Search results

1

Najmniejsza powszechność. O Norwidowskiej skali aktywizmu

100%

Zehnder C.

Pamiętnik Literacki

|

2021

|

vol. 112

|

issue 3

143-162

PL

W tekście poddano ponownej ocenie stosunek Cypriana Norwida do romantycznego aktywizmu. Model zaproponowany przez samego poetę  „praca” zajmująca miejsce „czynu”  okazuje się wadliwy, gdyż zakłada istnienie wieloznacznego pojęcia pracy, które w ostatecznym rozrachunku nadal odnosi się do czynu. Autor artykułu powołuje się na zaproponowany przez Harolda Blooma termin „internalizacji” rewolucyjnego prometeizmu w późnym romantyzmie, aby pokazać – na zasadzie kontrastu – to, jak Norwid formalnie pomniejsza skalę aktywizmu. Skupienie uwagi na „małym” umożliwia na poziomie ogólniejszym zestawienie z biedermeierem (formacją charakterystyczną dla ówczesnej Europy Środkowej), a na poziomie szczegółowym – z „łagodnym prawem” Adalberta Stiftera. Wreszcie autor przygląda się trzem przykładom „pomniejszenia” w dziełach Norwida: modelowaniu akcji jako okręgu i koła w „Promethidionie” (1851) i innych utworach, paradoksalnej demonstracji, dlaczego wszechmoc Boga objawia się w sferze „małego” w „Białych kwiatach” (1856–1857), a także serii mikrointerwencji głównie w listach poety, które mają pokazać, że konwencjonalny aktywizm romantyczny to myślenie magiczne.

EN

This article attempts a reassessment of Cyprian Norwid’s response to Romantic activism. The model promoted by Norwid himself—the replacement of action (czyn) by labor (praca)—has the disadvantage that it presupposes a vague concept of labor that ultimately refers back to action. This article uses Harold Bloom’s concept of an “internalization” of revolutionary prometheism in late Romanticism to show, by contrast, how Norwid formally downsizes activism. The focus on the “small” allows for a new juxtaposition with the Biedermeier, a distinctive Central European current of the time, in general and Adalbert Stifter’s “gentle law” (das sanfte Gesetz) in particular. This article then takes a closer look at three cases of downscaling in Norwid’s writings: the modeling of action as circle and wheel (koło) in Promethidion (1851) and other writings, the paradoxical demonstration of why God’s omnipotence reveals itself within the realm of the “small” in “Białe kwiaty” (“White Flowers,” 1856–1857) as well as a series of ironic micro-simulations of the “deed from the word” (czyn ze słowa), which are meant to expose conventional Romantic activism as magical thinking.

2

Kilka dokumentów z dziejów ruchu prometejskiego lat drugiej wojny światowej

86%

Kwiecień M.

Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa

|

2014

|

vol. 7

|

issue 2

335–378

EN

The Promethean movement in the policy of II Republic of Poland consisted in offering support to the independence movements and strivings of the peoples making up the then Soviet Union. With active participation of the Ministry of Foreign Affairs (henceforth referred to as: MFA), II Branch of the General (Main) Command – intelligence services and a number of research institutes, close contacts had been maintained with the émigré governments and politicians representing various nations of the Soviet Union. In recent years, the pressure of current policy has led to a renewed interest in issues relating to Prometheism, which brought about a crop of a number of valuable papers devoted to the interwar period. A lot has already been written about the Promethean movement following the end of the Second World War. Yet relatively little has been written about the war-time history of the movement. The documents presented below are associated with the war period, following the Soviet invasion of Finland. Among the circles of the French and British staff officers there even appeared a conception of bombing the oil fields in the Caucasus – naturally taking advantage of the Turkish airspace and the French military bases on the territory of Syria. It was thought that the subjugated nations in the Caucasus would then rise up against their oppressor. It was in such an atmosphere that a meeting between the representatives of the Caucasian nations and W. Bąkiewicz, which constitutes the subject-matter of analysis contained in the first of the published documents, took place in Istanbul. The second document is a translation of the treaty of the Caucasian Confederacy whereas the third document dates back to the autumn of 1940 and constitutes a commentary to the memorial concerning Promethean issues submitted by a reporter and Promeathean activist W. Pelc; the commentary had been written by Prof. Olgierd Górka, an expert of the Polish government in exile specializing in ethic issues. The above documents are associated with a rather peculiar and paradoxical situation which arose after the fall of the Polish state when for a brief period a time, thanks to propitious political circumstances, Prometheism had a chance to succeed. The conception was to have been realized in cooperation with the allies – France and Great Britain; the pact between Poland and the Allies was to have been directed against the totalitarian Soviet system and indirectly against the Nazi system. However a change of the international situation had quickly made the realization of these plans impossible.

3

Degradacja prometeizmu na podstawie literatury antycznogreckiej i polskiej

86%

Karagiozow P.

Postscriptum Polonistyczne

|

2013

|

issue 2(12)

113-135

EN

The myth of Prometheus belongs to the oldest and most frequently interpreted ancient myths. Over the centuries, Prometheism has deteriorated instead of evolving, and such a claim can be supported by comparing Aeschylus’ archetype with the theomachists in the masterpieces of Polish authors Jan Kochanowski, Adam Mickiewicz, Jan Kasprowicz and Sławomir Mrożek. The works reviewed in this article suggest that the types of theomachy reflects the respective dominant ideology and represents the actual position of every partici-pant in the triad: the mass – the theomachist – the deity. Prometheus, as an equal to Zeus, sacrifices himself for the inferior human “ephemerals”; in his Laments, Kochanowski creates his own anthropocentrical pantheon and demands from the resident deities to bring his be-loved little daughter back to life or at least console his paternal grief; Konrad (Forefather’s Eve), in order to liberate his ethnic motherland, requests from God to give him the power to rule the world by feelings; the lyric hero of Jan Kasprowicz (Holy God, Holy and Mighty) insists that God salvages mankind from disasters and starvation or becomes human again and come down to Earth and suffers with the ordinary people; whereas the Communist Bartodziej (Portrait), willing to fight the whole world in the name of his party leader, sacrifices the ones closest to him on the altar of Stalin, and ultimately destroys himself.

4

Only Prometheanism? The policy of the Polish state towards selected circles of the Russian emigration in the years 1926–1935

86%

Dryblak Ł.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2016

|

vol. 51

|

issue 1

PL

The article spans the period of 1926–1935, but the presentation of the Polish state policy towards chosen Russian exiles is set in the context of the Polish-Russian co-operation from 1920 to the 1926 May Coup and concludes with an epilogue about Jerzy Niezbrzycki’s cooperation with the members of the Polish branch of the NTS (The National Alliance of Russian Solidarists) in the second half of the 1930s. The author explores the questions of attitudes of the Second Division of the General Staff of the Polish Army and the Ministry of Internal Affairs (occasionally engaged at the same time in Promethean work and contacts with leading members of Russian emigrants in Poland and abroad) towards the Russian emigration. Thus, the article is to answer the questions of the significance of this diaspora to the Polish authorities and of the mechanisms of enlisting their support for the Polish state.The author has reached following conclusions: from the Polish perspective, Promethean activities did not automatically exclude the support for the Russian anti-communist movement, although in fact in the case of a majority of Prometheans it was limited to monitoring of activities of Russian organisations rather than cooperating with them. Contrary to opinions of some researchers, the cooperation with the Russians was not broken after the MOCR-Trust was revealed at the turn of the 1927, but was re-modelled. Often, the purpose of maintaining contacts with the Russians was to replace the activists inconvenient to the authorities with those who were loyal to them; such a policy brought about in the early 1930s the effect of consolidation of the Russian movement around the Polish state, and minimalised German and Soviet impact on it.The study is based on the analysis of the Russian press, memories, published documents and correspondence, as well as materials hold in the Central Archives of Modern Records in Warsaw, Archives of the Institute of National Remembrance and the online collection of the Józef Piłsudski Institute in New York and International Institute of Social History at Amsterdam.

5

Listy dotyczące osób pochodzenia kaukaskiego służących w Wojsku Polskim i działaczy ruchu prometejskiego, przechowywane w polskich archiwach w Londynie

72%

Adamczewski P.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2015

|

vol. 50

|

issue 2

PL

W niniejszej pracy zaprezentowano listy przechowywane w archiwach Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego, a także Studium Polski Podziemnej. Dotyczą one osób pochodzenia kaukaskiego służących w armii polskiej w czasie II wojny światowej, a także kaukaskich działaczy ruchu prometejskiego, którzy pozostawali w kręgu zainteresowania polskich polityków emigracyjnych w Londynie.This article outlines the lists stored in the archives of the Joseph Pilsudski Institute in London, the Polish Institute and Sikorski Museum, and Polish Underground Movement Study Trust. These documents enumerate the persons of Caucasian descent having served in the Polish army during World War II, as well as the Caucasian activists of the Promethean movement, who were of interest to Polish politicians in exile in London.

6

Free Cossacks and the Second Polish Republic

72%

Komar V., Szymanowicz A.

|

2023

|

vol. 22

|

issue 1

169-203

EN

In the 19th and early 20th centuries, the Cossacks were used to suppress anti-Russian and anti-tsarist uprisings and revolts. However, during the Civil War in Russia, the Cossacks were subjected to repression and often extermination by the Bolsheviks. After the end of the war, the process of decossackization and elimination of the Cossack separateness began. It is therefore not surprising that the Cossacks sought allies, also in the newly reborn Republic of Poland. In the years 1919–1920, Cossack army representatives came to Warsaw in order to establish military cooperation against the Red Army. About 6–7 thousand Cossacks fought in the Polish-Soviet War. After the end of the war, thousands of Cossacks remained in exile in Poland. Other major clusters of Cossacks were found in France, Germany, Yugoslavia and Czechoslovakia. One of the most prominent Cossack activists was Ignat Bilyi. Thanks to his efforts, the Polish authorities gave ﬁnancial support to the Cossack independence campaign, which gained more favour after the coming to power of Marshal Józef Piłsudski. In 1927, in Prague, the capital of Czechoslovakia, the Free Cossacks Committee was established, consisting of Kuban and Don Cossacks. This organization was meant to cover as widely as possible the Cossack emigration scattered across Europe and even beyond, in order to unite it in the ﬁght against the Soviet Union. The help given to this emigration was one of the elements of the Promethean action initiated by Józef Piłsudski. The Promethean campaign was held under the patronage of the Second Department of Polish General Staff (i.e. the body of military intelligence and counterintelligence of the Second Polish Republic) in cooperation with the Ministry of Foreign Affairs and other institutions.

PL

Począwszy od XVI w. Kozacy byli jednym z narzędzi ekspansji Imperium Rosyjskiego. Służyli również do tłumienia antyrosyjskich i antycarskich powstań oraz buntów. Jeszcze w trakcie wojny domowej w Rosji Kozacy byli przez bolszewików poddawani represjom, a często i eksterminacji. Po zakończonej wojnie rozpoczął się proces rozkozaczania społeczności kozackiej i likwidacji jej odrębności. Nic zatem dziwnego, że Kozacy szukali sojuszników, w tym również w nowo odrodzonej Rzeczypospolitej. W latach 1919–1920 do Warszawy przyjeżdżali przedstawiciele wojsk kozackich w celu nawiązania współpracy wojskowej przeciwko Armii Czerwonej. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej u boku Wojska Polskiego walczyło około 6000–7000 Kozaków. Po zakończonej wojnie tysiące Kozaków pozostały na emigracji w Polsce. Inne większe ich skupiska znajdowały się we Francji, w Niemczech, Jugosławii, a także w Czechosłowacji. Jednym z najaktywniejszych działaczy kozackich był Ignat Biłyj. Dzięki jego zabiegom władze polskie udzieliły wsparcia ﬁnansowego kozackiej akcji niepodległościowej, która uzyskała większą przychylność po dojściu do władzy marszałka Józefa Piłsudskiego. W 1927 r. w stolicy Czechosłowacji – Pradze powstał Komitet Wolnego Kozactwa złożony z Kozaków dońskich i kubańskich. Organizacja ta miała swym zasięgiem objąć możliwie najszerzej emigrację kozacką rozsianą w różnych państwach Europy, a nawet poza nią, w celu zjednoczenia jej do walki przeciwko Związkowi Sowieckiemu. Pomoc udzielana tej emigracji była jednym z elementów akcji prometejskiej zainicjowanej przez Józefa Piłsudskiego. Patronat nad akcją prometejską objął Oddział II Sztabu Generalnego / Głównego Wojska Polskiego (czyli organ wywiadu i kontrwywiadu wojskowego II Rzeczypospolitej), przy współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i innymi instytucjami.

7

Zapomniany „biały kruk”. Ukraina w myśli Mariana Kamila Dziewanowskiego (1913-2005)

58%

Avramchuk O.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2022

|

vol. 39

|

issue 1

333-355

PL

W najnowszej historii stosunków polsko-ukraińskich istniała kategoria aktywnych rzeczników porozumienia, których Iwan Kedryn-Rudnycki określił mianem „białych kruków”. Użył tego sformułowania w odniesieniu do polskich intelektualistów, dziennikarzy i polityków, którzy byli sceptycznie nastawieni wobec polityki narodowościowej II Rzeczypospolitej, krytykowali asymilacyjne zapędy jej rządu i brak realizmu w stosunku do mniejszości narodowych. Publicysta miał na myśli przede wszystkim Leona Wasilewskiego, Stanisława Paprockiego, Olgierda Górkę, Tadeusza Hołówkę i Jerzego Giedroycia, zajmujących wobec spraw ukraińskich przychylne stanowisko. Osobną grupę międzywojennych „białych kruków” stanowili zdaniem Kedryn-Rudnyckiego ci, którzy, jak choćby Stanisław i Jerzy Stempowscy, urodzili się na Ukrainie prawobrzeżnej, a wraz z zakończeniem wojny polsko-bolszewickiej musieli przenieść się do Polski. Zachowali jednak głęboki sentyment do ukraińskiej kultury i wspierali dążenie Ukraińców do politycznego uniezależnienia się od Rosji2.

8

II Rzeczpospolita we współczesnej historiografii ukraińskiej

58%

Komosa J.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2019

|

vol. 54

|

issue 1

193-222

EN

An analysis of selected Ukrainian historiographic publications on the interwar period and the Second Polish Republic encourages moderate optimism. The image of Poland and Poles presented by the contemporary Ukrainian historians analysed in the article differs significantly. There are many differences in their perception, as they not only put emphasis differently but also look at the history of Polish-Ukrainian relations from different perspectives. Ukrainian historians are trying to fill in the white gaps in our shared history. The image of Poland and Poles is definitely evolving. The slow and painstaking process of demythologization and decommunisation of national historiography is taking place.At the same time, Ukrainian historians still focus too much on these areas of Polish-Ukrainian history that have been analysed for many years: Polish national policy, brought up in virtually every book, the attitude of Polish political elites towards the Ukrainian minority, methods of assimilation of Ukrainians, sabotage actions and the growth of the Ukrainian nationalist movement, the Polish “pacification” action of 1930, the policy of “normalization”, or the collapse of the “Volhynia experiment”. It is also worth to note that Ukrainian historians focus on analysing Polish-Ukrainian relations primarily in two regions: Eastern Galicia and Volhynia. Other regions inhabited then by the Ukrainian population are dealt with perfunctorily or simply ignored. Seen from this perspective, the Second Polish Republic remains an imperialist, partitioning and oppressive state, and the Ukrainian population is its victim. There are no publications that would focus on the Polish perception of the problem, on attempts at reconciliation undertaken by both parties, analysis of Polish policy towards other regions inhabited by the Ukrainian population (e.g. towards Chełm region or Podlasie).

RU

Анализ избранных украинских историографических изданий, посвященных межвоенному двадцатилетию и II Речи Посполитой вселяет умеренный оптимизм. Образ Польши и поляков, представленный перечисленными в тексте украинскими историками, существенно различается. Можно заметить нестыковки в их взглядах. Акцент делается на разные явления и исследователи смотрят на историю польско-украинских отношений из разных ракурсов. Украинские историки пытаются заполнить «белые пятна» совместной истории. Картина Польши и поляков, без сомнения, трансформируется. Имеет место медленный и кропотливый процесс демифологизации и декоммунизации национальной историографии.Одновременно украинские историки продолжают слишком сосредоточиваются на одних и тех же, анализированных в течение многих лет, областях польско-украинской истории: польской этнической политике, которая появляется в почти каждой публикации, анализе отношения польских политических элит к украинскому меньшинству, методах ассимиляции украинцев, саботажных операция и развитию украинского националистского движения, польской «усмирительной» операции в 1930 г., политике «нормализации» или провалу «волынского эксперимента». Важно отметит и тот факт, что украинские историки сосредоточиваются на анализе польско-украинских отношений, прежде всего, в двух регионах – Восточной Галиции и Волыни. Другие регионы, населенные тогда украинцами, рассматриваются очень поверхностно или просто о них умалчивается. В таком ракурсе II Речь Посполитая остается империалистским, захватническим и угнетающим государством, в то время как украинское население – жертвой. Не хватает исследований, которые склонились бы над польским взглядом на этот вопрос, попытками согласия, предпринимаемыми обеими сторонами, анализом польской политики по отношению к другим регионам, населенным украинцами (напр. Холмщины или Подляшья).

PL

Artykuł prezentuje obraz II Rzeczypospolitej we współczesnej historiografii ukraińskiej. Na podstawie analizy wybranych publikacji oraz artykułów naukowych autorka rekonstruuje wizerunek Polski okresu międzywojennego. Obecnie historiografia ukraińska przeżywa trudny okres ze względu na toczącą się wojnę ukraińsko-rosyjską i wywieraną na nią wydatną presję polityczną oraz społeczną. Ewidentnie jednak jest zainteresowana badaniem relacji polsko-ukraińskich, a szczególnie okresu II RP. Rozwój historiografii w tym kierunku ma na celu „wypełnienie” białych plam w ukraińskiej pamięci zbiorowej.

9

Czy tylko prometeizm? Polityka państwa polskiego wobec wybranych kół emigracji rosyjskiej w latach 1926–1935

58%

Dryblak Ł.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2016

|

vol. 51

|

issue 1

PL

Autor artykułu stawia sobie za zadnie przeanalizowanie polityki władz polskich względem emigrantów rosyjskich przebywających w Polsce, w latach 1926–1935 i znalezienie odpowiedzi na pytanie, na ile polityka ta różniła się od polityki prowadzonej we wcześniejszym okresie. Odpowiada również na pytanie, jakie były przyczyny zainteresowania władz polskich Rosjanami w kontekście polityki prometejskiej.

EN

The author sets himself a task of analysing policy of the Polish authorities towards the Russian emigrants in Poland in 1926–1935 and of answering the question in which way that policy differed from the one pursued in the earlier period. He also answers the question of what caused the interest of the Polish authorities in the Russians in the context of Promethean policy.

10

Karl Marx and the idea of the end of religion

51%

Łagosz M., Łagosz M.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2018

|

issue 4

11

Władze RP na wychodźstwie wobec emigracyjnego rządu Ukraińskiej Republiki Ludowej (luty 1940 - listopad 1942 r.)

51%

Bruski J. J.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2021

|

issue 2

418-440

PL

Odnowione jesienią 1939 r. kontakty między polskim rządem na wychodźstwie a emigracyjnym ośrodkiem URL nabrały intensywności w pierwszych miesiącach roku następnego. Sprzyjała temu krótkotrwała aktualizacja koncepcji prometejskich, którymi zainteresowały się Wielka Brytania i Francja. Po polskiej stronie najbardziej aktywną postacią stał się w tym czasie Olgierd Górka, szef nowo utworzonego Działu Narodowości w Centrali Informacji i Dokumentacji. Popierał on koncepcję utworzenia legionu ukraińskiego i zawarcia porozumienia politycznego z rządem URL, które rozbijało się jednak o sporny problem powojennego rozgraniczenia. Polskie władze wspierały finansowo działaczy petlurowskich również po upadku Francji w czerwcu 1940 r. Współpracę z nimi kontynuowali nieoficjalni polscy przedstawiciele w strefie nieokupowanej, pozostającej pod kontrolą rządu w Vichy. Powstała wówczas koncepcja sprowadzenia prezydenta URL i grupy jego współpracowników na Wyspy Brytyjskie lub do Kanady. Planów tych nie udało się jednak zrealizować, a kontakty z ośrodkiem petlurowskim zamarły ostatecznie jesienią 1942 r., gdy całe terytorium francuskie znalazło się pod okupacją niemiecką.

12

Sondowanie przeciwnika czy poszukiwanie sojusznika? Stosunki polsko-rosyjskie na przykładzie Koła Przyjaźni Polsko-Rosyjskiej w Paryżu w latach 1946–1953

51%

Dryblak Ł.

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

|

2019

|

vol. 54

|

issue 2

179-218

EN

The article deals with the Polish-Russian Friendship Circle operating in Paris in 1947–1953, associated with one of the most widely-read Russian émigré papers Russkaya Mysl’ (“Russian Thought”). Its editor and the president of the Circle was Vladimir Lazarevsky, a Catholic by religion, who gathered around himself a group of Russian propagators of ecumenism. The organisation’s vice-president was Władysław Pelc, the Polish diplomat involved in the Prometheism movement, who decided to get in contact with Russians. The author reconstructs the opinions of the analysed milieu and answers the question about the purposes of both parties engaged in the dialogue and results of their talks.

PL

Artykuł dotyczy funkcjonującego w Paryżu w latach 1947–1953 Koła Przyjaźni Polsko-Rosyjskiej związanego z jednym z poczytniejszych rosyjskich czasopism emigracyjnych, pt. „Russkaja Mysl”. Redaktorem gazety oraz prezesem Koła był Władimir Łazarewski, z wyznania katolik, skupiający wokół siebie grupę rosyjskich propagatorów ekumenizmu. Wiceprezesem tej organizacji został Władysław Pelc, zaangażowany w ruch prometejski polski dyplomata, który zdecydował się wejść w kontakt również z Rosjanami. Autor rekonstruuje poglądy omawianego środowiska oraz odpowiada na pytania o cele obu stron zaangażowanych w dialog i efekty prowadzonych przez nich rozmów.

Refine search results

Najmniejsza powszechność. O Norwidowskiej skali aktywizmu

Kilka dokumentów z dziejów ruchu prometejskiego lat drugiej wojny światowej

Degradacja prometeizmu na podstawie literatury antycznogreckiej i polskiej

Only Prometheanism? The policy of the Polish state towards selected circles of the Russian emigration in the years 1926–1935

Listy dotyczące osób pochodzenia kaukaskiego służących w Wojsku Polskim i działaczy ruchu prometejskiego, przechowywane w polskich archiwach w Londynie

Free Cossacks and the Second Polish Republic

Zapomniany „biały kruk”. Ukraina w myśli Mariana Kamila Dziewanowskiego (1913-2005)

II Rzeczpospolita we współczesnej historiografii ukraińskiej

Czy tylko prometeizm? Polityka państwa polskiego wobec wybranych kół emigracji rosyjskiej w latach 1926–1935

Karl Marx and the idea of the end of religion

Władze RP na wychodźstwie wobec emigracyjnego rządu Ukraińskiej Republiki Ludowej (luty 1940 - listopad 1942 r.)

Sondowanie przeciwnika czy poszukiwanie sojusznika? Stosunki polsko-rosyjskie na przykładzie Koła Przyjaźni Polsko-Rosyjskiej w Paryżu w latach 1946–1953