zwierzewicza udało się zrekonstruować losy bohatera artykułu, a także trzy wybrane historie z jego życia: udział, w charakterze oskarżonego, w procesie z 1936 r. w sprawie napaści na przedsiębiorstwa będące własnością Żydów, zdekonspirowanie przez Gestapo łódzkich struktur Narodowej Organizacji Wojskowej oraz kontakty ze Stanisławem Dowborem, działaczem lewicy, związanym w czasie wojny z konspiracją narodową.

4

Kryptonim „Kruk”. Rozpracowywanie przez komunistyczny aparat bezpieczeństwa ppor. Czesława Ługowskiego „Kobus” — żołnierza podlaskich konspiracyjnych struktur podziemia narodowego, późniejszego wieloletniego Komendanta Powiatowego Straży Pożarnych w Sokołowie Podlaskim

80%

Charczuk W.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2021

|

vol. 19

111-144

EN

Czesław Ługowski, National Party activist, soldier of the National Armed Forces. Born in 1918 in the village of Ługi Wielkie, Siedlce county. After obtaining his high school diploma, he served his military service at the Officer Cadet School of the 22nd Infantry Regiment in Siedlce. He completed his service in August 1938 and when he was mobilized he became a platoon commander of the 7th company, 3rd Battalion, 22nd IR. In June 1939 Czeslaw Lugowski went with the units of 9th Infantry Division to Pomerania, to the region of division's concentration near Koronowo. He took part in the defensive war of 1939. After the capitulation he returned to his hometown. During the occupation, he was active in the structures of the National Military Organisation and the National Armed Forces. He was commander of a forest division of the National Armed Forces. After the entry of the Soviets in the summer of 1944, he was active in the anti-communist underground. After the war he was repressed by the Polish security apparatus. The Security Office/Security Service set up an investigation of Czesław Ługowski under the code name "Kruk".

PL

Czesław Ługowski, działacz Stronnictwa Narodowego, żołnierz Narodowych Sil Zbrojnych. Urodzony w 1918 r. we wsi Ługi Wielkie powiat siedlecki. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy przy 22 pp w Siedlcach. Służbę ukończył w sierpniu 1938. W momencie mobilizacji został dowódcą plutonu 7 kompanii, III Batalionu 22 pp. Czesław Ługowski w czerwcu 1939 r. wyjechał razem z jednostkami wchodzącymi w skład 9 Dywizji Piechoty na Pomorze w rejon koncentracji dywizji w pobliżu Koronowa. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. Po kapitulacji powrócił w rodzinne strony. W okresie okupacji działał w strukturach Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowych Sił Zbrojnych. Był dowódcą oddziału leśnego NSZ. Po wejściu Sowietów latem 1944 r. działał w podziemiu antykomunistycznym. Po wojnie był represjonowany przez polski aparat bezpieczeństwa. Urząd Bezpieczeństwa/Służba Bezpieczeństwa założyła rozpracowywanie Czesława Ługowskiego pod kryptonimem „Kruk”.

5

Sekcja rolna Komisariatu Służby Cywilnej Narodu w Lublinie

80%

Borzęcki A.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2020

|

vol. XVII (2020)

|

issue 2: Rozejm w Dywilinie (1618) na tle epoki, pod red. A. Góraka

251-269

PL

Służba Cywilna Narodu (SCN), organizacja konspiracyjna, została powołana we wrześniu 1942 r. w wyniku połączenia Organizacji Polskiej Obozu Narodowo-Radykalnego i Stronnictwa Narodowego „Wielka Polska”. W koncepcji radykalnej części obozu narodowego miała stanowić alternatywę dla Delegatury Rządu na Kraj. Zadaniem organizacji było m.in. przygotowywanie programów i kadr dla administracji państwowej i samorządowej, policji, przemysłu na okres powojenny. Przedmiotem rozważań podjętych w artykule jest działalność sekcji rolnej okręgowego Komisariatu SCN w Lublinie w latach 1942-1944 oraz próba wznowienia działalności „po wyzwoleniu”, aż po rozpracowywanie jej struktur przez aparat bezpieczeństwa. Sekcja rolna (Wydział Rolny) stanowiła najwcześniej i najlepiej zorganizowaną część lubelskiego Komisariatu, skupiającą w swych szeregach grono ekspertów.

EN

The Civil Service of the Nation (Służba Cywilna Narodu – SCN), an underground organization, was established in September 1942 from the merger of the Polish Organization of the National Radical Camp and the National Party “Great Poland”. In the concept of the radical part of the national camp, it was supposed to be an alternative to the Government Delegation for Poland. The tasks of the organization included, among others preparation of programs and personnel for state and local administration, police and industry for the post-war period. The subject of the considerations undertaken in the article is the activity of the agricultural section of the SCN District Commissariat in Lublin in 1942-1944 and the attempt to resume its activity after the entry of the Red Army, and also the issue of investigative work of its structures by the security apparatus. The agricultural section was the earliest and the best organized part of the Lublin Commissariat, gathering in its ranks a group of experts.

RU

Подпольная организация "Гражданская служба народу" была создана в сентябре 1942 года в результате слияния Польской организации национально-радикального лагеря и Национальной партии "Великая Польша". В концепции радикальной части национального лагеря она должна была стать альтернативой для Делегации Правительства на Страну. Задача организации заключалась, в частности, в подготовке программ и кадров для государственной и местной администрации, полиции и промышленности на послевоенный период. Предметом рассмотрения в статье является деятельность сельскохозяйственного отдела районного комиссариата ГСН в Люблине в 1942-1944 гг. и попытка возобновления деятельности после т.н. освобождения, вплоть до разработки ее структур аппаратом безопасности. Сельскохозяйственный отдел был самой ранней и наиболее организованной частью Люблинского комиссариата, собрав в свои ряды группу специалистов.

6

Sprawa Leonarda Zub-Zdanowicza w dokumentacji 14 Sądu Polowego Dowództwa 2 Korpusu Polskiego i 12 Sądu Polowego Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia w latach 1945–1947

71%

Rzeczkowska E.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2019

|

vol. XX (LXXI)

|

issue 1 (267)

157-191

EN

In the years 1945–1947 the 14th Court-Martial of the Command of the 2nd Polish Corps and the 12th Court-Martial of the Polish Resettlement Corps conducted an investigation into the case of an officer of the Home Army and the National Armed Forces, the „silent unseen” Leonard Zub-Zdanowicz, aka „Ząb”, „Dor”, „Szprung”. It was started as a result of a report by the Chairman of the Home Army Verification Commission, which was based on testimonies of Home Army soldiers from the Kielce District and Kedyw (Directorate of Diversion) officers from Warsaw. The accusations concerned, among others, desertion, collaboration with the Germans during World War II and working against the Home Army units. During the investigation several dozen witnesses were questioned, and Zub-Zdanowicz himself gave testimony as well. He was not proved to have committed the acts he was accused of. The proceedings did not end with the discontinuance of the case, nor did they end up in the courtroom. The files were submitted to the Archives of the Polish Armed Forces. Zub-Zdanowicz was verified in the rank of lieutenant, in the following years he was promoted to the rank of captain, and in 1957 General Władysław Anders appointed him major.

RU

В 1945–1947 годах 14-й военно-полевой суд командования 2 Польского корпуса и 12-й военно-полевой суд Польского корпуса приёма и распределения провели расследование по делу офицера AK и Национальных Вооруженных сил, „тихотёмного” Леонарда Зуб-Здановича (псевдонимы: „Зомб” [„Зуб” – прим. пер.], „Дор”, „Шпрунг”). Следствие было инициировано в результате доклада председателя Контрольной комиссии АК, основанного на показаниях солдат Армии Крайовой из округа Кельце и офицеров Кедив из Варшавы. В обвинении речь шла, в частности, о дезертирстве, сотрудничестве с немцами во время Второй мировой войны и боевых действиях в отношении отрядов АК. В ходе расследования было опрошено несколько десятков свидетелей. Показания давал также и Зуб-Зданович, который не был признан виновным в совершении предполагаемых действий. Следствие не закончилось ни прекращением дела, ни судебным заседанием. Документы по делу были переданы в Архив Польских Вооруженных сил. Зуб-Зданович был утвержден в звании поручика, а в последующие годы был повышен до звания ротмистра. В 1957 г. генерал Владислав Андерс присвоил ему звание майора.

PL

W latach 1945–1947 14 Sąd Polowy Dowództwa 2 Korpusu Polskiego i 12 Sąd Polowy Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia prowadziły dochodzenie w sprawie oficera AK i NSZ, cichociemnego Leonarda Zub-Zdanowicza ps. „Ząb” „Dor” „Szprung”. Wszczęte zostało na skutek doniesienia przewodniczącego Komisji Weryfikacyjnej AK, którego podstawą były zeznania żołnierzy AK z Okręgu Kieleckiego oraz oficerów Kedywu z Warszawy. Zarzuty dotyczyły m.in. dezercji, współpracy z Niemcami w okresie II wojny światowej oraz zwalczania oddziałów AK. W trakcie śledztwa przesłuchano kilkudziesięciu świadków, zeznania składał też Zub-Zdanowicz, któremu nie dowiedziono popełnienia zarzucanych mu czynów. Postępowanie nie zakończyło się umorzeniem sprawy ani też nie trafiło na salę sądową. Akta złożono do Archiwum Polskich Sił Zbrojnych. Zub-Zdanowicz został zweryfikowany w stopniu porucznika, w kolejnych latach awansował do stopnia rotmistrza, zaś w 1957 r. gen. Władysław Anders mianował go majorem.

7

Geneza i pierwsze miesiące funkcjonowania Powiatu krypt. „Bałtyk” Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (kwiecień–sierpień 1945 roku)

61%

Świerbutowski A.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2023

|

vol. XXIV(LXXV)

|

issue 2(284)

96-133

EN

In April 1945, after the decision of Maj. Mieczysław Grygorcewicz („Bohdan”, „Miecz”) regarding the passage of the Białystok District of the Cryptonym „Cyryl” of the National Military Organization (Narodowa Organizacja Wojskowa, NOW) to the National Military Union (Narodowy Związek Wojskowy, NZW), the process of forming the County District Cryptonym „Bałtyk” has begun. This covered the Białystok District, where various organizations had been operating since 1942, including the National Armed Forces (Narodowe Siły Zbrojne) and the Home Army (Armia Krajowa) in addition to the NOW. The NZW in this area faced the problem of uniting all of the national organizations under a common banner and building underground structures capable of providing an effective counter to the communist regime. This was not an easy task considering the numerous problems that plagued the „Bałtyk” District during its initial organizational phase, which were mainly associated with acute staff shortages, poor equipment, and the training of its members.

DE

Gleichzeitig mit der Entscheidung von Major Mieczysław Grygorcewicz, alias „Bohdan”, „Miecz” im April 1945, über den Übergang des Bezirks Białystok (Deckname „Cyryl”) der Nationalen Militärorganisation (Narodowa Organizacja Wojskowa, NOW) an die Nationale Militärische Union (Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, NZW), begann der Prozess der Bildung des Bezirks „Bałtyk”. Er umfasste den Bezirk Białystok, in dem bereits seit 1942 verschiedene Organisationen tätig waren, darunter neben der NOW auch die NSZ und die Heimatarmee. Das NZW stand in diesem Gebiet vor dem Problem, alle nationalen Organisationen unter einer gemeinsamen Standarte zu vereinen und Untergrundstrukturen aufzubauen, die fähig sein würden, einen wirksamen Kampf gegen das kommunistische Regime zu führen. Angesichts der zahlreichen Probleme, mit denen der Militärbezirk „Bałtyk” in seiner ersten Organisationsphase zu kämpfen hatte, war dies keine leichte Aufgabe. Dazu gehörten vor allem akuter Personalmangel, schlechte Ausrüstung und Ausbildung der Mitglieder.

PL

W kwietniu 1945 r. wraz z decyzją mjr. Mieczysława Grygorcewicza ps. „Bohdan”, „Miecz” o przejściu Okręgu Białystok krypt. „Cyryl” Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW) rozpoczął się proces formowania Powiatu krypt. „Bałtyk”. Swym zasięgiem objął on powiat białostocki, na terenie którego już od 1942 r. funkcjonowały różne organizacje, w tym obok NOW także NSZ i Armia Krajowa. Przed NZW na tym terenie stanął problem zjednoczenia wszystkich organizacji narodowych pod wspólnym sztandarem i budowy struktur podziemnych, zdolnych podjąć się skutecznej walki z reżimem komunistycznym. Nie było to zadanie łatwe, zważywszy na liczne bolączki trapiące Powiat „Bałtyk” w jego początkowej fazie organizacyjnej. Były to głównie dotkliwe braki kadrowe, słabe wyposażenie i wyszkolenie członków.

Refine search results

2 Pamięć i Sprawiedliwość

2 Przegląd Historyczno-Wojskowy

1 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

1 Radzyński Rocznik Humanistyczny

1 Wschodni Rocznik Humanistyczny

2 2023

2 2021

1 2020

1 2019

1 2004

1 Borzęcki A.

1 Charczuk W.

1 Kurpierz T.

1 Panasiuk D.

1 Resel P.

1 Rzeczkowska E.