Search results

1

Dowcipy o góralach a tzw. duch góralszczyzny

100%

Tarnogórska M.

Góry, Literatura, Kultura

|

2016

|

vol. 10

209-218

EN

The aim of this article is to examine the authenticity of popular ‘highlanders’ jokes’ published in many anthologies of humour as well as in separate dedicated volumes often termed ‘highlanders’ humour’ thus suggesting folkloristic sources of the texts. The analysis of representative examples shows that most jokes are thoroughly fictive constructions profiled as ethnic jokes without authentic origins. The anonymous sources of these jokes create them with two main qualities: 1. the tendency to use puns, black humour or even nonsense humour which contrasts with the rather realistic humour of folkloristic texts; 2. incorporating elements of modern reality such as technical gadgets comically incongruous in the context of the stereotypical image of highlanders’ culture. A true portrait of highlander culture, a quality of authentic folklore, is replaced by purely nominal ethnic characteristics, often added to primarily non- ethnic jokes, implying that the ethnic joke is more funny than the same joke without such an ethnic characteristic (for instance, a joke about Scottish avarice is deemed more funny than the same joke about a non-descript miser).

2

Mapy naturalistyczne, mapy melancholijne. Z cyklu: intermedia podhalańskie

100%

Nowina-Sroczyńska E., Uniwersytet Łódzki I. E. i. A. K.

Zeszyty Wiejskie

|

2016

|

vol. 22

EN

The article is a part of a book about contemporary culture of Podhale. In the book there are three moments which act as “stops” of the main narration; they concern the cultural phenomenon of the roads or ways. This “stop” is a reflection (of anthropologist pacing the roads of Podhale) on stereotypes of rural landscape and mental landscape, not the real one.

3

Regionalne i ponadregionalne cechy podhalańskich pieśni zbójnickich

89%

Sicińska K.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2018

|

vol. 65

155-180

PL

Przedmiotem artykułu jest ukazanie wymiaru regionalnego i ponadregionalnego tekstów folkloru poetyckiego. Podstawą rozważań są pieśni zbójnickie z Podhala, zapisane w kilku zbiorach etnograficznych, przede wszystkim w Dziełach wszystkich Oskara Kolberga. Do znamion regionalnych (podhalańskich) omawianych pieśni należą: tematyka zbójnicka, cechy fonetyczno-gramatyczne i leksykalne gwary podhalańskiej, a także użyte w funkcji poetyckiej zapożyczenia słowackie. Wymiar ponadregionalny nadaje zaś owym pieśniom operowanie typowymi środkami poezji ludowej, takimi jak zdrobnienia, archaizmy leksykalne i gramatyczne, transakcentacje, asemantyczne słownictwo meliczne, zgodność granic wersów z granicami zdań i grup składniowych, system sylabiczny, rymy żeńskie, dublety morfologiczne, powtórzenia. W tekstach pieśni zbójnickich ujawnia się też typowa dla folkloru różnych regionów wariantywność tekstów.

EN

The aim of the article is to present the regional and general dimension of poetic folklore texts. The analysis is based on outlaw songs of Podhale recorded in several ethnographic compilations, above all in Oskar Kolberg’s Dzieła wszystkie. The regional hallmarks of Podhale include outlaw themes, phonetic, grammatical and lexical features of the local dialect of the Podhale region and Slovak borrowings used as poetic devices. The universal dimension of these songs is seen in the use of typical devices of folk poetry such as diminutives, lexical and grammatical archaisms, displaced accent, non-lexical vocables, end-stopping, feminine rhymes, morphological doublets and repetitions. The great variation of texts of each song is also universally typical for folklore.

4

TURYSTYKA KULINARNA NA PODHALU

89%

Kruczek Z., Krauzowicz M.

Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja

|

2016

|

issue 2(18)

17-33

EN

Turystyka kulinarna jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się trendów podróży tematycznych na rynku usług turystycznych na całym świecie. Celem podjętych badań było określenie profilu turysty kulinarnego odwiedzającego Podhale, a także opisanie specyfiki kuchni podhalańskiej przez prezentację najpopularniejszych regionalnych dań wskazanych przez respondentów. Innym celem badań była próba oceny szlaków kulinarnych znajdujących się na terenie Podhala. W artykule wykazano, że Podhale ze względu na bogate i różnorodne dziedzictwo kulinarne stoi przed ogromną szansą rozwoju tej gałęzi turystyki. Region ten jest swego rodzaju „kopalnią” smaku, bogatą w różnorodne aromaty produktów i potraw przyrządzanych według staropolskich tradycyjnych receptur.

XX

Culinary tourism is one of the most dynamically developing travel trends in thematic tourism market worldwide. The aim of this study was to determine the profile of culinary tourists visiting Podhale, as well as describe the specifics of the Podhale cuisine through the presentation of the most popular regional dishes mentioned by respondents. Using choices of respondents sought to verify the frequency and type of choices of culinary tourists in Podhale. Another assumed aim of the research was to evaluate the culinary trails located within the Podhale, as well as the recommendations of gastronomic facility enrolling in the cultivation of regional traditions. The article shows that the Podhale because of the rich and diverse culinary heritage, is facing a huge opportunity for development of this branch of tourism. This region is a kind of „mine” of flavor, rich in a variety of tastes of products and historical Polish dishes prepared according to traditional recipes.

5

Chata góralska jako środowisko życia rodzinnego na Podhalu (XIX – początek XX wieku)

89%

HARATYK A.

Wychowanie w Rodzinie

|

2014

|

vol. IX (1/2014)

243-259

PL

Dom to miejsce szczególne dla każdego człowieka. Wraz z rodziną stanowi zazwyczaj podstawowe środowisko wychowawcze i zaspokaja elementarne potrzeby bezpieczeństwa, miłości, ciepła rodzinnego. Górale podhalańscy mogą poszczycić się wyjątkowo pięknymi chatami, budowanymi z prostych materiałów, ale z wielkim pietyzmem i dbałością o każdy detal budynku. Powyższy tekst ukazuje typową chatę podhalańską z jej wyposażeniem, funkcjami i miejscem dla każdego z mieszkańców. Podkreśla ogromne przywiązanie górali do tradycji, a także jednoczesną otwartość na wprowadzanie nowatorskich rozwiązań z zachowaniem najważniejszych, charakterystycznych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie elementów w budownictwie.

EN

Home is a special place for every human being. Along with the family it typically constitutes the basic upbringing environment and satisfies the primary needs of security, love, and family warmth. The Highlanders of the Podhale region can take pride in their exceptionally beautiful cottages, constructed of simple materials, but made with precision and with attention given to the smallest details. The above paper presents typical cottage in Podhale with its equipment, functions, and space for all its inhabitants. It emphasises the Highlanders’ great attachment to tradition and their concurrent openness to introducing new solutions while preserving the most important, specific elements in construction that are passed down from generation to generation.

6

Przedsiębiorczość indywidualna, rodzinna, lokalna. Inicjatywa gospodarcza na początku XXI wieku w gminie Nowy Targ

89%

Sałyga M.

Studia i Materiały

|

2016

|

issue 1/2016 (20)

80-87

PL

W pracy przeprowadzono antropologiczną analizę inicjatyw gospodarczych w gminie Nowy Targ na Podhalu. Przedstawione zostało podłoże kulturowe, w którym szczególną funkcję pełnią rodzina i rodzinne gospodarstwo. Omówiono opozycje takie jak: dom–świat zewnętrzny/ państwo, praca–robota, praca–dorabianie, a także wieloletnią tradycję emigracji zarobkowej. Został także poruszony aspekt mitu górala jako źródła współczesnej przedsiębiorczości lokalnej. Zaproponowano przyjęcie szerokiej perspektywy analizy przedsiębiorstwa, zawierającej opis uwarunkowań rodzinnych jednostki. Istotnym czynnikiem współczesnej, góralskiej przedsiębiorczości staje się użycie Internetu. Popularyzacja tego medium nie tylko otworzyła przed mieszkańcami Podhala nowe możliwości ekonomiczne, ale także pokazała szereg różnic społecznych. Najważniejsze z nich, warunkujące kształt osobistej przedsiębiorczości, to płeć kulturowa, wiek i wykształcenie.

EN

This paper shows an anthropological analysis of economic initiatives at Nowy Targ Commune in Podhale. Firstly, cultural background is described, in which family and family farm have a crucial meaning. Furthermore, such oppositions as: home–external world/state, intellectual work-manual labor, to work–to moonlight, and also long-term tradition of labour migration are discussed. This article proposes a wide perspective of business’ analysis, containing family causation of an individual. The Internet becomes an essential aspect of present, highlanders’ entrepreneurship. Popularization of this new medium not only brought new economic possibilities for Podhale dwellers, but also highlighted many social differences. The most important ones, shaping personal entrepreneurship, are gender, age and received education.

7

Koncepcja Bibliografii Tatr i Podtatrza. Czy wciąż aktualna?

89%

Borczuch-Białkowska M.

Biblioteka i Edukacja

|

2016

|

issue 9

PL

Idea powstania bibliografii tatrzańskiej, która obejmowałaby różne dziedziny wiedzy o Tatrach, Podhalu czy ościennych regionach, pojawiła się już w XIX wieku. Od tego czasu realizowana była z różną skutecznością przez wielu badaczy. Jednym z nich był Witold Henryk Paryski, który opracował największy bodaj, liczący około 150 000 fiszek, zbiór pozycji bibliograficznych znajdujący się po tej stronie Tatr. Kartoteka powstawała przez ponad 60 lat, a pracę nad nią, prócz Paryskiego, podjął szereg miłośników i znawców Tatr i Podtatrza. Najintensywniejszy jej rozwój przypada na lata pięćdziesiąte XX w., kiedy to pracowano nad Bibliografią Tatrzańską, finansowaną przez Polską Akademię Nauk oraz na lata siedemdziesiąte XX w., kiedy badacz opracowywał Bibliografię Tatrzańskiego Parku Narodowego. Obecnie cała kolekcja została zdigitalizowana i udostępniona wszystkim zainteresowanym za pośrednictwem internetowych baz danych.

EN

The idea of creating a bibliography of the Tatras, which would cover different areas of knowledge of the Tatra Mountains, Podhale and neighboring regions, first appeared in the 19th century. Since that time, it has been realized by many researchers. One of them was Witold Henryk Paryski, who developed probably the biggest collection of bibliographic entries located on this side of the Tatra Mountains. His file has about 150 000 records and was created over 60 years in cooperation with a lot of experts and lovers of the Tatras. The most intense development dates back to the 1950s, when Paryski worked on "Bibliography of the Tatras", financed by the Polish Academy of Sciences, and 1970s, when he compiled "Bibliography of the Tatra National Park". Nowadays, the entire collection has been digitized and made available to all those interested through online databases.

8

Bibliografia Tatr i Podhala Zofii i Witolda Paryskich – historia i współczesność

89%

Nowakowski A.

|

2016

|

vol. 9

|

issue 2(17)

31-40

PL

Region Tatr i Podhala – z uwagi na miejsce, jakie zajmuje w świadomości społecznej, ale również i w literaturze – od zawsze wymagał opracowania zestawiającego dorobek piśmienniczy związany z kulturą, geografią, etnografią i wieloma innymi dziedzinami naukowymi, a także ze sztuką i literaturą. Mniejsze lub większe zestawienia pojawiały się w drukach poświęconych Tatrom, ale mogły być one jedynie wstępnym bodźcem dla przyszłych bibliografów. W latach 30. XX w. Witold Henryk Paryski rozpoczął prace nad katalogiem obejmującym literaturę popularnonaukową odnoszącą się do całości tematyki tatrzańsko-podhalańskiej. Z biegiem czasu poszerzył zakres badań o Spisz i Orawę. Paryski miał zamiar wydać swoją bibliografię drukiem; w latach 50. XX stulecia zawiązał zespół badawczy, w skład którego weszli prócz niego: Zofia Radwańska-Paryska, Juliusz Zborowski oraz Jan Gwalbert Pawlikowski. Postępujące przez kolejne dekady prace doprowadziły do znacznego poszerzenia zawartości bibliografii. Jak szacują pracownicy Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej – liczy dziś ona 75 tysięcy fiszek i ok. 100 tysięcy kart katalogowych. W roku 2001 – na mocy testamentu Zofii Paryskiej – powołano Fundację Paryskich, której głównym zadaniem było kontynuowanie prac nad bibliografią, natomiast w roku 2015 opublikowano w zdigitalizowanej wersji ich efekt na stronach Biblioteki Tatrzańskiego Parku Narodowego. Projekt realizowany jest pod nazwą Digitalizacja fiszek z Bibliografią Tatr i Podtatrza Witolda Henryka Paryskiego.

EN

The region of the Tatra Mountains and Podhale, due to its place in social awareness and literature, has always required a description encompassing the literary output connected with its culture, geography, ethnology and many other research fields, and also with its art and literature. Smaller or larger compilations appeared in the writings related to the Tatra Mountains but they could only be regarded as an initial impulse for future bibliographers. In the 1930s W. H. Paryski began to work on a catalogue including popular science literature related to the Tatras and Podhale. In the process, he broadened the scope of research on Spisz and Orava. Paryski’s intention was to publish his bibliography in a printed form; in 1950s he created a research team which included Zofia Radwanska Paryska, Juliusz Zborowski, Jan Gwalbert Pawlikowski and himself. During the next decade their work led to a significant expansion of the contents of the bibliography. According to the Centre for Documentation of Tatra, it now contains 75,000 index cards and about 100,000 catalogue cards. In 2001, as per will of Zofia Paryska, the Paryscy Foundation was established, the main goal of which is to continue work on the bibliography. In 2015 the bibliography was published in digital form on the website of the Library of the Tatra National Park. The title of this project is Digitization of the index cards of the Bibliography of Tatra and Podtatrze of Witold Henryk Paryski.

9

Losy projektu Wielkiego słownika gwary podhalańskiej

88%

Okoniowa J.

LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa

|

2016

|

issue 22

265-276

EN

The author characterizes the unpublished materials for a dictionary of the Podhale dialect, and postulates the preparation of a digital edition.

10

Dlaczego góralki czytają Greya?

88%

Rukat R.

Barbarzyńca. Pismo Antropologiczne

|

2018

|

issue 23

138-155

EN

The starting point of reflections presented in this paper is the talk which took place during my fieldwork on the cultural role of public libraries in Podhale region in February 2016. The subject of the conversation was the book ‘Fifty Shades of Grey’ by E. L. James, read by one of the interlocutors. Describing its course and atmosphere I try to set it in three contexts: discursive, performative and institutional. By analogy to them, acts and narratives of reading appear as: cultural translation from Anglo-Saxon to Goral style, active experimentation with local cultural constructs and results of specifically shaped concept of readership animation through a library. The peculiar atmosphere of this institution as a place made in great measure by women and for women, remains influential as well. Such interpretation became possible by comparing the analyzed situation with the rest of research material, gathered with in-depth interviews and participant observation, as well as using the perspective of ‘reading as an action’, proposed by American pioneers of the anthropology of reading (Janice Radway, Elizabeth Long). The observation builds an image of public library as a place embedded in local systems of meaning, but on the other hand, favorable to socio-cultural innovations.

11

The Titles of Stories in the “Na Skalnym Podhalu” Collection by Kazimierz Tetmajer – Syntactic and Semanti

87%

Sicińska K.

Onomastica

|

2019

|

vol. 63

181-207

EN

The Titles of Stories in the “Na Skalnym Podhalu” Collection by Kazimierz Tetmajer – Syntactic and Semantic Structure, Stylistic and Textual Conditions, Functions The theme of the description and analysis are the titles of stories in the collection „Na Skalnym Podhalu” by Kazimierz Tetmajer, as well as the title of the whole book itself. The aim of this description is to indicate the formal (syntactic) and semantic differentiation of titles, to present their stylistic and textual conditions and determine the function which they have in the structure of individual stories and in the whole collection. As far as the form is concerned, one can distinguish between double (3) and simple (36) titles. A considerable number of simple titles are in the form of a sentence (10), one title represents announcements (nominal sentences), the remaining ones (25) are the titles in the form of notification. The most common and the most characteristic titles for that collection are the titles-sentences with a structure of Jak umarł Jakub Zych and determining announcements with a structure of O Wojtku cudaku. In terms of semantics, the titles of stories represent the basic type which is informative and descriptive one because they provide information on the content of stories: most often about main characters or plot themes, less frequently about the place of the action, theme or type of the text. One of the titles has an interpretative value. The titles occurring in “Na Skalnym Podhalu” strongly correlate with the style of texts in the collection, where the dominant principle is folklore. This principle is visible in the stylisation of the Podhale dialect and in the stylisation of a tale as the form of oral folk tale. Thus, the presence of dialect forms and dialect lexis as well as many proper names which were authentic lexically and often also denotatively, being connected with geographical and cultural space of the Podhale region and Tatra mountains. Furthermore, the pattern “O + miejscownik” (About + locative) referring to metatextual and pragmatic frame of oral folk tales also occurs very often. The titles of stories in the collection “Na Skalnym Podhalu” not only perform the typical delimitative, distinctive and identifying functions but also descriptive and - as in the case of the title of the whole book - integrative ones.

12

Oddział Samoobrony AK „Szerszeń” ppor./por. cichociemnego Feliksa Perekładowskiego ps. „Przyjaciel” i jego działalność na Podhalu w 1945 roku

76%

Golik D.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2023

|

vol. XXIV (LXXV)

|

issue 4(286)

123-163

EN

With the end of the German occupation and the entry of the Red Army into Poland, a new period regarding the functioning of the Polish independence underground began. The best example of which concerns the final months of the Home Army’s (Armia Krajowa, AK) activity, the process of its liquidation after January 1945, and the attempts to create completely new structures aimed at fighting the communists. One of the elements characteristic of this period was the creation of the so-called AK Self-Defence Units, such as the group codenamed „Szerszeń” that operated in Podhale from spring to summer 1945, commanded by second lieutenant/lieutenant Feliks Perekładowski „Przyjaciel” of the Silent Unseen. The group’s actions were a significant manifestation of the resistance to the „new government” in southern Małopolska, and also provided the catalyst for further underground activities by individuals associated with the resistance movement. For others, it turned out to be the last stage of the fight before they decided to leave the country and head to the west.

DE

Mit dem Ende der deutschen Besatzung und dem Einmarsch der Roten Armee in Polen begann eine neue Periode des polnischen Unabhängigkeitsuntergrunds, die am besten durch die abnehmenden Monate der Tätigkeit der Heimatarmee (Armia Krajowa, AK), den Prozess ihrer Auflösung nach Januar 1945 und die Versuche zur Schaffung völlig neuer, Strukturen zur Bekämpfung der Kommunisten veranschaulicht wird. Eines der charakteristischen Elemente dieser Periode war die Bildung der so genannten Heimatarmee-Selbstverteidigungseinheiten, wie z. B. die vom Frühjahr bis zum Sommer 1945 in der Region Podhale operierende Gruppe mit dem Codenamen „Szerszeń”, die von Cichociemny Unterleutnant/Leutnant Feliks Perekładowski „Przyjaciel” befehligt wurde. Sie war ein bedeutender Ausdruck des Widerstands gegen die „neuen Machthaber” im südlichen Kleinpolen und bildete für viele der Beteiligten den Ausgangspunkt für weitere Untergrundtätigkeiten. Für andere wiederum war es die letzte Etappe des Kampfes vor der Entscheidung, das Land zu verlassen und in den Westen zu gehen.

PL

Wraz z końcem okupacji niemieckiej i chwilą wkroczenia na tereny Polski Armii Czerwonej rozpoczął się nowy okres funkcjonowania polskiego podziemia niepodległościowego, czego najlepszym przykładem są schyłkowe miesiące działalności Armii Krajowej (AK), proces jej likwidacji po styczniu 1945 r. oraz próby tworzenia zupełnie nowych, poakowskich struktur nastawionych na walkę z komunistami. Jednym z charakterystycznych dla tego okresu elementów było powstawanie tzw. oddziałów samoobrony AK, takich jak działająca na Podhalu od wiosny do lata 1945 r. grupa o kryptonimie „Szerszeń” dowodzona przez ppor./por. cichociemnego Feliksa Perekładowskiego ps. „Przyjaciel”. Stanowiła ona znaczący na terenie południowej Małopolski przejaw oporu wobec „nowej władzy”, była też punktem wyjścia do dalszej działalności podziemnej dla wielu związanych z nią ludzi. Dla innych z kolei okazała się ostatnim etapem walki przed decyzją o opuszczeniu kraju i przedostaniu się na Zachód.

13

Mniejszość romska w Polsce:czego brakuje w koncepcji integracji?

75%

Witkowski M.

Postscriptum Polonistyczne

|

2019

|

issue 1(23)

143-156

EN

The author presents the results of own research carried out within the Romani community in two villages of the Podhale region (respectively in 2011–2017 and 2013–2016). The author focuses particularly on the reasons for differences in multiple aspects of functioning of the two groups studied. The results of own research presented and analysed in the paper are based on observations and free-form interviews with both Romani and non-Romani people.

14

Józef Pieniążek. Piewca rodzimego krajobrazu

71%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2018

|

issue 1

167-194

PL

Józef Pieniążek (1888-1953), malarz i grafik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w swej twórczości skupił się na dokumentowaniu zabytków i elementów ludowej kultury materialnej. Uczeń Leona Wyczółkowskiego, związany ze swym mistrzem przez całe życie, nie podążał za modnymi nurtami w sztuce, nigdy nie stał się – bo też się o to nie starał – modny. Ale dla konserwatorów zabytków, etnografów, badaczy krajobrazu kulturowego jego twórczość jest ważna. Pozostawił po sobie wiele udanych grafik (część zebrał w teki), wielką liczbę rysunków i akwareli. Na przełomie lat 20. i 30., z inspiracji Wyczółkowskiego, zainteresował się kulturą ludową. Zaczął utrwalać relikty dawnego stroju, zabytki tradycyjnej sztuki i architektury, często ukazywane na tle czystego jeszcze krajobrazu. Z profesorską skrupulatnością starał się wysublimować z powszechnego w jego czasach zasobu architektury ludowej obiekty najcenniejsze. W trakcie krajoznawczych wędrówek włożył dużo pracy w dokumentację regionalnych strojów, ginących zawodów, portretowanie ludzi. W 1937 r. opublikował we Lwowie tekę 40 barwnych kompozycji ukazujących stroje i typy górali, zabytki budownictwa, kultury i sztuki kościelnej i ludowej z rejonu Podhala, Orawy, Spiszu, Żywiecczyzny, Pienin, Sądecczyzny. W latach 1925-1938 uczestniczył w życiu artystycznym, brał udział w licznych wystawach, salonach i pokazach. Był aktywnym członkiem m.in. Związku Polskich Artystów Grafików.

EN

Józef Pieniążek (1888-1953) – painter and graphic artist, graduate of the Academy of Fine Arts in Cracow; in his work, he focused on documenting monuments and elements of folk material culture. Student of Leon Wyczółkowski, associated with his master throughout his life, did not follow fads in the art, he also never became – because he did not try too much – fashionable. However, for conservators of monuments, ethnographers, and cultural landscape researchers, his work is important. He left many good graphics (part of them compiled in portfolios), a large number of drawings and watercolours. In late 1920s and early 1930s, he became interested, inspired by Wyczółkowski, in folk culture. He began to perpetuate the relics of the old dress, the monuments of traditional art and architecture, often shown against the background of a clear landscape. With academic preciseness, he tried to sublimate the most valuable objects from the resource of folk architecture common in his times. During his sightseeing trips, he put a lot of effort into documenting regional costumes, disappearing professions, portraying people. In 1937 in Lviv, he published a portfolio of 40 colourful compositions featuring costumes and types of highlanders, architectural monuments, folk and sacral art and culture from the regions of Podhale, Orava, Spisz, Żywiec, Pieniny, Sądecczyzna. In 1925-1938 he participated in artistic life, took part in numerous exhibitions, salons and shows. He was an active member of the Polish Graphic Artists Association and other organisations.

15

„Gazeta Podhalańska” Problematyka, zadania i funkcje

71%

Pigoń A.

Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media

|

2018

|

issue 1(28)

27-42

PL

W artykule opisano zawartość wybranych numerów „Gazety Podhalańskiej” – periodyku ukazującego się na Podhalu w latach 1913–1935 oraz 1946–1947. Autorka skupiła się przede wszystkim na treściach politycznych obejmujących ówczesne wydarzenia, ale też kultywowanie pamięci o dziejowo ważnych momentach (jak powstanie styczniowe czy uchwalenie Konstytucji 3 Maja). Przeanalizowała treści kulturalne zawarte w tekstach literackich publikowanych na łamach czasopisma oraz w artykułach popularyzujących utwory istniejące już na rynku wydawniczym. Ponadto przedstawiła obraz kobiety, jaki wyłania się z „Gazety Podhalańskiej”: z jednej strony przełamujący stereotypy, z drugiej jednak utrwalający je. Podkreśliła rolę pamięci i tradycji, do której dużą wagę przywiązywała zarówno redakcja pisma, jak i jego czytelnicy.

EN

The article describes the content of the selected issues of “Gazeta Podhalańska”, a periodical which appeared in the Podhale region in 1913–1935 and in 1946–1947. The author focuses above all on the political content, which involves current events but also the cultivation of memory about historically important events (such as the January Uprising or the adoption of the Constitution of 3 May 1791); and cultural events, which include both literary texts which were published in the periodical, as well as the popularisation of works which already existed on the publishing market. There is also a presentation of the image of woman which is revealed in the texts of the “Gazeta Podhalańska”: on the one hand, it breaks stereotypes, but on the other hand it solidifies them. The article emphasises the role of memory and tradition, to which great significance is attached by both the editors of the periodical and its readers.

16

Rodzina podhalańska - raport z badań

63%

Kurowska K.

Tematy z Szewskiej

|

2017

|

issue Rodzina 2(19)2017

21-31

PL

W artykule zaprezentowana została część badań przeprowadzonych na obszarze Podhala dotyczących współczesnych wzorów męskości. Obowiązujące w danej społeczności wzory kulturowe są związane z wartościami ważnymi dla jej członków. Kluczową zaś wartością, mającą wyraźne przełożenie na funkcjonujący na Podhalu wzór kulturowy, a tym samym determinującą postawy i zachowania mieszkańców, jest rodzina. Istotnym aspektem badań była przytoczona analiza współczesnej rodziny podhalańskiej i relacji między jej członkami.

EN

The article is presenting part of my research on patterns of masculinity. I have analyzed the transformations taking place in the surrounding world which have an impact on the attitudes and patterns of behaviour, checking which of them have the strongest influence on the deconstruction of the cultural model of masculinity. My study therefore shows the male models that are currently being implemented in Podhale and the factors that shape them. Patterns of masculinity are very closely linked with the values prevailing in the region. The most powerful factors shaping attitudes in Podhale, are: family, religion and locality, so, an important aspect of the study was quoted analysis of the modern family Podhale and prevailing agreements between its members.

17

Rozwoju infrastruktury narciarskiej w Polsce i na terenie Podhala w świetle badań ankietowych

63%

Dorocki S., Obirek D., Raźniak P.

Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego

|

2014

|

vol. 28

59-77

PL

W okresie zachodzących współcześnie przemian ekonomicznych, społecznych, technologicznych i kulturowych następuje zmiana sposobu spędzania czasu wolnego. Cechą współczesnego wypoczynku i rekreacji, a zarazem kierunkiem ich rozwoju, jest zróżnicowana aktywność sportowa na świeżym powietrzu. Dzięki większej zamożności i mobilności mieszkańców krajów rozwiniętych, powszechnemu dostępowi do specjalistycznego sprzętu oraz szerokiej gamie oferowanych usług spędzania czasu wolnego usługi turystyczne stały się dziś egalitarne, tworząc z turystyki zjawisko masowe. Turystyka jest obecnie jedną z prężniej rozwijających się gałęzi gospodarki wielu państw świata i ma coraz większy wpływ na kreowanie rozwoju lokalnego poprzez wzrost gospodarczy i zwiększanie zatrudnienia. Obserwując popularyzację aktywnego sposobu spędzania wolnego czasu w Polsce, widzimy wzrastające zainteresowanie zwłaszcza sportami zimowymi. Narciarstwo i snowboarding są coraz bardziej lubianymi formami spędzania aktywnego wypoczynku w okresie zimowym. W odpowiedzi na zgłaszany popyt w Polsce powstaje coraz więcej ośrodków narciarskich. Wzmożony ruch turystyczny w okresie zimowym, a także konkurencja, wymuszają na właścicielach ośrodków narciarskich nowe inwestycje w celu zaspokojenia rosnących potrzeb użytkowników tych ośrodków. Konkurencyjność w tym sektorze rodzi w przedsiębiorcach konieczność poszukiwania nowych i innowacyjnych rozwiązań powodujących usprawnienia i udogodnienia dla użytkowników, oferując tym samym coraz atrakcyjniejsze formy spędzania wolnego czasu. Celem niniejszej pracy jest ocena, w oparciu o przeprowadzone badania terenowe, bieżącego stanu infrastruktury narciarskiej wraz z usługami komplementarnymi oraz oczekiwań użytkowników na terenie najbardziej popularnego regionu narciarskiego w Polsce, jakim jest Podhale. W opracowaniu poddano również analizie bariery rozwojowe ośrodków narciarskich wraz z oczekiwaniami ich użytkowników.

EN

In times of contemporary economic, social, technological, and cultural changes, what also changes is the way of spending free time. A feature of the modern leisure and recreation, and also the direction of their development is the diverse sporting activities undertaken outside of households. Furthermore, due to the greater prosperity and mobility of inhabitants in developed countries, wide access to specialized equipment and a wide range of services offered, tourist services have become more egalitarian, creating the phenomenon of mass tourism. Tourism is now one of the most dynamically developing sectors of economy in many countries in the world and has an increasing impact on local development through economic growth and an increase in employment. In Poland, in terms of popularizing active way of spending free time a progressive interest in winter sports has been observed. Skiing and snowboarding are becoming the preferred forms of spending time actively in winter. In response to the reported demand in Poland, more and more ski resorts are opened. Increased tourist traffic in winter, as well as new competition, forces the owners of ski resorts to undertake new investments, in order to meet the growing needs of users of such centers. Competitiveness in this sector causes the entrepreneurs to seek new and innovative solutions, which result in improvements and enhancements for users, thus offering more attractive ways of spending free time. The purpose of this paper is to assess the current state of ski infrastructure with complementary services and users’ expectations in the most popular ski resort in Poland, which is the Podhale Region. This is done on the basis of fieldwork carried out in said region. Also analyzed in the study are developmental barriers of ski resorts and expectations of users.

18

Inspiracje sztuką i kulturą Podhala w powojennej galanterii i biżuterii polskiej

63%

Myśliński M.

Artifex Novus

|

2021

|

issue 5

66-77

EN

The interest in the folk art of the Podhale region among Polish artists and researchers dates back to the 1880s. It resulted from the perception of the artistic value of the works created here, as well as the search for the so-called national and native art, very important for Polish culture and national identity. Inspiration with the material culture of Podhale came from, among others a great effect in the form of the success of Polish art at the Exhibition of Decorative Art in Paris in 1925. This interest did not diminish after 1945, but took other forms. At that time, numerous cooperatives were established in Poland, whose task was to create everyday objects and works of folk art, in line with the local tradition in terms of technology, iconography, ornaments, etc. In Podhale, among many produced works, a certain part was the so-called metalwork – belt buckles, shirt clips, purse fasteners, knives, etc., the shape of which was an inspiration for artists creating bracelets, brooches, pendants, etc. This assortment was supplemented with other items – made of sheet metal, bovine bone, galalite and wood, brooches, pendants, and key rings, which were primarily souvenirs brought from this very popular tourist region.

PL

Zainteresowanie sztuką ludową Podhala wśród polskich artystów i badaczy sięga lat osiemdziesiątych XIX wieku. Wynikało ono z dostrzeżenia artystycznej wartości tworzonych tam dzieł oraz poszukiwań tzw. sztuki narodowej i rodzimej, tak bardzo ważnych dla polskiej kultury i tożsamości. Inspiracje kulturą materialną i artystyczną Podhala przyczyniły się m.in. do wielkiego sukcesu polskiej ekspozycji na Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 roku. Zainteresowanie to nie zmniejszyło się po 1945 r., ale przybrało inne formy. W tym czasie powstawały w Polsce liczne spółdzielnie, których zadaniem było tworzenie przedmiotów codziennego użytku i dzieł sztuki ludowej, zgodnie z lokalną tradycją rękodzielniczą, ikonograficzną, zdobniczą itp. Pewną część produkcji stanowiła tzw. metaloplastyka – sprzączki do pasków, spinki do koszul, zatrzaski do torebek, noże, okucia fajek i in., których forma była inspiracją dla artystów tworzących dzieła biżuterii – bransoletki, broszki, wisiory itp. Asortyment ten uzupełniony został także o inne elementy – wykonywane z blachy, kości bydlęcej, galalitu i drewna broszki, wisiorki i breloki, które były przede wszystkim pamiątkami przywożonymi z tego bardzo popularnego regionu turystycznego.

19

Sursum corda. Historia Krzyża Jubileuszowego na Giewoncie

62%

Nabywaniec S., Rut T.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2014

|

issue 21

307-322

EN

The tradition of placing crosses in the region of Podhale is long and dates back to the late eighteenth century. Choosing Mount Giewont as the place of the Jubilee Cross was an obvious decision, given that its summit was very popular and well-known. This cross was placed at the top of Giewont on 8th of July 1901, and was consecrated on 19 August 1901 by Fr. Władysław Bandurski, the chancellor of the curia of Kraków. He also delivered a fie- ry sermon. The initiator and coordinator of elevating the Jubilee Cross on Giewont was the parish priest of Zakopane Fr. Kazimierz Kaszelewski. John Paul II, during his visit to Zakopane in 1997, made a reference to the cross on Giewont. Since 1997 the image of the cross on Giewont appears on the coat of arms of Zakopane. The then secretary of Pope John Paul II, Stanislaw Dziwisz, currently Cardinal and Archbishop of Krakow, has also inserted the image of the cross on his coat of arms.

20

Gustave le Bon W tej krainie nie bardzo oswojonej z cywilizacją: Podróż do Tatr w 1879 roku, rasizm naukowy i wiek XIX

62%

Staniszewski A. T.

Tematy z Szewskiej

|

2014

|

issue Rasa 4(14)/2014

64-74

PL

Tekst analizuje poglądy na temat kategorii „rasy” i jej użycia w opisie innej kultury, które odnaleźć możemy w zamieszczonej w 1887 roku przez warszawskie pismo „Wędrowiec” relacji z odbytej w 1879 roku przez Gustave’a Le Bona, francuskiego socjologa i psychologa, podróży po Tatrach i Podhalu. Artykuł traktuje mało znany epizod jako przykład działania XIX-wiecznego dyskursu podróżniczego, który używany był przez człowieka Zachodu do opisu Innego. Ten przeniknięty rasistowskimi przedsądami dyskurs ma na celu tyleż poznanie obcych, co ich egzotyzację. Ma wprowadzić znaczący dystans między prezentującym się jako przedstawiciel rozwiniętej cywilizacji obserwatorem a pozbawianym kultury, wpisywanym w porządek natury obserwowanym. Zajmujący się wybranymi fragmentami relacji Le Bona artykuł używa wprowadzonej przez Mary Louise Pratt kategorii „antypodboju”, aby pokazać sposób, w jaki uczony odbiera opisywanemu ludowi historię na rzecz historii naturalnej, pozbawiając tym samym podmiotowości. W ten sposób zapis poczynionych przez Francuza w trakcie wyprawy tatrzańskiej spostrzeżeń jawi nam się jako model innych relacji – przenikniętych „naukowym” rasizmem tekstów, które miały służyć jako intelektualne zaplecze europejskiego kolonializmu.

EN

The following paper focuses on the racial politics of the account of renowned French sociologist and psychologist Gustave Le Bon’s 1879 journey to Tatra Mountains and Podhale region, published in 1887 by the Warsaw-based magazine “Wędrowiec”. The paper treats this lesser known episode as a showcase for the specific type of racist travel discourse used by the 19th century Westerner to describe the Other. The purpose of this discourse is as well to get to know non-Western people as to make them seem more exotic and, by distancing those who observe from those who are observed, to dispute non-Westerners status as fellow civilized human beings. The paper examines fragments of Le Bon’s text and, by using Mary Louise Pratt’s idea of anti-conquest, shows how author deprives inhabitants of Podhale region of subjectivity by making them objects of natural history study. The following article presents Frenchman’s report as an example of travel narrative employing scientific racism to describe the Other, a type of text which was used as an intellectual justification for the European colonial endeavors.

Refine search results

Dowcipy o góralach a tzw. duch góralszczyzny

Mapy naturalistyczne, mapy melancholijne. Z cyklu: intermedia podhalańskie

Regionalne i ponadregionalne cechy podhalańskich pieśni zbójnickich

TURYSTYKA KULINARNA NA PODHALU

Chata góralska jako środowisko życia rodzinnego na Podhalu (XIX – początek XX wieku)

Przedsiębiorczość indywidualna, rodzinna, lokalna. Inicjatywa gospodarcza na początku XXI wieku w gminie Nowy Targ

Koncepcja Bibliografii Tatr i Podtatrza. Czy wciąż aktualna?

Bibliografia Tatr i Podhala Zofii i Witolda Paryskich – historia i współczesność

Losy projektu Wielkiego słownika gwary podhalańskiej

Dlaczego góralki czytają Greya?

The Titles of Stories in the “Na Skalnym Podhalu” Collection by Kazimierz Tetmajer – Syntactic and Semanti

Oddział Samoobrony AK „Szerszeń” ppor./por. cichociemnego Feliksa Perekładowskiego ps. „Przyjaciel” i jego działalność na Podhalu w 1945 roku

Mniejszość romska w Polsce:czego brakuje w koncepcji integracji?

Józef Pieniążek. Piewca rodzimego krajobrazu

„Gazeta Podhalańska” Problematyka, zadania i funkcje

Rodzina podhalańska - raport z badań

Rozwoju infrastruktury narciarskiej w Polsce i na terenie Podhala w świetle badań ankietowych

Inspiracje sztuką i kulturą Podhala w powojennej galanterii i biżuterii polskiej

Sursum corda. Historia Krzyża Jubileuszowego na Giewoncie

Gustave le Bon W tej krainie nie bardzo oswojonej z cywilizacją: Podróż do Tatr w 1879 roku, rasizm naukowy i wiek XIX