The article presents the current state of research on a fragment of the history of the Polish military – the history of the army, i.e. land army units of the Polish Armed Forces existing in the years 1940–1947 in the West and subordinated to the legal authorities of the Republic of Poland in London, as well as prospects for the development of this research. The author focused primarily on non-serial publications which have appeared since 1945 until today. Discussing the state of research, he presented the achievements of both emigration and national historiography. In the latter, he distinguished two periods: before and after 1990. He also discussed the achievements of Western historiography in this field. The author concentrated on the most important trends in historiography so far and on the predominant trends in editing sources, memoirs, biographies and monographs, which he grouped thematically. Author also mentioned the most important archives, both Polish and foreign, in which sources necessary for the reconstruction of the history of the military of the Polish Armed Forces can be found. As far as scientific journals are concerned, the author just mentioned a few of the most important ones published in exile and two leading historical and military ones published in Poland. He also pointed to the most important Polish and foreign archives, which contain sources necessary for the reconstruction of the history of the Polish Armed Forces. The author also characterized briefly the potential of the particular scientific circles that conduct professional research on the history of the Polish Armed Forces. Discussing the prospects for the development of this research, he pointed out the suggested directions and topics that remain undiscovered. He stressed that there are still many areas awaiting scientific exploration. Casting light on the results of the investigations, including new findings, opens up the possibility of writing many articles, including source papers, because many aspects of the functioning of the Polish Armed Forces are still unexplored. It is also a field for many monographs and syntheses.
RU
В статье анализируется современное состояние исследований определенного отрезка истории сухопутных войск Польских вооруженных сил, существовавших в 1940–1947 годах и подчиненных законным органам власти Польской Республики, действовавшим в Лондоне, а также перспективы развития этих исследований. Автор обратился в первую очередь к книжным публикациям, изданным в период с 1945 года до наших дней. Анализируя состояние исследований, он представил достижения как эмигрантской, так и национальной историографии, в которой он различал два периода – до и после 1990 года, но также отметил и достижения западной историографии в этой области. Автор сосредоточил свое внимание на наиболее важных ее направлениях и доминирующих тенденциях в работе с источниками, воспоминаниями, биографиями и монографиями, которые он сгруппировал по темам. Что касается научных журналов, то он упомянул лишь несколько наиболее важных, издаваемых в изгнании, и два ведущих военно-исторических издания, опубликованных в стране. Кроме того, автор указал на наиболее важные польские и зарубежные архивы, содержащие документальные источники, необходимые для осмысления истории армии Вооруженных сил Польши. Он также сделал общее описание потенциала отдельных научных сообществ, которые проводят профессиональные исследования по истории Польских вооруженных сил. Анализируя перспективы развития исследований данной тематики, автор подчеркнул наиболее постулируемые направления, а также темы, которые все еще ждут своих первооткрывателей, и отметил их существенное количество. Обнародование результатов исследований, в том числе недавних открытий, создает условие для появления различных научных статей, поскольку до сих пор многие аспекты функционирования армии Польских вооруженных сил остаются неисследованными. Этот материал может послужить основой как для монографий, так и для синтезирующих работ.
PL
Artykuł ukazuje aktualny stan badań nad wycinkiem historii oręża polskiego – dziejami wojska, czyli jednostek lądowych Polskich Sił Zbrojnych istniejących w latach 1940–1947 i podporządkowanych legalnym władzom Rzeczypospolitej funkcjonującym w Londynie, a także perspektywy rozwoju tych badań. Autor skupił swą uwagę przede wszystkim na publikacjach zwartych, które ukazały się od 1945 r. poczynając, aż do dziś. Omawiając stan badań, przedstawił dokonania zarówno historiografii emigracyjnej, jak i krajowej. W tej ostatniej wyróżnił dwa okresy – przed i po 1990 r. Omówił również dokonania historiografii zachodniej na tym polu. Autor skoncentrował swą uwagę na najważniejszych nurtach dotychczasowej historiografii oraz dominujących trendach dotyczących edycji źródeł, wspomnień, biografistyki oraz monografii, które pogrupował tematycznie. Co do czasopism naukowych wymienił jedynie kilka najważniejszych wychodzących na uchodźstwie oraz dwa czołowe tytuły historyczno-wojskowe wydawane w kraju. Wskazał również na najważniejsze archiwa polskie i zagraniczne, w których znajdują się źródła dokumentujące dzieje wojska Polskich Sił Zbrojnych. Dokonał również ogólnej charakterystyki potencjału poszczególnych środowisk naukowych, które prowadzą profesjonalne badania nad historią Polskich Sił Zbrojnych. Omawiając perspektywy rozwoju tych badań, wskazał postulowane ich kierunki oraz tematykę, która czeka na swoich odkrywców. Zaakcentował, że nadal istnieje wiele obszarów oczekujących naukowej eksploracji. Naświetlenie wyników badań, w tym nowych ustaleń, otwiera możliwość opracowania wielu artykułów, w tym również mających charakter referatów materiałowych, ponieważ wiele aspektów funkcjonowania wojska Polskich Sił Zbrojnych pozostaje cały czas niezbadanych. To również pole dla wielu monografii, ale także ujęć syntetyzujących.
The article presents the current state of research on a fragment of the history of the Polish military – the history of the army, i.e. land forces of the Polish Armed Forces existing in the years 1940–1947 and subordinated to the legal authorities of the Republic of Poland in London, as well as prospects for the development of this research. The author focused primarily on non-serial publications which have appeared since 1945 until today. Discussing the state of research, he presented the achievements of both emigration and national historiography. In the latter, he distinguished two periods: before and after 1990. He also discussed the achievements of Western historiography in this field. The author concentrated on the most important trends in historiography so far and on the predominant trends in editing sources, memoirs, biographies and monographs, which he grouped thematically. As far as scientific journals are concerned, the author just mentioned a few of the most important ones published in exile and two leading historical-military ones published in Poland. He also pointed to the most important Polish and foreign archives, which contain sources necessary for the reconstruction of the history of the Polish Armed Forces. The author also characterized briefly the potential of the particular scientific circles that conduct professional research on the history of the Polish Armed Forces. Discussing the prospects for the development of this research, he pointed out the suggested directions and topics that remain undiscovered. He stressed that there are still many areas awaiting scientific exploration. Casting light on the results of the investigations, including new findings, opens up the possibility of writing many articles, including source papers, because many aspects of the functioning of the Polish Armed Forces are still unexplored. It is also a field for many monographs and syntheses. The author concluded his deliberations with a short summary referring to the challenges and opportunities as well as possible risks and threats to future research.
RU
В статье анализируется современное состояние исследований определенного отрезка истории сухопутных подразделений Польских вооруженных сил, существовавших в 1940–1947 годах и подчиненных законным органам власти Польской Республики, действовавшим в Лондоне, а также перспективы развития этих исследований. Автор обратился в первую очередь к книжным публикациям, изданным в период с 1945 года до наших дней. Анализируя состояние исследований, он представил достижения как эмигрантской, так и национальной историографии, в которой он различал два периода – до и после 1990 года, но также отметил и достижения западной историографии в этой области. Автор сосредоточил свое внимание на наиболее важных ее направлениях и доминирующих тенденциях в работе с источниками, воспоминаниями, биографиями и монографиями, которые он сгруппировал по темам. Что касается научных журналов, то он упомянул лишь несколько наиболее важных документов, издаваемых Польшей в изгнании, и два ведущих военно-исторических издания, опубликованных в стране. Кроме того, автор указал на наиболее важные польские и зарубежные архивы, содержащие документальные источники, необходимые для осмысления истории армии Вооруженных сил Польши. Он также сделал общее описание потенциала отдельных научных сообществ, которые проводят профессиональные исследования по истории Польских вооруженных сил. Анализируя перспективы развития исследований данной тематики, автор подчеркнул наиболее постулируемые направления, а также темы, которые все еще ждут своих первооткрывателей, и отметил их существенное количество. Обнародование результатов исследований, в том числе недавних открытий, создает условие для появления различных научных статей, поскольку до сих пор многие аспекты функционирования армии Польских вооруженных сил остаются неисследованными. Этот материал может послужить основой как для монографий, так и для синтезирующих работ. Статья резюмируется кратким изложением проблемных моментов и возможностей, а также возможных рисков и угроз для будущих исследований.
PL
Artykuł ukazuje aktualny stan badań nad wycinkiem historii oręża polskiego – dziejami wojska, czyli jednostek lądowych Polskich Sił Zbrojnych istniejących w latach 1940–1947 i podporządkowanych legalnym władzom Rzeczypospolitej funkcjonującym w Londynie, a także perspektywy rozwoju tych badań. Autor skupił swą uwagę przede wszystkim na publikacjach zwartych, które ukazały się od 1945 r. poczynając aż do dnia dzisiejszego. Omawiając stan badań, przedstawił dokonania zarówno historiografii emigracyjnej, jak i krajowej. W tej ostatniej wyróżnił dwa okresy – przed i po 1990 r. Omówił również dokonania historiografii zachodniej na tym polu. Autor skoncentrował swą uwagę na najważniejszych nurtach dotychczasowej historiografii oraz dominujących trendach dotyczących edycji źródeł, wspomnień, biografistyki oraz monografii, które pogrupował tematycznie. W odniesieniu do czasopism naukowych jedynie wymienił kilka najważniejszych wychodzących na Uchodźstwie oraz dwa czołowe tytuły historyczno-wojskowe wydawane w Kraju. Wskazał również na najważniejsze archiwa polskie i zagraniczne, w których zasobach znajdują się źródła niezbędne w odtwarzaniu dziejów wojska Polskich Sił Zbrojnych. Dokonał również ogólnej charakterystyki potencjału poszczególnych środowisk naukowych, które prowadzą profesjonalne badania nad historią Polskich Sił Zbrojnych. Omawiając perspektywy rozwoju tych badań, wskazał postulowane ich kierunki oraz tematykę, która czeka na swoich odkrywców. Zaakcentował, że nadal istnieje wiele obszarów oczekujących na naukową eksplorację. Naświetlenie dotychczasowego dorobku, w tym nowych ustaleń, pozwala dostrzec perspektywy dalszego rozwoju badań, ponieważ wiele aspektów funkcjonowania wojska Polskich Sił Zbrojnych pozostaje cały czas niezbadanych. Swe rozważania autor zamknął krótkim podsumowaniem odnoszącym się do wyzwań i szans oraz ewentualnego ryzyka i zagrożeń dla przyszłych badań.
Aleksander Smoliński dokonał recenzji czterotomowej publikacji: Tadeusz Dubicki, Andrzej Suchcitz, Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939–1945. Słownik biograficzny, t. 1–4 (Łomianki: Wyd. LTW, 2009–2019).
During the Second World War almost 90,000 men – Polish citizens who previously were soldiers in the German army, served in the Polish Army in Exile. This means that by May 1945 almost every third man who wore a battledress with ‘Poland’ on his shoulder titles at some point in the past wore a feldgrau uniform. Those who returned home after war ended, most of whom were from Silesia, Pomerania, Warmia and Mazury, for many years disappeared from collective memory, their stories absent both from the public as well as the private sphere. This article focuses on the often complicated journeys those soldiers had to undertake to find a place for themselves in the Polish Army.
PL
Do zakończenia II wojny świato wej w szeregach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie znalazło się prawie 90 tysięcy żołnierzy – obywateli polskich, którzy wcześniej służyli w armii niemieckiej. Tak więc niemalże co trzeci żołnierz, który miał napis „Poland” na swoim wojskowym uniformie, w jakimś momencie życia nosił mundur Wehrmachtu. żołnierze pochodzący głównie ze Śląska, Pomorza, Warmii i Mazur, zwłaszcza ci, którzy po wojnie wrócili do kraju, na wiele lat zniknęli z pamięci zbiorowej, a ich historie są nieobecne zarówno w przestrzeni publicznej, jak i prywatnej. Poniższy artykuł przybliża skomplikowane drogi, jakie nierzadko musieli oni przejść, aby znaleźć się w Polskich Siłach Zbrojnych.
Zakończenie II wojny światowej w Europie nie przyniosło Polakom oczekiwanego rozwiązania. Mimo iż odwieczny wróg – hitlerowskie Niemcy – leżały w gruzach, to powrót do kraju w jego ówczesnych realiach politycznych był dla większości polskiej emigracji niemożliwy do przyjęcia. Sytuacja uległa pogorszeniu w lipcu 1945 r., kiedy zarówno Wielka Brytania jak i Stany Zjednoczone uznały za legalny Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Władze polskie w Warszawie rozpoczęły rozmowy z dyplomacją amerykańską na temat obecności Polaków w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec oraz w kwestii likwidacji Polskich Sił Zbrojnych stacjonujących w Wielkiej Brytanii. Mimo iż legalne władze polskie przebywające na wygnaniu w Londynie nie były już podmiotem negocjacji Amerykanie nie mogli nie pamiętać ich wkładu w zwycięstwo nad III Rzeszą i wspólnej walki na wielu frontach ostatniej wojny. Te i inne zaszłości wpływały na trudność polsko-amerykańskich relacji w pierwszych latach po II wojnie światowej
EN
The end of World War II in Europe did not bring to the Poles the expected solution. Although the enemy – the Nazi Germany – was defeated, the return of Poles to their country in its contemporary political realities was unacceptable for the majority of the Polish exile. The situation worsened in July 1945, when both the United Kingdom and the United States recognized as legal the Polish Provisional Government of National Unity. The Polish authorities in Warsaw started the political offensive on the bringing back home Polish Displaced Persons in the American occupation zone of Germany and on the liquidation of the Polish Armed Forces stationed in the UK. Although the legitimate Polish government-in-exile was no longer the side of negotiations, the Americans could not forget the Polish contribution to the victory over the Third Reich and comradeship. This events affect the difficulty of Polish-American relations in the early years of the post-war period.
Niniejszy artykuł omawia kwestie opracowywania w latach 1941-1944 w Sztabie Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych planów rozbudowy i rozwoju wojsk lądowych w okresie po zakończeniu II wojny światowej. Przyszły rozwój Wojska Polskiego uwzględniał zarówno wykorzystanie jednostek znajdujących się pod operacyjnym dowództwem Aliantów, jak również wcielenie kilkuset tysięcy Polaków internowanych lub więzionych na terenie Francji, Szwajcarii, Niemiec, Węgier i Rumunii. Ostatecznie tzw. Plan „P” uwzględniał rozbudowę wojsk lądowych do poziomu ponad 470 tys. żołnierzy. W artykule poruszono także kwestię sceptycznego podejścia władz brytyjskich do możliwości realizacji ww. planu, aż do ostatecznego odrzucenia polskiej koncepcji jesienią 1944 roku. Dodatkowo w artykule dokonano pobieżnego porównania planowanego rozwoju osobowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie z ludowym Wojskiem Polskim (liczącego w 1945 roku 400 tys. żołnierzy, ale w 1947 roku już tylko 147 tys.), wskazując, że poziom sił Planu „P” byłby najprawdopodobniej nie do utrzymania w warunkach powojennych.
EN
This paper considers the creation of plans for the expansion and development of the Polish land forces in the post-World War II period, which were carried out between 1941 and 1944 at the General Staff of the Polish Armed Forces. The future development of the Polish Army included both the use of units under Allied operational command and the recruitment of several hundred thousand Poles either interned or imprisoned in France, Switzerland, Germany, Hungary and Romania. Finally, the so-called Plan ‘P’ anticipated the expansion of the ground forces to a level of more than 470,000 troops. The article also refers to the sceptical approach of the British authorities to the possibility of implementing the mentioned plan, until the final rejection of the Polish concept in the autumn of 1944. In addition, the article makes a brief comparison between the planned personnel development of the Polish Armed Forces in the West and the People’s Army of Poland (which consisted of 400,000 soldiers in 1945 and only 147,000 in 1947), pointing out that the personnel level of Plan ‘P’ would most probably be impossible to maintain in post-war conditions.
Der Autor beschreibt minutiös die Entstehung und den Kampf der 2. polnischen Infanterieschützen-Division in Frankreich im Jahre 1940. Diese Division war ein Teil der Polnischen Streitkräfte im Westen, welche in Frankreich 1939-40 gebildet wurden. Im Juni 1940 wurden bei dem Westfeldzug über 13.000 Soldaten der 2. polnischen Infanterieschützen-Division unter dem Kommando von Bronisław Prugar-Ketling in Frankreich vom Nachschub abgeschnitten und zur Schweizer Grenze gedrängt. Die Division kämpfte einige Tage gegen die viel grösseren deutschen Einheiten. Um der Gefangennahme zu entgehen, überschritten die Soldaten die französisch-schweizerische Grenze und wurden in der Schweiz bis zum Kriegsende interniert.
PL
2. Dywizja Strzelców Pieszych (2. DSP), franc. 2e Division d’Infanterie Polonaise (2e DIP), była drugą pełną jednostką wojskową piechoty PSZ na Zachodzie w latach 1939-1940, która – oprócz 1. Dywizji Grenadierów – wzięła udział w kampanii czerwcowej 1940 r. we Francji. W kampanii francuskiej 1940 r. dywizja toczyła, mimo niepełnego wyposażenia, walki z przeważającymi siłami Wehrmachtu w Alzacji. Po ustaniu możliwości oporu, 20 czerwca, większość sił dywizji przekroczyła granicę szwajcarską i została internowana w tym kraju.
The Women’s Auxiliary Service was established in 1941 after the conclusion of the Sikorski–Mayski agreement. The first women’s military troops were created in 1941 in the Polish Armed Forces in the Soviet Union. Women served as nurses, doctors, liaison officers and they worked in common-room and military departments. Many female soldiers organized educational activities for soldiers and participated in shaping their attitudes. At the beginning, military authorities did not conduct the propaganda work for women who were serving in the Women’s Auxiliary Service. The Welfare and Education Department in the Main Inspectorate of WAS was established in January 1943 The most important goal of this institution was to organize the propaganda work for female soldiers, who also continued to organize educational activities for soldiers.
PL
Pomocnicza Służba Kobiet powstała w 1941 r. po zawarciu układu Sikorski–Majski i utworzeniu PSZ w Związku Radzieckim. Pierwsze pododdziały kobiece powstały w Buzułuku, w Punkcie Zbornym PSK i były one przydzielane do tworzonych wówczas 5. i 6. Dywizji Piechoty. Pierwszy rozkaz organizacyjny został ogłoszony w styczniu 1942 r., a kolejne w czerwcu i grudniu 1942 r. oraz w lipcu 1944 r. Ochotniczki PSK pełniły tylko służbę pomocniczą, na tyłach armii – były lekarkami, pielęgniarkami, sanitariuszkami, łączniczkami, świetliczankami, a także wykonywały zadania administracyjne i gospodarcze. Duża część ochotniczek realizowała zadania wychowawczo-propagandowe, prowadząc świetlice i organizując zajęcia oświatowe dla żołnierzy PSZ. Na początku nie zawsze były możliwości i odpowiednia ilość czasu, aby realizować zadania wychowawcze wśród ochotniczek. Dopiero w styczniu 1943 r., w wyniku rozbudowy PSK powołano Referat Wychowania i Oświaty w Inspektoracie Głównym PSK, do którego zadań należało nie tylko prowadzenie pracy kulturalno-oświatowej wśród żołnierzy PSZ, ale również wychowanie obywatelskie i ideowe ochotniczek PSK. Od tego momentu, w pracy oświatowo-wychowawczej PSK wyodrębniono dwa kierunki. Jeden z nich dotyczył wychowania i kształtowania postaw ochotniczek PSK, a w ramach drugiego kontynuowano działalność oświatowo-wychowawczą wśród żołnierzy.
The Polish Armed Forces in the West had already begun to be formed in France in September 1939. From the beginning not only Roman Catholics but also representatives of different religious minorities living in the Second Republic of Poland joined it. In the Second Polish Corps in Italy, commanded by General Władysław Anders, 36 Muslims were serving in September 1945. At least 3 persons belonging to other military units of the Polish Armed Forces in the West were Muslims. In the text, I try to give as far as possible, the full economic and social characteristics of Muslims serving there.
The object of this paper is the edition of a textual source which shows religious life of the Polish Armed Forces in the West which were staying on the Isle of Bute. Commander-in-chief, general Władysław Sikorski decided that officers without allocation (Independent Officers’ Camp), Officer Concentration Station, are to be placed there. Both elderly officers (incapable of liner service), people conflicted with superiors and political enemies of gen. Sikorski were directed to this station. This camp existed since 1940 till 1944. More than 800 officers were staying there at this time. Religious matters have been only marginally mentioned in recollections from Rothesay. Fortunately, in the legacy of father Marcin Chrostowski OP (who served as the station’s chaplain) a text of his religious conference has been passed down to our day. It needs to be said that father Marcin volunteered in 1920 campaign against the Soviets, i.e. before he entered the Dominican order. During WWII he was (among his other tasks) a chaplain of the field bishop Gawlina with whom he went to visit Polish soldiers in USSR. Later, father Chrostowski served in the 1st Armored Division. His heroism was rewarded (among other things) by the War Order of Virtuti Militari.
PL
Przedmiotem opracowania jest edycja źródła przybliżającego życie religijne oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przebywających na wyspie Bute. Decyzją naczelnego wodza gen. Władysława Sikorskiego zlokalizowano tam Zgrupowanie Oficerów Nieprzydzielonych (Samodzielny Obóz Oficerski) Stacja Zborna Oficerów, do której kierowano zarówno oficerów starszych wiekiem nienadających się do służby liniowej, osoby skonfliktowane z przełożonymi jak również przeciwników politycznych gen. Sikorskiego. Wspomniany obóz funkcjonował od 1940 r. do 1944 r., przebywało w nim w tym okresie ponad 800 oficerów. Tematyka życia religijnego jest wzmiankowana jedynie na marginesie wspomnień pisanych w Rothesay. Szczęśliwie w spuściźnie dominikanina Marcina Chrostowskiego, który w 1940 r. pełnił obowiązki kapelana wspomnianej stacji zachował się tekst wygłoszonej przezeń konferencji religijnej. Warto wspomnieć, że ojciec Marcin przed wstąpieniem do zakonu uczestniczył jako ochotnik w kampanii 1920 r., walcząc z bolszewikami. W czasie II wojny światowej był między innymi kapelanem biskupa polowego Gawliny, z którym odbył podróż i wizytację oddziałów polskich w ZSRR. Następnie ojciec Marcin Chrostowski służył w szeregach 1. Dywizji Pancernej, jego bohaterska post awa została nagrodzona między innymi krzyżem Virtuti Militarii.
Nikodem Sulik went down in history as commander of the Vilnius District of Polish Victory Service/Union of Armed Struggle and commander of the 5th Kresy Infantry Division, participating in the Battle of Monte Cassino. After the war has ended, Sulik along with other soldiers of the Polish 2nd Corps, commanded by general Władysław Anders, found himself in Great Britain, where he joined the Polish Resettlement Corps. After the demobilization he began civilian life, joining the political and social activity of the emigrants and struggling with his family’s financial problems at the same time. He belonged to many political and social organizations of the emigrants and structures of the Polish refugee authorities, representing the military circle. He died suddenly on the 14th of January 1954, leaving behind the legend of the „general from Kresy”, which lives to this day.
RU
Никодем Сулик вошёл в историю как командир Виленского округа Службы Победы Польши/Союза вооружённой борьбы, участник битвы за Монте-Кассино в качестве командира 5-й Кресовой Пехотной Дивизии. По окончанию войны вместе с другими солдатами 2-го Польского Корпуса во главе с генералом Владиславом Андерсом оказался в Великобритании, где вступил в Польский Корпус Адаптации и Размещения. После демобилизации он начинает гражданскую жизнь, включается в политическую и общественную деятельность эмиграции, одновременно борясь с финансовыми трудностями семьи. Он участвовал в работе многих польских общественно-политических организаций и структур, представлявших интересы польских солдатбеженцев. 14 января 1954 года он внезапно умер, оставшись в истории легендарным „генералом-пограничником”.
PL
Nikodem Sulik przeszedł do historii jako dowódca Wileńskiego Okręgu Służby Zwycięstwu Polski/Związku Walki Zbrojnej, uczestnik bitwy o Monte Cassino, dowódca 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Po zakończeniu wojny wraz z innymi żołnierzami 2 Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Władysława Andersa znalazł się w Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji rozpoczął cywilne życie, włączając się w działalność polityczną i społeczną emigracji, a jednocześnie borykając się z problemami finansowymi rodziny. Należał do wielu emigracyjnych organizacji polityczno-społecznych i struktur polskich władz uchodźczych, reprezentując środowisko żołnierskie. Zmarł nagle 14 stycznia 1954 r., zostawiając żywą do dzisiaj legendę „kresowego generała”.
Artykuł traktuje o obchodach uroczystości świąt narodowych 3 Maja, 15 sierpnia i 11 listopada w warunkach polskiej Drugiej Wielkiej Emigracji. Chronologicznie uwzględniłem lata 1939–1956, od powołania do życia rządu RP we Francji, po wydarzenia w Polsce, które rozbudziły nadzieje Polaków na obczyźnie na demokratyzację kraju. W rozważaniach zwróciłem uwagę przede wszystkim na działalność rządu RP, z jednoczesnym odwołaniem się do niektórych inicjatyw prezydenta oraz partii, stronnictw politycznych i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. The article deals with the celebration of national days of 3 May, 15 August, and 11 November in the conditions of the second Polish “Great Emigration”. The chronological scope of the study covers the years from 1939 to 1956, i.e. from the establishment of the Polish government in France to the events in Poland that awakened hopes of Poles abroad of democratisation of the country. I focus primarily on actions of the Polish government with occasional references to some of the initiatives of the president as well as various associations, political parties and the Polish Armed Forces in the West.
Towards the end of May 1947, Brig. Gen. Stanisław Tatar and his associates – Col. Dipl. Stanisław Nowicki and Lt. Col. Dipl. Marian Utnik – openly decided to cooperate with the communist military intelligence services. Contact with Col. Józef Kuropieska, the Chief of Staff of the Warsaw government’s Military Mission, began in 1945 when Kuropieska was a military attaché stationed in London. The next two years were devoted to persuading the communist authorities of Poland, through the military intelligence channel headed by Brig. Gen. Wacław Komar, that they were attractive partners with regards to cooperation. Under the guise of noble goals, they fraudulently transferred vast amounts of cash and gold (which represented the treasury of the National Defense Fund and belonged to the Polish Government in Exile) that was held in the so-called „Drawa” fund to the new communist regime in Warsaw. In doing so they thought they could buy themselves a better future in Poland, however their assumptions were soon to be brutally curtailed. This synthesis of the activities of the self-proclaimed Committee of Three from 1947–1949 – until their arrest by the communist security service – represents not only the moral decline of three high ranking Polish Army officers and the Polish Armed Forces, but also a much more painful study of their mutual deliberations for the benefit of II Department of the General Staff of the Polish People’s Army.
RU
Мариан Утник – открыто решили сотрудничать с коммунистической военной разведкой. Контактировать с начальником штаба Военной миссии варшавского правительства (впоследствии военным атташе в Лондоне), полковником дипл. Юзефом Куропеской, они начали уже в 1945 году. Следующие два года были посвящены убеждению коммунистических властей Польши через канал военной разведки, возглавляемый бригадным генералом Вацлавом Комаром, что они являются привлекательным партнером для сотрудничества. Под прикрытием благородных целей, за деньги, находящиеся в распоряжении штаба Верховного главнокомандующего Польскими вооруженными силами, которые они спрятали в т. н. фонде „Драва”, а также за золото из Фонда национальной обороны, принадлежащего польскому правительству визгнании, они фактически купили себе лучшее будущее в Польской Народной Республике. По крайней мере, они так думали, потому что ближайшее будущее жестоким образом проверило их предположения. Этот синтез деятельности членов самопровозглашенного Комитета Трех в 1947–1949 гг. – до их ареста коммунистической службой безопасности – свидетельствует не только о моральном упадке трех высокопоставленных чиновников польской армии и польских вооруженных сил, но также и о гораздо более болезненном явлении их взаимных обвинений в интересах II Отряда Генерального штаба народного Войска Польского.
PL
W końcu maja 1947 r. gen. bryg. Stanisław Tatar i jego wspólnicy – płk dypl. Stanisław Nowicki oraz ppłk dypl. Marian Utnik – zdecydowali się jawnie na współpracę z komunistycznym wywiadem wojskowym. Kontakty z szefem sztabu Misji Wojskowej rządu warszawskiego (następnie attaché wojskowym w Londynie) płk. dypl. Józefem Kuropieską podjęli już w 1945 r. Następne dwa lata poświęcili na przekonanie komunistycznych włodarzy Polski, przez kanał wywiadu wojskowego kierowanego przez gen. bryg. Wacława Komara, że są atrakcyjnym partnerem do współpracy. Pod płaszczykiem szczytnych celów, za zdefraudowane pieniądze znajdujące się w dyspozycji Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, które ukryli w tzw. funduszu „Drawa” oraz za złoto z Funduszu Obrony Narodowej, należące do polskiego rządu na emigracji, kupowali sobie faktycznie lepszą przyszłość w Polsce Ludowej. Tak przynajmniej sądzili, gdyż nieodległa przyszłość brutalnie zweryfikowała ich przypuszczenia. Niniejsza synteza działalności członków samozwańczego Komitetu Trzech z lat 1947–1949 – do momentu ich aresztowania przez komunistyczną służbę bezpieczeństwa – jest zapisem nie tylko upadku moralnego trzech wysokich stopniem i stanowiskiem oficerów Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych, lecz także o wiele bardziej bolesnym studium ich wzajemnego delatorstwa na rzecz Oddziału II Sztabu Generalnego ludowego Wojska Polskiego.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.