Search results

1

Old Polish Sources of Romantic Picture of Podole (Selected Examples)

100%

Ryba R.

Colloquia Litteraria

|

2017

|

issue 2

85-100

EN

The article considers romantic preoccupations with the traditions of the Polish Republic of Nobles. The author indicates how the Romanticism authors reached out to the history of Podolia and how literary images of Podolia are rooted in texts from older periods. She never points to individual Old-Polish texts quoted by nineteenth-century authors; she highlights, instead, how Old-Polish literature dealing with Podolia and certain anti-Turkish texts inspired Romantic authors in general. The author pays particular attention to selected motifs from Old-Polish literature that used to be employed in Romantic texts to create historical image of Podolia; among these one can distinguish such motifs as the utility of Podolian lush nature, Turkish captivity (“jasyr”), Polish-Lithuanian Eastern borderlands knight, and the soil that is fecund yet scorched by war. The article discusses sixteenth- and seventeenth-century authors, including Bartosz Paprocki, Piotr Gorczyn, and Marcin Paszkowski as well as Romantic writers such as Maurycy Gosławski, Tymon Zaborowski, and Seweryn Groza.

2

STAROPOLSKIE ŹRÓDŁA ROMANTYCZNEGO OBRAZU PODOLA (WYBRANE PRZYKŁADY)

51%

Ryba R.

Colloquia Litteraria

|

2016

|

vol. 20

|

issue 1

PL

Old-Polish Sources of the Romantic Image of Podolia The article considers romantic preoccupations with the traditions of the Polish Republic of Nobles. The author indicates how the Romanticism authors reached out to the history of Podolia and how literary images of Podolia are rooted in texts from older periods. She never points to individual Old-Polish texts quoted by nineteenth-century authors; she highlights, instead, how Old-Polish literature dealing with Podolia and certain anti-Turkish texts inspired Romantic authors in general. The author pays particular attention to selected motifs from Old-Polish literature that used to be employed in Romantic texts to create historical image of Podolia; among these one can distinguish such motifs as the utility of Podolian lush nature, Turkish captivity (“jasyr”), Polish-Lithuanian Eastern borderlands knight, and the soil that is fecund yet scorched by war. The article discusses sixteenth- and seventeenth-century authors, including Bartosz Paprocki, Piotr Gorczyn, and Marcin Paszkowski as well as Romantic writers such as Maurycy Gosławski, Tymon Zaborowski, and Seweryn Groza.

3

Podole, malowidła ścienne

44%

Dayczak-Domanasiewiczowa M.

Ochrona Zabytków

|

1963

|

issue 3

66-67

4

Tworzenie polskich kołchozów narodowościowych w ramach kolektywizacji rolnictwa na Podolu w latach 20. i 30. XX w. Przyczynek do dziejów rolnictwa na radzieckiej Ukrainie

44%

Januszkiewicz B.

Zeszyty Wiejskie

|

2020

|

vol. 26

109-126

EN

One of the most important part of Leninist policy in the 1920s and the early 1930s was collectivization of agriculture whose aim was the creation of so-called collective farms. Kolkhozes were created as a result of a forced takeover of land from farmers called “kulaki”. The establishment of collective farms in Ukraine faced the greatest resistance of the civilian population, especially the Polish population whose numerous clusters existed in the Podole region. Evidence of the authorities ruthlessness in implementing the collectivization plan was a decree from August 7 1932 about the death penalty and prison – “for stealing and wasting socialist property”. This document was called “law of five ears”. In order to break the resistance against enfranchisement of the population, the authorities intentionally evoked “great hunger” which caused the deaths of six million people.

PL

Jedną z najważniejszych części „leninowskiej polityki” w latach 20. i na początku lat 30. XX w. była kolektywizacja rolnictwa, przewidująca tworzenie tzw. kolektywnych gospodarstw. Kołchozy powstawały w wyniku przymusowego przejęcia ziemi od indywidualnych rolników nazywanych „kułakami”. Zakładanie kołchozów na Ukrainie napotykało na największy opór miejscowej ludności, szczególnie ludności polskiej, której liczne skupiska istniały m.in. w obwodzie kamieniecko-podolskim. Dowodem bezwzględności władz bolszewickich w realizowaniu planu kolektywizacji był dekret z 7 VIII 1932 r. o karze śmierci i więzienia „za wszelką kradzież lub roztrwonienie socjalistycznej własności”, nazwany przez ludność wiejską „prawem pięciu kłosów”. W celu przełamania czynnego i biernego oporu przeciwko uwłaszczeniu ludności wiejskiej władze celowo, w sposób wymuszony, wywołały „wielki głód”, który spowodował śmierć 5–6 mln ludzi.

5

Dzieje parafii pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika w Gródku Podolskim w latach 1941-1991

38%

Rozhkov V.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

vol. 118

291-334

EN

As of the end of the 18th century there were two churches in Horodok, one under the invocation of St Anne and St Anthony, and the other of St Stanislaus the Bishop and Martyr. In 1935, these temples were closed by the Soviet authorities and soon devastated, including the chapel built in 1845 in the cemetery part. Catholics in Horodok were deprived of pastoral care. The revival of religious life in Soviet Ukraine occurred during the German occupation period. The faithful regained their temples and were able to worship freely. In 1943, thanks to the efforts of the Catholics of Horodok, Rev. Franciszek Oleń from the Diocese of Lutsk began to visit the cemetery, where he celebrated Mass and administered the sacraments. Toward the end of 1944, Rev. Jan Olszański, a 25-year-old priest from the Lviv archdiocese and future bishop of the Kamianets-Podilskyi Diocese, assumed the post of parish priest in Horodok. His catechization of children, which was forbidden in the USSR, caused him to be expelled to the village of Manikowce in 1959. Over the years, pastoral care for the Catholics of Horodok was provided by commuting priests. It was not until 1970 that Rev. Franciszek Karasiewicz was assigned to St Stanislaus Parish and served there as pastor until 1977. Due to his deteriorating health, caused by constant harassment from the local authorities, the clergyman left Horodok Podilskyi and was replaced by Rev. Wladyslaw Wanags, M.I.C. At the outset of his work in Horodok, the new pastor intended to build a new church in place of the small chapel, retaining the former name of St Stanislaus the Bishop and Martyr. In 1988, despite opposition from state authorities, Rev. W. Wanags decided to begin construction of the church. On 17 September 1988 Bishop Vilhelms Ņukšs consecrated the new church in Horodok. It was the first Catholic temple established in Soviet Ukraine.

PL

Od końca XVIII wieku w Gródku Podolskim funkcjonowały dwa kościoły – jeden pw. św. Anny i św. Antoniego, drugi pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1935 roku świątynie te zostały zamknięte przez władze sowieckie, a wkrótce zdewastowane. Zamknięto także kaplicę wybudowaną w 1845 roku na cmentarzu. Katolicy z Gródka zostali pozbawieni opieki duszpasterskiej. Odrodzenie życia religijnego na Ukrainie Sowieckiej nastąpiło w okresie okupacji niemieckiej. Wierni odzyskali świątynie i mogli swobodnie sprawować nabożeństwa. W roku 1943, dzięki staraniom katolików gródeckich, zaczął do nich przyjeżdżać ks. Franciszek Oleń z diecezji łuckiej, który odprawiał w kaplicy cmentarnej Msze św. oraz udzielał sakramentów. Pod koniec 1944 roku funkcję proboszcza parafii w Gródku objął 25-letni kapłan z archidiecezji lwowskiej ks. Jan Olszański, przyszły biskup diecezji kamieniecko-podolskiej. Prowadzona przez niego katechizacja dzieci, która była w ZSRS zakazana, spowodowała, że w 1959 roku został on wydalony do wioski Manikowce. W ciągu wielu lat opiekę duszpasterską nad katolikami z Gródka sprawowali dojeżdżający kapłani. Dopiero w 1970 roku do parafii św. Stanisława skierowano ks. Franciszka Karasiewicza, który pełnił tam funkcję proboszcza do 1977 roku. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, spowodowanego nieustannym nękaniem ze strony lokalnych władz, duchowny opuścił Gródek Podolski, a na jego miejsce wyznaczono ks. Władysława Wanagsa MIC. Już na początku swojej pracy w Gródku nowy proboszcz miał zamiar w miejsce małej kapliczki zbudować nowy kościół, zachowując dotychczasowe wezwanie św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1988 roku pomimo sprzeciwu władz państwowych ks. W. Wanags zdecydował się na rozpoczęcie budowy kościoła. W dniu 17 września 1988 roku bp Vilhelms Ņukšs poświęcił nowy kościół w Gródku Podolskim. Była to pierwsza świątynia katolicka powstała na Ukrainie Sowieckiej.

6

Stan katolickiego duchowieństwa w Winnicy na Podolu w świetle spisu ludności z 1795 roku

38%

Rosowski W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2010

|

vol. 94

275-286

7

Kocioł z Podola

38%

Węgrzynowicz T.

|

2001

|

vol. LV

|

issue 55

31-46

EN

The collection of the State Archaeological Museum in Warsaw includes a large metal vessel (Fig. 1, 4, 5). Its exact findspot is unknown and only the general location in Podolia (western Ukraine) is known. The vessel was published by W. Antoniewicz (1945; 1958) and mentioned subsequently by Soviet authors (A. I. Terenožkin 1962; V. S. Bočkar’ov 1972). It belongs among vessels referred to as cauldrons, which are known mainly from Ukraine. The cauldrons are most frequently described as being made of bronze, although no analyses of metal composition have been made for them. Studies made at State Archaeological Museum have shown that the specimen in question was forged from sheet copper (List 1, fig. 3). The vessel has a hollow foot, profiled body and splayed neck. It is fitted with two vertical handles made of rods which were incised and beaten flat at both ends before being riveted to the vessel neck (Fig. 9a,b, 10). The ratio of the height of the cauldron to its rim is 71.4 cm, its weight – 14 kg. The vessel was manufactured of five sheets of sheet copper 1–2 mm in thickness, near the rim ca. 7 mm. The foot and the body were attached to each other and the bottom fixed to them in a striking manner (Fig. 6). Upper segments of the vessel are joined with horizontal rows of rivets. Given the lack of vertical riveting or traces of hammering of sheet edges (not revealed even by the X-ray analysis) we may assume that individual segments were fashioned in one piece and given their final shape on a special stand. The cauldron from Podolia is the most elaborately and uniquely ornamented vessel of its category known to date. The ornament is without exception concave (engraved and punched). It covers the foot and the neck. On the foot it occurs both on the outside (Fig. 11) and the inside (Fig. 12). On the outer surface in the upper section of the foot X-ray photography revealed yet another band of ornament based on geometric designs. The neck is ornamented on its entire surface starting from a wavy cutting out section of the lower edge of the sheet (Fig. 8). It is covered by five horizontal bands 25 do 32 mm wide bounded by horizontal lines and rows of points. The bands are filled with decorative designs varying in the degree of complexity (Fig. 4, 13). The ornament was produced with the help of at least four tools, each with a differently shaped blade. The cauldron is in a relatively good condition. The handles are only slightly collapsed inwards and the vessel wall near both the handle attachments is also sunken in (Fig. 10); the foot and the body suffered only slight deformation and there are small dents and cracks in the copper sheet. Some of these injuries probably developed after the cauldron either fell over or dropped from a height; as a result of the resulting deformation most of the rivets joining the neck to the body fell out; of eight rivets which survive today four are iron with copper lined heads – evidence of contemporary repairs made to the vessel. Of cauldrons known to date the vessel from Podolia is the largest, twice as high as other specimens of its kind. In its form it has analogies in several other strongly profiled vessels with a hollow foot (Fig. 2). Another variant is bucket-like cauldrons lacking a distinct foot (Fig. 14) having vertically riveted walls or walls hammered of half-sheets. Cauldrons of both variants may be plain or ornamented only very modestly, most frequently with araised ornament executed from the inside the vessel. In Soviet literature all forged cauldrons, irrespective of their form and ornamentation, are ascribed to the Srubnaya culture. A mound of this culture is known with certainty to have produced a bucket-like cauldron. On the basis of inventory accompanying it has been dated to the 14–13th c.BC (A. L. Nečitajlo 1975), possibly, to the 15–14th c. (A. I. Terenožkin 1982). It seems that the Srubnaya culture origin and so early a chronology may fit bucket-like vessels but not the much more technologically sophisticated strongly profiled forms with a hollow foot. Their dating may be defined on the basis of ornamentation of the Podolia specimen discussed here. It finds analogies in ornamentation of pottery and metal objects of Chornii-Lis culture (Fig. 15a–d,f), especially those originating from its younger phase, dated to 900–725 BC, as well as in the ornamentation of Scythian vessels (Fig.15e, g, h). These links suggest that the cauldron from Podolia should be dated to the 8–6th c. and it seems that a similar chronology may be ascribed to cauldrons of the same type from Antoniny in Volhynia, Tarashcha and Kuybyshev/Samara (cf.. V. S. Bočkar’ov 1972). However, evidence is insufficient to apply the same chronology to bucket-like vessels. The cauldron from Podolia presumably served religious purposes – this interpretation of the function of Scythian cauldrons bases on a reference in Herodotus (V. P. Levašova, È. R. Rygdylon 1952). Its circular handles were adjusted to suspending from a pole; the inward collapse of the handles and denting of the neck probably were caused by overloading of the suspended cauldron. The supposition that the cauldron used to be suspended is supported by the fact it features an ornament on the internal wall of its hollow foot, an ornament, which would not have been visible unless the vessel was suspended. It is also worth noting that originally the cauldron was fully watertight and was probably used for storing liquids or food.

8

Posługa duszpasterska Ojców Bernardynów w Jarmolińcach na przełomie XVIII i XIX wieku

32%

Zharuk O.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2018

|

vol. 27

|

issue 4

235-256

EN

This article entitled “Pastoral service of Bernardine Fathers in Yarmolyntsi” covers the years 1761–1832. Paweł Starżyński, the owner of the city of Yarmolyntsi, in 1761 invited Franciscan Observants – Bernardine to the pastoral ministry. It was also this year that the monastery parish was founded. In the church under the invocation of St. John of Nepomuk and St. Anthony of Padua brothers performed sacramental service and spiritual care of the local people. In addition to pastoral and preaching work it is worth mentioning the existence of a parish school. It was not only a place for lay education, but also a place of catechization of children. Additionally, the brotherhood of St. Anna was active in the parish and dealt with spiritual care of adults. After 70 years of Bernardine’s work in Yarmolyntsi, on August 20, 1832, according to the Supreme Order of the Head of the Podolia Province no 23992 to the Kamianets Spiritual Consistory, the tsarist authorities liquidated the monastery and the monks had to leave the place of their work. Monastery of Bernardine Fathers was taken over for the needs of the tsarist authorities, and the church was transferred into the hands of the Orthodox Church.

9

Szkoły parafialne na Podolu ok. 1830 roku

32%

Szczepaniak J.

Analecta Cracoviensia

|

2017

|

vol. 49

EN

There was no social agreement to educate children, especially these coming from peasantry. The meaning of school was understood by nobility, but only these who belonged to richer nobility were determined to educate their children properly. No one cared for education of poorer nobility, townspeople, and peasantry as a rule. Views which were universally avowed at that time caused reluctance towards school. It was thought that learning could spoil children and draw them aside from work on farms and in craft; this point of view was shared by peasantry, townspeople and also landowners. It was nobody’s business to found schools. The clergy and landowners did not see any need to spend money on a school and teacher, especially in poor parishes and one-village estates. Peasantry considered learning as luxury. Founding schools was difficult also because of great dispersion of Catholics. It was a problem to gather in a parish church, outside bigger towns, a bigger amount of children living in the neighbourhood necessary to open a school.Nevertheless, a handful of enthusiasts succeeded in beginning a debate considering the issue of necessity of creating of a thicker system of village and provincial schools. In the consequence of their activity in the thirties of the XIX th in Podolia region the amount of parish schools increased. There were only 17 schools of this type in the last years of independence of the Republic in bracławskie and podolskie voivodships. On the basis of data prepared for school superintendents of Vilnius University we know that in years 1804-1815 from 16 to 26 schools functioned in the Podolian guberniya. The information collected by priest Wawrzyniec Marczyński show that in 1821 there were 45 schools in Podolia region. Protocols coming from inspections carried out ten years later confirm existence of 48 schools.There were few children in parish schools. In 1804 to 17 schools 221 children were signed up. Data collected by Marczyński show that in 45 schools 753 pupils learnt, and around 1830 there were approximately 839 pupils in 48 schools.Unlike in Lithuania and Belaruses in Podolia children of poorer nobility attended schools. In northern guberniyas of the Western Country mostly peasant’s children learnt. In Podolia richer nobility educated their descendants in-house or sent them to urban schools which were situated further. Townspeople learnt in several bigger cities (Gródek, Płosrkiów, Satanów), there were hardly any peasant’s children in parish schools. A vast majority of pupils belonged to the Roman Church, although there were also pupils coming from the Orthodox Church from all states. Polish form of their surnames suggests that they were descendants of ex Uniats or they came from mixed marriages. Children from 6 to 15 years old attended school (96,6%), but there were also younger and much older ones.Teachers were laic and came from nobility. They were 35 years old at most. Graduates of secondary schools, who could not count on their own estates, started their way in looking for bread with such an occupation. The work was seasonal. Teachers teaching for a longer time were only in schools in larger cities which were opened for the whole year. In smaller schools, which were opened when there was no work in the fields, the teacher did not have a sufficient income to stay there for longer.The programme of parish schools did not differ much from the one which was taught in the old Polish period. Children were taught to read, write and also some basic arithmetic operations. Large pressure was put on religious and moral education.

PL

Nie było zgody społecznej na powszechne kształcenie dzieci, zwłaszcza chłopskich. Znaczenie szkoły rozumiała szlachta, ale tylko ta bogatsza była zdeterminowana do starannego kształcenia swoich pociech. Zasadniczo nie troszczono się o kształcenie uboższej szlachty, mieszczan i chłopów. Niechęć do szkoły wynikała z powszechnie wówczas wyznawanych poglądów. Nauka miała psuć dzieci, odciągając ich od pracy na roli i w rzemiośle. Takiego zdania byli zarówno chłopi, mieszczanie, jak i właściciele ziemscy. Nikt więc nie miał interesu, by zakładać szkoły. Duchowieństwo i właściciele ziemscy nie widzieli potrzeby wydawania pieniędzy na szkołę i nauczyciela, zwłaszcza w ubogich parafiach i majątkach jednowioskowych. Chłopi uważali naukę za zbytek. Powstawanie szkół utrudniało również wielkie rozproszenie katolików. Nie lada kłopotem było zebranie przy kościele parafialnym, poza większymi miasteczkami, większej liczby dzieci mieszkających w okolicy, koniecznej do otwarcia szkoły.Mimo to garstce zapaleńców udało się rozpocząć debatę na temat konieczności powstania gęstszej sieci szkół wiejskich i małomiasteczkowych. W efekcie ich działaności w pierwszym trzydziestoleciu XIX w. na Podolu wzrosła liczba szkół parafialnych. W ostatnich latach niepodległości Rzeczpospolitej w województwach bracławskim i podolskim istniało zaledwie 17 szkół tego typu. Na podstawie danych sporządzanych dla kuratorów Uniwersytetu Wileńskiego wiemy, że w latach 1804–1815 w guberni podolskiej funkcjonowało od 16 do 26 szkół. Z informacji zebranych przez ks. Wawrzyńca Marczyńskiego wynika, że w 1821 r. na Podolu było 45 szkół. Dziesięć lat później protokoły wizytacyjne potwierdzają istnienie 48 szkół.W szkołach parafialnych uczyło się niewiele dzieci. W 1804 r. do 17 szkół zapisanych było 221 dzieci. Z danych zebranych przez ks. Wawrzyńca Marczyńskiego wynika, że w 45 szkołach uczyło się 753 uczniów, a ok. 1830 r. w 48 placówkach – ok. 839.Inaczej niż na Litwie i Białorusi na Podolu do szkół uczęszczały dzieci uboższej szlachty. W północnych guberniach Kraju Zachodniego uczyły się przede wszystkim dzieci chłopskie. Na Podolu bogatsza szlachta kształciła swoich potomków we własnym zakresie lub wysyłała ich do dalej położonych szkół wielkomiejskich. Mieszczanie uczyli się w kilku większych miastach (Gródek, Płoskirów, Satanów), dzieci chłopskich w szkołach parafialnych prawie nie było. Zdecydowana większość uczniów należała do Kościoła rzymskokatolickiego, choć nie brakował prawosławnych z wszystkich stanów. Polska forma ich nazwisk sugeruje, że byli to potomkowie byłych unitów lub pochodzili z małżeństw mieszanych. Do szkoły uczęszczały dzieci w wieku od 6 do 15 lat (96,6%), ale zdarzali się również uczniowie młodsi i dużo starsi.Nauczycielami z zasady byli świeccy pochodzenia szlacheckiego. Mieli co najwyżej 35 lat. Absolwenci szkół średnich, niemogący liczyć na własny majątek ziemski, od takiego zajęcia rozpoczynali peregrynację za chlebem. Praca była sezonowa. Tylko w szkołach działających w dużych miastach przez cały rok zdarzali się nauczyciele uczący przez dłuższy czas. W szkołach mniejszych, otwartych poza sezonem prac rolnych, nauczyciele nie mieli wystarczającego dochodu, by wiązać z nimi swoją przyszłość.Program szkół parafialnych nie odbiegał wiele od tego, jaki obowiązywał w okresie staropolskim. Dzieci uczono czytać i pisać oraz podstawowych działań arytmetycznych. Duży nacisk kładziono na wychowanie religijne i moralne.

10

Diecezja kamieniecka około 1830 roku – parafie i dekanaty, kościoły i kaplice

32%

Szczepaniak J.

Analecta Cracoviensia

|

2015

|

vol. 47

EN

The key and basic problem in doing research about the history of the Catholic Church of Latin rite in the eastern regions of the Republic of Both Nations (the Polish-Lithuanian Commonwealth), after the regions of the Republic were included into Russian Empire, is verification of information about the changes in administrative division, numbers of parishes, churches and chapels and the number of clergy and the faithful. The difficulties refer to period 1772–1939. The data to which the researchers are usually referring were determined on the basis of fragmentary sources from Polish and West-European archives, scientific periodicals and old publications of historians. The paper’s aim is to verify the essential information about the diocese of Kamyanets, for the period before the onset of the Russian repressions following the November Uprising.

PL

Kluczowym i podstawowym problemem w badaniach nad dziejami Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego na wschodnich ziemiach Rzeczpospolitej Obojga Narodów, po rozbiorach wcielonych do Imperium Rosyjskiego, jest weryfikacja informacji dotyczących zmian w podziale administracyjnym, ilości parafii, kościołów, kaplic oraz liczby duchowieństwa i wiernych od 1772 do 1939 roku. Istniejące w obiegu naukowym, często wykorzystywane i komentowane dane zostały ustalone na podstawie szczątkowych źródeł, znajdujących się w polskich i zachodnioeuropejskich archiwach, wydawnictw prasowych oraz dawniejszych publikacji historyków. Niniejsza praca ma za zadanie zweryfikowanie podstawowych informacji o diecezji kamienieckiej przed rozpoczęciem represji rosyjskich, po upadku powstania listopadowego.

11

Wpływ Pana Tadeusza na polskie pamiętnikarstwo (na przykładzie wspomnień Aleksandra Jełowickiego)

32%

Winek T.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2016

|

vol. 2

83-97

EN

On behalf of the Lithuanian and Russian Lands Association Adam Mickiewicz issued a proclamation to Polish emigrants in France to write down their insurrectionary memories. The study discusses the texts arisen with the mentioned inspiration and published by Feliks Wrotnowski and, furthermore, documents the thesis that a part of My memories [Moje wspomnienia] by Aleksander Jełowickiis a slightly late response to Mickiewicz’s appeal. The sections concerning the childhood and youth periods of a Parisian editor were clearly situated within Sir Thaddeus’ [Pan Tadeusz] context. Polish memoirs written in France in the thirties of XIX century became a pattern for the next generation involved in the preservation of Polish cultural heritage.

PL

Adam Mickiewicz w imieniu Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich wystosował do polskich emigrantów we Francji odezwę zachęcającą do spisywania wspomnień powstańczych. Artykuł omawia powstałe z tej inspiracji prace opublikowane przez Feliksa Wrotnowskiego oraz dokumentuje tezę, że część Moich wspomnień Aleksandra Jełowickiego jest nieco spóźnioną odpowiedzią na apel Mickiewicza. Natomiast część pamiętnika dotycząca dzieciństwa i młodości paryskiego wydawcy była wyraźnie sytuowana w kontekście Pana Tadeusza. Polskie pamiętniki powstałe we Francji w latach trzydziestych XIX wieku stały się wzorcem dla kolejnego pokolenia zaangażowanego w zachowanie polskiego dziedzictwa kulturowego.

12

Unia horodelska. Skuteczny kompromis czy zarzewie przyszłych konfliktów?

32%

Nikodem J.

Zapiski Historyczne

|

2013

|

vol. 78

|

issue 3

7-38

XX

The author shows causes which led to the Union of Horodlo and attempts to prove that it provided hope for reaching a compromise in Polish-Lithuanian relations. The promising union was adversely aff ected by actions undertaken by Vytautas (Polish: Witold Kiejstutowicz), Grand Duke of Lithuania, from 1420 in connection with the Wrocław verdict formulated by Sigismund of Luxembourg and the ambitions of the Lithuanians which stemmed from the Vytautas’ “political school”. The climax of Vytautas’ liberation plans, which weakened the Union of Horodlo and jeopardised the Lithuanian patrimony of Jagiełło, fell during the years 1429–1430. After the death of Vytautas, territorial conflicts concerning Volhynia and Podole became another tinderbox in Polish-Lithuanian relations. The author examines briefly the issue of the territorial status of the lands from the 14th century. What is more, the author puts forward a thesis that it was possible to establish mutual relations on the basis of new legal regulations of Horodlo and to avoid territorial conflicts. Only when Vytautas attempted to make Lithuania a kingdom did he start a new stage in Polish-Lithuanian relations, which sooner or later had to lead to the questioning of the incorporation the conditions of Horodlo. After the short rule of Švitrigaila, who was very critical of the Union of Horodlo, Sigismund Kiejstutowicz tried to bring the situation back to normal. Discussing the Polish-Lithuanian relations after 1440, the author notices that the Polish party attempted to work out a compromise over the conflict while the Lithuanians used force to introduce modifications in the legal provisions of the union of Horodlo. Finally, the author concludes that the Union of Horodlo could have become a bridge between the two nations. Nevertheless, both the dynastic attempts of Vytautas and the controversial policy of Casimir Jagiellon at the beginning.

13

Losy świątyń i wspólnot rzymskokatolickich w obwodzie kamieniecko-podolskim (chmielnickim) w latach 1944-1964

32%

Rożkow W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2021

|

vol. 115

419-446

EN

The aim of the article is to present the Soviet religious policy towards the Roman Catholic Church in the former Kamianets-Podilskyi oblast in Ukraine in the years 1944-1964, with particular emphasis on the actions of the state authorities aimed at the eradication of Catholic sacred buildings. The action of mass shutting down of temples initiated by the Soviets at the turn of 1946-1947, although not fully implemented, brought tangible results. In the year 1964, out of over 30 Catholic churches functioning after the war, only 11 remained in the Kamianets-Podilskyi oblast (Khmelnytskyi Oblast): in Gródek Podolski, Gołuzubińce, Mynkivtsi, Manikowce, Podleśny Mukarów, Derazhnia, Kitajgród, Letychiv, Struha, Greczany and Polonne. The reasons for shutting down churches were various: lack of a permanent priest, a small number of believers, poor technical condition of the building or too small distance of the temple from other churches. Sometimes a pretext was sufficient, e.g. the allegedly urgent need to establish a community centre, school or library. In accordance with the order of the Council Representative for Religious Cults, the rooms of the closed temples could be used only for cultural and educational purposes. In reality, however, many churches, especially in rural areas, were converted into farm warehouses. Depending on the situation in individual regions, closed churches were intended for cultural, educational and economic purposes, and were often also devastated. In temples taken over by state authorities, crosses were immediately removed. In order to obliterate the sacred character of the buildings, church towers were also demolished and the facades were deformed.

PL

Celem artykułu jest przestawienie sowieckiej polityki wyznaniowej wobec Kościoła rzymskokatolickiego w obwodzie kamieniecko-podolskim (chmielnickim) na Ukrainie w latach 1944-1964, ze szczególnym uwzględnieniem przedsięwzięć władz państwowych ukierunkowanych na likwidację katolickich obiektów sakralnych. Akcja masowego zamykania świątyń rozpoczęta przez Sowietów na przełomie lat 1946-1947, mimo że nie była do końca zrealizowana, przeniosła znaczne rezultaty. W 1964 r. z ponad 30 funkcjonujących po wojnie świątyń katolickich, w obwodzie kamieniecko-podolskim (chmielnickim) pozostało jedynie 11: w Gródku Podolskim, Gołuzubińcach, Mińkowcach, Manikowcach, Podleśnym Mukarowie, Derażni, Kitajgrodzie, Latyczowie, Strudze, Greczanach i Połonnem. Pretekstem do zamykania kościołów był brak stałego duszpasterza, niewielka liczba wiernych, zły stan techniczny pomieszczeń czy też zbyt mała odległość świątyni od innych budynków sakralnych. Niekiedy powodem była np. pilna potrzeba założenia domu kultury, szkoły bądź biblioteki. Zgodnie z zarządzeniem pełnomocnika Rady ds. kultów religijnych zamknięte świątynie mogły być przeznaczone wyłącznie dla celów kulturalno-oświatowych. W rze czywistości jednak wiele kościołów, zwłaszcza na wsi, przekształcanych było na magazyny gospodarcze. W zależności od sytuacji w poszczególnych regionach zamknięte kościoły przeznaczane były na cele kulturalno-oświatowe, gospodarcze, nierzadko też ulegały dewastacji. W świątyniach przejętych przez władze państwowe natychmiast zdejmowano krzyże. By zatrzeć sakralny charakter budynków, rozbierano również wieże kościelne i deformowano fasady świątyń.

14

Juliana Wołoszynowskiego stosunek do tradycji literackiej w Opowiadaniach podolskich

32%

Ołdakowska-Kuflowa M.

|

2016

|

vol. 64

|

issue 7: Słowianoznawstwo

161-177

PL

Julian Wołoszynowski w zbiorze Opowiadań podolskich sygnalizuje tragiczny finał świata Podola, który w dzieciństwie i młodości autor poznał jako swoje naturalne środowisko. Wskazywana wcześniej przez krytyków i badaczy tradycja romantyczna i neoromantyczna jest rzeczywiście obecna w tej twórczości, jednakże trzeba w niej też zauważyć liczne i różnorodne sygnały dystansowania się od tradycyjnych wzorców. Obok tych romantycznych i neoromantycznych wskazać trzeba zastosowaną w opowiadaniach poetykę realizmu, czasami również groteski. Autorka artykułu zdecydowanie opowiada się za stanowiskiem tych, którzy widzą w Julianie Wołoszynowskim pisarza dużej klasy, dotychczas niedocenionego.

EN

Julian Wołoszynowski in the collection entitled „The Podolian Stories” signals the tragic final of the Podolian world which he got to know as his natural environment during his childhood and the youth period. The romantic and neoromantic tradition, which was earlier indicated by the critics and researchers, is indeed present in these writings, however one should notice numerous and various signals of distancing from traditional patterns. Besides romantic and neoromantic patterns the realism poetry or even grotesque should be noticed. The author of the article definitely pronounces for the position of those who perceive Julian Wołoszynowski as a first class, yet underestimated writer.

15

Nazwy miejscowe w strukturze inskrypcji nagrobnych na wiejskich nekropoliach historycznego Podola

32%

Havryliuk O.

Zeszyty Wiejskie

|

2021

|

vol. 27

193-208

EN

The subject of this article are local names in tombstone inscriptions that have survived in the rural Catholic cemeteries of historical Podolia. The aim is to analyze tchem through the prism of the classification proposed by Kazimierz Długosz. Tombstone inscriptions, treated as “texts of culture”, show the social relations of the former Podolia as a border area, identity issues, as well as cultural and economic changes.

PL

Przedmiotem niniejszego artykułu są nazwy miejscowe w inskrypcjach nagrobnych, które zachowały się na wiejskich cmentarzach katolickich historycznego Podola. Celem jest ich analiza przez pryzmat klasyfikacji zaproponowanej przez Kazimierza Długosza. Inskrypcje nagrobne, traktowane jako „teksty kultury”, ukazują relacje społeczne dawnego Podola jako terenu pogranicza, kwestie tożsamościowe, a także przemiany kulturowe i gospodarcze.

16

Monaster bazyliański w Barze w świetle wizytacji z lat 1820 i 1823

26%

Wodzianowska I.

Hereditas Monasteriorium

|

2015

|

vol. 6

291-316

EN

The history of the Bar monastery, both Orthodox and Catholic, is still waiting for an in-depth study. As dispersed archive documents are found, there emerges a fuller picture of an important institution in the history of the education system in Podolia. Visitation reports show several forms of the monastery’s activity: education, charity, pastoral ministry and economic activity. They provide information about the number, education and competences of the monastics as well as the school curriculum, number and origin of the pupils, lay teachers. The documents also make it possible to establish the contents of and analyse the monastery’s book collection as well as textbooks and teaching aids. In addition, they reveal the funds at the disposal of one of the wealthiest monasteries in the region. The visitors also compiled a full list of the monastery’s subjects and their obligations as well as the Basilians’ economic activities. The documents in question make it possible to present the situation of the Bar congregation a dozen or so years before its dissolution.

17

A Coin Hoard of Pre-Reform Shillings of the Grand Master Michael Küchmeister von Sternberg Found in Chernihivschyna

26%

Orlyk V.

Acta Archaeologica Lodziensia

|

2016

|

vol. 62

93-97

PL

W XIV i XV wieku dla Wołynia i Podola kontakty handlowe z Zakonem Krzyżackim, włączając miasto Toruń, były działaniem naturalnym. Związki te wpłynęły na obieg monetarny na wspomnianych terenach, czego świadectwem jest obecność pieniądz zakonu krzyżackiego. We wrześniu 2014 r. w Nizhinsky region, Tschernikhov oblast znaleziono skarb, w którym były monety Wielkiego Mistrza Michała Kuhmeistra von Sternberg i półgrosze Władysława Jagiełły. Do rąk autora publikacji dotarły monety krzyżackie, które opisane zostały w artykule.

EN

In the 14th and 15th centuries the trading contacts of Volhynia and Podolia with the Teutonic Order ran through the city of Toruń, which was perfectly natural. Those contacts had an influence on the circulation of coinage in the two territories named above, which is attested to by the presence of coins of the Teutonic Order. In September 2014 in the Nizhinsky region, Tschernikhov oblast, was found a hoard in which were coins struck by the Grand Master Michael Kuhmeistra von Sternberg and a half-groschen of Władysław Jagiełło. The coins of the Order, which are described in this article, passed through the hands of the author.

RU

ля українсько-руських земель, особливо Волині та Поділля в XIV-XV ст. торгівельні зв’язки із містами держави Тевтонського Ордену в Прусії, зокрема, м. Торунем були традиційними. Торгівельні вза- ємини забезпечували появу на грошовий ринок українських земель орденських монет і їхнє поширення навіть за традиційні ареали розповсюдження. У березні 2014 р. у Ніжинському районі Чернігівської області був зна- йдений монетний комплекс (гаманець) до складу якого входило сім дореформених шилінгів Великого магістра Міхаеля Кюхмайстер фон Штернберга та коронний квартник (півгріш) Владислава Ягайла.

18

Book collections which belonged to Polish families living in the Eastern Podillia province in the forepart of the 20th century: general description of the owners and composition of collections (according to the library stocks of the Vinnytsia Regional Scientific Library named after K.A. Timiriaziev, Ukraine)

26%

Karoyeva T.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2017

|

vol. Polonika w zbiorach obcych, tom specjalny

251-262

PL

W artykule opisano księgozbiory prywatne z początku XX w. Polaków z Podola Wschodniego. Zostały one znacjonalizowane przez władze sowieckie w latach 1919-1920, a obecnie są przechowywane w zbiorach Winnickiej Obwodowej Uniwersalnej Biblioteki Naukowej im. K.A. Timiriaziewa na Ukrainie. Pozostałości po tych kolekcjach liczą w sumie około 5100 tomów w językach: polskim, francuskim, rosyjskim, niemieckim, angielskim, łacińskim i ukraińskim (kolejność według liczebności). Książki pochodzą z XVI - początku XX w.; wydrukowano je w oficynach działających na ziemiach polskich oraz w innych krajach europejskich. Analizowane publikacje pochodzą z ośmiu bibliotek rodowych (ziemiańskich) oraz z 45 kolekcji prywatnych. Ich zbiór umożliwia w pewnym stopniu charakterystykę omawianych kolekcji, a także przedstawienie zainteresowań czytelniczych Polaków z Podola, ich praktyk lekturowych, sposobów wykorzystania lektury w życiu codziennym. Pozwala ponadto na ukazanie roli książki w kształtowaniu tożsamości narodowej.

EN

The article covers personal book collections belonging to the Poles residing in the Eastern part of the Podilla province, then nationalized by Soviet authorities in 1919-1920, and currently reposited in library stocks of the Vinnytsia Regional General-Purpose Scien- tific Library named after K.A. Timiriazev. There are about 5100 volumes in Polish, French, Russian, German, English, Latin and Ukrainian languages (listed in a decreasing order of books quantity) altogether. The editions were printed in the territory of Poland and other European countries in the 16th – the turn of the 20th century. The books came from eight family libraries of manor houses as well as from 45 personal collections. The available library stock makes it possible to characterize composition of the collections, the Poles’ interests and everyday life habits associated with books, as well as the role books played in the process of national identity formation.

19

Stan i sytuacja Cerkwi prawosławnej na terenie obwodu winnickiego w latach 1941-1965

26%

Szymański J.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2006

|

vol. 85

389-405

DE

Der Bezirk Winnica in Podolien (Ukraine) wurde am 27. Februar 1932 geschaffen und umfaßt eine Fläche von 26 500 km². Auf seinem Territorium gab es im Jahre 1937 1899 Dörfer, 16 Arbeitersiedlungen und 7 Städte, die 1941 von 2 390 000 Personen und 1946 von 2 037 000 Personen bewohnt wurden. Bis zur Oktoberrevlution waren in diesem Bezirk 1100 orthodoxe Kirchen geöffnet. Aber ab 1932 begann der Prozeß der massenhaften Schließung von Gebetshäusern und Kirchen. Er wurde mit solcher Konsequenz realisiert, daß bereits im Jahre 1937 offi ziell keine religiöse Gemeinschaft mehr existierte. Die praktische Möglichkeit einer Wiedergeburt des religiösen Lebens im Osten entstand erst nach dem Angriff Deutschlands gegen die UdSSR am 22. Juni 1041. In der Zeit der deutsch-rumänischen Besatzung von 1941 bis 1943 waren in diesem Gebiet 848 orthodoxe Kirchen und Gebtshäuser geöffnet. Nach dem Einmarsch sowjetischer Truppen in dieses Gebiet Mitte des Jahres 1944 konnten die Behörden die in den zwanziger und dreißiger Jahren realisierten Methoden des kämpferischen Atheismus nicht mehr anwenden und die während der Okkupationszeit konsolidierte Menge der Gläubigen nicht mehr mißachten. Die Tätigkeit der orthodoxen Kirche wurde vom Rat für Orthodoxe Kirchenangelegenheiten kontrolliert. Die Diözese Winnica, die das Territorium des Bezirks Winnica umfaßte, bildete eine der 19 zum Kiewer Exarchat gehörenden Diözesen. 1944 gab es auf ihrem Gebiet 839 orthodoxe Kirchengemeinden, vier Frauenklöster und ein Männerkloster. In der Seelsorge waren 194 Priester und 4 Diakone tätig. Am 1. Januar 1945 genehmigten die Behörden 997 religiösen Gemeinschaften, davon 839 orthodoxen, formell die Durchführung der Seelsorgetätigkeit. Dennoch kam es in den Jahren 1945-1953 zur Schließung von 217 Kirchen und eines Frauenklosters. Entschieden feindliche Aktivitäten gegen die orthodoxe Kirche unternahmen die sowjetischen Behörden erst 1959. Im Jahre 1965 funktionierten auf dem Gebiet dieses Bezirks 350 Kirchen, in denen noch 183 Priester arbeiteten. Insgesamt wurden innerhalb der 20 Jahre nach Beendigung des 2. Weltkrieges in der Ukraine 4847 Kirchen und Gebertshäuser der Russisch-Orthodoxen Kirche aus dem staatlichen Evidenzregister gestrichen. Zu besonders intensiven Übergriffen staatlicher Stellen gegen die Gläubigen kam es in den Jahren 1959-1964; in dieser Zeit wurde 81,1% der Kirchen und Gebetshäuser die Genehmigung entzogen.

20

Konfiskata kosztowności kościelnych w 1922 roku a Kościół Rzymskokatolicki na Podolu sowieckim

26%

Rosowski W.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2007

|

vol. 87

155-174

DE

Zu Beginn der zwanziger Jahre herrschte auf dem Territorium des Sowjetstaates eine schreckliche Hungersnot, die besonders das Wolgagebiet und den Kaukasus betraf. Die bolschewistischen Machthaber in Moskau machten sich diese Tragödie zunutze und erließen am 23. Februar 1922 ein Dekret über die Beschlagnahme der Kirchenschätze, die für den Spezialfonds des Zentralen Hungerhilfskomitees bestimmt werden sollten. Die wirklichen Ziele dieser Konfi szierung waren jedoch völlig andere, und das Dekret selbst lieferte den Machthabern lediglich einen bequemen Vorwand zum Angriff gegen die Kirche. Im Gefolge der Moskauer Regierung fassten die zentralen Exekutivorgane in der Sowjetukraine am 8. März 1922 dann ebenfalls einen solchen Beschluss. Bald darauf entstanden auf dem Territorium des gesamten Staates Kommissionen für die Beschlagnahme der Kirchenschätze, die unter der strikten Aufsicht und Kontrole der Tscheka arbeiten sollten. Beschlagnahmt wurden ausnahmslos alle sich in den Kirchen verschiedener Konfessionen befi ndende Wertgegenstände. Dem unmittelbaren Beginn der Konfiszierung der Kirchenschätze ging eine groß angelegte Agitationskampagne voraus. Im Gouvernement Podolien begann diese Aktion praktisch schon in der zweiten Aprilhälfte 1922 und dauerte bis Ende Juni. Bis zu diesem Zeitpunkt wurden in Podolien aus insgesamt 1048 orthodoxen Kirchen, 21 Klöstern, 81 anderen Kirchen und 188 Synagogen über 2,1 Tonne Silber, über ein halbes Kilo Gold und etwa 7000 Silberrubel sowie 60 Goldrubel konfisziert. Von diese Kampagne blieb auch die römisch-katholische Kirche in Podolien nicht verschont, die verglichen mit den anderen Konfessionen den stärksten Widerstand leistete. Die Geistlichen und Gläubigen der Diözese Kamieniec setzten sich ganz entschieden für ihre Kirchen ein, was in der Konsequenz dazu führte, dass einige Priester und Katholiken, die sich der Beschlagnahme widersetzten, verhaftet wurden und ins Gefängnis kamen. Das größte Aufsehen erregte in ganz Podolien und außerhalb seine Grenzen der Einsatz der römisch-katholischen Geistlichen und Gläubigen in Kamieniec Podolski, die offenen Widerstand gegen die Konfi szierungen leisteten. Vier Priester aus Kamieniec und mehrere Gemeindemitglieder wurden damals sogar zum Tode verurteilt, weil sie Kirchenschätze versteckt hatten, aber dieses Urteil wurde dank einer Intervention der polnischen Regierung dann in fünfjährige Gefängnisstrafen umgewandelt. Erst nach einem Jahr gelang es ihnen, ihre Freiheit wiederzuerlangen. Allerdings erlebte P. Antoni Niedzielski, der Pfarrer der Kathedrale von Kamieniec, diesen Tag nicht mehr, da er bereits im November 1922 im Gefängnis von Winnica verstorben war.

Refine search results

Old Polish Sources of Romantic Picture of Podole (Selected Examples)

STAROPOLSKIE ŹRÓDŁA ROMANTYCZNEGO OBRAZU PODOLA (WYBRANE PRZYKŁADY)

Podole, malowidła ścienne

Tworzenie polskich kołchozów narodowościowych w ramach kolektywizacji rolnictwa na Podolu w latach 20. i 30. XX w. Przyczynek do dziejów rolnictwa na radzieckiej Ukrainie

Dzieje parafii pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika w Gródku Podolskim w latach 1941-1991

Stan katolickiego duchowieństwa w Winnicy na Podolu w świetle spisu ludności z 1795 roku

Kocioł z Podola

Posługa duszpasterska Ojców Bernardynów w Jarmolińcach na przełomie XVIII i XIX wieku

Szkoły parafialne na Podolu ok. 1830 roku

Diecezja kamieniecka około 1830 roku – parafie i dekanaty, kościoły i kaplice

Wpływ Pana Tadeusza na polskie pamiętnikarstwo (na przykładzie wspomnień Aleksandra Jełowickiego)

Unia horodelska. Skuteczny kompromis czy zarzewie przyszłych konfliktów?

Losy świątyń i wspólnot rzymskokatolickich w obwodzie kamieniecko-podolskim (chmielnickim) w latach 1944-1964

Juliana Wołoszynowskiego stosunek do tradycji literackiej w Opowiadaniach podolskich

Nazwy miejscowe w strukturze inskrypcji nagrobnych na wiejskich nekropoliach historycznego Podola

Monaster bazyliański w Barze w świetle wizytacji z lat 1820 i 1823

A Coin Hoard of Pre-Reform Shillings of the Grand Master Michael Küchmeister von Sternberg Found in Chernihivschyna

Stan i sytuacja Cerkwi prawosławnej na terenie obwodu winnickiego w latach 1941-1965

Konfiskata kosztowności kościelnych w 1922 roku a Kościół Rzymskokatolicki na Podolu sowieckim