Niniejszy artykuł omawia cztery zachowane msze wciąż mało znanego polskiego kompozytora Ottona Mieczysława Żukowskiego (1867–1942). Są to: Msza polska op. 38, Trzecia msza polska op. 50 do słów Henryka Odyńca, Czwarta msza polska op. 41 do słów Marii Konopnickiej oraz zachowany w Bibliotece Naukowej we Lwowie jedynie Introit z Piątej mszy polskiej op. 81. Te wykonywane jednogłosowo lub przez chóry utwory, faktycznie były pieśniami mszalnymi, odpowiadającymi poszczególnym częściom stałym (ordinarium missae) i zmiennym (proprium missae) liturgii. Ich śpiew w języku narodowym, polskim, wzmacniał poczucie tożsamości narodowej w czasie, gdy Polski nie było na mapach Europy, oraz w naturalny sposób stawał się nośnikiem treści religijnych, przyczyniając się do ugruntowania prawd katechizmowych.
EN
Four preserved masses of the still little known Polish composer, Otton Mieczysław Żukowski (1867–1942) have been discussed in this study. The masses include: Msza polska (The Polish Mass) op. 38, Trzecia msza polska (the Third Polish Mass) op. 50 up to the lyrics of Henryk Odyniec, Czwarta msza polska (the Fourth Polish Mass) op. 41 up to the lyrics of Maria Konopnicka and only the Introit of Piąta msza polska (the Fifth Polish Mass) op. 81, preserved in the Lviv National Vasyl Stefanyk Scientific Library of Ukraine. These songs, designed for a monodic or choir performance, were in fact mass songs, which corresponded to the ordinary (ordinarium missae) and proper (proprium missae) liturgy. The performance of the songs in the Polish language strengthened the sense of national identity in the times when Poland did not exist in a geographical sense on the European map, and became a natural carrier of religious contents, contributing to the foundation of the truths of the Church.
W artykule omówionych zostało pięć tzw. mszy polskich, pochodzących ze Zbioru pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, który ukazał się drukiem w Pelplinie w 1871 roku. Msza polska to specyficzny układ pieśni, treściowo odpowiadający poszczególnym częściom Mszy św., tyle że wykonywanych w języku narodowym, co w XIX wieku nie było zjawiskiem powszechnym. W ten sposób modlitwy w języku polskim zanoszone w kościołach przyczyniały się do zachowania tożsamości narodowej i religijnej w czasie, gdy Polakom odmawiano prawa do suwerennej egzystencji.
EN
The article contains the review of five so-called Polish Masses from The Collection of Catholic Songs of Piety for Ecclesiastical and Domestic Use, which was published in Pelplin in 1871 by Szczepan Keller. These distinctive Mass hymns were arranged in the Polish language and performed during liturgies. In the 19th century this praxis was not very popular. In this way the Polish hymns helped to retain the national and religious identity, when Polish nation there could be no independent.
Prezentowany artykuł omawia ostatnich pięć tzw. mszy polskich, pochodzących ze Zbioru pieśni nabożnych katolickich do użytku kościelnego i domowego, który ukazał się w Pelplinie w 1871 roku. Msze polskie to pieśni, które śpiewane były podczas liturgii w języku narodowym, a nie w powszechnie obowiązującym jeszcze w XIX wieku języku łacińskim. W ten sposób śpiewy te w naturalny sposób edukowały religijnie Polaków oraz pomagały w zachowaniu polskości w czasach, gdy Polska rozdarta była między trzech zaborców.
EN
The article elaborates on the last five so-called Polish Masses from The Collection of Catholic Songs of Piety for Ecclesiastical and Domestic Use, which was published in Pelplin in 1871. These Polish Masses were performed during liturgies not in Latin, but in the Polish language. In this way the Polish hymns taught catechism and Catholic faith and helped to sustain the national identity in the 19th century, when Poland formally did not exist.
Przedmiotem artykułu są dwie msze z tekstem polskim, które – według typologii Stanisława Dąbka – reprezentują typ tzw. mszy polskiej, znamiennej dla twórczości polskich kompozytorów pierwszej połowy XX wieku. Autorka artykułu wybrała reprezentatywne msze braci Maklakiewi- czów, w których pierwiastek „polski” dotyczy nie tylko tytułu czy użycia polskiego tekstu, ale i elementów narodowych – w postaci idiomu rodzimego folkloru. Analizie poddane zostały Msza polska Jana A. Maklakiewicza z 1944 roku oraz Msza góralska autorstwa Tadeusza Maklakiewi- cza z roku 1981, dedykowana Papieżowi Janowi Pawłowi II.
EN
The subject matter of the article is focused on two Masses with Polish text which, in accord- ance with the typology by Stanisław Dąbek, represent the type of the so-called Polish Mass – characteristic to the works of the Polish composers of the first half of the 20th century. The author of the article has chosen Masses representative for the Maklakiewicz brothers, whose works refer to the “Polish” dimension not only in the title or by the use of Polish text but also by national elements in the form of an idiom of the native folklore. The article analyses the Polish Mass by Jan A. Maklakiewicz, composed in 1944 and the Highland Mass by Tadeusz Maklakiewicz, composed in 1981 and dedicated to the Pope John Paul II.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.