Search results

1

Myśl polska w obszarze rosyjskojęzycznym

100%

Skoczyński J.

Folia Philosophica

|

2018

|

vol. 40

EN

This paper refers to the Russians’ and Belarusians’ interests of the Polish philosophical and social thought of the 19th and 20th centuries. The Polish thought - in the wide understanding of this notion - despite the political difficulties, it is known and commented behind the eastern Polish border. Seldom the Polish thought is a point of reference for building their own intellectual self-knowledge.Art

PL

Artykuł dotyczy rosyjskiej oraz białoruskiej recepcji polskiej myśli filozoficznej i społecznej. Myśl polska - szerokim rozumieniu tego terminu - pomimo politycznych trudności, jest znana i komentowana za wschodnią granicą. Rzadko myśl polska stanowi punkt odniesienia do budowania własnej intelektualnej samowiedzy.

2

Maltuzjanizm i neomaltuzjanizm a koncepcja rodziny w polskiej myśli społecznej u schyłku XIX i w pierwszych dekadach XX wieku

84%

Bołdyrew A.

Społeczeństwo i Rodzina

|

2012

|

issue 1(30)

98-108

PL

W toczącej się w Europie i Stanach Zjednoczonych w XIX i pierwszych dekadach XX wieku dyskusji na temat rodziny, jej pozycji, struktury i zadań istotne znaczenie miały koncepcje maltuzjanizmu i neomaltuzjanizmu. Oparte były na teorii Tomasza R. Malthusa, zakładającej konieczność kontrolowania dzietności, wieku nowożeńców, ograniczenia przyrostu naturalnego, odejścia od pomagania najuboższym. Koncepcje te wywołały polemikę także wśród polskich intelektualistów i działaczy społecznych (np. Zofia Daszyńska-Golińska). Większość krytycznie odniosła się do maltuzjanizmu i neomaltuzjanizmu, zwracając uwagę na groźbę nadmiernej ingerencji w życie rodziny (zwłaszcza jej funkcji prokreacyjnej) i wartościowania ludzkiego życia kategoriami eugenicznymi (np. Ludwik Krzywicki, Aleksander Wóycicki). Propagatorem maltuzjanizmu w życiu rodzinnym i społecznym był Adam Krzyżanowski.

EN

The ideas of malthusianism and neomalthusianism made a significant impact on the discussions taking place in the 19th and at the beginning of the 20th centuries in Europe and the United States. The discussion concerned a family, its position and structure and its basic tasks. The concepts discussed were based on the theory of Thomas R. Malthus assuming the necessity to control the number of children, the age of newly married couples, the control of birth rate, the limits put on the benefits offered to the poorest citizens. The concepts evoked polemics among Polish intellectuals and social activists (Zofia Daszyńska-Golińska). Most of them criticised malthusianism and neomalthusianism drawing attention to the danger of interference in family matters (especially its procreative function) and treating human life in eugenic categories (for instance Ludwik Krzywicki, Aleksander Wóycicki). The propagator of malthusianism in family and social life was Adam Krzyżanowski.

3

Drogowskaz na rozdrożu. Życie i myśl Józefa Karola Potockiego (1854–1898)

84%

Tomasiewicz J.

Polish Biographical Studies

|

2022

|

issue 10

103-125

PL

Józef Karol Potocki (Marian Bohusz) to postać niesłusznie zapomniana, a nieomal emblematyczna dla pokolenia „niepokornych”. Wywodząca się na ogół z zdeklasowanej szlachty młoda inteligencja przełomu XIX i XX w. nadała kierunek polskiemu życiu intelektualnemu i politycznemu na co najmniej pół wieku. Oddziaływanie Bohusza na polskie życie ideowe trudno tu przecenić. Polskie uniwersum ideowe pierwszej połowy XX w. kształtowały dwa bieguny: radykalno-demokratyczny (radykalno- niepodległościowy) i narodowodemokratyczny. Za prekursora obu można uznać Potockiego. Z jednej strony wraz z Janem Ludwikiem Popławskim współtworzył fundamentalną dla myśli narodowodemokratycznej etniczną koncepcję narodu. Z drugiej jego idea połączenia emancypacji ludu i radykalnej walki niepodległościowej legła u podwalin ideologii Polskiej Partii Socjalistycznej. Bohusz był twórcą oryginalnego, choć opartego na eklektycznych źródłach, systemu ideowego. Wychodził z założenia o fundamentalnej roli energii, występującej m.in. w postaci energii społecznej, która przejawiała się w procesach psychicznych. Energia miała być motorem napędowym ewolucji prowadzącej ku coraz rozleglejszej integracji i zarazem specjalizacji. Związana z tym konieczność współdziałania warunkowała, zdaniem Potockiego, nieuchronność zorganizowania społeczeństwa na zasadach socjalistycznych. Społeczeństwo, połączone wspólnym pochodzeniem i więziami ekonomicznymi, wytwarzając swoistą kulturę, stawało się narodem. Naród w rozumieniu Potockiego opierał się na stanowiących jego większość masach ludowych, co warunkowało zerwanie z tradycjami szlacheckimi i ideą Polski historycznej. Nacjonalizm etniczny prowadził do antysemityzmu, traktującego Żydów jako ciało obce. Naród dla prawidłowego rozwoju potrzebował też własnego państwa, co tłumaczyło bezkompromisowy radykalizm niepodległościowy Potockiego.

EN

Józef Karol Potocki vel Marian Bohusz (1854–1898) was very important and influential although forgotten thinker. His ideas of evolutionary socialism and ethnic nationalism were fundamental for both main Polish political formations of the 1st half of 20th century: Polish Socialist Party (and broader Piłsudski’s camp) and National Democracy. The very fundament of Potocki’s world-view was idea of any “cosmic energy” as prime mover of evolution. The evolution leads towards broader and broader, deeper and deeper integration, towards more complex societies. In opinion of Potocki socialism (as a system based on cooperation) would be natural result of this evolution. Historical and cultural heritage transform society into nation – community bonded by biological ancestry, economic cooperation and culture. This ethnic meaning of the Polish nation excluded Jewish minority. On the other hand, the real nation are the working people (especially peasants), not ruling classes. Nation needs an independent state as instrument of autonomous development, therefore Potocki was bitterly anti-Russian. Potocki tried to propagate the idea of a common front of socialists and nationalists for independence. Polarization of Polish public opinion in the end of 19th century made his efforts unsuccessful.

Refine search results

1 Folia Philosophica

1 Polish Biographical Studies

1 Społeczeństwo i Rodzina

1 2022

1 2018

1 2012

1 Bołdyrew A.

1 Skoczyński J.

1 Tomasiewicz J.

Myśl polska w obszarze rosyjskojęzycznym

Maltuzjanizm i neomaltuzjanizm a koncepcja rodziny w polskiej myśli społecznej u schyłku XIX i w pierwszych dekadach XX wieku

Drogowskaz na rozdrożu. Życie i myśl Józefa Karola Potockiego (1854–1898)