Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 18

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Polish Romanticism
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Danuta Dąbrowska (11 marca 1952 – 16 sierpnia 2018)

100%
Krukowska A., Krupiński P.
Pamiętnik Literacki
|
2019
|
vol. 110
|
issue 2
233-245
PL
Wspomnienie poświęcone jest Profesor Danucie Halinie Dąbrowskiej – historyczce literatury, krytyczce literackiej, wykładowczyni akademickiej – która przez całość zawodowej drogi związana była z Uniwersytetem Szczecińskim. Na jej dorobek składa się wiele prac naukowych z zakresu kultury literackiej polskiego romantyzmu, a zwłaszcza jego XX i XXI-wiecznych kontynuacji.
EN
The reminiscence is devoted to professor Danuta Halina Dąbrowska, a literary historian, literary critic and academic lecturer, who through her professional career was affiliated to University of Szczecin. Her achievements comprise many scholarly papers in Polish Romanticism literary culture, and especially its 20th and 21st c. continuations.
2

Pierwsza panorama. Badania nad romantyzmem w Instytucie Badań Literackich PAN (1948–1989). Rec.: Marek Kwapiszewski, Od marksizmu dogmatycznego do humanistyki rozumiejącej. Badania nad romantyzmem w IBL PAN w latach 1948–1989. Warszawa 2016

100%
Ławski J.
Pamiętnik Literacki
|
2019
|
vol. 110
|
issue 2
201-209
PL
Recenzja omawia książkę Marka Kwapiszewskiego (1946–2017) "Od marksizmu dogmatycznego do humanistyki rozumiejącej. Badania nad romantyzmem w IBL PAN w latach 1948–1989" (Warszawa 2016). Książka ta została poświęcona studiom nad literaturą polskiego i europejskiego romantyzmu, prowadzonym w okresie PRL-u w czołowym ośrodku badawczym, jakim był w latach 1946–1989 Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
EN
The review discusses Marek Kwapiszewski’s (1946–2017) book "Od marksizmu dogmatycznego do humanistyki rozumiejącej. Badania nad romantyzmem w IBL PAN w latach 1948–1989" ("From Dogmatic Marxism to the Humanities of Understanding. Research in Romanticism at The Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences between the Years 1948–1989" ). This book is devoted to studies in the literature of Polish and European Romanticism conducted in the Polish People’s Republic in the leading research centre which between the years 1946–1989 was The Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences.
3

Waśnie martyrologiczne Wielkiej Emigracji. Demokraci wobec Mickiewicza

88%
Kihara M.
Prace Literackie
|
2018
|
vol. 58
41-55
EN
Today, the martyrological discourse is one of the most conspicuous traditions of Polish Romanticism. When searching for the genesis of this discourse, one cannot overestimate the importance of the literary and political activities of Adam Mickiewicz from the autumn of 1832 to the middle of 1833. However, little is known about the problem of the resonance of Mickiewicz’s martyrological language and about how this discourse functioned in various texts of the Great Emigration. This paper attempts to answer those questions in reference to left-leaning texts of Komitet Narodowy Polski (KNP) and Towarzystwo Demokratyczne Polskie (TDP) from the 1830s. A study of the writings of KNP has led the author to the conclusion that they represent a common martyrological code of the emigration’s logosphere, while the TDP publications constitute an interesting variation of the martyrological collective imagination. The original character of the martyrological expression of the democrats stems from their views on the role of the people in regaining independence. On the other hand, certain common traits existed between TDP and Mickiewicz, which demonstrates that democrats modified the martyrological framework as a national narrative established by Mickiewicz.
4
Publication available in full text mode
Content available

Norwid (ponownie) odkryty. O postawie autora Rzeczy o wolności słowa wobec nowoczesności

88%
Grabowski M.
Przegląd Humanistyczny
|
2017
|
vol. 61(4 (459))
29-38
PL
Cyprian Norwid was considered by many researchers a poet of Polish Romanticism. The author of Vade-mecum was ahead of the times in which he lived, announcing and contesting the upcoming modernité at the same time. The aim of the article is not, however, to sum up research conducted so far on the modernity of Norwid’s work, but to show why late Romanticism is such an important category of description of the phenomenon of the author of Vade-mecum and what links his works created in the 1860s and 1880s with the manifestos of the birth of new poetry at the turn of the 19th and 20th centuries.
5

Dionizja Poniatowska – „sawantka” z Kijowszczyzny

75%
Nowicka E.
Pamiętnik Literacki
|
2020
|
vol. 111
|
issue 3
161-179
PL
Dionizja z Iwanowskich Poniatowska (1816–1868) to pochodząca z Podola filantropka, autorka artykułów prasowych i prac historycznych. Zainteresowana literaturą i historią, utrzymywała kontakty towarzyskie ze środowiskami artystycznymi w kraju i na emigracji. Znana wielu ówczesnym pisarzom (m.in. Teofilowi Lenartowiczowi, Zygmuntowi Krasińskiemu), kojarzona jest przede wszystkim z osobą Józefa Bohdana Zaleskiego, z którym łączyła ją długotrwała przyjaźń, poświadczona korespondencją obejmującą ponad 30 lat. Z listów Poniatowskiej wyłania się postać o żywej inteligencji i głębokiej uczuciowości, osadzonych na mocnym fundamencie etycznym. Wśród wielu wątków i tematów korespondencji na uwagę zasługuje temat kobiet. Poniatowska formułuje postulaty związane z podniesieniem społecznym znaczenia kobiet, wyprowadzone z biblijnej antropologii; jest w tym bliska koncepcjom Cypriana Norwida.
EN
Dionizja Poniatowska, de domo Iwanowska (1816–1868), was a woman philanthropist, author of press articles and historical papers, who originated from Podolia. She was interested in literature and history, socialised with artistic circles in Poland and on emigration, and known by many the then writers (e.g. Teofil Lenartowicz, Zygmunt Krasiński), though is linked primarily with Bohdan Zaleski with whom she established a long-lasting friendship authenticated by a correspondence of over 30 years. The letters present Poniatowska as a woman of acute intelligence and increased sensitivity placed on firm ethical basis. Among the many threads and subject raised in the correspondence, special attention is occupied by women. Poniatowska formulated postulates connected with social elevation of woman significance derived from Biblical anthropology. In this respect she is close to the concepts put forward by Cyprian Norwid.
6
Publication available in full text mode
Content available

– „To jeszcze nie dowód”. Badania nad Josephem Conradem w długim cieniu kryzysu literatury porównawczej

75%
Samsel K.
Przegląd Humanistyczny
|
2020
|
vol. 64(4 (471))
21-50
PL
The aim of the study is the synthetic presentation of the scope of methodological problems appearing during the comparative analysis of Joseph Conrad’s writings in the horizon of Polish Conrad’s world view background. To sum up, the question is how the comparative analysis concentrated on the works of Nostromo’s author within his extraordinary, hidden as well as phantomatic, Polish Romantic factors is possible. Long, lasting almost a hundred years surveys on Joseph Conrad and Polish Romantic literature should be not only revised, but also revolutionised. To reach this point, we should come back to the old schools of Wellek’s and Etiemble’s comparative literature, regarding however the renewal of the area of our research by new instruments such as Jacques Derrida’s hauntology.
7
Publication available in full text mode
Content available

Auf der Suche nach der polnischen Identitat. Zum romantischen Kulturmuster in Polen

75%
Mrożek S.
Acta Neophilologica
|
2007
|
issue IX
167-174
EN
The present article shows the moulding of the national identity of the Polish, their struggle of independence through the national uprising as well as the literature and the art. The period of a romanticism in Poland is the formation time of a national culture and myths (The Polish Messianism). They will build the mentality of Polish people during next decades. The cultural patterns formed in this period, especially the struggle of freedom and the sovereignty, will go back in the periods of a civil or a political captivity. Untill today is the Polish romanticism - as was shown in the text - an element of the national culture and tradition, which is referenced by artists. In special pieces of the literature of the period became the canon of Polish national literature.
8

Nowi Grecy, czyli polski romantyzm z niemieckim akcentem. Rec.: Maciej Junkiert, Nowi Grecy. Historyzm polskich romantyków wobec narodzin Altertumswissenschaft. Poznań 2017. „Filologia Polska”. Nr 188

63%
Zehnder C.
Pamiętnik Literacki
|
2020
|
vol. 111
|
issue 3
193-204
PL
W recenzji omówiono książkę Macieja Junkierta „Nowi Grecy. Historyzm polskich romantyków wobec narodzin Altertumswissenschaft” (2017), poświęconą postrzeganiu niemieckiej filologii klasycznej i grekomanii przez Gotfryda Ernesta Groddecka, Joachima Lelewela i Adama Mickiewicza. Przeprowadzone w ostatnich latach badania nad recepcją starożytności w polskim romantyzmie dowiodły, że paradygmat rzymski – latinitas jako system symboliczny – skompromitował się w wyniku klęski I Rzeczypospolitej i że na początku XIX stulecia doszło na polskim gruncie do „zwrotu hellenistycznego”. Śledząc ten zwrot w oryginalnych pracach niemieckiej Altertumswissenschaft, Junkiert zwraca uwagę na to, że polski historyzm charakteryzował się głęboką ambiwalencją: grecki mit był już zajęty przez (pruskich) kolonizatorów, a polscy „nowi Grecy” musieli się zmagać z niemieckim pochodzeniem swojej tożsamości symbolicznej. Książka znakomicie pokazuje splot nacjonalizmu i historyzmu na przykładzie polskiego romantyzmu uniwersyteckiego. Dzięki wnikliwemu badaniu intertekstualności filologicznej – jak można określić podejście autora – wyróżnia się także nowatorstwem metodologicznym, wysoce obiecującym dla badań polonistycznych z pogranicza filologii i historii intelektualnej.
EN
This review discusses Maciej Junkiert’s book “Nowi Grecy. Historyzm polskich romantyków wobec narodzin Altertumswissenschaft” (“The New Greeks: Historicism of Polish Romantics in the Face of the Birth of Altertumswissenschaft”, 2017) on Gotfryd Ernest Groddeck’s, Joachim Lelewel’s, and Adam Mickiewicz’s reception of German classicism and philhellenism. Recent research into the reception of antiquity within Polish Romanticism has shown how the Roman paradigm—the symbolic system of latinitas—collapsed in the wake of the Partitions of Poland and how, from around 1800 onwards, a “Hellenistic turn” took place in Polish culture. Tracing this turn back to the original works of German Altertumswissenschaft, Junkiert argues, however, that Polish historicism was characterized by a deep ambivalence: the Greek myth had already been adopted by the Prussian colonizers and the Polish “new Greeks” had to struggle with the German origin of their new symbolic identity. This book compellingly shows the intertwinement of nationalism and historicism as exemplified by the case of the Polish “academic Romanticism.” Because of careful readings in philological intertextuality—as Junkiert’s outlook might be labelled—this study provides a methodologically innovative contribution to a practice of Polish studies between philology and intellectual history.
9

„Pan Tadeusz”, czyli Księga niezamierzona

63%
Tomkowski J.
Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo
|
2019
|
issue 9(12) cz.2
169-186
EN
Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz (in English: Sir Thaddeus, or the Last Lithuanian Foray), the national epic poem, was first published in June 1834. It was perceived as a very important book, the last great epic poem in European literature. Pan Tadeusz is undoubtedly a great literary masterpiece. In my opinion, the poem is not a book just like any other book.What could it mean? We might suppose it is a special kind of book − in fact, the Book. Traditionally, this term is associated with sacred books such as Bible, Koran or Talmud. Contemporary secular version (mentioned by Oswald Spengler, Stéphane Mallarmé, Jorge Luis Borges) shows the Book as the world, the whole or the infinity. Therefore, it is worth asking why Mickiewicz lapsed into silence. Is it possible that he wrote the Book and did not want to write books any more?
10

Jak przekazywać naukową wiedzę w Internecie. (Na marginesach kolekcji "PrusPlus" w Nowej Panoramie Literatury Polskiej)

63%
Szleszyński B., Kochańska A., Niciński K.
Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej
|
2015
|
issue 21: Sztuka tracenia, sztuka rezygnacji. Samoograniczenie i autocenzura
348-359
EN
Nowa Panorama Literatury Polskiej (The New Panorama of Polish Literature, NPLP.PL) is a platform for the presentation of research results in the digital environment. It is a part of the Digital Humanities Centre at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences. It consists of separate collections, each telling a different 'scientific story' and using a different form to present content. The interdisciplinary team of the New Panorama of Polish Literature, includes literary and culture researchers, graphic designers and typographers.
11
Publication available in full text mode
Content available

POLSKOROMANTYCZNE WIDMA JOSEPHA CONRADA. PROLEGOMENA DO BADAŃ NAD POLSKIM OBLICZEM PISARZA

51%
Samsel K.
Świat Tekstów. Rocznik Słupski
|
2020
|
vol. 18
198-210
PL
Studium, czerpiąc z doświadczeń badawczych najwybitniejszych interpretatorów intertekstualności w prozie Conrada, w tym m.in. Yves’a Hervoueta, dąży do ustalenia interpretacyjnego punktu zero w wypadku badania niejasnych, a wręcz podprogowych oddziaływań romantyzmu polskiego na pisarstwo Conrada. Są one tak wieloznaczne i zróżnicowane, że – czerpiąc z tytułu imponującej monografii Hervoueta The French Face of Joseph Conrad – należałoby je określić mianem aspektu, nawet – dominanty „polskiego oblicza pisarza”. By konteksty polskoromantyczne u Conrada doprecyzować oraz uwypuklić, trzeba byłoby przetworzyć klasyczne pojęcie intertekstualności, skrzyżowawszy je z tzw. metodologią hontologiczną, u której podstaw spoczywa Derridiańska teoria widm. Syntetyczne badanie intertekstualno-komparatystyczne tomu Opowieści niepokojące z 1898 roku wskazuje, że (oprócz odwołań do Flauberta czy Merimée) równie istotne pozostają dla ujęcia Conradowskiej intertekstualności konteksty polskoromantycznej szkoły litewskiej (Mickiewicz) i ukraińskiej (Słowacki). W toku analizy – jako dwa konkurencyjne kręgi intertekstualne – powinny być zawsze oddzielane od siebie i wyodrębniane.
EN
The study, drawing from the research experience of the most prominent interpreters of intertextuality in Conrad’s prose, including Yves Hervouet, seeks to establish an interpretative zero point in the case of the study of the vague, or even subliminal influences of Polish Romanticism on Conrad’s writing. They are so ambiguous and varied that – drawing from the impressive monograph of Hervouet The French Face of Joseph Conrad – they should be described as an aspect, or even – the dominant feature of the „Polish Face of the writer”. To clarify and emphasize Polish-romantic contexts in Conrad’s texts, it would be necessary to transform the standard concept of intertextuality, crossing it with the so-called hontological methodology based on Derridian Theory of Spectres. A synthetic intertextual-comparative study of the volume Tales of Unrest from 1898 indicates that (apart from references to Flaubert or Merimée) the independent contexts of the Lithuanian (Mickiewicz) and the Ukrainian (Słowacki) School of Polish Romanticism should remain equally important for Conrad’s intertextuality. Therefore during the analysis – as two competing intertextual circles – they should always be separated and differentiated. Biogram
12

Jacek Lyszczyna (13 lipca 1954 – 20 lutego 2020)

51%
Piechota M.
Pamiętnik Literacki
|
2020
|
vol. 111
|
issue 4
273-279
13
Publication available in full text mode
Content available

Was Maurycy Mochnacki a messianist? A puzzling declaration of the author of “The Uprising of the Polish Nation in 1830–1831”

51%
Kihara M., Kihara M.
Ruch Literacki
|
2018
|
issue 4
14
Publication available in full text mode
Content available

Norwid w badaniach Rolfa Fiegutha

51%
Trybuś K.
Studia Norwidiana
|
2021
|
vol. 39
169-188
EN
This article aims discusses Rolf Fieguth’s studies of works by Norwid, focusing primarily on the German Slavist’s interpretations of the cycle Vade-mecum and the long poem Quidam. The first work reconstructed here, along with its assumptions and conclusions, is Fieguth’s 1985 study on “poetry in a critical phase”and the second is the 2005 essay on the comparative contexts of Norwid’s famous cycle (the latter was published in Polish in 2011). A lot of room is devoted in this section to Fieguth’s analysis of distortions introduced by Norwid at various levels of the poem’s organization. These remarks are complemented with an account of Fieguth’s comparatist conceptof “cultural confrontation,” which goes beyond dualistic accounts of literary creativity, revealing the invariably broad, European context of meetings between poets and texts, facilitated by the process of national cultures permeating each other. The second part of the article is devoted to Fieguth’s 2014 book Zaproszenie do „Quidama”. Portret poematu Cypriana Norwida [An invitation to Quidam. A portrait of Cyprian Norwid’s long poem]. Reflections on this publication concern not only its detailed findings about Norwid’s long poem but also the critic’s methodological assumptions, which have helped him to update the long-standing genre in the history of literature, namely the “author and his particular work” type of monograph. Among the issues addressed in the book, the article discusses, in particular, the difficulties accompanying interpretations of Quidamand the question of Norwid’s classicism. The third part of the article draws attention to Fieguth’s remarks onNorwid made in recent years (2017, 2018, 2020). The article thus summarizes Rolf Fieguth’s thirty years of research on the most important poetic achievements of the Polish poet.
PL
Autor tego artykułu stara się przedstawić badania Rolfa Fiegutha, poświęcone twórczości Norwida, koncentrując uwagę przede wszystkim na studiach wybitnego niemieckiego slawisty o cyklu poetyckim Vade-mecum i poemacie Quidam. W pierwszej kolejności rekonstrukcji tu podlegają założenia i ustalenia studium o „poezji w fazie krytycznej” z 1985 roku, a także późniejszy szkic o komparatystycznych kontekstach cyklu wierszy Norwida z 2005 roku (opublikowany po polsku w 2011 r.). Wiele uwagi w tej części artykułu poświęca się dokonanej przez Fiegutha analizie zakłóceń w poezji autora Vade-mecum na różnych poziomach organizacji wiersza. Uwagi te dopełnia charakterystyka sformułowanej przez Fiegutha koncepcji komparatystycznej „konfrontacji międzykulturowej”, która wykracza poza dualne ujęcia twórczości literackiej, odsłaniając zawsze szeroki, europejski kontekst spotkań poetów i ich tekstów uczestniczących w procesie przenikania się kultur narodowych. Druga część artykułu poświęcona jest książce Rolfa Fiegutha Zaproszenie do „Quidama”. Portret poematu Cypriana Norwida z 2014 roku. Refleksja o tej publikacji dotyczy nie tylko szczegółowych ustaleń jej autora na temat poematu Norwida, ale także przyjętych przez niego założeń metodologicznych, które pozwoliły odświeżyć dawny gatunek historii literatury, jakim była monografia typu „autor i dzieło”. Szerzej spośród zagadnień przedstawionych w tej książce autor artykułu omawia trudności towarzyszące lekturze Quidama i problematykę Norwidowskiego klasycyzmu. W trzeciej części artykułu zwraca się uwagę na pojedyncze glosy Rolfa Fiegutha do jego badań nad Norwidem, pochodzące z lat ostatnich (2017, 2018, 2020). Całość artykułu jest podsumowaniem ponad trzydziestoletnich studiów Rolfa Fiegutha nad najważniejszymi poetyckimi dokonaniami polskiego poety.
15
Publication available in full text mode
Content available

Kłopotliwe dziedzictwo wieszczów – romantyzm i paradoksy propagandy niepodległościowej w publicystyce (około)literackiej z lat 1914–1918

51%
Niewiarowska J.
|
2020
|
vol. 29
|
issue 2
95-112
EN
The work presents the problem of “dissonant” relations between Polish Romanticism and politics of the independence camp during World War I. Bas­ing on the example of two literary polemics between publicists and members of the independence propaganda machine and those of the passivist group (Henryk Elzenberg and Ludwik Szczepański, Julia Kisielewska and Wiktor Gomulicki), the text discusses the paradoxes of the propaganda discourse of the camp and the strategies used by publicists to handle the attacks of ideologi­cal enemies. In these debates, Romanticism, as well as symbols and attitudes related to it, turn out to be a “dissonant heritage,” which is examined in view of future and new Polish patriotism, and in reference to the reality of contempo­rary politics. These polemics illustrate that Romanticism was still the key word in the national discourse (as a sort of metalanguage), but on the threshold of independence, its meaning gradually became vague.
PL
W artykule przedstawiono problem „kłopotliwych” związków między pol­skim romantyzmem a polityką obozu niepodległościowego w latach I wojny światowej. Na przykładzie dwóch polemik literackich toczonych między pub­licystami i pracownikami aparatu propagandy niepodległościowej a przed­stawicielami obozu pasywistów (Henryk Elzenberg i Ludwik Szczepań­ski, Julia Kisielewska i Wiktor Gomulicki) omówiono paradoksy dyskursu propagandowego tego obozu oraz strategie, za pomocą których publicyści radzili sobie z atakami ideologicznych przeciwników. Romantyzm i powią­zane z nim symbole oraz postawy okazują się w tych dyskusjach „kłopotli­wym dziedzictwem”, które zostaje poddane rewizji w perspektywie przyszło­ści i nowego kształtu polskiego patriotyzmu oraz w odniesieniu do realiów współczesnej polityki. Polemiki te obrazują, że romantyzm jest wciąż w dys­kursie narodowym słowem kluczem (ponieważ jest rodzajem metajęzyka tego dyskursu), jednak u progu niepodległości jego znaczenie staje się coraz bardziej rozmyte.
16
Publication available in full text mode
Content available

Obraz czarnego słońca w wybranych utworach francuskich i polskich romantyków (rekonesans).

45%
Śniedziewski P.
Prace Polonistyczne
|
2015
|
vol. LXX
199-215
EN
The article’s goal is an inquiry into the main contexts, in Polish and French Romanticism, for the metaphor of black sun; the metaphor belongs with images and themes clearly marked by the experience of melancholia. There was also a significant impact of astronomical fantasies which, perhaps surprisingly, were very popular in Romanticism. Another important reference point for the present text analysis is the Biblical tradition (related mainly to Old Testament books and The Revelation). However, it must be stressed that the popularity of the metaphor of black sun, both in France and in Poland, was undoubtedly fostered by the popularity of Dürer’s print Melancholia I, and Jean-Paul Richter’s famous Speech of the Dead Christ. In works by selected authors, who represent the two language areas under discussion (including Gautier, Nerval, Słowacki, and Krasiński), it is possible to notice significant differences, which allow for asserting the existence of a different model of dissemination of the image of black sun. Inasmuch as French Romantics mostly approach the image in aesthetic and existential terms, the Polish authors clearly focus on metaphysical and historiographical approaches. It is also important that contrary to Biblical sources, where the image of black sun was often related to God’s wrath or his intervention in earthly order, as in Last Judgement, and contrary to astronomical sources, which eliminated individual perspective and clearly strived for objective approach, the metaphor of black sun in texts by Romantic authors is mostly of anthropological quality; it is an image of the human being confronted by individually experienced transience (in the existential model, closer to French Romantics), or in confrontation with time of a community (historiosophic model, which dominates in texts by Polish Romantics).
17
Publication available in full text mode
Content available

Norwid's "tatarski czyn". Between hierarchy and eruption (semantics, contexts, and consequences)

45%
Zehnder C.
Studia Norwidiana
|
2019
|
vol. 37 English Version
17-42
EN
Drawing on a scholarly polemic of the 1930s, this paper differentiates between two ways of understanding and translating Cyprian Norwid’s formula “tatarski czyn,” as ‘Tatar deed’ (from the Polish czyn) or as ‘Tatar rank’ (from the Russian chin according to the Tsarist Table of Ranks). The aim is to show how the eruptive versus the hierarchical readings of “tatarski czyn” have influenced the opinions on Norwid’s dialogic treatise Promethidion (1851) and, more generally, on his criticism of the utopian thought of Polish Romanticism and of Russian po-litics. It was Adam Mickiewicz who in the 1820s and 1830s pointed to the homonymy between czyn and chin and its potential in enacting ambivalences between the seemingly incommensurable imaginaries of eruption and hierarchy. Moreover, Mickiewicz already linked both understandings of czyn with a stereotypical Tatar, or Mongolian, “Asianness.” In this respect, Norwid’s formula is fairly conventional. What is genuinely original, however, is how Norwid turns Mickiewicz’s earlier ideas against those of the later Mickiewicz who, in his Paris Lectures on the Slavs (1840–1844), seems to glorify the “Tatar deed.” In contrast to the “bloody ladder” of Russian bureaucracy and the irrational tendency in Mickiewicz’s activism, Norwid suggests a “gradual labor” culminating in, not erupting with, the deed (Promethidion). This aspect of Norwid’s metaphorical thought is shown in a parallel reading with the philosopher August Cieszkowski who, in his Prolegomena to Historiosophy (1838), conceptualized history as a “texture of deeds” leading to institutions. Similarly, Norwid’s positive notion of the deed, i.e. his revision of Romantic activism, should be situated beyond the alternatives of eruption and hierarchy.
18

„Tatarski czyn” Norwida między hierarchią a erupcją (semantyka, konteksty, konsekwencje)

45%
Zehnder C.
Studia Norwidiana
|
2019
|
vol. 37
17-42
PL
Opierając się na polemice między Stanisławem Cywińskim a Ignacym Fikiem z lat 30. XX w. artykuł rozróżnia dwa sposoby rozumienia norwidowskiego wyrażenia „tatarski czyn”: jako ‘akcja’ lub jako ranga (z rosyjskiego czin według carskiej Tabeli rang). Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób erupcyjne i hierarchiczne odczytania „tatarskiego czynu” wpłynęły na opinie na temat Promethidiona (1851) i, szerzej, na norwidowską krytykę utopijnej myśli polskiego romantyzmu i rosyjskiej polityki. Adam Mickiewicz w latach dwudziestych i trzydziestych XIX w. wskazywał na homonimię między wyrazami czyn a czin oraz na jej potencjał w tworzeniu ambiwalencji między pozornie nieprzystającymi wyobrażeniami erupcji i hierarchii. Ponadto Mickiewicz powiązał oba rozumienia słowa czyn ze stereotypową tatarską lub mongolską „azjatyckością”. Pod tym względem sformułowanie Norwida jest konwencjonalne. Oryginalne jest jednak to, jak Norwid obraca wcześniejsze idee Mickiewicza przeciwko późniejszym poglądom autora Dziadów, który w swoich prelekcjach paryskich zdaje się gloryfikować „czyn tatarski”. W przeciwieństwie do „krwawej drabiny” rosyjskiej biurokracji i irracjonalnej tendencji w aktywizmie Mickiewicza, Norwid proponuje „stopniową pracę”, której kulminacją, a nie erupcją, jest czyn. Ten aspekt wyobraźni Norwida ukazany jest w równoległej lekturze z myślą filozofa Augusta Cieszkowskiego, który w swoich Prolegomenach do historiozofii określił historię jako „tkaninę czynów” prowadzącą do instytucji. W podobny sposób pozytywne wyobrażenie Norwida o czynie, czyli jego rewizja romantycznego akty-wizmu, powinno sytuować się poza alternatywami erupcji i hierarchii.
EN
Drawing on a scholarly polemic of the 1930s, this paper differentiates between two ways of understanding and translating Cyprian Norwid’s formula “tatarski czyn,” as ‘Tatar deed’ (from the Polish czyn) or as ‘Tatar rank’ (from the Russian chin according to the Tsarist Table of Ranks). The aim is to show how the eruptive versus the hierarchical readings of “tatarski czyn” have influenced the opinions on Norwid’s dialogic treatise Promethidion (1851) and, more generally, on his criticism of the utopian thought of Polish Romanticism and of Russian po-litics. It was Adam Mickiewicz who in the 1820s and 1830s pointed to the homonymy between czyn and chin and its potential in enacting ambivalences between the seemingly incommensurable imaginaries of eruption and hierarchy. Moreover, Mickiewicz already linked both understandings of czyn with a stereotypical Tatar, or Mongolian, “Asianness.” In this respect, Norwid’s formula is fairly conventional. What is genuinely original, however, is how Norwid turns Mickiewicz’s earlier ideas against those of the later Mickiewicz who, in his Paris Lectures on the Slavs (1840–1844), seems to glorify the “Tatar deed.” In contrast to the “bloody ladder” of Russian bureaucracy and the irrational tendency in Mickiewicz’s activism, Norwid suggests a “gradual labor” culminating in, not erupting with, the deed (Promethidion). This aspect of Norwid’s metaphorical thought is shown in a parallel reading with the philosopher August Cieszkowski who, in his Prolegomena to Historiosophy (1838), conceptualized history as a “texture of deeds” leading to institutions. Similarly, Norwid’s positive notion of the deed, i.e. his revision of Romantic activism, should be situated beyond the alternatives of eruption and hierarchy.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.